1. Mukanda ya Kusonga ke monisa nki sambu na bansadi ya Nzambi?

 MUKANDA ya Kusonga ke monisa nde Kimfumu ya Nzambi ke yala na zulu mpi nde bo me kulaka Satana na zulu. (Kus. 12:1-9) Mutindu bo kulaka Satana na zulu, yo nataka ngemba na zulu kansi yo me nataka bampasi awa na ntoto. Sambu na nki? Sambu makasi yonso ya Satana kele na zulu ya bansadi ya Yehowa yina ke sadilaka yandi na mutindu ya mbote awa na ntoto.—Kus. 12:12, 15, 17.

2. Inki ta sadisa beto na kubikala ngolo?

² Inki beto lenda sala sambu na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote ata Satana ke nwanisa beto? (Kus. 13:10) Kana beto me zaba mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa, yo ta sadisa beto. Mu mbandu, na mukanda ya Kusonga, ntumwa Yoane tubilaka balusakumunu yina beto ta baka ntama mingi ve. Mosi na kati ya balusakumunu yina kele nde Nzambi ta fwa bambeni na yandi. Beto tadila ntangu yai mutindu mukanda ya Kusonga ke tubila bambeni yina ya Nzambi mpi mambu yina ta kumina bo.

3. Inki kele mwa bidimbu yina mukanda ya Kusonga ke tubila?

³ Kusonga 1:1 ke songa beto nde mambu yina beto ke tanga, bo me tubila yo na “bidimbu” disongidila na kutuba ya kifwani. Beto ta tubila bambisi ya mfinda yina ke monisa bambeni ya Nzambi. Mu mbandu, mukanda ya Kusonga ke tubila ‘mbisi mosi ya mfinda ya ke basika na nzadi-mungwa.’ Yo kele ti “bibongo kumi mpi ba-ntu nsambwadi.” (Kus. 13:1) Na nima,  “mbisi ya nkaka ya mfinda ke basika na ntoto”. Yo ke tuba bonso dragoni mpi yo ke sala nde “tiya kukatuka na zulu mpi kukulumuka.” (Kus. 13:11-13) Mukanda ya Kusonga ke tubila diaka mbisi ya nkaka, disongidila “mbisi mosi ya mfinda ya mbwaki ya ngolo” mpi nkento mosi ya ndumba me vanda na zulu na yo. Bambisi yina tatu ya mfinda ke monisa bambeni ya Yehowa Nzambi mpi ya Kimfumu na yandi. Bo ke nwanisaka yandi banda ntama. Yo yina, yo kele mfunu nde beto zaba bambeni yango.—Kus. 17:1, 3.

4-5. Inki mutindu mambu yina kele na Daniele 7:15-17 ke sadisa beto na kubakisa bantendula ya bidimbu yina?

⁴ Na ntwala nde beto zaba bambeni yina, beto fwete bakisa ntete bambisi yina ya mfinda mpi nkento ya ndumba ke monisa nki. Biblia ke sadisa beto na kubakisa yo mbote. Bo me tendulaka dezia bidimbu mingi ya kele na mukanda ya Kusonga na mikanda ya nkaka ya Biblia. Mu mbandu, profete Daniele lalaka ndosi mosi. Na ndosi yina, yandi monaka ‘bambisi iya ya nene ke basika na nzadi-mungwa.’ (Dan. 7:1-3) Daniele ke songa beto ntendula na yo. Bambisi yina ya nene ke monisa “bantotila” iya to baluyalu. (Tanga Daniele 7:15-17.) Ntendula yina ya pwelele ke sadisa beto na kubakisa nde bambisi yina mukanda ya Kusonga ke tubila ke monisa mpi bangolo ya baluyalu.

⁵ Beto tadila ntangu yai mwa bidimbu yina mukanda ya Kusonga ke tubila. Ntangu beto ke tadila yo, beto ta mona mutindu Biblia ke sadisa beto na kuzaba mambu yina bidimbu yango ke tendula. Beto ta yantika ntete kutubila bambisi ya mfinda. Ntete, beto ta zaba mambu yina bambisi yango ke tendula. Na nima, beto ta mona mambu yina ke kumina bambisi yango. Na nsuka, beto ta mona mambu yina yo ke tendula sambu na beto.

