1. Mambu yina ntotila Salomo tubaka na Longi 7:20 ke longa beto nki?

 NTOTILA Salomo tubaka nde: “Kele ve ti muntu ya lunungu na ntoto yina ke salaka kaka mambu ya mbote mpi ke salaka ve masumu ata fioti.” (Lon. 7:20) Yo kele kibeni mutindu yina. Beto yonso kele bansumuki. (1 Yoa. 1:8) Yo yina beto yonso ke vandaka na mfunu nde Nzambi mpi bantu ya nkaka kulolula beto.

2. Inki mutindu nge ke waka kana nduku na nge mosi ya nge ke zolaka me lolula nge?

² Ntembe kele ve nde nge ke yibuka kilumbu yina nge sadilaka nduku na nge mosi yina nge ke zolaka diambu mosi yina salaka yandi mpasi. Nge lombaka yandi pardo na masonga yonso sambu beno yidika mambu mpi beno vutukila diaka kinduku na beno. Inki mutindu nge waka ntangu yandi lolulaka nge na ntima ya mvimba? Ntembe kele ve nde nge waka mbote mpi kiese mingi kibeni.

3. Na disolo yai, beto ta pesa bamvutu na nki bangiufula?

³ Beto ke zolaka nde Yehowa kuvanda Nduku na beto ya ngolo. Kansi bantangu ya nkaka, beto ke tubaka to ke salaka mambu yina ke sepedisaka yandi ve. Sambu na nki beto fwete ndima kibeni nde Yehowa ke zolaka kulolula beto? Sambu na nki beto ke tuba nde ata muntu mosi ve ke lolulaka bonso Yehowa? Mpi nki bantu Yehowa ke lolulaka?

4. Inki ke ndimisa beto nde Yehowa ke vandaka ya kuyilama na kulolula?

⁴ Ndinga ya Nzambi ke tuba nde Yehowa ke vandaka ya kuyilama na kulolula. Ntangu Yehowa tindaka wanzio mosi na Ngumba  ya Sinai sambu na kusonga Moize bikalulu na yandi, yandi tubaka nde: “Yehowa, Yehowa, Nzambi yina ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda, yandi ke waka makasi nswalu ve mpi kele ya kufuluka na zola ya kwikama mpi kieleka, yandi ke monisilaka mafunda ya bantu zola ya kwikama, yandi ke lolulaka kifu, mambu ya mbi, mpi disumu.” (Kub. 34:6, 7) Yehowa kele Nzambi ya ntima-mbote mpi yandi ke wilaka bantu mawa. Yandi ke vandaka ya kuyilama ntangu yonso sambu na kulolula bantu yina me sala masumu mpi bo me balula ntima.—Neh. 9:17; Nk. 86:15.

5. Inki Yehowa ke salaka sambu yandi me zaba beto mbote mutindu Nkunga 103:13, 14 ke monisa yo?

⁵ Yehowa muntu me salaka beto yo yina yandi ke zabaka mambu yonso ya me tala beto. Yo ke pesa kibeni kiese na kuzaba nde Yehowa ke zabaka mambu yonso ya fioti-fioti ya me tala konso muntu. (Nk. 139:15-17) Yandi lenda mona bifu yina beto bakaka na bibuti na beto. Nkutu yandi ke zabaka mambu yonso ya me salamaka na luzingu na beto yina me salaka nde beto vanda mutindu beto kele. Mutindu Yehowa me zaba beto mbote-mbote, yo ke pusaka yandi na kusala nki? Yo ke pusaka yandi na kuwila beto mawa.—Nk. 78:39; tanga Nkunga 103:13, 14.

6. Inki mutindu Yehowa me monisaka nde yandi ke zolaka kibeni kulolula beto?

⁶ Yehowa me monisaka nde yandi ke zolaka kibeni kulolula beto. Yandi ke zabaka mbote nde mambu yina muntu ya ntete Adami salaka, me salaka nde beto yonso kukuma bantu ya masumu mpi beto fwa. (Bar. 5:12) Beto vandaka ve ata ti kima mosi ya kusala sambu na kukatuka na kimpika yina. (Nk. 49:7-9) Yo yina Nzambi na beto ya zola wilaka beto mawa mpi yandi salaka kima mosi sambu na kukatula beto na kimpika yina. Inki yandi salaka? Mutindu Yoane 3:16 ke monisa yo, Yehowa tindaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka sambu na kufwa sambu na beto. (Mat. 20:28; Bar. 5:19) Yezu fwaka na kisika na beto sambu na kukatula konso muntu yina ke kwikila na yandi na kimpika. (Baeb. 2:9) Yehowa waka mpasi mingi ntangu yandi monaka mutindu Mwana na yandi yina yandi ke zolaka mingi ke fwa lufwa ya mpasi mpi ya nsoni. Ya kieleka, Yehowa zolaka kubika ve nde Mwana na yandi kufwa kana yandi vandaka kuzola ve kulolula beto.

