1-2. Banani lenda sadila beto mambu ya mbi? Tendula.

 YEZU pesaka mbandu ya mufwidi mosi ya nkento yina vandaka kulomba lusadisu na zuzi mosi sambu muntu mosi vandaka kuniokula yandi. Ntembe kele ve nde, balongoki ya Yezu bakisaka mutindu mufwidi yina ya nkento kudiwaka sambu mbala mingi na bilumbu yina, bo vandaka kuniokula bantu mingi ya mpamba-mpamba. (Luka 18:1-5) Disolo yai ke tadila beto mpi bubu yai sambu bantangu ya nkaka, bantu ke sadilaka beto yonso mambu ya mbi.

² Nsi-ntoto bubu yai me fuluka ti bantu ya ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka, bantu ya nku mpi bantu ya ke monisaka bantu ya nkaka mpasi. Yo yina, yo ke yitukisaka beto ve ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi. (Lon. 5:8) Kansi yo lenda pesa beto diaka mpasi mingi kuluta ntangu mpangi mosi me sadila beto mambu ya mbi. Ata mpidina, yo fwete yitukisa beto ve. Ya kieleka, bampangi na beto kele ve bambeni na beto mpi bo ke zolaka ve kusala beto mambu ya mbi. Kukonda kukuka lenda sala nde bo sadila beto mambu ya mbi. Beto lenda baka malongi mingi na mutindu Yezu kangaka ntima ntangu bambeni ya nku vandaka kusadila yandi mambu ya mbi. Kana beto ke landa kumonisa ntima-nda na bantu yina ke sadila beto mambu ya mbi, beto ta landa kusala yo mingi kuluta na bampangi na beto Bakristu! Inki mutindu Yehowa ke waka ntangu bampangi na dibundu mpi bantu yina kele ve bampangi na beto Bakristu ke sadilaka beto mambu ya mbi? Keti yandi ke kudiyangisaka sambu na mambu yina ke kuminaka beto?

3. Keti Yehowa ke kudiyangisaka ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi mpi sambu na nki?

³ Yehowa ke kudiyangisaka mingi ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi sambu “[yandi] ke zolaka lunungu.” (Nk. 37:28) Yezu ke ndimisa beto nde Yehowa ta “zenga mambu na lunungu . . . nswalu-nswalu” na ntangu ya me fwana. (Luka 18:7, 8) Mpi ntama mingi ve,  Yehowa ta manisa bampasi yonso mpi mambu ya mbi ya mitindu yonso yina bantu ke sadilaka beto.​—Nk. 72:1, 2.

4. Inki lusadisu Yehowa ke pesaka beto bubu yai?

⁴ Beto ke vingila ntangu yina Yehowa ta manisa bampasi yonso. Ata mpidina, bubu yai yandi ke sadisaka beto mpi na kukanga ntima ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi. (2 Pie. 3:13) Yandi ke longaka beto na kuvutula ve mbi ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi. Mu mbandu, na nsadisa ya mbandu ya kukuka ya Mwana na yandi, Yehowa ke longaka beto mutindu ya kukanga ntima ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi. Diaka, yandi ke pesaka beto bandongisila ya mfunu yina beto lenda sadila ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi.

KEBA NA MAMBU YA NGE KE SALA NTANGU BANTU KE SADILA NGE MAMBU YA MBI

5. Sambu na nki beto fwete keba na mambu ya beto ke sala ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi?

⁵ Beto lenda wa mpasi mpi kudiyangisa mingi ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi. (Lon. 7:7) Bansadi ya kwikama ya Yehowa, mu mbandu Yobi mpi Habakuki, kudiwaka mpi mutindu mosi. (Yobi 6:2, 3; Hab. 1:1-3) Yo kele ve mbi na kudiwa mutindu yina, kansi ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi, beto fwete keba na mambu ya beto ke sala sambu beto sala ve mambu ya mbi.

6. Mbandu ya Absalomi ke longa beto nki? (Tala mpi kifwanisu.)

⁶ Kana muntu mosi me sadila beto diambu mosi ya mbi, yo lenda pusa beto na kuvutula mpi mbi. Kansi kusala mutindu yina lenda bebisa diaka mambu. Beto tadila mbandu ya Absalomi mwana ya ntotila Davidi. Yandi waka makasi mingi ntangu Amnoni, mpangi na yandi ya tata mosi, vukisaka nitu na kingolo-ngolo ti mpangi na yandi ya nkento Tamare. Na kutadila Nsiku ya Moize, yo lombaka nde bo fwa Amnoni sambu na mambu yina yandi salaka. (Levi 20:17) Ata yo vandaka mbi ve nde Absalomi kuwa makasi, yandi salaka mbi mutindu yandi fwaka Amnoni.​—2 Sam. 13:20-23, 28, 29.

