1-2. (a) Na wapi Polo vandaka ntangu yandi sonikilaka Baefezo mukanda mpi sambu na nki yandi sonikilaka bo yo? (b) Beto ta pesa bamvutu na nki bangiufula?

 NTANGU ntumwa Polo vandaka na boloko na nzo mosi na Roma, yandi vandaka ti mfunu ya kupesa bampangi na yandi Bakristu kikesa. Mpila ya kukwenda kutala bo kimuntu-kimuntu vandaka ve, yo yina yandi sonikilaka bo mikanda. Yandi sonikilaka Baefezo mukanda mosi na mvu 60 to 61 ya ntangu na beto.—Baef. 1:1; 4:1.

² Bamvula kiteso ya 10 na ntwala, Polo lutisaka mwa ntangu na Efezo sambu na kulonga nsangu ya mbote. (Bis. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Yandi vandaka kuzola bampangi na yandi mingi kibeni mpi yandi vandaka kuzola kusadisa bo na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote. Kansi sambu na nki yandi tubilaka mpimpa mpi nsemo na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta? Inki malongi Bakristu yonso lenda baka na mambu yina yandi sonikaka? Beto ta pesa bamvutu na bangiufula yina na disolo yai.

BO KATUKAKA NA MPIMPA MPI BO KUMAKA NA NSEMO

3. Inki bangogo Polo sadilaka na mukanda yina yandi sonikilaka Baefezo?

³ Polo sonikilaka Bakristu ya Efezo nde: “Beno vandaka ntete na mpimpa, kansi ntangu yai beno kele na nsemo.” (Baef. 5:8) Na verse yai, Polo sadilaka bangogo mpimpa mpi nsemo sambu na kumonisa nde Bakristu ya Efezo sobaka ngolo kibeni. Beto tala sambu na nki Polo tubaka nde Bakristu ya Efezo “vandaka ntete na mpimpa.”

4. Sambu na nki Polo tubaka nde Baefezo vandaka na mpimpa na kimpeve?

 ⁴ Bo vandaka na mpimpa na kimpeve. Baefezo yina Polo sonikilaka, vandaka ntete kundima malongi ya mabundu ya luvunu mpi kundima mambu ya mazi na ntwala nde bo longuka kieleka mpi bo kuma Bakristu. Tempelo mosi yina zabanaka mingi ya nzambi ya nkento Artemisi, vandaka na mbanza Efezo. Na ntangu yina, bantu mingi vandaka kumona nde tempelo yina vandaka na kati ya bima nsambwadi ya kuluta kitoko na ntoto. Bantu vandaka kukwenda na tempelo yina sambu na kusambila biteki. Bantu ya bisalu ya maboko vandaka kusala biteki ya tempelo yina mpi ya nzambi ya nkento Artemisi. Bo vandaka kuteka yo mpi bo vandaka kuzwa mbongo mingi. (Bis. 19:​23-27) Diaka, bantu mingi na Efezo vandaka kusala bisalu ya mazi.—Bis. 19:19.

5. Sambu na nki Polo tubaka nde Baefezo vandaka na mpimpa na bikalulu na bo?

⁵ Bo vandaka na mpimpa sambu bo vandaka kusala mansoni. Baefezo vandaka kusala mansoni mingi mpi bo vandaka ve kuwa nsoni ya bikalulu na bo yina ya mbi. Na bisika ya bansaka mpi na bafeti ya mabundu, bo vandaka kutubila mingi masolo ya buzoba. (Baef. 5:3) Baefezo mingi “vidisaka bikalulu yonso ya mbote,” disongidila “bo vandaka kuwa diaka ve mpasi” na ntima kana bo me sala kima mosi ya mbi. (Baef. 4:​17-19) Na ntwala nde Baefezo kulonguka bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbote mpi mambu ya mbi, kansansa na bo vandaka kuyangisa bo ve ntangu bo vandaka kusala mambu ya mbi. Bo vandaka kudiyangisa mpi ve sambu na kuzaba kana Yehowa vandaka kuwa nki mutindu sambu na mambu yina bo vandaka kusala. Yo yina Polo tubaka nde bo vandaka ‘na mpimpa na mabanza mpi bo vandaka ntama ti luzingu yina ke katukaka na Nzambi.’

