1. Inki mutindu Biblia ke tubilaka zola ya kieleka?

 ‘TIYA ya zola kele tiya yina ke pela, tiya ya Yah. Bamasa ya me dasuka lenda fwa ve zola, mpi banzadi lenda nata yo ve.’ b (Salomo 8:6, 7) Baverse yina ke tendula zola ya kieleka kitoko kibeni. Mambu yina yo ke tuba lenda pesa bantu yina me kwelaka kikesa: Bo lenda kumisa zola na bo ngolo kibeni.

2. Inki bakala ti nkento fwete sala sambu zola na bo kubwa ve madidi?

² Yo ke lombaka nde bankwelani kusala bikesa sambu na kulanda kuzolana luzingu na bo ya mvimba. Beto baka mbandu: Tiya ke landaka kupela kaka kana bo ke yika bankuni. Kana bo ke yika ve bankuni, nsuka-nsuka tiya ta fwa. Mutindu mosi mpi, bakala ti nkento ta kumisa zola na bo ngolo kaka kana bo ke sala mambu yina ta kumisa kinduku na bo ngolo. Bantangu ya nkaka, bakala ti nkento lenda yindula nde zola na bo me yantika kumana, mingi-mingi kana bo ke kutana ti mpasi ya mbongo, mambu ya me tala sante to bampasi ya kusansa bana. Kana nge me kwelaka, nki mutindu nge lenda landa kupedisa “tiya ya Yah” na makwela na nge? Na disolo yai, beto ta tubila mambu tatu yina ta sadisa beno na kulanda kukumisa kinduku na beno ya makwela ngolo mpi na kuvanda na kiese. c

3. Inki mutindu kinduku ya ngolo ti Yehowa lenda sadisa bakala ti nkento na kuzolana? (Longi 4:12) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

³ Sambu na kulanda kupedisa “tiya ya Yah,” bakala ti nkento fwete sala ngolo sambu na kulanda kukumisa kinduku na bo ti Yehowa  ngolo. Inki mutindu yo ta sadisa bo na makwela na bo? Kana bakala ti nkento ke baka kinduku na bo ti Yehowa na valere, yo ta pusa bo na kusadila bandongisila na yandi. Bandongisila yina ta sadisa bo na kutina bigonsa yina lenda bwisa zola na bo madidi. (Tanga Longi 4:12.) Bantu ya kimpeve ke salaka mpi yonso sambu na kulanda mbandu ya Yehowa. Bo ke monisaka bikalulu bonso, mawete, ntima-nda mpi kikalulu ya kulolula. (Baef. 4:32–5:1) Kana bakala ti nkento ke monisa bikalulu yina, yo ta sadisa bo na kuzolana ngolo. Mpangi-nkento Lena yina me sala bamvula kiteso ya 25 na makwela ke tuba nde: “Yo ke vandaka pete na kuzola muntu ya kimpeve mpi na kuzitisa yandi.”

4. Sambu na nki Yehowa ponaka Yozefi ti Maria na kuvanda bibuti ya Mesia?

⁴ Beto tadila mbandu mosi na Biblia. Ntangu yo lombaka nde Yehowa kupona bibuti ya Mesia, yandi ponaka Yozefi ti Maria, na kati ya bantu mingi ya dikanda ya Davidi. Sambu na nki? Bo yonso zole vandaka ti kinduku ya ngolo ti Yehowa mpi yandi zabaka nde bo ta tula yandi na kisika ya ntete na makwela na bo. Bampangi yina me kwelaka, mbandu ya Yozefi ti Maria ke longa beno nki?

