1-2. Na nki mutindu beto me fwanana ti leke yina paragrafe 1 me tubila?

 YINDULA fioti: Leke mosi ya bakala kele ti bibuti ya bamvwama. Kansi kilumbu mosi, diambu mosi ya mpasi me salama: Bibuti na yandi me fwa na aksida. Yo me sala yandi mpasi mingi kibeni. Kansi, yandi me baka diaka nsangu ya nkaka ya mpasi mingi. Bo me songa yandi nde bibuti na yandi sadilaka bimvwama na bo yonso mpi nde bo me bikila yandi bamfuka mingi kibeni. Bo me bikila yandi kaka bamfuka mpi bankwa ya bamfuka yango ke lomba yandi na kufuta yo nswalu. Yandi kele ve ata fioti ti mbongo ya kufuta bamfuka yina yonso.

² Na mutindu mosi buna, beto me fwanana ti leke yai ya bakala. Bibuti na beto ya ntete, Adami ti Eva, vandaka bantu ya kukuka mpi bo vandaka kuzinga na paladisu mosi ya kitoko. (Kuy. 1:27; 2:7-9) Bo vandaka ti dibaku ya kuzinga mvula na mvula mpi na kiese. Kansi mambu yonso sobaka. Bo vidisaka dibaku ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu. Inki bo bikilaka bana na bo? Biblia ke tuba nde: “Disumu kotaka na nsi-ntoto na nzila ya muntu mosi [Adami] mpi lufwa na nzila ya disumu, mutindu mosi mpi lufwa me mwanganaka na bantu yonso sambu bo yonso salaka disumu.” (Bar. 5:12) Adami me bikilaka beto kaka disumu yina ke nataka na lufwa. Disumu yango kele bonso mfuka ya mingi kibeni yina ata muntu mosi ve lenda futa.​—Nk. 49:8.

 3. Sambu na nki Yezu fwanisaka masumu na beto ti “bamfuka”?

³ Yezu fwanisaka masumu ti “bamfuka.” (Mat. 6:12, noti na nsi ya lutiti; Luka 11:4) Kana beto me sala disumu, yo kele bonso nde beto me kuma ti mfuka ya Yehowa. Beto fwete futa mfuka ya disumu yina. Kana Yehowa salaka ve ata kima sambu na  kulolula masumu na beto, mfuka yina zolaka kumana kaka kana beto me fwa.​—Bar. 6:7, 23.

 4. (a) Kana Yehowa sadisaka beto ve, nki zolaka kukumina beto yonso bantu ya masumu? (Nkunga 49:7-9) (b) Na Biblia, ngogo “disumu” ke tendula nki? (Tala lupangu “ Disumu.”)

⁴ Keti beto lenda zwa diaka bima yonso yina Adami ti Eva vidisaka? Beto lenda kuka ve ata fioti kuzwa yo diaka na ngolo na beto mosi. (Tanga Nkunga 49:7-9.) Kana Yehowa sadisaka beto ve, beto zolaka ve kuvanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula to kivuvu ya kufutumuka. Ya kieleka, beto zolaka kufwa kimakulu kaka bonso bambisi sambu yo ke vandaka ve ti kivuvu ya kufutumuka mpi Nzambi salaka yo ve sambu yo zinga mvula na mvula.​—Lon. 3:19; 2 Pie. 2:12.

 5. Inki mutindu Tata na beto ya zola me sadisaka beto na kufuta mfuka ya disumu? (Tala mpi kifwanisu.)

⁵ Yindula diaka leke yina beto me tubila na luyantiku. Inki mutindu yandi zolaka kudiwa kana mvwama mosi ndimaka na kufutila yandi bamfuka yina yonso? Ya kieleka, yandi zolaka kundima dikabu yai mpi kumonisila mvwama yina ntonda mingi sambu na yo. Mutindu mosi mpi Yehowa, Tata na beto ya zola, me pesaka beto dikabu mosi sambu na kufuta mfuka ya disumu yina Adami me bikilaka beto. Yezu tubaka nde: “Nzambi zolaka nsi-ntoto mingi kibeni yo yina yandi pesaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, sambu konso muntu yina ke monisa lukwikilu na Mwana kufwa ve kansi kubaka luzingu ya mvula na mvula.” (Yoa. 3:16) Diaka, dikabu yango ke sadisaka beto mpi na kuvanda ti kinduku ya mbote ti Yehowa.