6. Sambu na nki Polo tubaka nde Baefezo kumaka ‘ntangu yai na nsemo’?

⁶ Kansi Baefezo ya nkaka katukaka na mpimpa. Polo sonikaka nde bo kumaka “ntangu yai . . . na nsemo na kuwakana ti Mfumu.” (Baef. 5:8) Bo kumaka kuzitisa Ndinga ya Nzambi, nsemo yina kumaka kutwadisa bo. (Nk. 119:105) Bantu yina ya Efezo yambulaka mambu ya mabundu ya luvunu mpi mansoni yina bo vandaka kusala. Bo kumaka ‘kulanda  mbandu ya Nzambi’ mpi kusala yonso sambu na kusambila Yehowa mpi kusepedisa yandi.—Baef. 5:1.

7. Inki mutindu beto kele bonso Bakristu mingi ya Efezo?

⁷ Mutindu mosi mpi, na ntwala nde beto longuka kieleka, beto vandaka na mpimpa na kimpeve mpi na bikalulu na beto. Bankaka vandaka kusala bankinsi ya mabundu ya luvunu mpi bankaka vandaka kusala mansoni. Kansi ntangu beto longukaka bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbi mpi mambu ya mbote, beto salaka bansoba. Beto kumaka kuzitisa bansiku na yandi. Yo yina, beto me bakaka mambote mingi. (Yez. 48:17) Kansi bubu yai, beto ke landa kukutana ti bampasi. Beto fwete vanda ntama ti mpimpa yina beto yambulaka mpi beto fwete “landa kutambula bonso bana ya nsemo.” Inki mutindu beto lenda sala yo?

TINA MPIMPA

8. Mutindu Baefezo 5:​3-5 ke monisa yo, yo lombaka nde Baefezo kusala nki?

⁸ Tanga Baefezo 5:​3-5. Sambu Bakristu ya Efezo kukatuka na mpimpa na bikalulu ya mbi, yo lombaka nde bo landa kubuya kusala mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. Yo lombaka nde bo sala ve pite mpi bo tuba ve masolo ya buzoba. Polo yibusaka Baefezo nde bo fwete buya mambu yina kana bo ke zola kubaka “dikabu na Kimfumu ya Kristu mpi ya Nzambi.”

9. Sambu na nki beto fwete keba kibeni na kusala ve ata kima mosi yina lenda pusa beto na kusala mansoni?

⁹ Beto mpi beto fwete landa kunwana sambu na kusala ve “bisalu ya mpimpa yina ke butaka ve mbuma.” (Baef. 5:11) Mbala mingi kana muntu ke tala mambu ya buzoba to ya mansoni, to yandi ke widikila yo to yandi ke tubila yo, yandi lenda sala mambu ya mbi kukonda mpasi. (Kuy. 3:6; Yak. 1:​14, 15) Na insi mosi, bampangi mingi ya babakala salaka kimvuka mosi ya nene na Internet mpi bo vandaka kusolula. Ntete mingi na kati na bo vandaka kutubila mambu ya kimpeve, kansi malembe-malembe bo yantikaka kutubila mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. Bo yantikaka kutubila mingi mambu ya kuvukisa nitu. Na nima, mingi na kati na bo tubaka nde masolo yina ya buzoba pusaka bo na kusala pite.

10. Inki mutindu Satana ke sosaka kukusa beto? (Baefezo 5:6)

¹⁰ Nsi-ntoto yai ya Satana ke sosaka kukusa beto sambu na kundimisa beto nde mambu yina Yehowa ke tubaka nde yo kele mansoni mpi mvindu kele ve mbi ata fioti. (2 Pie. 2:19) Yo ke yitukisa beto ve. Banda ntama, Diabulu ke tulaka mavwanga na ba-ntu ya bantu sambu bo kuka ve kuswaswanisa mambu ya mbote ti ya mbi. (Yez. 5:20; 2 Bak. 4:4) Yo yina, yo ke yitukisa beto ve mutindu bafilme mingi, ba-emisio ya televizio mpi Internet, ke mwangaka bangindu yina ke wakanaka ve ti bansiku ya lunungu ya Yehowa. Satana ke sosaka kupusa beto na kuyindula nde mambu ya mvindu mpi luzingu ya mansoni yina bantu mingi kele ti yo bubu yai ke nataka ve bampasi kansi yo ke pesaka kiese.—Tanga Baefezo 5:6.

