1. Inki bakieleka nge zabaka ntangu nge yantikaka kulonguka Biblia?

 KETI nge ke yibuka ntangu nge yantikaka kulonguka Biblia? Mbala ya nkaka nge yitukaka mingi ntangu nge zabaka nde Nzambi kele ti zina. Mbala ya nkaka mpi nge waka kiese ntangu nge zabaka nde Nzambi ke pesaka ve bantu ndola na bilungi ya tiya. Mbala ya nkaka mpi nge vandaka na kiese mingi ntangu nge zabaka nde kilumbu kele, nge lenda mona diaka bantu yina nge vandaka kuzola ya me fwaka mpi nge lenda zinga ti bo na paladisu na ntoto.

2. Katula kuzaba bakieleka ya Biblia, nki diaka nge salaka sambu na kuyela? (Baefezo 5:1, 2)

² Ntangu nge kumaka kulonguka Ndinga ya Nzambi mingi, zola na nge sambu na Yehowa kumaka mpi kuyela. Zola yina pusaka nge na kusadila mambu yina nge vandaka kulonguka. Nge bakaka balukanu ya mbote ya ke wakana ti minsiku ya Biblia. Nge yantikaka kuyindula mambu ya mbote mpi kusala mambu ya mbote sambu nge vandaka kuzola kusepedisa Nzambi. Kaka mutindu mwana ke landaka mbandu ya kibuti na yandi yina yandi ke zolaka, nge mpi vandaka kulanda mbandu ya Tata na nge ya zulu.​—Tanga Baefezo 5:1, 2.

3. Inki bangiufula beto lenda kudiyula?

³ Beto lenda kudiyula nde: ‘Keti zola na mono sambu na Yehowa kele ngolo bubu yai kuluta yina mono vandaka ti yo na luyantiku ntangu mono bakaka mbotika? Banda mono me bakaka mbotika, keti mutindu na mono ya kuyindula mpi ya kusala mambu kele bonso ya Yehowa, mingi-mingi na yina me tala kuzola bampangi?’ Kana “zola yina nge vandaka na yo ntete” me yantika kubwa madidi, kulemba ve nitu. Diambu ya mutindu yai kuminaka mpi Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Yezu yambulaka bo ve mpi yandi ta yambula  beto ve ata fioti. (Kus. 2:4, 7) Yandi ke zaba nde beto lenda vutukila diaka zola yina beto vandaka ti yo na luyantiku ntangu beto longukaka kieleka.

4. Inki beto ta tubila na disolo yai?

⁴ Disolo yai ta tubila mambu yina beto lenda sala sambu na kulanda kuyedisa zola na beto sambu na Yehowa mpi sambu na bampangi. Na nima beto ta tubila mambote yina beto ta baka kana beto ke zola Yehowa mingi mpi bampangi na beto.

5-6. (a) Inki bampasi ntumwa Polo kutanaka ti yo na kisalu ya Yehowa? (b) Inki sadisaka yandi na kulanda kusadila Yehowa?

⁵ Ntumwa Polo lutisaka bantangu ya mbote na kisalu ya Yehowa kansi yandi kutanaka mpi ti bampasi mingi. Mbala mingi Polo vandaka kusala ba voyage ya nda mpi na ntangu yina, kusala voyage vandaka ve pete. Na ba voyage yina Polo vandaka kusala, bantangu ya nkaka yandi vandaka “na bigonsa ya banzadi” mpi “na bigonsa ya miyibi.” Bantangu ya nkaka mpi bambeni na yandi vandaka kubula yandi. (2 Bak. 11:23-27) Diaka, bampangi na yandi ya Bakristu vandaka ve kumonisa ntonda ntangu yonso sambu na bikesa yonso yina yandi vandaka kusala na masonga yonso sambu na kusadisa bo.​—2 Bak. 10:10; Bafil. 4:15.

⁶ Inki sadisaka Polo na kulanda kusala kisalu ya Yehowa? Yandi longukaka mambu mingi ya me tala kimuntu ya Yehowa na Masonuku mpi na mambu yina yandi kutanaka ti yo. Polo ndimaka kibeni nde Yehowa Nzambi vandaka kuzola yandi. (Bar. 8:38, 39; Baef. 2:4, 5) Yandi kumaka mpi kuzola Yehowa mingi kibeni. Polo monisaka zola na yandi sambu na Yehowa mutindu yandi ‘sadilaka basantu mpi landaka kusadila bo.’​—Baeb. 6:10.

