1-2. Inki mambu lenda sala nde beto basisa mansanga?

 BANTANGU ya nkaka, beto yonso ke basisaka mansanga. Beto ke basisaka mansanga ya kiese ntangu beto ke kutanaka ti mambu yina ke pesaka beto kiese mingi. Mbala ya nkaka nge basisaka mansanga ntangu kima mosi ya mfunu mingi kuminaka nge. Mu mbandu, ntangu mwana na nge butukaka, ntangu nge yibukaka kima mosi ya mbote ya kuminaka nge to ntangu nge kutanaka ti nduku na nge mosi ya ngolo yina beno me monanaka ntama ti yandi.

² Kansi mbala mingi, mawa ti mpasi ke salaka mpi nde beto yonso kubasisa mansanga. Mu mbandu, beto lenda basisa mansanga kana muntu mosi me tuba to me sala kima mosi ya me pesa beto mpasi. Diaka, beto lenda dila kana beto ke bela maladi mosi ya ngolo to kana muntu mosi ya beto ke zolaka mingi me fwa. Na bantangu ya mutindu yina, beto lenda kudiwa mutindu profete Yeremia kudiwaka ntangu bantu ya Babilone bwisaka Yeruzalemi. Yandi tubaka nde: “Bamasa ke kulumuka na meso na mono . . . Meso na mono ke dila kukonda kuyambula, kukonda kupema.”​—Bid. 3:48, 49.

3. Yehowa ke waka nki mutindu ntangu yandi ke monaka bansadi na yandi ke mona mpasi? (Yezaya 63:9)

³ Yehowa ke monaka mansanga yina beto ke basisaka na bantangu ya mpasi. Biblia ke ndimisa beto nde Yehowa ke monaka bampasi yonso yina beto bansadi na yandi ke kutanaka ti yo mpi nde yandi ke waka kudila na beto ntangu beto ke lombaka yandi lusadisu. Kansi Yehowa ke sukaka ve kaka na kuwa mpi kumona kudila na beto. Yehowa kele Tata na beto yina ke zolaka beto mingi. Yo yina ntangu beto bana na yandi ke kutanaka ti bampasi, yandi ke waka mpasi mpi ke vandaka ti nzala ya ngolo ya kusadisa beto.​—Tanga Yezaya 63:9.

4. Inki bambandu ya Biblia beto ta tubila mpi nki yo ke longa beto sambu na Yehowa?

⁴ Yehowa ke songa beto na Ndinga na yandi mutindu yandi vandaka  kudiwa ntangu bansadi na yandi vandaka kukutana ti bampasi yina didisaka bo mpi mutindu yandi sadisaka bo. Mu mbandu, beto tadila mambu yina kuminaka Ana, Davidi mpi ntotila Ezekiasi. Inki mambu ya mpasi didisaka bo? Inki mutindu Yehowa sadisaka bo? Mpi nki mutindu mbandu na bo lenda sadisa beto kana beto ke dila sambu na mawa to mpasi ya ngolo, sambu muntu mosi ya beto ke tudilaka ntima me sadila beto mambu ya mbi mpi sambu beto me konda kivuvu?

KUDILA SAMBU NA MAWA TO MPASI YA NGOLO

5. Inki mutindu Ana vandaka kudiwa sambu na mambu ya mpasi yina yandi kutanaka ti yo?

⁵ Ana kutanaka ti bampasi mingi ya ngolo yina pusaka yandi na kuwa mawa ya ngolo mpi na kudila. Mosi ya bampasi yango yo yai: Yandi vandaka na dibala ya kimbanda mpi mbanda na yandi Penina vandaka kumenga yandi. Katula yina, Ana vandaka mukobo kansi Penina vandaka ti bana mingi. (1 Sam. 1:1, 2) Penina vandaka kusosila Ana mingi sambu Ana vandaka mukobo. Nge zolaka kudiwa nki mutindu kana yo vandaka nge? Yo vandaka kupesa Ana mpasi mingi. Yo yina, yandi “vandaka kudila mpi kudia ve” mpi yandi “vandaka kudiyangisa mingi kibeni” na kati ya ntima.​—1 Sam. 1:6, 7, 10.