11. Inki mutindu mbandu ya mpangi Angela ke monisa mfunu ya kusadila mambu ya mfunu yina kele na Baefezo 5:7? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹¹ Satana ke zolaka nde beto kangama ti bantu yina ta pusa beto na kuzitisa ve bansiku ya Yehowa. Yo yina, Polo songaka Baefezo nde: “Beno vukana ve ti bo,” disongidila ti bantu yina ke salaka mambu ya mbi na meso ya Nzambi. (Baef. 5:7) Kansi, beto fwete keba mingi kibeni kuluta Baefezo ya ntangu ya ntama. Sambu bubu yai, beto lenda lutisa ntangu ti bantu kimuntu-kimuntu mpi na Internet. Mpangi Angela a yina ke zingaka na Asie monaka kigonsa ya Internet. Yandi ke tuba nde: “Internet lenda vanda mutambu mpi malembe-malembe, yo lenda soba mutindu na nge ya kuyindula. Mono bakisaka yo ntangu mono vandaka kudiyangisa  diaka ve sambu na ‘banduku’ yina mono kumaka ti bo, bayina vandaka kuzitisa ve minsiku ya Biblia. Nsuka-nsuka, mono yantikaka kuyindula nde yo vandaka ve mbi na kulanda kusala mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa.” Diambu ya kiese kele nde bankuluntu sadisaka mpangi Angela na zola yonso na kusoba. Yandi ke tuba diaka nde: “Mono me kumaka kufulusa mabanza na mono ti mambu ya kimpeve kansi ve ti mambu ya Internet.”

12. Inki ta sadisa beto na kulemfuka na bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi?

¹² Beto fwete nwana ti bangindu ya nsi-ntoto yai ya ke pusaka bantu na kuyindula nde kusala mansoni kele ve mbi. Yo kele ve mutindu yina. (Baef. 4:​19, 20) Beto fwete kudiyula nde: ‘Keti mono ke salaka yonso sambu na kukangama ve ti bantu yina mono ke salaka ti bo, ti bana ya nzo-nkanda na beto to ti bantu ya nkaka yina ke zitisaka ve bansiku ya lunungu ya Yehowa? Keti mono ke zitisaka bansiku ya Yehowa na kikesa yonso ata kana bantu ya nkaka ke tuba nde mono kele makambu ngolo?’ Mutindu 2 Timoteo 2:​20-22 ke monisa yo, beto fwete pona mpi na dikebi yonso banduku na beto na dibundu. Beto fwete vila ve nde bankaka lenda sadisa beto ve na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote.

TAMBULA “BONSO BANA YA NSEMO”

13. ‘Kulanda kutambula bonso bana ya nsemo’ ke tendula nki? (Baefezo 5:​7-9)

¹³ Polo songaka Bakristu ya Efezo na kulanda kubuya mpimpa mpi na ‘kulanda kutambula bonso bana ya nsemo.’ (Tanga Baefezo 5:​7-9.) Yo ke tendula nki? Yo ke tendula nde ntangu yonso beto fwete sala mambu bonso Bakristu ya kieleka. Sambu na kusala mutindu yina, beto fwete tanga Biblia mbala na mbala, beto fwete longuka yo mbote-mbote mpi beto fwete tanga mikanda na beto yina ke tendulaka Biblia. Yo kele kibeni mfunu na kutula dikebi na mbandu ya Yezu Kristu mpi na malongi na yandi sambu yandi kele “nsemo ya nsi-ntoto.”—Yoa. 8:12; Bing. 6:23.

14. Inki mutindu mpeve santu lenda sadisa beto?

¹⁴ Beto kele mpi ti mfunu ya lusadisu ya mpeve santu ya Nzambi sambu na kulanda kutambula “bonso bana ya nsemo.” Sambu na nki? Sambu yo kele ve pete na kulanda kuvanda bunkete na nsi-ntoto yai ya mvindu.  (1 Bate. 4:​3-5, 7, 8) Mpeve santu ta sadisa beto na kunwana ti bangindu ya nsi-ntoto yai, mu mbandu malongi na yo mpi bangindu na yo yina ke wakanaka ve ti bangindu ya Nzambi. Mpeve santu lenda sadisa beto mpi na kusala mambu ya “mitindu yonso ya bumbote mpi ya lunungu.”—Baef. 5:9.

