DISOLO YA LUZINGU
Kutudila Bantu ya Nkaka Dikebi Ke Nataka Mambote Mingi
NKAKA na beto ya nkento tubaka nde: “Nzo-nzambi ya Anglican ke longaka ve kieleka. Beno landa kusosa kieleka.” Ntangu yandi tubaka mpidina, mama yantikaka kusosa dibundu ya kieleka. Ata mpidina, yandi vandaka kuzola ve kusolula ti Bambangi ya Yehowa. Yandi songaka mono na kubumbana ntangu Bambangi ya Yehowa kwisaka na nzo na beto na Toronto na Canada. Kansi ntangu leki ya mama ya nkento yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa na 1950, mama kumaka mpi kulonguka Biblia. Bo vandaka kulonguka na nzo ya mama-leki mpi na nima bo bakaka mbotika.
Papa vandaka mfumu na nzo-nzambi mosi ya Canada, yo yina konso Lumingu yandi vandaka kutinda mono ti leki na mono ya nkento na nzo-nkanda ya Lumingu. Na nima na yo, beto vandaka kukwenda ti yandi na bisalu ya nzo-nzambi na 11:00. Na nima ya midi beto vandaka kukwenda ti mama na Nzo ya Kimfumu. Beto vandaka kumona pwelele mutindu Bambangi ya Yehowa ti bantu ya nzo-nzambi yina swaswanaka kibeni.
Mama vandaka kusonga banduku na yandi ya ngolo Bob mpi Marion Hutcheson mambu yina yandi vandaka kulonguka, yo yina bo mpi ndimaka kieleka. Na 1958, mpangi Bob Hutcheson ti nkento na yandi nataka mono mpi bana na bo tatu ya babakala na Lukutakanu ya Bansi Mingi yina salamaka na mbanza New York, ntu-diambu na yo vandaka: Luzolo ya Nzambi. Yo salaka bilumbu nana. Bubu yai mono me bakisaka nde yo vandaka ve pete sambu na bo na kunata mono na lukutakanu yina. Kansi mono ke vilaka ve ata fioti lukutakanu yango luzingu na mono ya mvimba.
BAMPANGI SADISAKA MONO NA KUSALA MINGI NA KISALU YA YEHOWA
Ntangu mono vandaka leke, beto vandaka kuzinga na ferme mpi mono vandaka kusansa bambisi. Mono vandaka kuzola kukuma veterinere. Mama songaka yo nkuluntu mosi ya dibundu na beto. Nkuluntu yina yibusaka mono na mawete yonso nde beto ke zinga na “bilumbu ya nsuka” mpi yandi sadisaka mono na kubakisa mutindu kusala iniversite bamvula mingi lendaka kubebisa kinduku na mono ti Yehowa. (2 Tim. 3:1) Yo yina mono buyaka kukota iniversite.
Kansi mono vandaka kudiyula nki mono ta sala kana mono me manisa nzo-nkanda. Ata mono vandaka kulonga nsangu ya mbote konso wikendi, mono vandaka ve kusepela ti yo mpi mono vandaka kuyindula ve nde mono lenda kuma mupasudi-nzila. Papa ti leki na yandi ya bakala vandaka ve Bambangi ya Yehowa, bo vandaka kusonga mono na kukuma kusala na kompani mosi na Toronto. Kisalu yango zolaka kubaka mono bantangu mingi. Papa-leki vandaka ti mukumba ya mfunu na kompani yango, yo yina mono ndimaka kusala kuna.
Na Toronto, mono vandaka kulutisa bantangu mingi na kisalu mpi kuvukana ti bantu yina vandaka ve Bambangi ya Yehowa. Yo salaka nde mono kudipesa ve na mambu ya kimpeve mbala na mbala. Ntete, mono vandaka kuzinga ti nkaka na mono ya bakala yina vandaka ve Mbangi ya Yehowa. Kansi ntangu yandi fwaka, yo lombaka nde mono sosa kisika ya nkaka.