6. Ana salaka nki sambu na kubaka kikesa?

⁶ Ana salaka nki sambu na kubaka kikesa? Kima mosi ya pesaka yandi kikesa yo yai: Yandi kwendaka kusambila Yehowa na nzo-tenta. Mbala ya nkaka, yandi telamaka na porte ya kukotila na kibansala ya nzo-tenta, “ebuna, yandi yantikaka kusamba Yehowa mpi kudila ngolo kibeni.” Yandi sambaka Yehowa nde: “Tala mpasi ya nsadi na nge mpi nge yibuka mono.” (1 Sam. 1:10b, 11) Na kisambu, Ana songaka Yehowa mutindu yandi vandaka kudiwa. Yindula mpasi yina Yehowa waka ntangu yandi monaka mwana na yandi yai ya nkento, yina yandi vandaka kuzola mingi, ke dila na kisambu!

7. Inki mutindu Ana kudiwaka na nima ya kusamba Yehowa?

⁷ Inki mutindu Ana kudiwaka na nima ya kusamba Yehowa mpi ntangu Nganga-Nzambi ya Nene Eli ndimisaka yandi nde Yehowa ta pesa mvutu na kisambu na yandi? Biblia ke tuba nde: “Ana kwendaka mpi diaka, mpi luse na yandi vandaka diaka ve mawa-mawa.” (1 Sam. 1:17, 18) Ata mambu yina vandaka kuyangisa Ana manaka ve na mbala mosi, yandi vandaka diaka ve mawa-mawa sambu yandi yambulaka na maboko ya Yehowa, mpasi na yandi yina vandaka bonso kizitu. Yehowa vandaka kumona mpasi mpi kudila ya Ana, yo yina na nima yandi sadisaka Ana na kubaka divumu.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Mutindu Baebreo 10:24, 25 ke monisa yo, sambu na nki yo kele mfunu nde beto yonso kukwenda na balukutakanu? (Tala mpi kifwanisu.)

⁸ Mambu yina yo ke longa beto. Keti nge ke kutana ti mambu ya mpasi yina ke pusa nge na kuwa mawa ya ngolo mpi na kudila? Mbala ya nkaka nge kele ti mawa ya ngolo sambu muntu mosi ya dibuta na beno to nduku na nge mosi me fwa. Kana mambu ya mutindu yai me kumina nge, nge lenda zola kudivandila mpi yo kele mbi ve na kudiwa mutindu yina. Kansi kuvila ve nde Ana bakaka kikesa ntangu yandi kwendaka na  nzo-tenta. Mutindu mosi mpi, nge ta baka kikesa kana nge ke kwenda na balukutakanu na beto ata nge ke kudiwa mbote ve. (Tanga Baebreo 10:24, 25.) Na balukutakanu na beto, Yehowa ke sadilaka baverse ya ke pesa kikesa, yina beto ke waka, sambu na kusadisa beto na kukatula basusi yina ke pesaka beto mawa. Baverse yango ke pesaka beto kikesa ata ntangu mambu ya ke yangisa beto me mana ve na mbala mosi.

⁹ Na balukutakanu, beto ke kudiwaka mbote sambu beto ke vandaka ti banduku ya mbote yina ke kuditulaka na kisika na beto, yina ke pesaka beto kikesa mpi ke zolaka beto. (1 Bate. 5:11, 14). Beto tubila mbandu ya mpangi-bakala mosi ya mupasudi-nzila ya nene, yina nkento na yandi me fwaka. Yandi ke tuba nde: “Mono ke dilaka tii bubu yai. Bantangu ya nkaka, mono ke kudivandilaka mpi ke dilaka. Kansi na balukutakanu na beto, mono ke kudiwaka mpenza mbote mpi mambu ya kitoko yina bampangi ke tubaka ke pesaka mono mpenza kikesa. Bantangu ya nkaka na ntwala ya kukwenda na balukutakanu, mono ke kudiyangisaka mpi ke vandaka ti basusi, kansi mono ke kudiwaka mbote kana mono me kwenda kuna.” Na balukutakanu na beto, Yehowa lenda sadila bampangi na beto sambu na kusadisa beto.

10. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Ana ntangu beto kele na mawa ya ngolo?