7. Inki mutindu nsadi mosi ya Yehowa kudiwaka sambu na mambu ya mbi yina yandi vandaka kumona?

⁷ Bantangu ya nkaka, beto lenda kuma kuyindula nde yo kele ve mfunu na kusala mambu ya mbote kana yo ke monana bonso nde bantu ya ke salaka mambu ya mbi ke baka ve ndola ya me fwana. Beto tadila mbandu ya nsadi mosi ya Yehowa yina vandaka kumona nde bantu ya mbi vandaka kuzinga mbote ata bo vandaka kuniokula bantu ya mbote. Yandi tubaka nde: “Yai bantu ya mbi, yina ke vandaka ntangu yonso ti luzingu ya kukonda mpasi.” (Nk. 73:12) Yandi vandaka mpi kudiyangisa mingi sambu na mambu ya mbi yina yandi vandaka kumona. Yo yina, yandi yindulaka nde yo vandaka diaka ve mfunu na kusadila Yehowa. Yandi  tubaka nde: “Ntangu mono sosaka kubakisa yo, yo vandaka kuyangisa mono.” (Nk. 73:14, 16) Nkutu yandi tubaka diaka nde: “Kansi mono, makulu na mono zolaka kuvila nzila; yo bikalaka fioti bitambi na mono kusietumuka.” (Nk. 73:2) Diambu ya mutindu yai kuminaka mpi mpangi-bakala Alberto.

8. Mambu yina bo kusilaka mpangi Alberto pusaka yandi na kusala nki?

⁸ Bo kusilaka mpangi Alberto nde yandi me yiba mbongo ya dibundu. Yo yina, bo katulaka yandi mikumba mpi bampangi na dibundu, yina zabaka diambu yina, vandaka kutudila yandi diaka ve ntima. Yandi ke tuba nde: “Mono waka makasi mpi yo lembisaka mono nitu.” Yandi bikaka nde diambu yina kulembisa yandi na kimpeve mpi nkutu yandi yambulaka kulonga nsangu ya mbote bamvula tanu. Mambu yai ya kuminaka mpangi Alberto ke monisa mambu yina lenda salama kana beto ke kuka ve kuyala makasi na beto ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi.

KANGA NTIMA BONSO YEZU NTANGU BANTU KE SADILA NGE MAMBU YA MBI

9. Yezu kangaka ntima na nki mambu ya mbi? (Tala mpi bifwanisu.)

⁹ Mbandu ya kukuka yina Yezu me pesaka, ke sadisaka beto na kukanga ntima ntangu bantu ke sadilaka beto mambu ya mbi. Beto tadila mambu ya mbi yina bantu ya dibuta na bo mpi bantu ya nkaka sadilaka yandi. Bampangi na yandi ya dibuta  yina vandaka kukwikila ve na yandi vandaka kutuba nde yandi me bela kilawu, bamfumu ya mabundu vandaka kukusila yandi nde yandi vandaka kusala mambu na ngolo ya bademo mpi basoda ya Roma sekaka yandi, niokulaka yandi mpi nsuka-nsuka bo fwaka yandi. (Mar. 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) Kansi, Yezu kangaka ntima na mambu yonso ya mbi yina bo sadilaka yandi mpi yandi vutulaka ve mbi. Mbandu na yandi ke longa beto nki?

10. Inki Yezu salaka ntangu bantu vandaka kusadila yandi mambu ya mbi? (1 Piere 2:21-23)

¹⁰ Tanga 1 Piere 2:21-23. a Yezu me bikilaka beto mbandu ya kukuka yina beto fwete landa ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi. Yandi vandaka kuzaba nde kele ti ntangu ya kutuba mpi ntangu ya kuvanda pima. (Mat. 26:62-64) Yandi vandaka ve kupesa mvutu na mambu yonso ya luvunu yina bantu vandaka kutuba sambu na yandi. (Mat. 11:19) Ntangu yandi vandaka kutuba, yandi vandaka ve kufinga to kusosa kunwanisa bantu yina vandaka kupesa yandi mpasi. Yezu vandaka kudiyala sambu yandi “vandaka kutula ntima na Muntu yina ke sambisaka na lunungu.” Yezu zabaka nde Yehowa vandaka kumona mambu ya mbi yina bantu vandaka kusadila yandi. Yandi vandaka kutula ntima nde Yehowa ta manisa mambu yonso ya mbi na ntangu ya me fwana.