Mpangi Hutcheson ti nkento na yandi, yina nataka mono na Lukutakanu ya Bansi Mingi na 1958, vandaka bonso bibuti na mono. Bo bakaka mono na nzo na bo mpi bo sadisaka mono na kuyela na kimpeve. Na 1960, mono bakaka mbotika ti mwana na bo John. John kumaka mupasudi-nzila mpi yo pusaka mono na kulonga mingi nsangu ya mbote. Bampangi na dibundu bakisaka nde mono yelaka mingi na kimpeve, yo yina bo tulaka mono nkengi ya Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi. a
MONO ZWAKA NKENTO MOSI YA MBOTE MPI MONO KUMAKA MUPASUDI-NZILA
Na 1966, beto kwelanaka ti Randi Berge, yandi vandaka mupasudi-nzila ya kikesa mpi yandi vandaka ti mpusa ya kusala konso kisika yina mpusa vandaka mingi. Nkengi na beto ya nziunga vandaka kutudila beto dikebi mpi yandi vandaka kupesa beto kikesa na kukwenda kusadisa dibundu mosi na Orillia na Ontario. Yo yina kukonda kuvingila, beto kangaka bima na beto mpi beto kwendaka.
Ntangu beto kumaka na Orillia, mono kumaka mpi mupasudi-nzila ya ntangu yonso bonso Randi. Mono vandaka na kiese mingi ya kulonga nsangu ya mbote bonso Randi. Ntangu mono yantikaka kusala bikesa sambu na kuvanda mupasudi-nzila ya mbote, mono yantikaka kuwa kiese ya kusadila Biblia mpi ya kumona bantu ke bakisa mambu yina mono ke longa. Beto vandaka na kiese mingi ya kusadisa bakala mosi ti nkento na yandi na Orillia na kusoba mpi na kukuma bansadi ya Yehowa.
BETO LONGUKAKA NDINGA YA MPA MPI BETO SOBAKA MUTINDU NA BETO YA KUYINDULA
Ntangu beto vandaka na Toronto, mono kutanaka ti mpangi Arnold MacNamara yina vandaka mosi na kati ya bampangi yina vandaka ti mikumba na Betele. Yandi yulaka mono kana beto ta sepela kukuma bapasudi-nzila ya nene. Na mbala mosi mono songaka yandi nde: “Beto ta sepela kibeni na kusala yo! Beto kele ya kuyilama na kukwenda konso kisika yina kansi na Québec ve!” Mono vandaka ti bangindu bonso ya bantu ya Canada yina ke tubaka Kingelesi vandaka ti yo sambu na mavwanga yina basikaka na provense ya Québec yina bantu ke tubaka Kifalansa. Na ntangu yina, bantu vandaka kutelemina luyalu mpi bo vandaka kuzola nde provense ya Québec kukuma insi ya nkaka.
Mpangi Arnold tubaka nde: “Bilumbu yai, Betele ke tinda bapasudi-nzila ya nene kaka na Québec.” Mbala mosi beto ndimaka kukwenda. Mono vandaka kuzaba dezia nde Randi vandaka kusepela kukwenda na Québec. Na nima, mono bakisaka nde yo vandaka na kati ya balukanu ya kuluta mbote yina beto bakaka.
Beto salaka bamposo tanu na nzo-nkanda ya Kifalansa. Na nima, mono ti Randi mpi mpangi mosi ti nkento na yandi kwendaka na Rimouski. Beto salaka bakilometre kiteso ya 540 na nordi-esti ya Montréal. Diaka, yo lombaka nde beto sala bikesa mingi sambu na kukuma kutuba mbote Kifalansa. Yo monanaka pwelele na lukutakanu mosi ntangu mono tangaka baluzayisu. Mono tubaka nde na lukutakanu yina ke kwisa, beto ta yamba bandeke mingi yina bo ke bingaka “autruche” na kisika ya kutuba nde beto ta yamba bampangi mingi yina ta katuka na “insi Autriche.”
