1. Inki mutindu ntumwa Polo vandaka kubaka bansadi ya kisalu?

 BANSADI ya kisalu ke salaka bisalu ya mfunu mingi na dibundu. Yo kele pwelele nde ntumwa Polo vandaka kubaka bampangi yai ya kwikama na valere mingi. Mu mbandu, ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Filipi, yandi tindilaka mpi bansadi ya kisalu ti bankuluntu mbote.​—Bafil. 1:1.

2. Inki mutindu mpangi Luis ke kudiwaka sambu na mukumba na yandi ya nsadi ya kisalu?

² Bampangi-babakala mingi ya me bakaka mbotika, yo vanda baleke to bambuta, ke vandaka na kiese mingi ya kukuma bansadi ya kisalu. Mu mbandu, mpangi Devan kumaka nsadi ya kisalu ti bamvula 18. Kansi mpangi Luis kumaka nsadi ya kisalu ti bamvula 50. Mpangi Luis ke tubila na bunkufi kiese yina bansadi ya kisalu mingi ke vandaka ti yo. Yandi ke tuba nde: “Mono ke vandaka na kiese mingi ya kuvanda nsadi ya kisalu, mingi-mingi ntangu mono ke yindulaka zola yina bampangi na dibundu ke monisilaka mono!”

3. Beto ta pesa bamvutu na nki bangiufula?

³ Kana nge kele mpangi-bakala ya me bakaka mbotika mpi nge kele ntete ve nsadi ya kisalu, keti nge lenda baka lukanu ya kukuma nsadi ya kisalu? Inki lenda pusa nge na kubaka lukanu yai? Mpi nki mambu Biblia ke lomba nge na kusala sambu na kukuma nsadi ya kisalu? Na disolo yai, beto ta pesa bamvutu na bangiufula yai. Kansi beto tadila ntete nki kele mukumba ya nsadi ya kisalu.

INKI KELE MUKUMBA YA NSADI YA KISALU?

4. Inki kele mukumba ya nsadi ya kisalu? (Tala mpi bifwanisu.)

⁴ Nsadi ya kisalu kele mpangi-bakala ya me bakaka mbotika yina bo me pona na nsadisa ya mpeve santu sambu yandi sadisa bankuluntu na kusala mambu mingi ya mfunu mpenza na dibundu.  Bansadi ya kisalu ya nkaka ke sadisaka bampangi na kuvanda ti bateritware mpi mikanda ya me fwana sambu na kulonga nsangu ya mbote. Bankaka ke pesaka maboko na bisalu ya kuyidika mpi ya kutula bunkete na Banzo ya Kimfumu. Bansadi ya kisalu ya nkaka mpi ke salaka kisalu ya kuyamba bantu mpi ya kusonga bavideo na balukutakanu ya dibundu. Bisalu mingi yina bansadi ya kisalu ke salaka ke vandaka mfunu mingi. Kansi kima ya kuluta mfunu, bansadi ya kisalu ke vandaka ntete-ntete babakala ya kimpeve; bo ke zolaka Yehowa mpi ke zitisaka bansiku na yandi. Diaka, bo ke zolaka mingi bampangi. (Mat. 22:37-39) Inki mambu mpangi-bakala mosi ya me bakaka mbotika fwete sala sambu na kukuma nsadi ya kisalu?

5. Inki nge fwete sala kana nge ke zola kukuma nsadi ya kisalu?

⁵ Biblia ke tubila mambu yina bampangi yina ke zola kukuma bansadi ya kisalu fwete sala. (1 Tim. 3:8-10, 12, 13) Kana nge ke zola kukuma nsadi ya kisalu, nge fwete longuka mambu yina Biblia ke lombaka sambu na kukuma nsadi ya kisalu mpi na nima kusala bikesa ya kusala yo. Kansi ntete, nge fwete yindula bikuma yina ke pusa nge na kuzola kukuma nsadi ya kisalu.

INKI KE PUSA NGE NA KUZOLA KUKUMA NSADI YA KISALU?