5. Inki dilongi babakala lenda baka na mbandu ya Yozefi?

⁵ Yozefi vandaka kulanda lutwadisu yina Yehowa vandaka kupesa yandi mpi yo salaka nde yandi vanda bakala mosi ya mbote. Na mabaku kiteso ya tatu, Yehowa pesaka yandi lutwadisu ya me tala dibuta na yandi. Konso mbala, yandi vandaka kulemfuka nswalu ata yo vandaka kulomba nde yandi sala bansoba ya nene. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Sambu Yozefi vandaka kulanda lutwadisu ya Yehowa, yandi vandaka kutanina Maria, kusadisa yandi mpi kupesa yandi bima yina yandi vandaka ti yo mfunu. Yindula mutindu mambu yina Yozefi salaka pusaka Maria na kuzola yandi mpi na kuzitisa yandi diaka mingi. Babakala, beno ta landa mbandu ya Yozefi kana beno ke sadila bandongisila ya Biblia ya me tala mutindu ya kulungisa bampusa ya mabuta na beno. d Kana beno ke sadila bandongisila yina ata yo ke lomba nde beno sala bansoba ya nene, beno ta zola bankento na beno mingi mpi zola na makwela na beno ta kuma ngolo. Mpangi-nkento mosi na Vanuatu, yina me sala bamvula kiteso ya 20 na makwela ke tuba nde: “Kana bakala na mono ke sosa lutwadisu ya Yehowa mpi ke sadila yo, yo ke pusaka mono na kuzitisa yandi diaka mingi. Mono ke kudiwaka na lutaninu mpi mono ke ndimaka balukanu yina yandi ke bakaka.”

6. Inki dilongi bankento lenda baka na mbandu ya Maria?

⁶ Maria vandaka ti kinduku ya ngolo ti Yehowa; yandi mosi vandaka kukumisa lukwikilu na yandi ngolo. Yandi vandaka kuzaba Masonuku mbote-mbote. e Yandi vandaka kuyindula mingi mambu yina yandi vandaka kulonguka. (Luka 2:19, 51) Ntembe kele ve nde Maria vandaka nkento ya mbote kibeni sambu yandi vandaka nkento ya kimpeve. Bubu yai, bankento mingi  ke salaka bonso Maria. Mu mbandu, mpangi-nkento Emiko ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka mpumpa, mono vandaka kusala mambu ya kimpeve mono mosi. Kansi ntangu mono kwelaka, bakala na mono vandaka kusamba sambu na beto mpi kutwadisa lusambu ya dibuta. Yo yina, mono bakisaka nde kaka mambu yina bakala na mono vandaka kusala, vandaka kusadisa mono na kuvanda ti lukwikilu. Kansi mono vandaka kuzola nde mono mosi mpi kukumisa kinduku na mono ngolo ti Yehowa. Yo yina, mono bakaka lukanu ya kulutisa ntangu ti Nzambi na mono, disongidila kusamba yandi, kulonguka Biblia mpi kuyindula mingi mambu yina mono vandaka kulonguka.” (Bag. 6:5) Bankento, kana beno ke landa kukumisa ngolo kinduku na beno ti Yehowa, babakala na beno ta vanda ti bikuma mingi ya mbote ya kukumisa beno mpi ya kuzola beno.​—Bing. 31:30.

7. Inki dilongi bankwelani lenda baka na mbandu ya Yozefi ti Maria na yina me tala kusambila Yehowa kumosi?

⁷ Yozefi ti Maria salaka yonso sambu na kukumisa kinduku na bo ti Yehowa ngolo. Bo zabaka nde yo kele mfunu mingi na kusambila Yehowa na dibuta. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Yo vandaka ve pete na kusala yo, mingi-mingi ntangu bo kumaka ti bana mingi kansi bo salaka yo kaka. Yo kele mbandu ya mbote sambu na bantu yina me kwelaka bubu yai. Kana beno kele ti bana bonso Yozefi ti Maria, yo lenda vanda mpasi na kukwenda na balukutakanu to na kuyidika ntangu ya kusala lusambu ya dibuta. Yo lenda vanda mpi mpasi sambu bakala ti nkento kubaka ntangu ya kulonguka mpi ya kusamba kumosi. Kansi, beno vila ve nde, ntangu beno ke sambila Yehowa kumosi, yo ta sala nde beno pusana pene-pene na yandi mpi beno zolana diaka mingi. Yo yina, beno tula lusambu ya Yehowa na kisika ya ntete na dibuta na beno.

8. Inki bakala ti nkento yina ke wakana ve lenda sala na lusambu ya dibuta sambu yo sadisa bo?

⁸ Inki beno lenda sala kana beno ke wakana ve na makwela na beno? Yo lenda vanda mpasi na kusala lusambu ya dibuta. Kana mpidina, beno yantika kutubila disolo mosi ya nkufi mpi ya ke pesa kiese. Mu mbandu, disolo yina beno zole ke zola kutubila. Yo ta sadisa beno na kuzolana diaka mingi mpi na kusepela kusala mambu ya kimpeve kumosi.

