1. Inki mambu ya mpasi bampangi mingi na kati na beto me kutanaka ti yo?

 KETI nge me kuditudilaka dezia lukanu ya kimpeve mpi nge me kukaka ve kulungisa yo? b Kana mpidina, nge kele ve nge mosi. Mpangi Philip kuditudilaka lukanu ya kusamba mbala na mbala mpi ya kusala yo na mutindu ya mbote, kansi yandi zwaka ve ntangu ya kusala yo. Mpangi-nkento Erika kuditudilaka lukanu ya kukuma na ntangu ya mbote na balukutakanu ya kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Kansi mbala mingi yandi vandaka kukuma kaka na retare. Mbala mingi, mpangi Tomáš vandaka kuditudila lukanu ya kutanga Biblia ya mvimba. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kusepela ve kutanga Biblia. Mono mekaka kusala yo mbala tatu kansi mbala mingi mono vandaka kusuka na mukanda ya Levi.”

2. Sambu na nki beto fwete lemba ve nitu kana beto me lungisa ve lukanu mosi ya kimpeve?

² Kana nge me kuditudila lukanu mosi yina nge me lungisa ntete ve, kulemba ve nitu. Ata kulungisa lukanu ya fioti ke lombaka ntangu mpi bikesa mingi. Mutindu nge ke zola kaka kulungisa lukanu na nge, yo ke monisa nde nge ke bakaka kinduku na nge ti Yehowa na valere mpi nde nge ke zola kusadila yandi na ntima na nge ya mvimba. Yehowa ke sepelaka ti bikesa yina nge ke salaka. Ya kieleka, yandi ke lombaka nge ve na kusala mambu mingi kuluta yina nge lenda sala. (Nk. 103:14; Mika 6:8) Yo yina, nge fwete kuditudila lukanu yina nge ta kuka kulungisa. Kana nge me kuditudila lukanu, nki mutindu nge lenda lungisa yo? Beto tala mwa mambu yina lenda sadisa nge.

3. Sambu na nki kuvanda ti mpusa ya ngolo kele mfunu mingi?

³ Yo kele mfunu mingi kibeni na kuvanda ti mpusa ya ngolo sambu na kulungisa lukanu na nge. Kana nge kele ti mpusa ya ngolo ya kulungisa lukanu na nge, nge ta sala yonso sambu na kulungisa yo. Mpusa na beto ya kulungisa lukanu yina beto me kuditudila kele bonso mupepe yina ke pusa maswa na kukwenda kisika yina yo ke zola kukwenda. Kana mupepe ke landa kubula, yo lenda sadisa maswa na kukuma kisika yina yo ke kwenda mpi kana mupepe ke bula ngolo, maswa lenda kuma nswalu. Kana beto kele ti mpusa ya ngolo ya kulungisa balukanu na beto, beto ta lungisa yo kukonda mpasi. Mpangi David na Salvador ke tuba nde: “Kana nge kele ti mpusa ya ngolo, nge ta sala yonso sambu na kulungisa balukanu na nge. Nge ta sala yonso sambu ata kima mosi ve kukanga nge nzila ya kulungisa yo.” Ebuna nki nge lenda sala sambu na kuvanda ti mpusa ya ngolo ya kulungisa balukanu na nge?

4. Beto lenda samba sambu na nki? (Bafilipi 2:13) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁴ Samba sambu nge vanda ti mpusa ya ngolo. Yehowa lenda sadila mpeve santu na yandi sambu na kusadisa nge na kulungisa balukanu na nge. (Tanga Bafilipi 2:13.) Bantangu ya nkaka, beto ke kuditudilaka balukanu sambu beto me zaba nde yo kele mfunu na kusala yo mpi yo kele diambu ya mbote. Kansi beto lenda vanda ve kibeni ti mpusa ya kulungisa yo. Mambu yina kuminaka mpangi-nkento Norina na Uganda. Yandi kuditudilaka lukanu ya kulonguka Biblia ti bantu. Ata mpidina, yandi vandaka ve ti mpusa ya ngolo sambu yandi yindulaka nde yandi me fwana ve na kulonga. Inki sadisaka yandi? Yandi ke tuba nde: “Mono sambaka Yehowa konso kilumbu sambu yandi sadisa mono na kukuma ti mpusa ya ngolo ya kulonguka Biblia ti bantu. Na nima, mono kumaka kusala mambu yina ta sadisa mono na kukuma kulonga mbote. Na nima ya bangonda fioti, mono bakisaka nde mpusa na mono yina kumaka ngolo mingi. Kaka na mvula yina, mono yantikaka kulonguka Biblia ti bantu zole.”