6. Inki fwete pusa nge na kundima kusala konso kisalu yina sambu na bampangi? (Matayo 20:28; tala mpi kifwanisu.)

⁶ Kima ya vandaka kupusa Yezu Kristu, mbandu na beto ya kuluta nene, na kusala mambu yonso kele zola sambu na Tata na yandi mpi sambu na bantu. Zola yango vandaka kupusa yandi na kusala ngolo mpi na kusadila bantu bisalu yina bantu ya nkaka vandaka kumona mpamba. (Tanga Matayo 20:28; Yoa. 13:5, 14, 15) Kana zola ke pusa nge na kusala mambu, Yehowa ta sakumuna mpi ta sadisa nge na kusala mambu yina Biblia ke lombaka sambu na kukuma nsadi ya kisalu.​—1 Bak. 16:14; 1 Pie. 5:5.

7. Sambu na nki mpangi-bakala ya ke zola kukuma nsadi ya kisalu fwete sala ve mambu ti bangindu ya kuzola kukuma mfunu mingi?

⁷ Na nsi-ntoto, mbala mingi bantu ke zitisaka bantu yina ke sosaka kudikumisa mfunu mingi sambu na mambu ya bo ke salaka. Kansi na dibundu ya Yehowa, mambu ke salamaka ve mutindu yai. Mpangi-bakala yina ke salaka mambu na zola bonso Yezu, ke sosaka ve kuyala bantu ya nkaka mpi yandi ke sosaka ve nde bantu kumona nde yandi kele mfunu mingi. Kana bo me pona muntu ya kele ti bangindu yai sambu na kuvanda nsadi ya kisalu  to nkuluntu, ntembe kele ve nde yandi lenda buya kusala bisalu ya nkaka yina bantu mingi lenda mona mpamba kansi yina kele mfunu sambu na mameme ya mfunu mingi ya Yehowa. Yandi lenda yindula nde bisalu ya mutindu yina me fwana ve sambu na yandi. (Yoa. 10:12) Yehowa lenda sakumuna ve bikesa ya konso muntu yina ke salaka mambu na lulendo to ti bangindu ya kuzola kukuma mfunu mingi.​—1 Bak. 10:24, 33; 13:4, 5.

8. Inki ndongisila Yezu pesaka bantumwa na yandi?

⁸ Bantangu ya nkaka, nkutu banduku ya ngolo ya Yezu sosaka kubaka mikumba ti bangindu ya mbi. Beto tadila mambu yina bantumwa zole ya Yezu, Yakobo ti Yoane, lombaka. Bo lombaka Yezu na kupesa bo bisika ya lukumu na Kimfumu na yandi. Yezu sikisaka bo ve sambu na mambu yai ya bo lombaka yandi. Kansi, yandi longisilaka bantumwa na yandi yonso 12 nde: “Konso muntu yina ke zola kukuma muntu ya nene na kati na beno fwete vanda nsadi na beno, mpi konso muntu yina ke zola kuvanda muntu ya ntete na kati na beno fwete vanda mpika ya bantu yonso.” (Mar. 10:35-37, 43, 44) Bampangi-bakala yina ke bakaka mikumba ti bangindu ya mbote, disongidila sambu na kusadila bampangi, ke vandaka lusakumunu sambu na dibundu.​—1 Bate. 2:8.

INKI LENDA PESA NGE MPUSA YA NGOLO YA KUSADILA BANTU YA NKAKA?

9. Inki lenda pesa nge mpusa ya ngolo ya kusadila bantu ya nkaka?

⁹ Ntembe kele ve nde, nge ke zolaka Yehowa mpi nge ke zolaka kusadila bantu ya nkaka. Ata mpidina, nge lenda vanda ve ti mpusa ya kusala mambu ya nkaka yina bansadi ya kisalu ke salaka. Inki lenda pesa nge mpusa ya ngolo ya kusadila bantu ya nkaka? Nge lenda yindula kiese yina nge ta vanda ti yo kana nge ke sadila bantu ya nkaka. Yezu tubaka nde: “Kiese ke vandaka mingi na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti.” (Bis. 20:35) Yezu vandaka kusadila mambu yai ya yandi tubaka. Yandi vandaka na kiese mingi ya kusadila bantu ya nkaka mpi nge ta vanda na kiese, kana nge ke sala mpi mutindu mosi.

10. Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi vandaka na kiese ya kusadila bantu ya nkaka? (Marko 6:31-34)

¹⁰ Beto tadila mbandu mosi ya ke monisa kiese yina Yezu vandaka ti yo ya kusadila bantu ya nkaka. (Tanga Marko 6:31-34.) Na dibaku mosi, Yezu ti bantumwa na yandi lembaka. Bo vandaka kukwenda na kisika mosi ya kingenga sambu na kupema fioti. Kansi kimvuka mosi ya nene ya bantu kumaka kuna na ntwala na bo mpi bo vandaka kuzola nde Yezu kulonga bo. Yezu lendaka kubuya sambu yandi ti bantumwa na yandi “vandaka ve ti ntangu ata ya kudia.” To Yezu lendaka kuvutula bo na nima ya kulonga bo mambu fioti mpamba. Kansi sambu yandi vandaka kuzola bantu, yandi “yantikaka kulonga bo mambu mingi.” Mpi yandi landaka kulonga bo tii kuna “ntangu lutaka mingi.” (Mar. 6:35) Yandi salaka mambu yai sambu “yandi wilaka bo mawa” kansi ve sambu yo lombaka nde yandi sala kaka buna. Yandi sepelaka kulonga bo sambu yandi vandaka kuzola bo. Kusadila bantu vandaka kupesa Yezu kiese mingi.

11. Inki mutindu Yezu sadisaka bantu mingi? (Tala mpi bifwanisu.)

¹¹ Yezu sadisaka bantu mingi ntangu yandi longaka bo Ndinga ya Nzambi kansi yandi sadisaka bo mpi na kinsuni. Yandi basisilaka bo madia na mutindu ya kuyituka mpi na nima yandi pesaka yo na balongoki na yandi sambu bo kabudila yo bantu. (Mar. 6:41) Na mutindu yina, yandi longaka balongoki na yandi mutindu ya kusadila bantu ya nkaka. Yandi monisaka bo mpi nde bisalu ya kusadila bantu, mu mbandu yina bansadi ya kisalu ke salaka, kele mfunu mingi. Yindula kiese yina bantumwa vandaka ti yo ya kusala ti Yezu sambu na kukabudila bantu, madia yina Yezu basisaka na mutindu ya kuyituka, yina bantu “yonso diaka [tii kuna] bo fulukaka”! (Mar. 6:42) Ya kieleka, yo vandaka ve kaka na dibaku yai ya Yezu tulaka mambote ya bantu ya nkaka na kisika ya ntete. Ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi sadilaka bantu luzingu na yandi ya mvimba. (Mat. 4:23; 8:16) Yezu vandaka na kiese ya kulonga bantu ya nkaka mpi ya kusadisa bo. Ntembe kele ve nde, nge ta vanda  mpi na kiese mingi kana nge ke sala bikesa ya kukuma nsadi ya kisalu sambu na kusadila bantu ya nkaka.

12. Sambu na nki beto fwete yindula ve nde beto kele ve ti makuki ya me fwana sambu na kusadisa dibundu?

¹² Kana nge ke mona nde nge kele ve ti makuki ya me fwana, kulemba ve. Ntembe kele ve nde, nge kele mpi ti makuki yina nge lenda sadila sambu na kusadisa dibundu. Nge ta baka mambote ya mambu yina Polo sonikaka na 1 Bakorinto 12:12-30, kana nge ke tanga yo mpi ke samba Yehowa sambu na kubakisa mutindu ya kusadila yo. Mambu yai ya Polo tubaka ke monisa pwelele nde, bonso bansadi yonso ya nkaka ya Yehowa, nge kele ti mambu ya mfunu ya kusala sambu na kusadisa dibundu. Kana bubu yai nge ke lungisa ve mambu yina Biblia ke lombaka sambu na kukuma nsadi ya kisalu, kulemba ve. Kansi, sala yonso yina nge lenda sala sambu na kusadila Yehowa mpi kusadisa bampangi. Vanda ti kundima nde, bankuluntu me zaba makuki na nge mpi nde bo ta pesa nge mikumba yina me fwana sambu na nge.​—Bar. 12:4-8.

13. Mambu mingi yina Biblia ke lombaka bansadi ya kisalu na kusala ke tadila mpi banani?

¹³ Beto tadila kikuma ya nkaka yina fwete pusa nge na kusala mambu ya Biblia ke lombaka sambu na kukuma nsadi ya kisalu: Mambu mingi na kati na yo ke tadila Bakristu yonso. Ya kieleka, Bakristu yonso fwete kwenda pene-pene na Yehowa, bo fwete vanda na kiese ya kukaba mpi kuzinga na mutindu ya ke pesaka Nzambi kiese. Ebuna, nki mambu mpangi-bakala lenda sala mpenza sambu na kukuma nsadi ya kisalu?