9. Sambu na nki bakala ti nkento fwete lutisa ntangu kumosi?

⁹ Bampangi yina me kwelaka, beno lenda kumisa diaka makwela na beno ngolo kana beno ke lutisa ntangu kumosi. Kana beno ke sala mpidina, yo ta sadisa beno na kuzaba mambu yina bankwelani na beno ke yindula mpi mutindu bo ke kudiwa. (Kuy. 2:24) Beto tadila mbandu ya mpangi Ruslan ti nkento na yandi Lilia. Bo bakisaka kima mosi ntangu fioti na nima ya makwela na bo. Bamvula kuluta 15 me luta dezia banda bo me kwelanaka. Mpangi-nkento Lilia ke tuba nde: “Beto bakisaka nde beto vandaka ve kulutisa ntangu mingi kumosi mutindu beto vandaka kuzola. Beto vandaka kusala mingi kisalu ya kinsuni, bisalu ya nzo mpi na nima ntangu beto kumaka ti bana, beto vandaka kubaka bantangu mingi sambu na kusansa bo. Beto bakisaka nde kana beto ke lutisa ve ntangu kumosi, zola na beto ta bwa madidi.”

10. Inki mutindu bampangi yina me kwelaka lenda sadila minsiku yina kele na Baefezo 5:15, 16?

¹⁰ Inki bakala ti nkento fwete sala sambu na kulutisa ntangu kumosi? Beno lenda tula ntangu yina beno ta lutisaka kumosi. (Tanga Baefezo 5:15, 16.) Mpangi Uzondu na Nigeria ke tuba nde: “Ntangu mono ke salaka manaka na mono, mono ke tulaka mpi ntangu yina mono ti nkento na mono ta lutisa kumosi mpi mono ke tulaka yo na kisika ya ntete.” (Bafil. 1:10) Beto tala mutindu mpangi Anastasia, nkento ya nkengi ya nziunga mosi na Moldavie ke tubila mutindu yandi ke sadilaka mbote ntangu na yandi. Yandi ke tuba nde: “Mono ke salaka mambu ya mono ke  zola kusala ntangu bakala na mono ke sala mambu ya dibundu. Yo ke sadisaka beto na kulutisa ntangu kumosi kana yandi me manisa.” Ebuna nki beno lenda sala kana beno ke zwa ve ntangu ya kulutisa kumosi?

11. Inki mambu Akilasi ti Prisila vandaka kusala kumosi?

¹¹ Bampangi yina me kwelaka lenda landa mbandu ya Akilasi ti Prisila, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kuzola bo mingi. (Bar. 16:3, 4) Biblia ke tubilaka ve mambu mingi ya me tala makwela na bo kansi yo ke tuba nde bo vandaka kusala bisalu ya kinsuni, kulonga nsangu ya mbote mpi kusadisa bantu ya nkaka kumosi. (Bis. 18:2, 3, 24-26) Nkutu ntangu yonso yina Biblia ke tubilaka Akilasi ti Prisila, yo ke tubilaka bo yonso zole kumosi.

12. Inki bakala ti nkento lenda sala sambu na kulutisa ntangu mingi kumosi? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹² Inki mutindu bankwelani lenda landa mbandu ya Akilasi ti Prisila? Yindula mambu mingi yina nge lenda sala ti nkwelani na nge. Keti beno lenda sala bisalu ya nkaka kumosi na kisika nde konso muntu kudisadila? Mu mbandu, Akilasi ti Prisila vandaka kulonga nsangu ya mbote kumosi. Keti beno ke salaka mpi mutindu mosi mbala na mbala? Akilasi ti Prisila vandaka kusala kumosi kisalu ya kinsuni. Mbala ya nkaka nge ti nkwelani na nge ke salaka ve kisalu mosi, keti beno lenda sala bisalu ya nzo kumosi? (Lon. 4:9) Kana beno ke sadisana, beno ta sala kumosi mpi beno ta vanda ti mabaku ya kusolula. Mpangi Robert ti Linda me sala bamvula kuluta 50 na makwela na bo. Mpangi Robert ke tuba nde: “Na kutuba ya masonga, beto ke zwaka ve ntangu mingi ya kulutisa kumosi. Kansi ntangu mono ke yobisaka malonga, nkento na mono ke pangusaka yo mpi ntangu mono ke salaka mwa bisalu na lupangu na beto, yandi ke kwisaka kusala ti mono. Yo ke pesaka mono kiese kibeni. Kusala mambu kumosi ke salaka nde beto vanda na bumosi mpi zola na beto ke landaka kukuma ngolo.”