15. Inki mutindu beto ke bakaka mpeve santu? (Baefezo 5:​19, 20)

¹⁵ Beto ta baka mpeve santu kana beto lomba yo na Yehowa. Yezu tubaka nde Yehowa ta “pesa mpeve santu na bantu yina ke lombaka yandi yo.” (Luka 11:13) Diaka, ntangu beto ke kumisaka Yehowa ti bampangi na balukutakanu, beto ke bakaka mpi mpeve santu. (Tanga Baefezo 5:​19, 20.) Mpeve santu ta sadisa beto mpi na kuzinga na mutindu yina ke sepedisaka Nzambi.

16. Inki ta sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote? (Baefezo 5:​10, 17)

¹⁶ Kana beto ke zola kubaka balukanu ya mfunu, beto fwete sosa kubakisa “kana luzolo ya Yehowa kele inki” mpi na nima beto sala mambu na kuwakana ti yo. (Tanga Baefezo 5:​10, 17.) Kana beto me zwa minsiku ya Biblia ya ke wakana ti diambu na beto, yo ke tendula nde beto ke sosa bangindu ya Nzambi na diambu yango. Kana beto sadila minsiku yango, beto ta baka balukanu ya mbote.

17. Inki mutindu beto lenda sadila ntangu na beto mbote kibeni? (Baefezo 5:​15, 16) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁷ Polo songaka mpi Bakristu ya Efezo na kusadila mbote ntangu na bo. (Tanga Baefezo 5:​15, 16.) “Muntu ya mbi,” disongidila mbeni na beto Satana, ke zolaka nde beto kudipesa kaka na kusala mambu ya nsi-ntoto yai sambu beto vanda ve ti ntangu ya kusadila Yehowa. (1 Yoa. 5:19) Na kisika ya kutula dikebi na mabaku ya kusadila Yehowa, Mukristu mosi lenda yantika kutula dikebi mingi na bima ya kinsuni, na nzo-nkanda to na kisalu na yandi. Kana yandi sala mutindu yina, yo ta monisa nde yandi me kuma kuyindula bonso bantu ya nsi-ntoto yai. Ya kieleka, bima yina kele ve mbi kansi yo fwete baka ve ata fioti kisika ya ntete na luzingu na beto. Sambu na kutambula “bonso bana ya nsemo,”  beto fwete sadila ntangu na beto mbote kibeni, disongidila beto fwete tula dikebi na mambu ya kuluta mfunu.

18. Inki mpangi Donald salaka sambu na kusadila mbote ntangu na yandi?

¹⁸ Sosa mabaku ya kusadila diaka Yehowa mingi kibeni. Mpangi Donald yina ke zingaka na Afrique du Sud salaka mutindu yina. Yandi ke tuba nde: “Mono tadilaka mambu ya luzingu na mono mpi mono bondilaka Yehowa na kusadisa mono sambu mono sala mingi na kisalu na yandi. Mono sambaka yandi sambu yandi sadisa mono na kuzwa kisalu yina ta bikila mono ntangu mingi ya kulonga nsangu ya mbote. Yandi sadisaka mono na kuzwa kisalu ya mbote. Yo yina, mono ti nkento na mono, beto yantikaka kusala kisalu ya ntangu yonso.”

19. Inki beto fwete sala sambu na kulanda kutambula “bonso bana ya nsemo”?

¹⁹ Mukanda yina Polo sonikilaka Baefezo sadisaka bo kibeni na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote. Mambu yina yandi sonikilaka bo na nsadisa ya mpeve santu lenda sadisa beto mpi. Mutindu beto me longuka yo, yo lenda sadisa beto na kupona mbote-mbote bansaka ya kulutisila ntangu mpi banduku. Yo lenda pusa beto na kulanda kulonguka Biblia mbala na mbala sambu nsemo ya kieleka kulanda kutwadisa beto na mambu yonso yina beto ke sala. Yo ke monisa mpi mfunu ya mpeve santu yina lenda sadisa beto na kukuma ti bikalulu ya mbote. Kana beto sadila mambu yina Polo sonikaka, yo ta sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote ya ke wakana ti bangindu ya Yehowa. Kana beto sala mambu yina, beto ta tina mpimpa ya nsi-ntoto yai mpi beto ta bikala na nsemo.