MAMBU YA NGE LENDA SALA SAMBU NA KUKUMA NSADI YA KISALU

14. ‘Kuvanda muntu yina bo lenda zitisa’ ke tendula nki? (1 Timoteo 3:8-10, 12)

¹⁴ Beto tadila sesepi mwa mambu yina Biblia ke lombaka bampangi-babakala na kusala sambu na kukuma bansadi ya kisalu; yo kele na 1 Timoteo 3:8-10, 12. (Tanga.) Nsadi ya kisalu fwete ‘vanda muntu yina bo lenda zitisa.’ Bo lenda balula mpi bangogo yai na mutindu yai “me fwana na kubaka luzitu,” “lukumu” to “kusala mambu na mutindu yina ta sala nde bantu kuzitisa nge.” Yo ke tendula ve nde nge fwete sekisa ve ata fioti bantu to kusala mwa nsaka sambu na kusekisa bantu. (Lon. 3:1, 4) Kansi, nge fwete baka ve na nsaka mikumba na nge yonso. Bampangi na dibundu ta zitisaka mpi ta tudilaka nge ntima kana nge kele ti kikalulu ya kumanisa bisalu yina bo ke pesa nge mpi kana nge ke sala yo mbote.

15. Kuvanda “bantu ya kele ve ti ndinga-zole” mpi “bantu ya lukasi ve yina ke sosaka kubaka luta na banzila ya luvunu” ke tendula nki?

¹⁵ “Bantu ya kele ve ti ndinga-zole” ke tendula kuvanda masonga, kutuba kieleka mpi kuvanda  bantu ya bo lenda tudila ntima. Muntu ya kele ve ti ndinga-zole ke kusaka ve bantu ya nkaka mpi yandi ke lungisaka mambu ya yandi ke tubaka. (Bing. 3:32) “Bantu ya lukasi ve yina ke sosaka kubaka luta na banzila ya luvunu,” ke tendula kuvanda masonga ntangu nge ke sala mambu ya mumbongo ti bantu ya nkaka mpi masonga na mambu ya mbongo. Kusadila ve kinduku na nge ti bampangi na mutindu ya mbi sambu na kuzwa mbongo.

16. (a) Kuvanda “bantu ya ke nwaka vinu mingi ve” ke tendula nki? (b) Kuvanda “ti kansansa ya bunkete” ke tendula nki?

¹⁶ “Bantu ya ke nwaka vinu mingi ve” ke tendula kunwa ve malafu mingi mpenza to kuzabana ve bonso bantu ya ke nwaka malafu mingi mpenza. Kuvanda “ti kansansa ya bunkete” ke tendula kuzinga na kuwakana ti bansiku ya Yehowa. Ata nge kele muntu ya kukonda kukuka, nge fwete vanda ti kinduku ya mbote ti Nzambi sambu na kuvanda na ngemba.

17. Inki mutindu mpangi-bakala lenda monisa nde yandi kele mpangi ya bo lenda tudila ntima ntangu bo ke ‘meka yandi sambu na kuzaba kana yandi me fwana’? (1 Timoteo 3:10; tala mpi bifwanisu.)