 6. Bantendula ya nki bangogo ya Biblia beto ta longuka na disolo yai mpi sambu na nki?

⁶ Inki beto fwete sala sambu na kubaka mambote ya dikabu yai ya nene ya ke salaka nde Yehowa kulolula masumu na beto? Sambu na kupesa mvutu na ngiufula yai, beto tadila mutindu Biblia ke tendulaka bangogo yai: kuwakana diaka, kufika masumu, kuwakanisa, nkudulu, kusumba diaka mpi kundima bantu bonso bantu ya lunungu. Na disolo yai, beto ta longuka bantendula ya bangogo yai. Kana beto ke yindula mbote-mbote bantendula na yo, yo ta sadisa beto na kumonisila diaka Yehowa ntonda mingi sambu na mambu yina yandi me salaka sambu na kulolula beto.

LUKANU: KUWAKANA DIAKA

 7. (a) Adami ti Eva vidisaka diaka nki? (b) Mutindu beto kele bana ya Adami ti Eva, beto kele kibeni ti mfunu ya nki? (Baroma 5:10, 11)

⁷ Adami ti Eva vidisaka ve kaka dibaku ya kuzinga mvula na mvula kansi bo bebisaka mpi kinduku na bo ya mbote ti Tata na bo Yehowa. Na ntwala nde Adami ti Eva kusala disumu, bo vandaka na dibuta ya Nzambi. (Luka 3:38)  Kansi ntangu bo lemfukilaka ve Yehowa, yandi kulaka bo na dibuta na yandi. Mambu yai salamaka na ntwala nde bo buta bana. (Kuy. 3:23, 24; 4:1) Sambu beto kele bana na bo, beto fwete wakana diaka ti Yehowa. (Tanga Baroma 5:10, 11.) Na kutuba ya nkaka, beto fwete sala diaka kinduku ya mbote ti yandi. Mukanda mosi ke tuba nde ngogo ya Kigreki ya bo me sadila awa sambu na “kuwakana diaka” lenda tendula “kusala nde mbeni na nge kukuma nduku na nge.” Kima ya kuyituka kele nde, Yehowa muntu yidikaka ntete mambu sambu bantu kuwakana diaka ti yandi. Inki mutindu?

MAMBU YINA YEHOWA YIDIKAKA: KUFIKA MASUMU

 8. (a) Kufika masumu kele nki? (b) Kuwakanisa kele nki?

⁸ Kufika masumu kele mambu yina Yehowa yidikaka sambu bantu ya masumu kuvutula kinduku ya mbote ti yandi. Yo ke tendula kuyingisa kima yina vilaka na kima ya nkaka ya kele ti valere ya mutindu mosi. Mpidina, kana kima mosi me vila to me beba, bo lenda zwa yo diaka to kuyingisa yo na kima ya nkaka. Masonuku ya Kigreki ke sadila ngogo kuwakanisa yina kele ti ntendula ya mutindu mosi ti bangogo “kufika masumu.” (Bar. 3:25) Kuwakanisa kele kima yina ke salaka nde muntu mosi kuvanda na ngemba ti Nzambi mpi na kinduku ya mbote ti yandi.

 9. Inki Yehowa yidikaka sambu na mwa ntangu sambu na kulolula masumu ya bantu ya Izraele?

⁹ Yehowa yidikaka mbote mambu sambu na mwa ntangu sambu na kulolula masumu ya bantu ya Izraele mpi kusadisa bo na kuvanda ti kinduku ya mbote ti yandi. Na Izraele, bo vandaka kusala mbala mosi konso mvula nkinsi mosi ya bo vandaka kubinga nde Kilumbu ya Kufika Masumu. Na kilumbu yina, nganga-nzambi ya nene vandaka kupesa bimenga ya bambisi sambu na bantu. Ya kieleka, bimenga ya bambisi lendaka ve kufika mbote-mbote masumu ya bantu sambu bantu kele ti valere mingi kuluta bambisi. Kansi Yehowa vandaka kulolula masumu ya bantu ya Izraele kaka ntangu bo vandaka kubalula ntima mpi kupesa bimenga yina yandi vandaka kulomba. (Baeb. 10:1-4) Diaka, bimenga yina bo vandaka kupesa na Kilumbu ya Kufika Masumu mpi na bilumbu ya nkaka, sadisaka bo na kubakisa nde bo vandaka kibeni bantu ya masumu mpi nde bo vandaka ti mfunu ya kima ya nkaka sambu na kufika kimakulu masumu na bo.

10. Inki Yehowa salaka sambu na kulolula kimakulu masumu ya bantu?

¹⁰ Yehowa zabaka kima ya kusala sambu na kulolula kimakulu masumu ya bantu. Yandi yidikaka mambu sambu Mwana na yandi ya yandi ke zolaka mingi ‘kudipesa mbala mosi mpamba sambu na kunata masumu ya bantu mingi.’ (Baeb. 9:28) Yezu pesaka “luzingu na yandi bonso nkudulu sambu na bantu mingi.” (Mat. 20:28) Nkudulu kele nki?