7. Inki beto lenda sala sambu na kuyedisa zola na beto sambu na Yehowa?

⁷ Beto ta yedisa zola na beto sambu na Nzambi kana beto ke longuka Ndinga na yandi mbote-mbote. Ntangu nge ke tanga Biblia, tala mbote-mbote mambu yina konso verse ke monisa sambu na Yehowa. Kudiyula nde: ‘Inki mutindu disolo yai ke monisa nde Yehowa ke zolaka mono? Sambu na nki yo ke pusa mono na kuzola Yehowa?’

8. Inki mutindu kisambu lenda sadisa beto na kuyedisa zola na beto sambu na Nzambi?

⁸ Beto ta yedisa mpi zola na beto sambu na Yehowa kana beto ke samba yandi mbala na mbala mpi na ntima ya mvimba. (Nk. 25:4, 5) Yehowa ta pesa mpi mvutu na bisambu na beto. (1 Yoa. 3:21, 22) Mpangi-nkento Khanh na Asie ke tuba nde: “Ntete, zola na mono sambu na Yehowa simbamaka na mambu yina mono zabaka kansi zola yango kumaka ngolo ntangu mono monaka mutindu yandi ke pesaka mvutu na bisambu na mono. Yo pusaka mono na kusala mambu ya ke sepedisaka yandi.” b

9. Inki mutindu Timoteo monisaka nde yandi vandaka kuyedisa zola na yandi sambu na bampangi?

⁹ Ntangu Polo kumaka Mukristu, mwa bamvula na nima yandi kutanaka ti Timoteo yina vandaka leke mosi ya mbote. Timoteo vandaka kuzola Yehowa mpi yandi vandaka kuzola bantu. Polo songaka Bakristu ya Filipi nde: “Mono kele ve ti muntu ya nkaka yina kele ti nkadilu bonso ya [Timoteo]; yandi ke kudibanzaka na masonga yonso sambu na mambu na beno.” (Bafil. 2:20) Na verse yina, Polo vandaka kutubila ve makuki ya Timoteo ya kuyidika mambu mbote to ya kulonga mbote. Kansi yandi vandaka kutubila mutindu Timoteo vandaka kuzola mingi bampangi. Ntembe kele ve nde, mabundu yina Timoteo vandaka kutala vandaka kuvingila viziti na yandi ti kiese yonso.​—1 Bak. 4:17.

10. Inki mutindu mpangi Anna ti bakala na yandi monisilaka bampangi zola?

¹⁰ Beto mpi ke salaka yonso sambu na kusadisa bampangi na beto. (Baeb. 13:16) Beto tadila mbandu ya mpangi Anna yina beto tubilaka na disolo ya me luta. Ntangu mupepe ya ngolo  bulaka, yandi ti bakala na yandi kwendaka kutala dibuta mosi ya Bambangi ya Yehowa mpi bo monaka nde ludi ya nzo ya dibuta yina bwaka na kati ya nzo. Yo yina, bilele yonso ya bantu ya dibuta yina kumaka mvindu. Mpangi Anna ke tuba nde: “Beto bakaka bilele na bo, beto yobisaka yo, beto gomaka yo, beto bukaka yo mpi beto vutudilaka bo yo. Mambu yina beto salaka vandaka fioti kansi kinduku ya ngolo yina beto salaka ti bo kele kaka ngolo tii bubu yai.” Zola ya mpangi Anna ti bakala na yandi sambu na bampangi, pusaka bo na kusadisa bo.​—1 Yoa. 3:17, 18.

11. (a) Inki mutindu bantu ya nkaka ke waka ntangu beto ke monisaka nde beto ke zolaka bo? (b) Mutindu Bingana 19:17 ke monisa yo, nki Yehowa ke salaka ntangu beto ke monisaka nde beto ke zolaka bantu?