6. Mbisi ya mfinda yina kele ti ba-ntu nsambwadi ya Kusonga 13:1-4 ke tubila ke monisa nki?

⁶ Mbisi ya mfinda yina vandaka ti ba-ntu nsambwadi ke monisa nki? (Tanga Kusonga 13:1-4.) Mbisi yina vandaka kumonana bonso nkoyi kansi makulu na yo vandaka bonso makulu ya urse mpi munoko na yo vandaka bonso munoko ya ntambu mpi yo vandaka ti bibongo kumi. Bambisi iya yina Daniele kapu 7 ke tubila kele mpi bonso mbisi yina. Kansi awa na mukanda ya Kusonga, bidimbu yina yonso kele kaka na mbisi mosi kansi ve na bambisi yina iya. Mbisi yina ya mfinda ke monisa kaka ve luyalu mosi to baluyalu ya ntoto ya mvimba. Yoane tubaka nde bo pesaka yo kiyeka na “zulu ya mabuta yonso, bansi yonso, bandinga yonso, mpi makanda yonso.” Yo yina, yo kele nene kuluta baluyalu yonso. (Kus. 13:7) Mbisi yina ya mfinda ke monisa bangolo ya politiki yina ke yalaka bantu banda ntama tii bubu yai. *—Lon. 8:9.

7. Konso ntu ya mbisi ya mfinda yina vandaka ti ba-ntu nsambwadi ke monisa nki?

⁷ Konso ntu ya mbisi yina ke monisa nki? Kusonga kapu 17 ke sadisa beto na kuzwa mvutu sambu yo ke tubila kifwanisu ya mbisi yina Kusonga kapu 13 ke tubila. Kusonga 17:10 ke tuba nde: “Kele ti bantotila nsambwadi: Tanu me bwaka, mosi kele, ya nkaka me kwisa ntete ve; kansi ntangu yandi ta kwisa, yandi fwete vanda ntangu fioti.” Na kati ya bangolo yonso ya politiki yina Satana me sadilaka, bangolo nsambwadi kele bonso “ba-ntu” sambu yo vandaka ti ngolo mingi. Baluyalu yina niokulaka bansadi ya Nzambi. Ntangu ntumwa Yoane vandaka na luzingu, bangolo tanu  yalaka dezia: Ezipte, Asiria, Babilone, Medo-Persia mpi Grèce. Roma, ngolo ya sambanu ya ntoto ya mvimba vandaka kuyala ntangu Yoane monaka mbona-meso yina. Inki ta vanda luyalu ya nsambwadi mpi ngolo ya nsuka ya ntoto ya mvimba to ntu?

8. Ntu ya nsambwadi ya mbisi ya mfinda ke monisa nki?

⁸ Mutindu beto ta mona yo, mambu yina Biblia tubaka ya kele na mukanda ya Daniele ke sadisa beto na kuzaba ntu ya nsambwadi mpi ya nsuka ya mbisi ya mfinda. Inki ngolo ya ntoto ya mvimba ke yala na bilumbu yai ya nsuka disongidila na “kilumbu ya Mfumu”? (Kus. 1:10) Yo kele kimvuka ya baluyalu zole ya ngolo yina ke wakanaka mbote, Angleterre mpi États-Unis disongidila Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba. Beto lenda tuba nde yo kele ntu ya nsambwadi ya mbisi ya mfinda yina Kusonga kapu 13:1-4 ke tubila.

9. Mbisi ya mfinda yina kele ti “bibongo zole bonso ya mwana-dimeme” kele nki?

⁹ Mukanda ya Kusonga kapu 13 ke tuba nde, ntu ya nsambwadi disongidila Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba ke salaka mpi bonso mbisi ya mfinda yina kele ti “bibongo zole bonso ya mwana-dimeme kansi yo yantikaka kutuba bonso dragoni.” Mbisi yina “ke sala bidimbu ya nene, nkutu yo ke sala nde tiya kukatuka na zulu mpi kukulumuka na ntoto na meso ya bantu.” (Kus. 13:11-15) Kusonga kapu 16 mpi 19 ke binga mbisi yina “mbikudi ya luvunu.” (Kus. 16:13; 19:20) Daniele tubaka mpi kima ya mutindu mosi. Yandi tubaka nde Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba ta “fwa bantu mingi kibeni.” (Dan. 8:19, 23, 24, noti na nsi ya lutiti.) Yo kele kibeni mambu yina salamaka na Bitumba ya Zole ya Ntoto ya Mvimba. Bantu ya mayele ya Angleterre mpi ya Amerika salaka babombe zole yina sukisaka bitumba yina na Pacifique. Ba bombe zole yina Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba salaka, salaka nde “tiya kukatuka na zulu mpi kukulumuka na ntoto.”