Na Rimouski, beto yonso iya kutanaka ti bampangi iya ya bankento yina vandaka kikesa mingi mpi mpangi Huberdeau ti nkento na yandi mpi bana na bo zole ya bankento. Mpangi Huberdeau ti nkento na yandi vandaka kufutila nzo mosi ya nene mpi bapasudi-nzila yonso yina vandaka kuzinga na nzo yina, vandaka kusadisa sambu na kufuta mbongo ya nzo yango. Beto vandaka kubinga yo Nzo ya Mpembe sambu na ntwala na yo bo tulaka mukubu ya mpembe mpi makunzi na yo vandaka ya mpembe. Mbala mingi, beto vandaka kuzinga na kati bantu 12 to 14. Beto vandaka bapasudi-nzila ya nene, yo yina mono ti Randi vandaka kulonga nsangu ya mbote konso suka, konso nima ya midi mpi konso nkokila. Beto vandaka kusepela mingi sambu konso ntangu beto vandaka kuzwa mpangi yina vandaka kukwenda ti beto na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Ata na bankokila yina madidi vandaka mingi.
Beto kumaka ti kinduku ya ngolo ti bapasudi-nzila yina ya kwikama, yo yina beto kumaka bonso dibuta mosi. Bantangu ya nkaka beto vandaka kuvanda na lweka ya tiya; bilumbu ya nkaka, beto yonso vandaka kulamba. Mpangi-bakala mosi vandaka kubula mbote kima mosi yina bo ke budilaka miziki, yo yina mbala mingi na mposo na nkokila beto vandaka kuyimba mpi kukina.
Teritware ya Rimouski butaka kibeni mbuma. Na bamvula tanu, beto vandaka na kiese ya mingi na kumona mutindu balongoki mingi ya Biblia vandaka kuyela na kimpeve mpi kubaka mbotika. Dibundu yelaka mpi yo kumaka ti bansamuni kiteso ya 35.
Na Québec, bo pesaka beto formasio ya mbote kibeni sambu na kulonga nsangu ya mbote. Beto monaka mutindu Yehowa sadisaka beto na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi mutindu yandi lungisaka bampusa na beto ya kinsuni. Diaka, beto kumaka kuzola bantu yina ke tubaka Kifalansa, ndinga na bo mpi mutindu na bo ya kuzinga. Yo sadisaka beto na kuzola mpi bantu ya bisika ya nkaka.—2 Bak. 6:13.
Kilumbu mosi, Betele lombaka beto na kukwenda na mbanza Tracadie na esti ya dibungu ya Nouveau-Brunswick. Yo vandaka mpasi sambu beto salaka dezia kontra ti munkwa-nzo mosi sambu na kufutila nzo na yandi. Mono salaka mpi kontra ti ekole mosi sambu na kulonga mwa bilumbu na mposo. Diaka, balongoki na beto ya Biblia ya nkaka katukaka kukuma bansamuni mpi beto vandaka kutunga Nzo ya Kimfumu mpi yo kumaka dezia na kati-kati.
Mal. 3:10) Kimpeve ya ngolo ya Randi, mpeve na yandi ya kuditambika mpi kikalulu na yandi ya kusekisa sadisaka beto na kusala voyage yina kukonda mpasi.
Beto sambaka wikendi ya mvimba sambu na voyage yango mpi beto kwendaka kutala Tracadie. Yo vandaka ve mutindu mosi ti Rimouski. Kansi beto bakaka lukanu ya kukwenda kuna sambu Yehowa muntu tindaka beto. Beto mekaka Yehowa mpi beto monaka mutindu yandi katulaka basakuba yonso na nzila na beto. (Na dibundu ya Tracadie, nkuluntu vandaka kaka mpangi Robert Ross. Yandi ti nkento na yandi Linda vandaka bapasudi-nzila kuna mpi bo bakaka lukanu ya kubikala kuna ntangu bo butaka mwana na bo ya ntete. Ata bo vandaka kusansa mwana na bo yina ya fioti, bo pesaka mono ti Randi kikesa mingi mutindu bo yambaka beto mbote mpi bo vandaka kikesa na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote.