¹⁷ “Bo meka . . . bantu yai sambu na kuzaba kana bo me fwana” ke tendula nde bo me monisaka dezia nde bo kele bantu ya bo lenda tudila ntima na mutindu bo ke lungisaka mbote mikumba ya bo ke pesaka bo. Yo yina, ntangu bankuluntu me pesa nge mukumba mosi, nge fwete landa mbote mambu ya bo ke songa nge mpi bantuma ya dibundu ya Yehowa. Nge fwete sosa kubakisa mbote-mbote mambu ya mukumba yango ke lomba mpi ntangu ya nge fwete lungisa yo. Ntangu nge ke lungisa mbote-mbote konso mukumba yina bo ke pesa nge, bampangi na dibundu ta mona yo mpi ta sepela na kumona mutindu nge ke yela mbote na kimpeve. Yo yina, bankuluntu, beno vanda ti kikalulu ya kupesa bampangi-babakala ya me bakaka mbotika formasio. (Tanga 1 Timoteo 3:10.) Keti kele ti bampangi-babakala ya me bakaka mbotika na dibundu na beno, yina kele ti bamvula banda na 10 tii na 14 to bayina kele na nsi ya bamvula yai? Keti bo ke vandaka ti kikalulu ya kulonguka bo mosi mpi ya kuyidika mbote balukutakanu? Keti bo ke pesaka bamvutu na balukutakanu mpi ke longaka nsangu ya mbote mbala na mbala? Kana mpidina, beno pesa bo mikumba ya ke wakana ti bamvula na bo mpi mambu ya luzingu na bo. Na mutindu yina, beno ta “meka [bampangi-babakala yai ya baleke] sambu na kuzaba kana bo me fwana.” Mpidina, ntangu bo ta lungisa bamvula banda na 17 tii na 19, bo lenda vanda dezia ya kuyilama sambu na kukuma bansadi ya kisalu.

18. Kuvanda bantu ya ‘bo lenda funda ve ata na kima mosi’ ke tendula nki?

¹⁸ “Bo lenda funda bo ve ata na kima mosi” ke  tendula nde bo fwete funda bo ve nde bo ke salaka masumu ya nene. Ya kieleka, bo lenda kusila mpi Bakristu makambu. Bo kusilaka mpi Yezu makambu mpi yandi tubaka nde bo ta kusila mpi balongoki na yandi makambu. (Yoa. 15:20) Kansi bonso Yezu, kana nge ke landa kuvanda ti bikalulu ya mbote, bampangi na dibundu ta tudilaka nge mpenza ntima.​—Mat. 11:19.

19. Kuvanda “bakala ya nkento mosi” ke tendula nki?

¹⁹ “Bakala ya nkento mosi.” Kana nge me kwelaka, nge fwete zitisa nsiku yina Yehowa me tulaka banda na luyantiku sambu na makwela, disongidila bakala mosi fwete kwelana ti nkento mosi. (Mat. 19:3-9) Mukristu fwete sala ve ata fioti bizumba. (Baeb. 13:4) Kansi kele ti mambu mingi ya nkaka ya nge fwete sala. Nge fwete kangama kaka ti nkento na nge mpi nge fwete monisila ve ata fioti bankento ya nkaka zola na mutindu ya mbi.​—Yobi 31:1.

20. Inki mutindu mpangi-bakala mosi lenda monisa nde yandi ke twadisaka bana na yandi mpi nzo “na yandi na mutindu ya mbote”?

²⁰ “Yandi fwete twadisa bana na yandi mpi nzo na yandi na mutindu ya mbote.” Kana nge kele mfumu ya dibuta, nge fwete baka ve mikumba na nge na nsaka. Nge fwete tambusaka lusambu ya dibuta mbala na mbala. Kana mpila kele, nge fwete longa mbala na mbala nsangu ya mbote ti konso muntu ya dibuta na nge. Sadisa bana na nge na kukumisa ngolo kinduku na bo ti Yehowa. (Baef. 6:4) Bakala yina ke kebaka mbote dibuta na yandi ke monisaka mpi nde yandi ta keba mbote dibundu ya Nzambi.​—Fwanisa ti 1 Timoteo 3:5.

21. Kana nge me kumaka ntete ve nsadi ya kisalu, nki nge lenda sala?

²¹ Bampangi-babakala, kana beno me kumaka ntete ve bansadi ya kisalu, beto ke lomba beno na kusamba mpi na kutadila mambu ya beto me tubila na disolo yai. Beno longuka mambu yina Biblia ke lombaka sambu na kukuma bansadi ya kisalu mpi beno sala ngolo sambu na kusala yo. Beno yindula mingi ya zola yina beno ke vandaka ti yo sambu na Yehowa mpi bampangi na beno. Beno kumisa ngolo mpusa na beno ya kusadila bo. (1 Pie. 4:8, 10) Kana beno ke sadila bampangi na beno, beno ta vanda na kiese mingi. Bika Yehowa kusakumuna mingi bikesa ya beno ke sala sambu na kusala mambu yina Biblia ke lombaka sambu na kukuma bansadi ya kisalu!​—Bafil. 2:13.