7. Pesa bambandu ya bantu yina Yehowa lolulaka na ntima ya mvimba.

⁷ Biblia me fuluka ti bambandu mingi ya bantu yina Yehowa lolulaka na ntima ya mvimba.  (Baef. 4:32) Banani ke kwisila nge na ntu? Mbala ya nkaka nge ke yindula ntotila Manase. Yandi salaka kibeni masumu ya nene na meso ya Yehowa. Yandi sambilaka banzambi ya luvunu mpi yandi siamisaka bantu ya nkaka na kusala mutindu mosi. Yandi fwaka bana na yandi mosi mpi yandi pesaka bo bimenga na banzambi ya luvunu. Nkutu, yandi salaka diaka diambu ya mbi kuluta; yandi tulaka kiteki ya Nzambi ya luvunu na tempelo ya santu ya Yehowa. Biblia ke tuba nde: “Yandi salaka mambu ya mbi na kiteso mosi ya nene na meso ya Yehowa, sambu na kupesa yandi makasi.” (2 Bans. 33:2-7) Kansi ntangu Manase monisaka nde yandi balulaka kibeni ntima na masonga yonso, Yehowa lolulaka yandi na ntima ya mvimba. Nkutu Yehowa vutulaka yandi diaka ntotila. (2 Bans. 33:12, 13) Mbala ya nkaka nge ke yindula mpi ntotila Davidi yina salaka masumu ya nene na meso ya Yehowa. Mu mbandu, yandi salaka bizumba mpi yandi fwaka muntu. Kansi ntangu Davidi balulaka ntima na masonga yonso mpi ndimaka kifu na yandi, Yehowa lolulaka yandi mpi. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Ya kieleka, beto ke ndima kibeni nde Yehowa ke zolaka kulolula beto. Mutindu beto ta mona yo, bantu ke lolulaka ve bonso Yehowa.

8. Yehowa kele Zuzi ya kuluta mbote, nki mutindu yo ke sadisaka yandi na kulolula?

⁸ Yehowa kele “Zuzi ya ntoto ya mvimba.” (Kuy. 18:25) Zuzi ya mbote fwete zaba nsiku mbote kibeni. Yehowa kele Zuzi na beto mpi yandi ke zabaka mbote-mbote nsiku sambu yandi kele mpi Muntu ya Ke Pesaka beto Nsiku. (Yez. 33:22) Ata muntu mosi ve ke zabaka mbote kibeni mambu yina kele mbote mpi yina kele mbi bonso Yehowa. Zuzi ya mbote fwete sala diaka nki? Yandi fwete zaba mambu yonso ya me tala diambu yina yandi ke sambisa na ntwala ya kubaka lukanu. Yehowa kele Zuzi ya kuluta mbote sambu yandi ke zabaka mambu yonso ntangu yonso.

9. Inki mambu Yehowa ke tadilaka na ntwala ya kulolula muntu?

⁹ Yehowa kele ve bonso bazuzi ya nsi-ntoto yai. Sambu ntangu yonso yandi ke zabaka mambu yonso ya me tala konso diambu. (Kuy. 18:20, 21; Nk. 90:8) Ntangu yandi ke sambisaka, yandi ke sukaka ve na mambu yina bantu ke mona to ke wa. Yehowa ke zabaka mpi yandi ke tadilaka bikalulu yina muntu bakaka na bibuti na yandi, mutindu bo longaka yandi, kisika yina yandi ke zingaka mpi mutindu muntu yango ke wa mpi sante na yandi sambu na kuzaba kima yina pusaka yandi na kusala diambu yango. Yehowa ke zabaka mpi mambu yina ke vandaka na ntima na beto. Yandi ke bakisaka mbote-mbote bikuma yina pusaka muntu na kusala diambu mosi. Ata kima mosi ve kele ya kubumbana na meso ya Yehowa. (Baeb. 4:13) Kana Yehowa me lolula muntu, yo kele sambu yandi ke zaba mambu yonso ya me tala diambu ya muntu yango salaka.

10. Sambu na nki Yehowa ke sambisaka mbote ntangu yonso? (Kulonga 32:4)

¹⁰ Yehowa ke sambisaka mbote ntangu yonso. Yandi ke pona-ponaka ve. Yehowa ke lolulaka ve muntu sambu muntu yango kele kitoko, kele mvwama, kele muntu ya nene to yandi me zaba kusala mambu mingi. (1 Sam. 16:7; Yak. 2:1-4) Ata muntu mosi ve lenda pusa Yehowa na kingolo-ngolo na kulolula yandi to kupesa yandi mbongo to kima mosi sambu na kulolula yandi. (2 Bans. 19:7) Makasi mpi mutindu yandi ke wa ke vandaka ve ata fioti ti bupusi na balukanu na yandi. (Kub. 34:7) Ya kieleka, Yehowa kele Zuzi ya kuluta mbote sambu yandi ke bakisaka mambu yonso ya me tala beto mpi diambu na beto.—Tanga Kulonga 32:4.