5. Inki beto lenda sala sambu na kukuma ti mpusa ya ngolo ya kulungisa lukanu mosi?

⁵ Yindula mingi mambu yina Yehowa me sadilaka nge. (Nk. 143:5) Ntumwa Polo yindulaka mingi mambu ya mbote yina Yehowa sadilaka yandi. Yo pusaka yandi mpi na kusala ngolo sambu na Yehowa. (1 Bak. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Mutindu mosi mpi, kana nge ke yindula mingi mambu yina Yehowa me sadilaka nge, yo ta pusa nge na kulungisa balukanu na nge. (Nk. 116:12) Beto tala mambu yina sadisaka mpangi-nkento mosi na Honduras na kulungisa lukanu na yandi ya kukuma mupasudi-nzila ya ntangu yonso. Yandi ke tuba nde: “Mono yindulaka mingi mutindu Yehowa ke zolaka mono. Yandi bendaka mono na dibundu na yandi. Yandi ke lungisaka bampusa na mono mpi yandi ke taninaka mono. Kuyindula mambu yina sadisaka mono na kuzola yandi mingi mpi na kukuma ti mpusa ya ngolo ya kulungisa lukanu na mono.”

6. Inki diaka lenda sadisa beto na kukuma ti mpusa ya ngolo ya kulungisa lukanu na beto?

⁶ Tula dikebi na mambote yina nge ta baka kana nge lungisa lukanu na nge. Beto tala mambu yina mpangi Erika yina beto me tubila salaka sambu na kulungisa lukanu na yandi ya kukuma na ntangu ya mbote na balukutakanu ya kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yandi ke tuba nde: “Mono  bakisaka nde mono vandaka kurate mambu mingi sambu mono vandaka kukwenda na retare. Kansi ntangu mono vandaka kukuma na ntwala, yo vandaka kusadisa mono na kupesa bampangi mbote mpi kulutisa ntangu ti bo. Yo vandaka kusadisa mono mpi na kulanda bangindu ya mfunu yina vandaka kusadisa mono na kusepela ti kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na kutomisa mutindu na mono ya kulonga yo.” Mpangi Erika tulaka dikebi na mambote yina yandi ta baka kana yandi me kuma na ntangu ya mbote mpi yo sadisaka yandi na kulungisa lukanu na yandi. Inki mambote nge lenda tudila dikebi? Kana lukanu na nge kele ya kutanga Biblia to ya kusamba, yindula mutindu yo ta sadisa nge na kukumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo. (Nk. 145:18, 19) Kana lukanu na nge kele ya kukuma ti kikalulu mosi yina Bakristu fwete vanda ti yo, tula dikebi na mambu yina nge lenda sala sambu na kukuma ti kinduku ya mbote ti bampangi. (Bakol. 3:14) Nge lenda sala liste ya bikuma yonso yina ke pusa nge na kulungisa lukanu na nge mpi talaka liste yango mbala na mbala. Mpangi Tomáš yina beto me tubila ke tuba nde: “Kana mono kele ti bikuma mingi ya ke pusa mono na kulungisa lukanu mosi, yo ke pusaka mono na kusala yonso sambu na kulungisa lukanu yango.”

7. Inki sadisaka mpangi Julio ti nkento na yandi na kulungisa lukanu na bo?

⁷ Lutisa ntangu ti bantu yina ta sadisa nge na kulungisa lukanu na nge. (Bing. 13:20) Beto tala mambu yina sadisaka mpangi Julio ti nkento na yandi na kulungisa lukanu na bo ya kukwenda kulonga nsangu ya mbote kisika yina mpusa vandaka mingi. Yandi ke tuba nde: “Beto ponaka banduku yina ta sadisa beto na kulungisa lukanu na beto mpi beto tubilaka lukanu na beto ti bo. Mingi na kati na bo lungisaka dezia balukanu ya mutindu mosi. Yo yina, bo songaka beto mambu ya mfunu yina sadisaka beto. Banduku na beto vandaka kuyula beto mpi mambu yina beto vandaka kusala sambu na kulungisa lukanu na beto mpi bo vandaka kupesa beto kikesa na ntangu ya me fwana.”