NTALU: NKUDULU

11. (a) Mutindu Biblia ke monisa yo, nkudulu kele nki? (b) Yo lombaka nde muntu yina ke futa nkudulu kulungisa nki mambu?

¹¹ Biblia ke monisa nde nkudulu kele ntalu yina Yehowa futaka sambu na kufika masumu na beto mpi kuwakana diaka ti beto. a Sambu na Yehowa, yo vandaka mutindu ya kuvutula bima yina vilaka. Na nki mutindu? Kuvila ve nde Adami ti Eva vidisaka luzingu na bo ya kukuka mpi dibaku ya kuzinga mvula na mvula. Yo yina yo lombaka nde nkudulu kuvanda ti valere mosi ti kima yina bo vidisaka. (1 Tim. 2:6) Yo lombaka nde muntu yina ke futa nkudulu kuvanda bakala mosi ya kuyela yina (1) kele ya kukuka; (2) kele ti dibaku ya kuzinga mvula na mvula na ntoto mpi (3) ke ndima kupesa luzingu na yandi ya kukuka sambu na beto. Kaka  muntu ya ke lungisa mambu yai yonso muntu lendaka kufika disumu ya Adami to kufuta luzingu yina Adami vidisaka.

12. Sambu na nki Yezu fwanaka na kufuta nkudulu?

¹² Beto tadila bikuma tatu ya ke monisa sambu na nki Yezu fwanaka na kufuta nkudulu. (1) Yandi vandaka muntu ya kukuka mpi “yandi salaka disumu ve.” (1 Pie. 2:22) (2) Sambu yandi vandaka muntu ya kukuka, yandi vandaka ti dibaku ya kuzinga mvula na mvula na ntoto. (3) Yandi ndimaka kufwa mpi kupesa luzingu na yandi sambu na beto. (Baeb. 10:9, 10) Yezu vandaka muntu ya kukuka, kaka bonso Adami muntu ya ntete, na ntwala nde yandi sala disumu. (1 Bak. 15:45) Yo yina ntangu Yezu fwaka, yandi fikaka disumu ya Adami, disongidila yandi futaka luzingu yina Adami vidisaka. (Bar. 5:19) Yezu kumaka “Adami ya nsuka.” Yo kele diaka ve mfunu nde muntu ya nkaka ya kukuka kukwisa sambu na kufuta kima yina Adami vidisaka. Yezu fwaka “mbala mosi mpamba.”​—Baeb. 7:27; 10:12.

13. Tubila mutindu kufika masumu me swaswana ti nkudulu.

¹³ Na nki mutindu kufika masumu me swaswana ti nkudulu? Kufika masumu kele kima yina Nzambi salaka sambu bantu kuvanda diaka ti kinduku ya mbote ti yandi. Nkudulu kele ntalu yina yandi futaka sambu na kufika masumu ya bantu. Ntalu yina Yehowa futaka kele menga ya valere mingi yina Yezu tiamunaka sambu na beto.​—Baef. 1:7; Baeb. 9:14.

MAMBOTE YINA BETO KE BAKAKA MUTINDU YEHOWA ME SUMBAKA BETO DIAKA MPI ME NDIMAKA BETO BONSO BANTU YA LUNUNGU

14. Inki beto ta tadila ntangu yai mpi sambu na nki?

¹⁴ Inki mambote beto ke bakaka mutindu Yehowa yidikaka mambu sambu na kufika masumu na beto? Biblia ke sadilaka bangogo mingi sambu na kutubila mambote yina yo ke natilaka beto. Ata bantendula ya bangogo yango ke wakana, konso ngogo ke bula munsonso na kima mosi yina Yehowa salaka sambu na kufika masumu ya bantu mpi yina ke salaka nde yandi lolula bo. Ntangu beto ke tadila bangogo yango, beto ta longuka mpi mambote yina yo ke natilaka konso muntu na kati na beto.

15-16. (a) Na Biblia, bangogo “kusumba diaka” ke tendula nki? (b) Yo ke pusaka beto na kusala nki?

¹⁵ Na Biblia, bangogo kusumba diaka ke tendula kukatula muntu na kimpika to kupesa yandi kimpwanza sambu na nkudulu yina bo me futa. Ntumwa Piere tubaka nde: “Beno me zaba nde Nzambi katulaka beno ve [na kisina, “sumbaka beno ve”] na kimpika ya luzingu na beno ya mpamba yina ba-nkaka na beno bikilaka beno ti bima yina ke polaka, arza to wolo. Kansi, yandi katulaka beno ti menga ya ntalu, bonso menga ya mwana-dimeme ya kukonda mvindu mpi ya kukonda ditono, menga ya Kristu.”​—1 Pie. 1:18, 19; noti na nsi ya lutiti.