11. Sambu na nki beto ke tuba nde ata muntu mosi ve ke lolulaka bonso Yehowa?

¹¹ Bantu yina sonikaka Masonuku ya Kiebreo bakisaka nde ata muntu mosi ve ke lolulaka bonso Yehowa. Na bisika ya nkaka, bo sadilaka ngogo mosi ya Kiebreo yina mukanda mosi ke  tuba nde: “Bo sadilaka yo sambu na kutubila kaka mutindu Nzambi ke lolulaka bantu yina me sala masumu kansi ve sambu na kutubila mutindu muntu ke lolulaka muntu ya nkaka.” Yehowa mpamba muntu kele ti kiyeka ya kulolula kimakulu muntu yina me sala disumu mpi me balula ntima. Inki ke salamaka kana Yehowa me lolula beto?

12-13. (a) Inki mutindu beto ke waka kana Yehowa me lolula beto? (b) Inki Yehowa ke salaka kana yandi me lolula beto?

¹² Kana beto me ndima kibeni nde Yehowa me lolula beto, beto ta sepela ti “bansungi ya kupema” disongidila, beto ta kuma ti ngemba ya mabanza mpi kansansa ya bunkete. Beto ta wa mutindu yina kaka kana “Yehowa yandi mosi” muntu me lolula beto. (Bis. 3:19) Kana Yehowa me lolula beto, yandi ke vutulaka kinduku na yandi ti beto kaka mutindu yo vandaka bonso nde beto salaka ve disumu.

¹³ Kana Yehowa me lolula beto, yandi ta pesa beto diaka ve foti to ndola sambu na disumu yina beto salaka. (Yez. 43:25; Yer. 31:34) Yehowa ke tulaka masumu na beto ntama kaka “mutindu kisika yina ntangu ke basikaka kele ntama ti kisika yina ntangu ke dindaka.” * (Nk. 103:12) Ntangu beto ke yindulaka mutindu Yehowa ke lolulaka, yo ke pusaka beto na kupesa yandi mersi mingi mpi na kuwa yandi boma. (Nk. 130:4) Kansi nki bantu Yehowa ke lolulaka kibeni?

14. Inki beto me longuka na yina me tala lukanu ya Yehowa ya kulolula muntu?

¹⁴ Mutindu beto me mona yo, ntangu Yehowa ke bakaka lukanu ya kulolula muntu, yandi ke tadilaka ve nene ya disumu ya muntu yina salaka. Beto me mona mpi nde Yehowa kele Ngangi na beto, Muntu ya Ke Pesaka beto Nsiku mpi Zuzi. Yo yina, yandi ke sadilaka mayele na yandi ntangu yandi ke bakaka lukanu ya kulolula muntu. Inki mambu Yehowa ke tadilaka na ntwala ya kubaka lukanu ya kulolula muntu to ve?

15. Mutindu Luka 12:47, 48 ke monisa yo, nki Yehowa ke tadilaka na ntwala ya kubaka lukanu ya kulolula muntu to ve?

¹⁵ Ya ntete, Yehowa ke talaka kana muntu yina me sala disumu zabaka nde kima yina yandi ke sala kele mbi. Yezu monisaka yo pwelele na mambu yina kele na Luka 12:47, 48. (Tanga.) Kana muntu me yidika mambu sambu na kusala kima yina yandi ke zaba mbote nde Nzambi ke sepelaka ve ti yo mpi yo kele mbi kansi yandi me  sala yo kaka, yo ke tendula nde yandi me sala disumu ya nene. Yehowa lenda baka lukanu ya kulolula ve muntu ya mutindu yina. (Mar. 3:29; Yoa. 9:41) Kansi beto fwete ndima nde bantangu ya nkaka, beto ke salaka mambu yina beto ke zabaka nde yo kele mbi. Kana mpidina, keti beto lenda ndima nde Yehowa ta lolula beto? Ee. Sambu Yehowa ke tadilaka diaka kima ya nkaka na ntwala ya kubaka lukanu ya kulolula muntu to ve. Beto tala kima yango.