8. Inki lenda salama kana beto ke zola kulungisa lukanu na beto kaka ntangu yina beto kele ti mpusa ya kulungisa yo? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁸ Bantangu ya nkaka, beto ke vandaka ve ti mpusa ya ngolo ya kulungisa balukanu yina beto me kuditudila. Keti yo ke tendula nde beto ta kuka ve kulungisa balukanu na beto? Ve. Mu mbandu: Mupepe lenda bula ngolo sambu yo sadisa maswa na kukuma kisika yina yo ke kwenda. Kansi bantangu ya nkaka, mupepe lenda bula ve ngolo mpi bilumbu ya nkaka nkutu yo lenda vanda ve. Keti yo ke tendula nde maswa ta kuka ve kutambula? Mpidina ve. Mu mbandu, bamaswa ya nkaka ke vandaka ti bamotere mpi ya nkaka ke vandaka ti bankayi. Muntu yina ke nata maswa lenda sadila bima yina sambu na kukuma kisika yina yandi ke kwenda. Beto lenda fwanisa mpusa na beto ti mupepe; bantangu ya nkaka yo lenda vanda ngolo mpi bantangu ya nkaka, yo lenda vanda ve ngolo. Nkutu bilumbu ya nkaka, beto lenda vanda ve ata ti mpusa ya kulungisa lukanu na beto. Yo yina, kana beto ke zola kulungisa lukanu na beto kaka ntangu yina beto kele ti mpusa ya kusala yo, yo lenda sala nde beto lungisa yo ve. Mutindu muntu yina ke nataka maswa ke sadilaka bima ya nkaka sambu na kukuma kisika yina yandi ke kwenda, beto mpi lenda lungisa lukanu na beto ata bantangu  ya nkaka beto kele ve ti mpusa ya kulungisa yo. Ya kieleka, yo ta vanda ve pete. Kansi nge ta vanda na kiese kana nge lungisa lukanu na nge. Na ntwala ya kutubila mambu yina beto lenda sala, beto tubila ntete ngiufula yina lenda basika.

9. Keti yo kele mbi na kulanda kusala yonso sambu na kulungisa lukanu na beto ata beto kele ve ti mpusa ya kulungisa yo? Tendula.

⁹ Yehowa ke zolaka nde beto sadila yandi na kiese mpi na luzolo yonso. (Nk. 100:2; 2 Bak. 9:7) Keti beto fwete landa kusala yonso sambu na kulungisa lukanu mosi ya kimpeve kana beto ke sepela ve ti yo? Beto baka mbandu ya ntumwa Polo. Yandi tubaka nde: “Mono ke bulaka nitu na mono mpi mono ke nataka yo bonso mpika.” (1 Bak. 9:25-27) Polo vandaka kusala ngolo sambu na kusala mambu ya mbote ata bantangu ya nkaka nitu na yandi vandaka kupusa yandi na kusala mambu ya mbi. Keti Yehowa vandaka kusepela ti mambu yina Polo vandaka kusala na kisalu na yandi? Ee. Yehowa sakumunaka yandi sambu na bikesa na yandi.​—2 Tim. 4:7, 8.

10. Inki mambote beto ta baka kana beto ke sala bikesa ya kulungisa lukanu mosi ata beto kele ve ti mpusa ya kulungisa yo?

¹⁰ Mutindu mosi mpi, Yehowa ke sepelaka ntangu beto ke salaka yonso sambu na kulungisa lukanu na beto ata beto kele ve ti mpusa ya kulungisa yo. Yandi ke sepelaka sambu yandi ke zabaka nde ata beto ke salaka yo ve ntangu yonso sambu beto ke zolaka kima yina beto ke sala kansi beto ke salaka yo sambu beto ke zolaka yandi. Mutindu Yehowa sakumunaka Polo, yandi ta sakumuna beto mpi na bikesa na beto. (Nk. 126:5) Kana Yehowa ke sakumuna beto, yo lenda sadisa beto na kukuma ti mpusa ya kulungisa lukanu na beto. Mpangi-nkento Lucyna na Pologne ke tuba nde: “Bantangu ya nkaka, mono ke zolaka ve kukwenda na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, mingi-mingi kana mono me lemba. Ata mpidina, kiese yina mono ke waka kana mono me kwenda kele mpenza dikabu ya kitoko.” Beto tala mambu yina beto lenda sala kana beto kele ve ti mpusa ya kulungisa lukanu mosi.