¹¹ Kana beto kele ntima-mbote mpi kana beto ke monisila bampangi zola, bo ta bakisa nde beto ke landa mbandu ya Yehowa. Ntima-mbote na beto lenda sepedisa bo mingi kuluta mutindu beto lenda yindula. Mpangi Khanh yina beto me tubila ke yibuka bampangi yina sadisaka yandi. Yandi ke tuba nde: “Mono ke pesaka mersi mingi na bampangi yonso yina me nataka mono na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Bo vandaka kubaka mono na nzo, kubingisa mono na banzo na bo sambu na kudia mpi kuvutula mono mbote na nzo. Mono ke bakisaka bubu yai nde bo salaka bikesa mingi sambu na kusala yo mpi bo salaka yo na zola.” Ya kieleka, bantu yonso ve ta pesa beto mersi sambu na mambu ya mbote yina beto ke sadila bo. Mpangi Khanh ke tuba sambu na bampangi yina sadisaka yandi nde: “Mono ke vandaka ti mfunu ya kuvutudila bo mambu yonso ya mbote yina bo sadilaka mono kansi bubu yai, mono ke zabaka ve bisika yina bo yonso ke zingaka. Kansi Yehowa ke zabaka kisika yina bo kele mpi mono ke sambaka nde yandi sadila bo mpi mambu ya mbote.” Mpangi Khanh kele ti raison. Yehowa ke monaka ata mambu ya mbote ya fioti kibeni yina beto ke sadilaka bampangi. Yandi ke bakaka yo bonso makabu ya valere mpi yandi ke monaka nde yo kele mfuka yina yandi ta futa.​—Tanga Bingana 19:17.

12. Inki mutindu bampangi-babakala lenda monisa nde bo ke zolaka dibundu? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

 ¹² Kana nge kele mpangi-bakala, nki mutindu nge lenda monisila bantu ya nkaka zola mpi nki nge lenda sala sambu na kusadisa bo? Mpangi Jordan kele leke. Yandi yulaka nkuluntu mosi mambu yina yandi lenda sala sambu na kusadisa dibundu mingi. Nkuluntu yina sikisaka yandi sambu na bikesa yina yandi salaka dezia mpi yandi pesaka yandi mwa bandongisila yina lendaka kusadisa yandi na kusala mingi. Mu mbandu, yandi songaka mpangi Jordan na kukuma na Nzo ya Kimfumu na ntwala mpi na kupesa bampangi mbote, na kupesa bamvutu na balukutakanu, na kulonga nsangu ya mbote mbala na mbala ti kimvuka na yandi ya kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na kusosa mutindu ya kusadisa bantu ya nkaka. Ntangu Mpangi Jordan sadilaka bandongisila yina, yandi longukaka mutindu ya kusala mambu ya nkaka mpi yo sadisaka yandi na kuzola diaka bampangi mingi. Yandi bakisaka nde kana mpangi-bakala mosi me kuma nsadi ya kisalu, yandi ke yantikaka ve kusadisa bampangi kansi yandi ke landaka kusadisa bo.​—1 Tim. 3:8-10, 13.

13. Inki mutindu zola sadisaka mpangi Christian na kukuma diaka nkuluntu?

¹³ Ebuna nki nge lenda sala kana nge vandaka nsadi ya kisalu to nkuluntu kansi mukumba na nge me bwaka? Yehowa ke yibukaka kisalu yina nge salaka na bilumbu me luta mpi zola yina pusaka nge na kusala yo. (1 Bak. 15:58) Yandi ke monaka mpi zola yina nge ke landa kumonisa. Mpangi Christian waka mpasi mingi ntangu mukumba na yandi ya kinkuluntu bwaka. Yandi ke tuba nde: “Mono bakaka lukanu ya kusala ti zola yonso mambu yina mono lenda sala sambu na Yehowa, yo vanda mono kele ti mukumba to ve.” Na nima, yandi kumaka diaka nkuluntu. Yandi ke tuba nde: “Mono waka boma ya kukuma diaka nkuluntu, kansi mono bakisaka nde kana Yehowa na mawa na yandi ke zola nde mono kuma  diaka nkuluntu, mono fwete sala yo sambu na zola na mono sambu na yandi mpi sambu na bampangi.”