16. Kubalula ntima ke tendula nki mpi sambu na nki beto fwete balula ntima kana beto ke zola nde Yehowa kulolula beto?

¹⁶ Ya zole, Yehowa ke talaka kana muntu yina me sala disumu me balula ntima na masonga yonso. Kubalula ntima ke tendula nki? Kubalula ntima ke tendula “kusoba mabanza, bikalulu to lukanu.” Yo ke tendula mpi kuwa mpasi mpi mawa ya ngolo sambu na mambu ya mbi yina muntu salaka to sambu yandi salaka ve mambu ya mbote yina yo lombaka nde yandi sala. Muntu yina me balula ntima ke waka mpasi sambu na mambu ya mbi yina yandi salaka mpi sambu yandi bikaka nde kinduku na yandi ti Yehowa kubeba mpi yo pusa yandi na kusala mambu ya mbi. Ntotila Manase mpi ntotila Davidi salaka masumu ya nene kansi Yehowa lolulaka bo sambu bo balulaka ntima na masonga yonso. (1 Bant. 14:8) Ya kieleka, Yehowa ke lolulaka muntu kaka kana yandi me mona mambu yina me monisa kibeni nde muntu yango me balula ntima. Kansi beto fwete suka ve kaka na kuwa mpasi sambu na disumu yina beto salaka. Beto fwete soba kibeni. * Yo kele kima ya nkaka yina Yehowa ke tadilaka na ntwala ya kulolula muntu.

17. Kusoba ke tendula nki mpi sambu na nki yo kele mfunu kana beto ke zola kuvutukila diaka ve masumu yina beto salaka? (Yezaya 55:7)

¹⁷ Kima ya nkaka ya mfunu yina Yehowa ke tadilaka kele, kusoba. Kusoba ke tendula “kubaluka.” Yo ke tendula nde muntu fwete yambula kusala mambu ya mbi mpi yandi fwete yantika kusala mambu yina Yehowa ke zolaka. (Tanga Yezaya 55:7.) Yandi fwete soba mabanza na yandi sambu yandi kuma kuyindula bonso Yehowa. (Bar. 12:2; Baef. 4:23) Yandi fwete katula bangindu  na yandi ya mbi mpi yandi fwete yambula kusala mambu ya mbi. (Bakol. 3:7-10) Ya kieleka, lukwikilu na beto na kimenga ya Kristu ke sadisaka Yehowa na kulolula beto mpi na kuyobisa beto sambu na kukatula beto na disumu. Kansi yandi ta lolula beto na nsadisa ya kimenga yina kana yandi me mona kibeni nde beto ke sala bikesa ya masonga sambu na kusoba bikalulu na beto ya mbi.—1 Yoa. 1:7.

18. Inki beto me tubila na yina me tala mutindu Yehowa ke lolulaka?

¹⁸ Beto vutukila na bunkufi mwa mambu ya mfunu ya beto me tubila na disolo yai. Ya kieleka, ata muntu mosi ve ke lolulaka bonso Yehowa. Sambu na nki beto ke tuba mutindu yina? Ya ntete, sambu yandi ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama na kulolula. Ya zole, yandi me zaba mambu yonso ya me tala beto. Yandi ke zabaka beto mbote-mbote mpi yandi ke zabaka kibeni kana beto me balula ntima na masonga yonso to ve. Ya tatu, yandi ke lolulaka kimakulu mpi kana yandi me lolula, sambu na yandi yo kele bonso nde beto salaka ve disumu ata fioti. Yo ke sadisaka beto na kukuma ti kansansa ya bunkete mpi kinduku ya mbote ti yandi.

19. Ata beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto ta landa kusala masumu, sambu na nki beto lenda vanda na kiese?

¹⁹ Ya kieleka, mutindu beto kele ntete bantu ya kukonda kukuka, beto ta landa kusala masumu. Kansi beto lenda baka kikesa na mambu yina kele na Mukanda Étude perspicace des Écritures Volime 2, lutiti 765. Yo ke tuba nde: “Yehowa kele Nzambi ya mawa mpi yandi ke bakisaka bifu ya bansadi na yandi. Yo yina, bo fwete landa ve kuwa mpasi sambu na bifu yina bo ke salaka sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka. (Nk. 103:8-14; 130:3) Kana bo ke sala bikesa ya kuzitisa bansiku ya Nzambi, bo ta vanda na kiese. (Bafil. 4:4-6; 1 Yoa. 3:19-22).” Mambu yina ke pesa kibeni kikesa.

20. Inki beto ta tadila na disolo ya ke landa?

²⁰ Beto ke pesa Yehowa mersi mingi sambu yandi ke vandaka ya kuyilama na kulolula beto kana beto me balula kibeni ntima na masonga yonso. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa ya kulolula? Inki mutindu beto ke lolulaka bonso Yehowa kansi nki mutindu kulolula na beto me swaswana ti mutindu Yehowa ke lolulaka? Sambu na nki kubakisa luswaswanu yina kele mfunu? Disolo ya ke landa ta pesa bamvutu na bangiufula yina.