¹⁶ Kimenga ya Yezu lenda katula beto na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. (Bar. 5:21) Ya kieleka, beto kele ti kikuma ya mbote ya kumonisila Yehowa mpi Yezu ntonda mingi mutindu bo me sumbaka beto diaka na nzila ya luzingu to menga ya mfunu ya Yezu.​—1 Bak. 15:22.

17-18. (a) Kundima muntu bonso muntu ya lunungu ke tendula nki? (b) Inki mambote yo ke natilaka beto?

¹⁷ Kundima bantu bonso bantu ya lunungu ke tendula nde Yehowa ke vwansaka masumu na beto to ke lombaka beto ve na kufuta mfuka ya masumu yango. Mutindu Yehowa ke salaka mpidina, yandi ke fwaka ve minsiku na yandi ya lunungu. Mutindu Yehowa ke ndimaka beto bonso bantu ya lunungu, yo ke tendula ve nde beto me fwana nde yandi ndima beto to mpi nde yandi ke kangaka meso na masumu na beto. Kansi yandi ke salaka yo sambu beto ke kwikilaka na mambu yina yandi ti Yezu salaka sambu na kufika masumu na beto na nsadisa ya kimenga ya Yezu.​—Bar. 3:24; Bag. 2:16.

 ¹⁸ Yo ke tendula nki sambu na konso muntu na kati na beto? Yehowa ke ndimaka dezia bantu yina yandi ke ponaka sambu na kuyala ti Yezu na zulu bonso bantu ya lunungu mpi bo ke kumaka bana na yandi. (Tito 3:7; 1 Yoa. 3:1) Yandi ke lolulaka masumu na bo. Yo kele bonso nde bo me salaka ve ata disumu mosi, yo yina bo ke fwanaka na kuyala na Kimfumu ya Nzambi. (Bar. 8:1, 2, 30) Bantu ya nkaka yina Yehowa ke ndimaka bonso bantu ya lunungu to banduku na yandi ta zinga mvula na mvula na ntoto mpi yandi ke lolulaka masumu na bo. (Yak. 2:21-23) Kimvuka ya nene yina ta guluka na Armagedoni ta vanda ti dibaku ya kufwa ve ata fioti. (Yoa. 11:26) “Bantu ya lunungu” ti “bantu ya kukonda lunungu” yina me fwaka ta futumuka. (Bis. 24:15; Yoa. 5:28, 29) Nsuka-nsuka bansadi ya Yehowa yonso na ntoto, yina ke lemfukilaka yandi, ta “baka kimpwanza ya nkembo ya bana ya Nzambi.” (Bar. 8:21) Mambu yina Yehowa me yidikaka sambu na kufika masumu na beto ta natila beto lusakumunu yai ya nene: Kuwakanisa beto mbote-mbote ti Tata na beto Yehowa!

19. Inki mutindu mambu yina Yehowa mpi Yezu salaka me sobaka mbote luzingu na beto? (Tala mpi lupangu “ Mambu Yina Yo Ke tendula Sambu na Beto.”)

¹⁹ Ya kieleka, ntete beto vandaka ve ti kivuvu mpi beto fwananaka kibeni ti leke yina ya bakala, ya vidisaka bima yonso mpi yina bibuti na yandi bikilaka yandi bamfuka mingi kibeni yina yandi lendaka ve ata fioti kufuta. Kansi Yehowa sadisaka beto. Mambu na beto me sobaka sambu Yehowa yidikaka mambu sambu na kulolula masumu na beto mpi Yezu futaka nkudulu. Lukwikilu na beto na Yezu Kristu ke katulaka beto na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. Kana Yehowa me lolula masumu na beto, yandi ke vwansaka yo mpi ke yibukaka yo diaka ve ata fioti. Kima ya kuluta mfunu kele nde ntangu yai, beto lenda vanda ti kinduku ya mbote ti Tata na beto ya zulu Yehowa, yina ke zolaka beto mingi.

20. Inki beto ta longuka na disolo ya ke landa?

²⁰ Ntangu beto ke yindulaka mingi mambu yina Yehowa mpi Yezu me sadilaka beto, yo ke pusaka beto na kumonisila bo ntonda mingi kibeni. (2 Bak. 5:15) Kana bo sadisaka beto ve, beto zolaka ve kuvanda ti kivuvu ata fioti! Kansi kana Yehowa me lolula beto, yo ke tendulaka kibeni nki? Beto ta longuka yo na disolo ya ke landa.