11. Inki mutindu beto lenda monisa kudiyala na mambu ya beto ke tuba? (Tala mpi bifwanisu.)

¹¹ Beto ta landa mbandu ya Yezu kana beto ke kudiyala na mambu ya beto ke tuba ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi. Mambu ya nkaka ya mbi ya bantu lenda sadila beto lenda vanda ya fioti mpi yo ta vanda ve mfunu nde beto tudila yo dikebi. To beto lenda vanda pima sambu na kutuba ve diambu mosi yina lenda bebisa diaka mambu. (Lon. 3:7; Yak. 1:19, 20) Bantangu ya nkaka, beto lenda tuba kana beto me mona bantu  ke sadila muntu mosi mambu ya mbi to ntangu yo ke lomba nde beto longa bantu malongi ya Biblia. (Bis. 6:1, 2) Kana yo ke lomba nde beto tuba, beto fwete sala yo na mawete mpi ti luzitu.​—1 Pie. 3:15. b

12. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke tulaka ntima “na Muntu yina ke sambisaka na lunungu”?

¹² Beto lenda landa mpi mbandu ya Yezu kana beto ke tula ntima “na Muntu yina ke sambisaka na lunungu.” Ntangu bantu ya nkaka ke sambisaka beto na mutindu ya mbi to ke sadilaka beto mambu ya mbi, beto ke tulaka ntima nde Yehowa ke zabaka mambu yonso. Kana beto ke tudila Yehowa ntima, yo ta sadisa beto na kukanga ntima ntangu bantu ke sadila beto mambu ya mbi sambu beto me zaba nde nsuka-nsuka yandi ta yidika mambu yonso. Kana beto ke bika mambu yonso na maboko ya Yehowa, beto ta bumba ve makasi na ntima mpi ta menga ve bantu ya nkaka. Kubumba makasi na ntima lenda pusa beto na kusala mambu ya mbi, yo lenda manisa kiese na beto mpi kubebisa kinduku na beto ti Yehowa.​—Nk. 37:8.

13. Inki nge fwete vila ve ntangu bantu ke sadila nge mambu ya mbi?

¹³ Ya kieleka, beto lenda kuka ve ata fioti kulanda mbandu ya Yezu na mutindu ya kukuka. Bantangu ya nkaka, beto lenda kudiyangisa na nima sambu na mambu yina beto tubaka to yina beto salaka. (Yak. 3:2) Mpi bantangu ya nkaka, mambu ya mbi yina bantu ke sadilaka beto lenda pesa beto mpasi mpi basusi luzingu na beto ya mvimba. Kana mambu yai me kumina nge, kuvila ve nde Yehowa ke mona mpasi na nge. Diaka Yezu, yina bantu sadilaka mambu ya mbi, ke mona mpi mpasi na nge. (Baeb. 4:15, 16) Katula mbandu ya kukuka ya Yezu, Yehowa ke pesaka beto mpi bandongisila yina lenda sadisa beto na kukanga ntima na mambu ya mbi yina bantu ke sadilaka beto. Beto tadila baverse zole ya mukanda ya Baroma yina lenda sadisa beto.

“BIKA NDE NZAMBI KUMONISA MAKASI NA YANDI”

14. ‘Kubika nde Nzambi kumonisa makasi na yandi’ ke tendula nki? (Baroma 12:19)

¹⁴ Tanga Baroma 12:19. Ntumwa Polo sonikilaka Bakristu na ‘kubika nde Nzambi kumonisa makasi na yandi.’ Beto ta monisa nde beto ke bika nde Yehowa kumonisa makasi na yandi kana beto ke bika yandi mosi kupona ntangu mpi mutindu yandi ta sukisa mambu ya mbi yina bantu ke sadilaka beto. Mpangi-bakala John, yina bo sadilaka mpi mambu ya mbi, ke tuba nde: “Yo lombaka nde mono kudiyala sambu makasi kupusa mono ve na kusala diambu mosi ya mbi, kansi yo vandaka pete ve. Baroma 12:19 sadisaka mono na kuvanda ntima-nda mpi na kutudila Yehowa ntima.”