¹⁰ Ana bakaka mpi kikesa ntangu yandi songaka Yehowa na kisambu mutindu yandi vandaka kudiwa. Nge lenda ‘losa mpi basusi na nge yonso na Yehowa’ mpi kutula ntima nde yandi ta pesa mvutu na kisambu na nge. (1 Pie. 5:7) Mpangi-nkento mosi yina miyibi, ya vandaka ti minduki, fwaka bakala na yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kuwa bonso nde ntima na mono pasukaka bitini-bitini mpi nde yo zolaka kubeluka diaka ve ata fioti. Kansi mono vandaka kubaka kikesa ntangu mono vandaka kusamba Yehowa, Tata na mono ya zola. Bantangu ya nkaka, mono vandaka kukuka ve kusonga yandi mutindu mono vandaka kudiwa, kansi yandi vandaka kubakisa mono. Ntangu mono vandaka na mawa mpi basusi ya ngolo, mono vandaka kusamba Yehowa na kupesa mono ngemba. Na mbala mosi, mono vandaka kudiwa na ngemba mpi mono vandaka kubaka kikesa ya kusala mambu yina mono vandaka na mfunu ya kusala.” Ntangu nge ke songa Yehowa basusi na nge, zaba nde yo ke salaka yandi mpi mpasi mingi mpi nde yandi ke bakisaka mbote-mbote mpasi ya ntima na nge. Ata mambu ya ke yangisa nge me mana ve na mbala mosi, Yehowa lenda pesa nge kikesa mpi kusadisa nge na kudiwa na ngemba. (Nk. 94:19; Bafil. 4:6, 7) Mpi yandi ta sakumuna nge kana nge ke landa kukangama na yandi.​—Baeb. 11:6.

KUDILA SAMBU MUNTU MOSI YA NGE KE TUDILAKA NTIMA ME SADILA NGE MAMBU YA MBI

11. Inki mutindu Davidi kudiwaka sambu na bampasi ya ngolo yina yandi kutanaka ti yo?

¹¹ Davidi kutanaka ti mambu mingi ya mpasi yina didisaka yandi. Bantu ya nkaka vandaka kumenga yandi mpi nkutu bantu yina yandi vandaka kutudila ntima sadilaka yandi mambu ya mbi. (1 Sam. 19:10, 11; 2 Sam. 15:10-14, 30) Yandi sonikaka mambu yai ntangu yandi kutanaka ti mpasi ya ngolo: “Mono me lemba sambu na kudila na mono; mpimpa ya mvimba mono ke podisa mbeto na mono na mansanga; mono ke podisa kisika na mono ya kulala na kudila.” Sambu na nki Davidi kudiwaka mutindu yina? Yandi ke yika nde: “Sambu na bantu yonso yina ke niokula mono.” (Nk. 6:6, 7) Mambu ya mbi kibeni yina bantu vandaka kusadila Davidi pesaka yandi mpasi mingi mpi didisaka yandi mingi.

12. Mutindu Nkunga 56:8 ke monisa yo, Davidi vandaka kutula ntima nde Yehowa vandaka kusala yandi nki?

¹² Ata Davidi vandaka kukutana ti mambu yina ya mpasi, yandi vandaka kutula ntima nde Yehowa vandaka kaka kuzola yandi. Yo yina, yandi sonikaka nde: “Yehowa ta wa makelele ya kudila na mono.” (Nk. 6:8) Na dibaku ya nkaka, Davidi tubaka mambu ya kitoko na Nkunga 56:8. (Tanga.) Mambu yina Davidi tubaka ke monisa nde Yehowa ke zolaka beto mingi mpi nde yandi ke kudiyangisaka  sambu na beto. Sambu na Davidi, yo vandaka bonso nde Yehowa vandaka kutula mansanga na yandi na dibungu to kusonika yo na mukanda mosi. Davidi vandaka kutula ntima nde Yehowa, Tata na yandi ya zola, vandaka kumona mpi kutula dikebi na bampasi na yandi mpi na mutindu yandi vandaka kudiwa.