13. Inki bakala ti nkento fwete sala sambu na kuvanda mpenza na bumosi?

¹³ Bakala ti nkento fwete suka ve kaka na kulutisa ntangu kisika mosi sambu na kuvanda na bumosi. Mpangi-nkento mosi na Brésil ke tuba nde: “Bubu yai mambu yina ke katulaka dikebi na beto kele mingi. Yo yina, beto lenda yindula nde beto ke lutisa ntangu kumosi sambu beto ke zinga nzo mosi. Mono bakisaka nde beto fwete sala mambu ya nkaka katula kulutisa ntangu kumosi. Mono fwete tula mpi dikebi na bampusa ya nkwelani na mono.” Beto tala mutindu mpangi Bruno ti nkento na yandi Tays ke salaka yonso sambu na kutudilana dikebi. Yandi ke tuba nde: “Kana beto ke lutisa ntangu kumosi, beto ke sadilaka ve batelefone na beto mpi beto ke lutisaka ntangu ya mbote.”

14. Kana bakala ti nkento ke sepela ve kulutisa ntangu kumosi, nki bo lenda sala?

¹⁴ Ebuna nki nge lenda sala kana nge ke sepela ve kulutisa ntangu ti nkwelani na nge? Mbala ya nkaka beno ke sepelaka ve kusala mambu ya mutindu mosi to nkwelani na nge ke salaka  mambu yina ke pesaka nge makasi. Inki beno lenda sala? Beto tubila diaka mbandu ya tiya. Yo ke yantikaka ve kupela ngolo na mbala mosi. Yo ke lombaka kuyika bankuni ya nene mbala na mbala na tiya yango sambu yo pela ngolo. Mutindu mosi, beno lenda yantika kulutisa ntangu fioti konso kilumbu. Beno sala kima yina beno zole ke sepela ti yo kansi ve kima yina lenda basisa mavwanga. (Yak. 3:18) Kana beno yantika kusala yo malembe-malembe, zola na beno ta kuma diaka ngolo.

15. Sambu na nki luzitu kele mfunu mingi sambu bakala ti nkento kulanda kuzolana?

¹⁵ Luzitu kele kima ya mfunu mingi na makwela. Yo kele bonso mupepe yina ke sadisaka tiya na kupela ngolo kibeni. Kana mupepe kele ve, tiya ta fwa nswalu. Mutindu mosi, kana bankwelani ke zitisana ve, zola na bo ta bwa madidi. Kana bakala ti nkento ke sala yonso sambu na kuzitisana, bo ta zolana diaka mingi. Kansi, kutuba ve kaka na munoko nde nge ke zitisaka nkwelani na nge. Yandi mosi fwete bakisa nde nge ke zitisaka yandi. Mpangi Aret ti nkento na yandi me sala bamvula kuluta 25 na makwela na bo. Mpangi Penny ke tuba nde: “Sambu beto ke zitisanaka, yo ke salaka nde beto zolana mingi na nzo na beto. Beto ke tubaka pwelele mambu yina beto ke yindula sambu beto ke zabaka nde konso muntu ke tulaka dikebi na mambu yina muntu ya nkaka ke tuba.” Ebuna, nki nge lenda sala sambu na kumonisa nkwelani na nge nde nge ke zitisaka yandi? Beto tadila mbandu ya Abrahami ti Sara.