10. “Kifwani ya mbisi ya mfinda” kele nki? (Kusonga 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Yoane monaka diaka mbisi ya nkaka ya mfinda. Mbisi yina vandaka bonso mbisi ya mfinda yina vandaka ti ba-ntu nsambwadi kansi yo, yo vandaka mbwaki ya ngolo. Mukanda ya Kusonga ke bingaka yo nde “kifwani ya mbisi ya mfinda” mpi yo ke tubaka nde yo kele “ntotila ya nana.” * (Tanga Kusonga 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Yoane tubaka nde “ntotila” yina basikaka, na nima yandi vilaka mpi na nima yandi basikaka diaka. Yo ke monisa kibeni Organisation des Nations unies yina ke pesaka maboko na mambu ya politiki ya ntoto ya mvimba. Ntangu yo basikaka, bo vandaka kubinga yo Société des Nations. Na nima, yo vilaka na Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba. Na nima, yo basikaka diaka mpi bo ke bingaka yo Nations unies.

11. Bambisi yina ya mfinda ke sala nki mpi sambu na nki beto fwete wa bo ve boma?

¹¹ Bambisi yina ya mfinda to baluyalu ke siamisaka bantu na kutelemina Yehowa mpi bansadi na yandi. Yoane tubaka nde yo kele bonso nde bo ke vukisa “bantotila ya ntoto ya mvimba” sambu na bitumba ya Armagedoni disongidila “kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.” (Kus. 16:13, 14, 16) Kansi beto ta wa ve boma ata fioti. Nzambi na beto ya nene Yehowa ta gulusa kukonda kusukinina bantu yonso yina ke pesaka maboko na luyalu na yandi.—Ezek. 38:21-23.

12. Inki ta kumina bambisi yina yonso?

 ¹² Inki ta kumina bambisi yina yonso? Kusonga 19:20 ke tuba nde: “Bo kangaka mbisi ya mfinda, kumosi ti mbikudi ya luvunu yina salaka bidimbu na ntwala na yo; na nzila ya bidimbu yina yandi kusaka bantu yina bakaka kidimbu ya mbisi ya mfinda mpi bantu yina ke sambilaka kifwani na yo. Bo losaka bo ya moyo na dizanga ya tiya yina ke pelaka ti sufre.” Bimfumu yina kele bambeni ya Nzambi ta vanda na luyalu ntangu Nzambi ta fwa yo kimakulu.

13. Baluyalu ke zola nde Bakristu yonso kusala nki?

¹³ Yo ke longa beto nki? Beto Bakristu, beto fwete kangama kaka na Nzambi mpi na Kimfumu na yandi. (Yoa. 18:36) Sambu na kusala yo, beto fwete kota ve ata fioti na mambu ya politiki. Yo lenda vanda mpasi kibeni na kusala yo sambu baluyalu ke lombaka beto na kupesa bo maboko na mambu yina beto ke tuba mpi na mambu yina beto ke sala. Bantu yina ke pesaka bo maboko ke bakaka kidimbu ya mbisi ya mfinda. (Kus. 13:16, 17) Yehowa ta ndima ve konso muntu yina ke baka kidimbu yina mpi yandi ta baka ve luzingu ya mvula na mvula. (Kus. 14:9, 10; 20:4) Yo kele mfunu kibeni nde beto kota ve na mambu yonso ya politiki ata baluyalu kupusa beto na kingolo-ngolo na kupesa bo maboko.

14. Inki kima ya kuyituka ntumwa Yoane monaka mutindu Kusonga 17:3-5 ke monisa yo?

¹⁴ Ntumwa Yoane tubaka nde, yandi “yitukaka mingi” ntangu yandi monaka kima ya nkaka. Inki yandi monaka? Yandi monaka nkento mosi me vanda na zulu ya mbisi mosi ya mfinda ya makasi. (Kus. 17:1, 2, 6) Yandi kele “nkento ya nene ya ndumba” mpi zina na yandi “Babilone ya Nene.” Yandi ke sala pite ti “bantotila ya ntoto.”—Tanga Kusonga 17:3-5.

15-16. “Babilone ya Nene” kele nki mpi nki mutindu beto me zaba yo?