11. Inki mutindu Yehowa lenda sadisa beto na kuyedisa kikalulu ya kudiyala?

¹¹ Samba sambu nge kudiyala. Kudiyala kele kikalulu yina ke sadisaka muntu na kuyala mawi na yandi mpi mambu yina yandi ke sala. Mbala mingi, ngogo kudiyala ke tendulaka kukanga muntu mosi nzila ya kusala diambu ya mbi. Kansi, yo ke lombaka mpi nde beto kudiyala sambu na kusala mambu ya mbote, mingi-mingi kana kima yina beto ke zola kusala kele mpasi to kana beto kele ve ti mpusa ya kusala yo. Kuvila ve nde, kudiyala kele mbuma ya mpeve. Yo yina, lomba Yehowa mpeve santu na yandi sambu yo sadisa nge na kuyedisa kikalulu yina ya mfunu mingi. (Luka 11:13; Bag. 5:22, 23) Mpangi David yina beto tubilaka tendulaka mutindu kisambu sadisaka yandi. Yandi vandaka ti mfunu ya kulonguka Biblia mbala na mbala. Yandi ke tuba nde: “Mono lombaka Yehowa na kusadisa mono na kumonisa kikalulu ya kudiyala. Yandi sadisaka mono na kusala manaka ya mbote ya kulonguka mpi mono kumaka kulonguka mbala na mbala.”

12. Inki mutindu Longi 11:4 ta sadisa beto na kulungisa balukanu ya kimpeve?

¹² Kuvingila ve nde mambu yonso kukuma mbote. Na nsi-ntoto yai, kele ve ata ti ntangu yina mambu yonso ta vanda mbote. Kana beto ke vingila nde mambu yonso kukuma mbote, beto ta lungisa ve ata fioti balukanu na beto. (Tanga Longi 11:4.) Mpangi Dayniel ke tuba nde: “Kele ve ti ntangu yina mambu yonso ta vanda mbote na nsi-ntoto yai. Yo yina beto fwete vingila ve, kansi beto fwete sala mambu yina ta sadisa beto na kulungisa balukanu na beto.” Mpangi Paul na Uganda ke tubila mpi kima mosi yina fwete pusa beto na kuvingila ve. Yandi ke tuba nde: “Kana beto yantika kusala mambu yina ta sadisa beto na kulungisa balukanu na beto ata yo kele ve pete, Yehowa ta sadisa beto.”​—Mal. 3:10.

13. Sambu na nki yo kele mfunu na kukabisa balukanu na beto na bitini?

¹³ Yantika malembe-malembe. Kana beto ke mona nde lukanu yina beto me kuditudila kele mpasi, yo lenda sala nde beto vanda ve ti mpusa ya kulungisa yo. Kana mpidina, nge lenda kuditudila ntete balukanu ya fioti-fioti sambu na kulungisa lukanu na nge yina. Kana nge me kuditudila lukanu ya kuyedisa kikalulu mosi, nge lenda yantika kumonisa yo na mambu ya fioti-fioti. Kana lukanu na nge kele ya  kutanga Biblia ya mvimba, nge lenda yantika kutanga yo ndambu-ndambu. Mpangi Tomáš yina beto tubilaka na luyantiku salaka ngolo sambu na kulungisa lukanu na yandi ya kutanga Biblia ya mvimba na mvula mosi. Yandi ke tuba nde: “Mono bakisaka nde mono tangaka yo nswalu-nswalu. Yo yina, mono bakaka lukanu ya kubanda diaka. Mono bakaka lukanu ya kutanga baverse fioti konso kilumbu mpi ya kuyindula mingi mambu yina mono vandaka kutanga. Yo sadisaka mono na kukuma kusepela ti lutangu na mono ya Biblia.” Ntangu mpangi Tomáš kumaka kusepela ti lutangu na yandi, yandi kumaka kutanga baverse mingi. Nsuka-nsuka, yandi tangaka Biblia ya mvimba. c

14. Inki mambu ya mpasi beto lenda kutana ti yo?

¹⁴ Beto lenda vanda ti mpusa ya kulungisa lukanu na beto to beto lenda kudiyala kansi kima mosi lenda sala nde beto kuka ve kulungisa lukanu yango. Mu mbandu, “mambu ya kukonda kukana” lenda sala nde beto zwa ve ntangu ya kulungisa lukanu na beto. (Lon. 9:11) Beto lenda kutana ti kima mosi ya lenda lembisa beto nitu mpi ya lenda sala nde beto vanda diaka ve ti ngolo mingi. (Bing. 24:10) Beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto lenda sala bifu yina lenda sala nde beto kuka ve kulungisa lukanu na beto. (Bar. 7:23) To beto lenda lemba. (Mat. 26:43) Inki lenda sadisa beto na kununga mambu ya mpasi yina lenda kanga beto nzila ya kulungisa lukanu na beto?