13. Inki nge fwete vila ve kana bantu ya nge ke tudilaka ntima me sadila nge mambu ya mbi? (Tala mpi kifwanisu.)

¹³ Mambu yina yo ke longa beto. Keti nge kele na mpasi na ntima sambu muntu mosi ya nge ke tudilaka ntima me sadila nge mambu ya mbi? Mbala ya nkaka nge kele ti mpasi na ntima sambu muntu mosi ya nge zolaka kukwela to nkwelani na nge me yambulaka nge. To mbala ya nkaka, muntu mosi ya nge ke zolaka me yambulaka kusadila Yehowa. Mpangi-bakala mosi yina nkento na yandi salaka bizumba mpi yambulaka yandi ke tuba nde: “Mono waka mpasi ya ngolo mpi mono vandaka kundima ve nde mambu yai lendaka kukumina mono. Mono vandaka kudiwa kukonda mfunu, mono kumaka mawa-mawa mpi makasi-makasi.” Kana nge ke kudiyangisa sambu muntu mosi ya nge ke tudilaka ntima me sadila nge mambu ya mbi, nge lenda baka kikesa ya kuzaba nde Yehowa ta yambula nge ve ata fioti. Mpangi-bakala yango ke tuba diaka nde: “Mono me bakisaka nde, bantu ya beto ke tudilaka ntima lenda sadila beto mambu ya mbi kansi Yehowa ke vandaka ntangu yonso Ditadi na beto. Yo vanda mambu ya nki mutindu me kumina beto, Yehowa ta vanda kaka ti beto mpi yandi ta yambula ve bansadi na yandi ya kwikama.” (Nk. 37:28) Kuvila mpi ve nde, Yehowa ke zolaka beto mingi kuluta zola yina bantu yonso ya nkaka lenda monisila beto. Ata muntu ya nge ke tudilaka ntima me sadila nge mambu ya mbi ya me pesa nge mpasi ya ngolo, kuvila ve nde, yo ke sobaka ve zola yina Yehowa ke vandaka ti yo sambu na nge. (Bar. 8:38, 39) Dilongi ya mfunu yo yai: Ata muntu mosi me sadila nge mambu ya mbi ya nki mutindu, zaba nde Tata na nge ya zulu ke zolaka nge kaka mingi.

14. Nkunga 34:18 ke ndimisa beto nki?

¹⁴ Ntangu bantu ya beto ke tudilaka ntima me sadila beto mambu ya mbi, beto lenda baka mpi ngolo na mambu ya ke pesa kikesa yina Davidi sonikaka na Nkunga 34:18. (Tanga.) Mukanda mosi ke tuba nde “bantu yina ke niokwamaka na mabanza ke vandaka ve ti kivuvu nde kima mosi ya mbote lenda salama.” Inki mutindu Yehowa ke sadisaka bantu ya ke kudiwaka mutindu yai? Yehowa ‘ke vandaka pene-pene’ na beto bonso kibuti mosi ya zola ya me simba mwana na yandi yina ke dila mpi ke pesa yandi kikesa. Nkutu, yandi ke kuditulaka na kisika na beto mpi ke vandaka ya kuyilama na kusadisa beto ntangu beto ke kudiyangisaka mingi, sambu muntu mosi ya beto ke tudilaka ntima me sadila beto mambu ya mbi to me yambula beto. Ntangu beto ke vandaka na mpasi na ntima mpi ke kudiyangisaka, yandi ke pesaka  beto kikesa. Mpi mambu mingi ya kitoko yina yandi ke songaka beto sambu na bilumbu ke kwisa ke sadisaka beto na kukanga ntima na bampasi bubu yai.​—Yez. 65:17.

KUDILA SAMBU BETO ME KONDA KIVUVU

15. Inki mpasi Ezekiasi kutanaka ti yo yina didisaka yandi?

¹⁵ Ntangu ntotila Ezekiasi ya Yuda kumaka ti bamvula 39, yandi belaka maladi ya ngolo. Yehowa songaka Profete Yezaya na kusonga Ezekiasi nde maladi na yandi ta nata yandi na lufwa. (2 Bant. 20:1) Ezekiasi vandaka diaka ve ti kivuvu sambu nsangu yina pesaka yandi mawa mingi. Yo yina, yandi dilaka mingi mpenza. Yandi bondilaka Yehowa na kisambu sambu yandi sadisa yandi.​—2 Bant. 20:2, 3.

16. Inki mutindu Yehowa pesaka mvutu na kudila mpi kisambu ya Ezekiasi?

¹⁶ Kudila mpi kisambu ya Ezekiasi pesaka Yehowa mpasi mingi. Yo yina yandi songaka Ezekiasi nde: “Mono me wa kisambu na nge. Mono me mona mansanga na nge. Tala, mono ke belula nge.” Na nzila ya profete Yezaya, Yehowa silaka Ezekiasi nde yandi ta kumisa luzingu na yandi nda mpi nde yandi ta gulusa Yeruzalemi na maboko ya bantu ya Asiria.​—2 Bant. 20:4-6.