15. Inki mambote beto ta baka kana beto ke bika nde Yehowa kuyidika mambu?

¹⁵ Kana beto ke bika nde Yehowa kuyidika mambu, yo ke natilaka beto mambote. Kusala mutindu yina ta sadisa beto na kuvanda ve ti basusi mpi kulemba ya nitu yina beto lenda kuma ti yo kana beto ke sosa kuyidika mambu na mutindu na beto. Yehowa ke zola kusadisa beto. Yo kele bonso nde yandi ke songa beto nde: ‘Bika mambu ya mbi ya bo ke sala nge na maboko na mono mpi mono ta sukisa yo.’ Kana beto ke ndima mambu yai Yehowa ke sila beto nde “mono muntu ta pesa ndola,” beto ta yambula makasi sambu beto me zaba nde Yehowa ta yidika mambu na mutindu ya mbote mpenza. Yai kele mambu ya sadisaka mpangi John ya beto me katuka kutubila. Yandi ke tuba nde: “Kana mono kele ntima-nda mpi ke landa kutudila Yehowa ntima, yo ta sala nde yandi yidika mambu na mutindu ya mbote mpenza kuluta mutindu mono zolaka kusala yo.”

“SALA MAMBU YA MBOTE SAMBU NA KUNUNGA MAMBU YA MBI”

16-17. Inki mutindu kisambu lenda sadisa beto na ‘kusala mambu ya mbote sambu na kununga mambu ya mbi’? (Baroma 12:21)

¹⁶ Tanga Baroma 12:21. Polo sonikilaka diaka Bakristu na ‘kusala mambu ya mbote sambu na kununga mambu ya mbi.’ Yezu tubaka na Disolo na yandi  na Zulu ya Ngumba nde: “Beno landa na kuzola bambeni na beno mpi na kusamba sambu na bantu yina ke monisa beno mpasi.” (Mat. 5:44) Yandi mosi salaka mpi kaka mutindu yina. Yindula mutindu Yezu kangaka ntima na mpasi yina yandi waka ntangu basoda ya Roma vandaka kubula yandi minsonso na nti. Yezu niokukaka mingi kibeni, yo yina ata beto baka ntangu ya kuyindula bampasi yina yandi monaka, beto lenda bakisa ve mbote-mbote mpasi yina yandi vandaka kuwa.

¹⁷ Yezu bikaka ve nde mambu ya nku yina bantu sadilaka yandi kupusa yandi na kuyambula kusadila Yehowa. Yezu lombaka ve nde Yehowa kupesa basoda yina ndola kansi yandi sambaka nde: “Tata, lolula bo, sambu bo ke zaba ve mambu yina bo ke sala.” (Luka 23:34) Kana beto ke samba Yehowa sambu na bantu yina ke monisa beto mpasi, yo ta sadisa beto na kudiyangisa ve mingi, yo ta lembika makasi na beto mpi nkutu yo ta pusa beto na kubanda kutadila bantu yango na mutindu ya mbote.

18. Inki mutindu kisambu sadisaka mpangi Alberto mpi mpangi John na kukanga ntima na mambu ya mbi yina bo sadilaka bo?

¹⁸ Kisambu sadisaka bampangi-babakala zole yina beto me tubila na disolo yai na kukanga ntima na mambu ya mbi yina bantu sadilaka bo. Mpangi Alberto ke tuba nde: “Mono sambaka Yehowa sambu na bampangi yina kusilaka mono makambu. Mono sambaka Yehowa mbala mingi na kusadisa mono na kuvila mambu ya mbi yina bo sadilaka mono.” Diambu ya kiese kele nde, mpangi Alberto me kumaka diaka kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. Mpangi John ke tuba nde: “Mono sambaka Yehowa mbala mingi sambu na mpangi yina sadilaka mono mambu ya mbi. Bisambu yina sadisaka mono na kukuma kutadila yandi na mutindu ya mbote mpenza na kisika ya kusambisa yandi. Yo sadisaka mono mpi na kukuma na ngemba.”

19. Mutindu beto ke zinga na nsi-ntoto yai ya mbi, nki beto fwete sala kana bantu kusadila beto mambu ya mbi? (1 Piere 3:8, 9)

¹⁹ Mutindu beto ke zinga na nsi-ntoto yai ya mbi, bantangu ya nkaka bantu lenda sadila beto mambu ya mbi. Kansi ata bantu kusadila beto mambu ya mbi ya nki mutindu, beto fwete yambula ve ata fioti kusamba Yehowa na kusadisa beto. Diaka, beto lenda sala mambu mutindu Yezu salaka ntangu bantu vandaka kuniokula yandi mpi kulanda kusadila bandongisila ya Biblia. Kana beto ke sala mpidina, beto fwete ndima nde Yehowa ta sakumuna beto.​—Tanga 1 Piere 3:8, 9.