MAMBOTE YA KUSALA KONSO KISIKA YINA MPUSA VANDAKA
Ntangu beto salaka bamvula zole na kisalu ya kimupasudi-nzila na Tracadie, beto zwaka diaka emvitasio mosi yina beto yindulaka ve. Bo tindaka beto na kisalu ya nziunga. Beto salaka na banziunga ya Kingelesi bamvula nsambwadi mpi na nima bo vutulaka beto na Québec na nziunga ya Kifalansa. Mpangi Léonce Crépeault yina vandaka nkengi ya distrike na Québec vandaka kusikisa mono sambu na badiskure yina mono vandaka kusala. Kansi na nima yandi vandaka kuyula mono nde: “Inki diaka nge lenda sala sambu badiskure yina kusadisa diaka mingi bantu?” b Yo sadisaka mono na kutuba mambu yina ta sadisa bampangi ntangu mono ke longa mpi na kusadisa bo na kubakisa kukonda mpasi mambu yina mono ke longa.
Mukumba mosi yina mono ke vilaka ve kele yina mono lungisaka na Lukutakanu Mosi ya Bansi Mingi yina salamaka na 1978 na Montréal. Ntu-diambu na yo vandaka: “Lukwikilu Me Nunga.” Mono salaka na departema ya madia. Yo lombaka nde beto yamba bantu 80 000 mpi beto zolaka kudisa bo na mutindu yina me salamaka ntete ve. Mambu yonso vandaka kibeni ya mpa: bisadilu, bima ya kulamba mpi mutindu ya kulamba. Beto vandaka ti bafrigo ya nene kiteso ya 20, kansi bantangu ya nkaka yo vandaka kusala ve. Na ntwala nde kilumbu ya ntete ya lukutakanu kuyantika, mpila ya kukota na stade vandaka ve tii na kati-kati ya mpimpa sambu na kuyidika mambu yonso sambu bo vandaka kubula nsaka na stade yango. Yo lombaka mpi nde beto telama na suka-suka sambu na kulamba madia ya suka. Beto vandaka kulemba mingi kansi mono vandaka kulonguka mambu mingi na kisalu ya ngolo yina beto vandaka kusala ti bampangi, na mambu yina bampangi vandaka kusala ya vandaka kumonisa nde bo vandaka bantu ya kuyela na kimpeve mpi na kikalulu na bo ya kusekisa. Beto kele ti kinduku ya ngolo ti bo tii bubu yai.
Beto vandaka na kiese mingi ya kusala lukutakanu yina ya mfunu mingi na Québec, kisika yina bo vandaka kuniokula Bambangi ya Yehowa ngolo kibeni na bamvu 1940 mpi 1950.Mono longukaka mambu mingi na bankengi ya nziunga ya nkaka ntangu beto vandaka na lukutakanu ya nene na Montréal. Na mvula mosi, mpangi David Splane yina kele bubu yai na Nto-Kimvuka vandaka nkengi ya lukutakanu. Na lukutakanu yina landaka, ntangu bo lombaka mono na kuyinga mpangi David, yandi sadisaka mono mingi.
Na 2011, beto salaka dezia bamvula 36 na kisalu ya nziunga. Bo lombaka mono na kukuma longi na Nzo-Nkanda ya Bankuluntu. Na nsungi ya bamvula zole mono ti Randi lalaka na bambeto 75, kansi bibansa yina beto salaka vandaka mfunu mingi. Na nsuka ya konso mposo, bankuluntu vandaka kusepela mingi sambu bo bakisaka nde Nto-Kimvuka ke zolaka nde bankuluntu kuvanda ti kimpeve ya mbote.