17. Inki mutindu Yehowa ke sadisaka beto ntangu beto ke belaka maladi ya ngolo? (Nkunga 41:3) (Tala mpi kifwanisu.)

¹⁷ Mambu yina yo ke longa beto. Keti nge ke kudiyangisa sambu yo ke monana bonso nde maladi ya nge ke bela ta mana ve? Songa Yehowa na kisambu mutindu nge ke kudiwa mpi yandi ta wa nge ata ntangu nge ke samba yandi ti kudila. Biblia ke songa beto nde: “Tata ya mawa mingi mpi Nzambi yina ke lembikaka bantu [na mitindu] yonso,” ta lembika beto na bampasi na beto yonso. (2 Bak. 1:3, 4) Bubu yai, Yehowa ke katulaka ve bampasi na beto yonso na mbala mosi. Kansi, yandi ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama sambu na kusadisa beto. (Tanga Nkunga 41:3.) Sambu na kusadisa beto na kukanga ntima na bampasi, Yehowa ke pesaka beto ngolo, mayele mpi ngemba na nsadisa ya mpeve santu na yandi. (Bing. 18:14; Bafil. 4:13) Diaka, yandi ke sadisaka beto ntangu yandi ke pesaka beto kivuvu na Biblia nde na bilumbu ke kwisa, yandi ta katula maladi ya mitindu yonso.​—Yez. 33:24.

18. Inki verse ya Biblia ke pesaka nge mpenza kikesa ntangu nge ke kutanaka ti bampasi ya ngolo? (Tala lupangu “ Baverse Yina Lenda Pesa Beto Kikesa na Ntangu ya Mpasi.”)

¹⁸ Mambu yina Yehowa songaka Ezekiasi pesaka yandi kikesa. Mutindu mosi mpi, beto lenda baka kikesa na Ndinga ya Nzambi. Yehowa me taninaka Ndinga na yandi, yina ke pesaka beto kikesa, sambu yo sadisa beto na bantangu ya mpasi. (Bar. 15:4) Mpangi-nkento mosi na Afrika ya Westi vandaka kudila mbala mingi ntangu bo songaka yandi nde yandi kele ti maladi ya kansere. Yandi ke tuba nde: “Yezaya 26:3 kele verse yina ke pesaka mono mpenza kikesa. Ata beto ke vandaka ve ti kiyeka ya kumanisa bampasi yina beto ke kutanaka ti yo, verse yai ke ndimisaka mono nde Yehowa lenda pesa beto ngemba mpi kusadisa beto na kukanga ntima na bampasi na beto.” Keti kele ti verse  yina ke pesaka nge mpenza kikesa ntangu nge ke kutanaka ti bampasi ya ngolo yina nge ke yindulaka nde yo ta mana ve?

19. Inki balusakumunu beto ta baka na bilumbu ke kwisa?

¹⁹ Beto ke zinga mpenza na bilumbu ya nsuka mpi beto me zaba nde, mambu ya mpasi yina ke didisaka beto ta landa kaka kukuma mingi. Kansi mutindu mbandu ya Ana, Davidi mpi ntotila Ezekiasi ke monisa yo, Yehowa ke monaka kudila na beto mpi yo ke pesaka yandi mpasi mingi. Yehowa ke waka mpi ke tulaka dikebi na kudila na beto. Yo yina, ntangu beto ke kutana na mambu ya mpasi, beto fwete songa Yehowa na kisambu mutindu beto ke kudiwa. Beto fwete landa kukangama ti bampangi na beto na dibundu mpi kulanda kutanga Ndinga ya Nzambi yina ke pesaka beto kikesa. Ya kieleka, kana beto ke landa kukanga ntima mpi kukangama na Yehowa, yandi ta sakumuna beto. Mu mbandu, beto ta zinga na ntangu yina yandi ta katula mansanga yina beto ke basisaka sambu na mawa to mpasi ya ngolo, sambu muntu mosi ya beto ke tudilaka ntima me sadila beto mambu ya mbi to sambu beto me konda kivuvu. (Kus. 21:4) Na ntangu yina, beto ta basisaka kaka mansanga ya kiese.