¹⁵ “Babilone ya Nene” kele nani? Nkento ya ndumba kele ve bimvuka ya politiki sambu mukanda ya Kusonga ke tuba nde yo ke sala pite ti bamfumu ya politiki ya ntoto ya mvimba. (Kus. 18:9) Mutindu nkento yina ya ndumba me vanda na zulu ya mbisi yina ya mfinda, yo ke monisa nde yandi muntu ke twadisa bamfumu ya baluyalu yonso. Yandi kele mpi ve mambu ya mumbongo ya nsi-ntoto ya Satana. Mukanda ya Kusonga ke tubila yo na verse ya nkaka mpi yo ke binga yo “bantu ya mumbongo ya ntoto.”—Kus. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Na Biblia, bangogo “nkento ya ndumba” lenda tendula bantu yina ke tubaka nde bo ke sambilaka Nzambi kansi bo ke sambilaka biteki to bo ke kumaka banduku ya nsi-ntoto. (1 Bans. 5:25; Yak. 4:4) Kansi, Biblia ke bingaka bantu yina ke sambilaka Nzambi na mutindu ya mbote nde ‘bantu ya bunkete’ to ‘bamwense.’ (2 Bak. 11:2; Kus. 14:4) Babilone ya ntama vandaka nto-mbanza ya lusambu ya luvunu. Yo yina, Babilone ya Nene kele mitindu yonso ya lusambu ya luvunu. Yo kele kimvuka ya mabundu yonso ya luvunu ya nsi-ntoto ya mvimba.—Kus. 17:5, 18; tala disolo “Babilone ya Nene Kele Nki?” na jw.org.

17. Inki ta kumina Babilone ya Nene?

¹⁷ Inki ta kumina Babilone ya Nene? Kusonga 17:16, 17 ke tuba nde: “Bibongo kumi yina nge monaka, mpi mbisi ya mfinda, bo ta menga nkento ya ndumba, bo ta botula bima na yandi yonso mpi bo ta bika yandi kinkonga; bo ta dia nsuni na yandi mpi bo ta yoka yandi ya mvimba na tiya. Sambu Nzambi me tula na bantima na bo ngindu  ya kulungisa dibanza na yandi.” Ya kieleka, Yehowa ta pusa makanda na kusadila mbisi ya mfinda ya mbwaki ya ngolo disongidila Nations unies na kubalukila mabundu yonso ya luvunu mpi kufwa yo yonso.—Kus. 18:21-24.

18. Inki beto fwete sala sambu na kupesa ve ata fioti Babilone ya Nene maboko?

¹⁸ Yo ke longa beto nki? Beto fwete landa kuvanda na ‘lusambu ya bunkete mpi ya kukonda mvindu na meso ya Nzambi na beto.’ (Yak. 1:27) Beto fwete landa ve ata fioti malongi ya luvunu, beto fwete sala ve bankinsi ya mabundu ya luvunu, beto fwete kuma ve ti bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto yai mpi beto fwete sala ve bisalu ya bampeve ya mbi ya Babilone ya Nene. Mpi beto fwete landa kusonga bantu na ‘kubasika na kati na yandi’ sambu bo vukana ve na masumu na yandi.—Kus. 18:4.

19. “Dragoni ya nene mpi ya mbwaki” kele nani?

¹⁹ Mukanda ya Kusonga ke tubila mpi “dragoni mosi ya nene mpi ya mbwaki.” (Kus. 12:3) Dragoni yina nwanaka ti Yezu mpi bawanzio na yandi. (Kus. 12:7-9) Yo ke nwanisa bansadi ya Nzambi mpi yo ke pesa bambisi ya mfinda to baluyalu ngolo. (Kus. 12:17; 13:4) Dragoni yina kele nani? Yo kele “nioka ya ntama, yina bo ke bingaka Diabulu mpi Satana.” (Kus. 12:9; 20:2) Yandi muntu ke yalaka bambeni yonso ya Yehowa.

20. Inki ta kumina dragoni?

²⁰ Inki ta kumina dragoni? Kusonga 20:1-3 ke tendula nde wanzio mosi ta losa Satana na dibulu mosi ya nda yina ta vanda bonso boloko sambu na yandi. Ntangu Satana ta vanda na dibulu yina ya nda, yandi ta “kusa diaka ve makanda tii kuna bamvula 1 000 ta suka.” Nsuka-nsuka, bo ta losa Satana ti bademo na yandi na “dizanga ya tiya mpi ya sufre.” (Kus. 20:10) Yo ke tendula nde bo ta fwa bo kimakulu. Yindula mutindu nsi-ntoto ta vanda na nima ya kufwa Satana ti bademo na yandi. Yo ta vanda ntangu mosi ya mbote kibeni.

21. Sambu na nki beto fwete wa kiese na mambu yina beto me tanga na mukanda ya Kusonga?

²¹ Beto me sepela mingi mutindu beto me bakisa ntendula ya bidimbu yina kele na mukanda ya Kusonga. Beto me zaba bambeni ya Yehowa mpi beto me zaba mambu yina ta kumina bo. Ya kieleka, “kiese na muntu yina ke tanga na ndinga ya ngolo mpi na bantu yina ke wa mambu yina kele na mbikudulu yai.” (Kus. 1:3) Ntangu bo ta fwa bambeni ya Nzambi, nki mambote bantu yina ke sambilaka Nzambi na mutindu ya mbote ta baka? Beto ta tubila yo na disolo ya ke landa.