15. Sambu na nki beto fwete yambula ve kana mambu ya mpasi me kanga beto nzila ya kulungisa balukanu na beto? (Nkunga 145:14)

¹⁵ Kuvila ve nde kana kima mosi me salama mpi yo ke kanga nge nzila ya kulungisa lukanu na nge, yo ke tendula ve nde nge fwete yambula kusala bikesa ya kulungisa yo. Biblia ke monisa nde beto lenda kutana ti bampasi mbala na mbala. Ata mpidina, yo ke monisa mpi nde Yehowa lenda sadisa beto na kulungisa balukanu na beto. (Tanga Nkunga 145:14.) Mpangi Philip yina beto me tubila ke tuba nde: “Mono ke tulaka ve dikebi na bantangu yina mono ke kukaka ve kulungisa balukanu na mono. Kansi mono ke tulaka dikebi na bantangu yina mono ta yantika diaka na kusala mambu yina ta sadisa mono  na kulungisa balukanu na mono.” Mpangi David yina beto me tubila ke tuba nde: “Mono ke tadilaka mambu ya mpasi yina ke kangaka mono nzila ya kulungisa lukanu na mono bonso mabaku yina ke sadisaka mono na kumonisa nde mono ke zolaka Yehowa mingi.” Ya kieleka, kana nge ke landa kusala yonso sambu na kulungisa lukanu na nge ata nge ke kutana ti mambu ya mpasi, nge ta monisa Yehowa nde nge ke zola kusepedisa yandi. Yehowa ke vandaka na kiese mingi na bikesa yina nge ke landaka kusala sambu na kulungisa lukanu na nge.

16. Mambu ya mpasi yina lenda kanga beto nzila ya kulungisa lukanu na beto lenda longa beto nki?

¹⁶ Baka malongi na mambu ya mpasi yina me salama ya me kanga nge nzila ya kulungisa lukanu na nge. Yindula kima yina salaka nde mambu yango kusalama mpi kudiyula nde: ‘Inki mono lenda sala sambu mambu yango kusalama diaka ve?’ (Bing. 27:12) Bantangu ya nkaka, mambu ya mpasi yina lenda salama lenda monisa nde beto kuditudilaka lukanu yina beto ta kuka ve kulungisa. Kana yo kele mpidina, tadila diaka lukanu na nge sambu na kuzaba kana nge ta kuka kulungisa yo to ve. d Yehowa ta yindula ve nde nge me kuka ve sambu nge kuditudilaka lukanu yina nge ta kuka ve kulungisa.​—2 Bak. 8:12.

17. Sambu na nki beto fwete vila ve balukanu yina beto me lungisaka dezia?

¹⁷ Kuvila ve balukanu yina nge me lungisaka dezia. Biblia ke tuba nde: “Nzambi me konda ve lunungu sambu yandi vila kisalu na beno.” (Baeb. 6:10) Nge mpi nge fwete vila ve balukanu yina nge me lungisaka. Yindula balukanu yina nge me lungisaka dezia. Mu mbandu, kukumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo, kulonga bantu ya nkaka mambu na yandi to kubaka mbotika. Mutindu nge salaka bikesa ya kulungisa balukanu na nge ya kimpeve na bilumbu ya me luta, nge lenda landa mpi kusala bikesa ya kulungisa lukanu yina nge me kuditudila.​—Bafil. 3:16.

18. Inki beto fwete vila ve kana beto ke zola kulungisa lukanu na beto? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁸ Yehowa ta sadisa nge na kulungisa lukanu na nge mutindu muntu yina ke nataka maswa ke kumaka kisika yina yandi ke kwenda na kiese yonso. Kansi kuvila ve nde, bantu mingi yina ke nataka maswa ke sepelaka mpi ti voyage yina bo ke sala. Mutindu mosi mpi, ntangu nge ke landa kusala yonso sambu na kulungisa lukanu na nge ya kimpeve, kuvila ve na kuyindula mutindu Yehowa ke sadisa nge mpi ke sakumuna nge na kulungisa yo. (2 Bak. 4:7) Kana nge yambula ve, nge ta baka balusakumunu mingi kibeni.​—Bag. 6:9.