Na nima, mono kumaka longi na Nzo-Nkanda ya Bansamuni ya Kimfumu. Mbala mingi, bana nzo-nkanda vandaka kulemba mingi mpi kudiyangisa sambu bo vandaka ti mambu mingi ya kusala. Bo vandaka kuvanda na nzo-nkanda bangunga nsambwadi konso kilumbu, bo vandaka kusala badevware bangunga tatu konso nkokila mpi konso mposo bo vandaka kusala badevware iya to tanu. Mono ti longi yina ya nkaka songaka bo nde bo ta kuka ve kusala mambu yina yonso kukonda lusadisu ya Yehowa. Mono ke vilaka ve mutindu bana nzo-nkanda yitukaka mingi na kumona nde kutudila Yehowa ntima sadisaka bo na kusala mambu mingi yina bo yindulaka nde bo ta kuka ve kusala.
KUTUDILA BANTU YA NKAKA DIKEBI KE NATAKA MAMBOTE YA KE WUMELAKA
Mutindu mama vandaka kutudila bantu ya nkaka dikebi sadisaka balongoki na yandi ya Biblia na kuyela na kimpeve mpi nkutu yo sadisaka papa na kukuma kusepela ti kieleka. Bilumbu tatu na nima ya lufwa ya mama, beto yitukaka mingi na kumona papa ke kwisa na Nzo ya Kimfumu sambu na kulanda diskure ya bantu yonso, mpi yandi landaka kukwisa na balukutakanu bamvula 26 yina landaka. Ata papa bakaka ve mbotika, bankuluntu songaka mono nde yandi vandaka kukwisa na balukutakanu konso mposo mpi yandi vandaka kukuma muntu ya ntete.
Mama pesaka beto mbandu ya mbote kibeni. Baleki na mono yonso tatu ya bankento ti babakala na bo ke sadilaka Yehowa na mutindu ya mbote kibeni. Zole na kati na bo ke salaka na Betele. Mosi ke salaka na Betele ya Portugal mpi ya nkaka na Betele ya Haïti.
Bubu yai, mono ti Randi kele bapasudi-nzila ya nene na Hamilton na Ontario. Ntangu beto vandaka na kisalu ya nziunga, beto vandaka kusepela kufidisa bampangi sambu na kuvutukila bantu yina ndimaka nsangu mpi sambu na kulonguka ti balongoki na bo Biblia. Kansi bubu yai, beto kele na kiese mingi mutindu beto ke monaka balongoki na beto mosi ke yelaka na kimpeve. Beto me taka kinduku ti bampangi na dibundu na beto ya mpa, beto ke bakaka kikesa mutindu beto ke monaka Yehowa ke sadisa bo na bantangu ya mbote mpi na bantangu ya mpasi.
Beto ke vandaka na kiese mingi mutindu bampangi mingi me tudilaka beto dikebi mpi beto ke vilaka yo ve. Yo yina, beto mpi ke tudilaka bantu ya nkaka ‘dikebi ya masonga’ mpi beto ke siamisaka bo na kusadila Yehowa na mutindu ya mbote kibeni. (2 Bak. 7:6, 7) Mu mbandu na dibuta mosi, mama, mwana na bo ya bakala mpi mwana na bo ya nkento vandaka kusala kisalu ya ntangu yonso. Mono yulaka papa na bo kana yandi me yindulaka dezia kukuma mupasudi-nzila. Yandi vutulaka nde yandi vandaka kusadisa bapasudi-nzila yina tatu ya dibuta na yandi. Na nima mono yulaka yandi nde: “Keti nge lenda sadisa bo mbote kuluta Yehowa?” Mono songaka yandi na kumeka mpi na kuwa kiese yina bantu ya dibuta na yandi vandaka kuwa. Na nima bangonda sambanu, yandi kumaka mpi mupasudi-nzila.
Mono ti Randi ta landa ‘kuzabisa ndonga ya bantu yina ke kwisa bisalu ya kuyituka’ ya Yehowa mpi beto ke ndima nde bo ta sepela mingi ti kisalu ya Yehowa bonso beto.—Nk. 71:17, 18.
a Bubu yai bo ke bingaka yandi nkengi ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu.
b Tala disolo ya luzingu ya mpangi Léonce Crépeault na Nzozulu ya Nkengi ya Februari 2020 balut. 26-30.