14. Mambu yina mpangi mosi na Géorgie tubaka ke longa nge nki?

¹⁴ Bansadi ya Yehowa mpi ke monisilaka bantu ya nkaka zola. (Mat. 22:37-39) Mu mbandu, mpangi Elena na Géorgie ke tuba nde: “Ntete, kima yina vandaka kupusa mono na kulonga nsangu ya mbote vandaka zola na mono sambu na Yehowa. Ntangu zola na mono sambu na Tata na mono ya zulu kumaka ngolo, zola na mono mpi sambu na bantu ya nkaka kumaka ngolo. Mono vandaka kuyindula mambu yina bo vandaka kukutana ti yo mpi mambu yina lendaka kusimba bantima na bo. Mono vandaka kuyindula bo mingi, yo yina mono vandaka kuzola kusadisa bo.”​—Bar. 10:13-15.

15-16. Mutindu kifwanisu ke monisa yo, nki mambote beto ke bakaka kana beto ke zola bantu ya nkaka?

¹⁵ Kana beto ke zola bampangi na beto, bo mpamba ve bantu ke bakilaka yo mambote. Ntangu maladi ya coronavirus yantikaka, mpangi Paolo ti nkento na yandi, sadisaka bampangi-bankento mingi ya minunu na kuzaba mutindu ya kusadila ba-apareyi na bo sambu na kulonga nsangu ya mbote. Nsuka-nsuka, mpangi-nkento mosi ya mununu yina vandaka kukuka ve kusadila apareyi na yandi, kumaka kusadila yo mbote. Yandi sadilaka yo sambu na kubingisa bantu ya dibuta na yandi na Nkinsi ya Kuyibuka Lufwa ya Yezu. Bantu 60 na kati na bo landaka yo na nzila ya video. Bikesa yina mpangi Paolo ti nkento na yandi salaka natilaka mpangi-nkento yina ya  mununu ti bantu ya dibuta na yandi mambote. Na nima, mpangi-nkento yina sonikilaka mpangi Paolo nde: “Mersi mingi mutindu nge longaka beto minunu. Mono ta vilaka ve ata fioti mutindu Yehowa ke tudilaka beto dikebi mpi bikesa yina beno salaka sambu na kusadisa beto.”

¹⁶ Yo longaka mpangi Paolo dilongi mosi ya mfunu. Yo yibusaka yandi nde, zola kele mfunu mingi kuluta kuzaba mambu mingi to makuki yina beto ke butukaka ti yo. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka nkengi ya nziunga. Bubu yai, mono ke bakisaka nde ata bampangi me vilaka badiskure na mono, bo ke landaka kuyibuka mambu yina mono salaka sambu na kusadisa bo.”

17. Nani ya nkaka ta baka mambote kana beto ke monisa zola?

¹⁷ Kana beto ke zola bantu ya nkaka, yo ke natilaka beto mpi mambote na mutindu yina beto yindulaka ve. Mpangi Jonathan na Nouvelle-Zélande bakisaka nde yo kele kieleka. Ntangu vandaka ngolo na kilumbu mosi na Mposo na nima ya midi mpi mpangi Jonathan monaka mupasudi-nzila mosi ke longa na nzila. Yandi bakaka lukanu ya kulonga nsangu ya mbote ti mupasudi-nzila yina na bamposo na nima ya midi. Na ntangu yina, yandi bakisaka ve mambote yina lukanu yina yandi bakaka ta natila yandi. Yandi ke tuba nde: “Na ntangu yina, mono vandaka kuzola ve kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, kansi ntangu mono monaka mutindu mupasudi-nzila yina vandaka kulonga nsangu ya mbote mpi mbuma yina kisalu na yandi vandaka kubuta, yo pusaka mono na kukuma kuzola kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yandi vandaka nduku ya mbote yina sadisaka mono na kuyela na kimpeve, na kusepela ti kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na kukwenda pene-pene ya Yehowa.”

18. Yehowa ke zola nde beto sala nki?

¹⁸ Yehowa ke zolaka nde beto yonso kuyedisa zola na beto sambu na yandi mpi sambu na bantu ya nkaka. Mutindu beto me longuka yo, beto lenda yedisa zola na beto sambu na Yehowa, kana beto ke tanga Ndinga na yandi, kana beto ke yindula yo mingi mpi kana beto ke solula ti yandi mbala na mbala na kisambu. Beto lenda yedisa zola na beto sambu na bampangi na beto kana beto ke sadisa bo na mitindu mingi. Kana beto ke yedisa zola na beto, beto ta pusana pene-pene ya Yehowa mpi beto ta pusana pene-pene ya dibuta na beto ya kimpeve. Kinduku yina ta vanda mvula na mvula.