16. Inki dilongi bampangi-babakala yina me kwelaka lenda baka na mbandu ya Abrahami? (1 Piere 3:7) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁶ Abrahami vandaka kuzitisa Sara. Yandi vandaka kutula dikebi na mambu yina Sara vandaka kutuba mpi na mutindu Sara vandaka kudiwa. Kilumbu mosi, Sara waka makasi; nkutu yandi pesaka Abrahami foti sambu na mambu yina pesaka yandi makasi. Keti Abrahami waka makasi mpi tubilaka Sara kima mosi ya mbi? Ve. Yandi zabaka nde Sara vandaka nkento ya bulemfu mpi nde Sara vandaka kusadisa yandi na kulungisa balukanu yina yandi vandaka kubaka. Abrahami waka mambu yina Sara vandaka kutuba mpi yandi sosaka kuyidika diambu yango. (Kuy. 16:5, 6) Yo ke longa beto nki? Babakala, beno kele ti mukumba ya kubaka balukanu sambu na mabuta na beno. (1 Bak. 11:3) Kansi na zola yonso, beno fwete tula dikebi na mambu yina bankento na beno ke tuba, mingi-mingi kana lukanu yina beno ke zola kubaka ta tadila bo mpi. (1 Bak. 13:4, 5) Bantangu ya nkaka, lukanu yina nge ke zola kubaka lenda yangisa nkento na nge mpi yandi lenda vanda ti mfunu ya kusonga nge mutindu yandi ke kudiwa. Keti nge ke widikilaka ti dikebi yonso mambu yina yandi ke songa nge sambu na kumonisa nde nge ke zitisa yandi? (Tanga 1 Piere 3:7.) Mpangi Dmitry ti nkento na yandi Angela me sala bamvula kiteso ya 30 na makwela. Mpangi-nkento Angela ke tubila mutindu bakala na yandi ke zitisaka yandi:  “Dmitry ke widikilaka mono na dikebi yonso ntangu mono me wa makasi to ntangu mono ke zola kusolula ti yandi. Yandi ke monisilaka mono ntima-nda ata kana mono me tuba ve na mutindu ya mbote.”

17. Mbandu ya Sara ke longa bampangi-bankento nki? (1 Piere 3:5, 6)

¹⁷ Sara vandaka kuzitisa Abrahami sambu yandi vandaka kusadisa yandi na balukanu yina Abrahami vandaka kubaka. (Kuy. 12:5) Kilumbu mosi, Abrahami bakaka lukanu ya kuyamba banzenza yina kwisilaka bo na ntangu yina bo yindulaka ve. Yandi lombaka Sara na kuyambula mambu yina Sara vandaka kusala mpi yandi songaka yandi na kusala mampa. (Kuy. 18:6) Sara salaka nswalu mambu yina Abrahami songaka yandi. Bampangi-bankento, beno lenda landa mbandu ya Sara kana beno ke sadisa babakala na beno na kulungisa balukanu yina bo ke baka. Kana beno ke sala mpidina, beno ta kumisa makwela na beno ngolo. (Tanga 1 Piere 3:5, 6.) Mpangi Dmitry yina beto me katuka kutubila na paragrafe ya me luta ke tuba mutindu nkento na yandi ke zitisaka yandi. Yandi ke tuba nde: “Mono ke sepelaka ti bikesa yina Angela ke salaka sambu na kundima balukanu yina mono ke bakaka ata bangindu na mono ke wakana ve ti ya yandi. Kana mambu me simba ve, yandi ke pesaka mono ve foti.” Yo ke vandaka pete mpenza na kuzola muntu yina ke zitisaka nge.

18. Inki mambote bankwelani ke bakaka kana bo ke landa kukumisa zola na bo ngolo?

¹⁸ Bubu yai, Satana ke salaka yonso sambu zola ya Bakristu yina me kwelanaka kubwa madidi. Yandi ke zaba nde kana bankwelani ke zolana diaka ve, bo ta vanda diaka ve ti kinduku ya mbote ti Yehowa. Kansi, zola ya kieleka ke manaka ve. Yo yina, beno sala yonso sambu zola na makwela na beno kuvanda bonso zola yina mukanda ya Nkunga ya Salomo ke tubilaka. Beno tula Yehowa na kisika ya ntete na makwela na beno, beno lutisa ntangu kumosi mpi beno zitisana. Kana beno sala mpidina, makwela na beno ta pesa Yehowa lukumu. Yandi kele Nto ya zola ya kieleka. Bonso tiya yina ke pela mbote, zola na beno ta landa kupela luzingu na beno ya mvimba.