Kwenda na mambu ke na kati

Kwenda na tansi ya malongi

1923—Bamvula Nkama Me Luta

1923—Bamvula Nkama Me Luta

Nzozulu ya Nkengi ya 1er janvier 1923 tubaka nde: “Mambu yina ta salama na 1923 ta pesa beto kikesa mingi kibeni. Beto kele ti dibaku ya mbote ya kulonga nsangu ya mbote na . . . bantu yina ke niokwama na nsi-ntoto yai mpi kusonga bo nde mambu ya mbote ta salama na bilumbu ke kwisa.” Na mvula 1923, Balongoki ya Biblia salaka bansoba mingi na balukutakanu na bo, na balukutakanu ya nene mpi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yo salaka nde bo kuma kusambila diaka Nzambi mbote kibeni na bumosi.

BALUKUTAKANU SADISAKA BO NA KUVANDA NA BUMOSI

Kalandrie yina kele ti baverse mpi banimero ya bankunga

Na mvula yina, organizasio salaka bansoba yina sadisaka Balongoki ya Biblia na kusambila Nzambi na bumosi. Nzozulu ya Nkengi vandaka kubasisa bakomantere sambu na kutendula baverse yina bo ta longuka konso mposo na lukutakanu yina bo vandaka kusala sambu na Kusamba mpi Kukumisa Nzambi. Diaka, Balongoki ya Biblia basisaka kalandrie yina vandaka ti verse ya kulonguka konso mposo mpi nkunga yina muntu lenda yimba ntangu yandi ke longuka yandi mosi to ntangu bo ke sala lusambu ya dibuta.

Na balukutakanu, Balongoki ya Biblia vandaka kutubila mambu yina bo me kutana ti yo na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, kupesa Yehowa mersi sambu na mambu yina yandi me sadila bo, kuyimba nkunga mpi kusala kisambu. Mpangi-nkento Eva Barney bakaka mbotika na 1923 ntangu yandi vandaka ti bamvula 15. Yandi tubaka nde: “Kana nge ke zola kutuba mambu yina nge kutanaka ti yo, nge fwete telema mpi kutuba nde ‘Mono ke pesa Mfumu mersi sambu na mambu yonso ya mbote yina yandi ke sadilaka mono.’” Bampangi ya nkaka vandaka kusepela kusonga bampangi mambu yina bo me kutana ti yo. Mpangi Barney ke yika nde: “Mpangi-bakala Godwin vandaka mununu mpi yandi vandaka ti mambu mingi ya kusonga bampangi sambu na kupesa Mfumu mersi. Kansi kana nkento na yandi me mona nde mpangi yina vandaka kutwadisa lukutakanu me lemba sambu mpangi Godwin ke tuba mingi, yandi vandaka kubenda veste na yandi malembe sambu yandi vanda.”

Konso ngonda, konso dibundu vandaka kusala lukutakanu mosi ya spesiali sambu na Kusamba mpi Kukumisa Nzambi. Nzozulu ya Nkengi ya 1er avril 1923 tubaka mambu yai sambu na lukutakanu yango: “Bampangi fwete baka ntangu mingi na lukutakanu yai sambu na kutuba mambu yina bo ke kutana ti yo na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi kupesa bampangi kikesa. . . . Beto ke ndima kibeni nde lukutakanu yai ya ke pesa kikesa ta sadisa bampangi na kukumisa kinduku na bo ngolo.”

Balukutakanu yina sadisaka mingi mpangi Charles Martin yina vandaka na Vancouver na Canada. Yandi vandaka nsamuni mpi yandi vandaka ti bamvula 19. Yandi tubaka nde: “Balukutakanu yina sadisaka mono na kuzaba mambu yina mono fwete tuba ntangu mono ke longa nsangu ya mbote nzo na nzo. Mbala na mbala, bantu vandaka kutuba mambu yina bo vandaka kukutana ti yo na kisalu ya nzo na nzo. Yo sadisaka mono na kuzaba mambu yina mono lenda tuba mpi na kununga bantembe ya mutindu na mutindu yina bantu vandaka kubasisa.”

KULONGA NSANGU YA MBOTE SADISAKA BO NA KUVANDA NA BUMOSI

Bulletin ya 1er mai 1923

“Bilumbu ya kulonga nsangu ya mbote” sadisaka bampangi na kuvanda na bumosi. Nzozulu ya Nkengi ya 1er avril 1923 tubaka nde: “Sambu beto yonso ke sala na bumosi kisalu ya kulonga nsangu ya mbote . . . , beto me pona Kizole 1er mai 1923 sambu bantu yonso kulonga nsangu ya mbote. Yo yina, konso Kizole ya konso mposo ya ntete ya konso ngonda, . . . Balongoki yonso ya Biblia fwete longa nsangu ya mbote.”

Ata Balongoki ya Biblia yina vandaka baleke vandaka mpi kulonga nsangu ya mbote. Mpangi-nkento Hazel Burford vandaka ti bamvula 16 na ntangu yina mpi yandi tubaka nde: “Mukanda Bulletin vandaka ti bambandu ya disolo ti muntu yina beto vandaka kukanga na ntu. a Mono ti nkaka na mono ya bakala vandaka kulonga nsangu ya mbote ti kikesa yonso.” Kansi mpangi Burford yitukaka mingi ntangu mpangi mosi songaka yandi nde yandi fwete longa diaka ve nsangu ya mbote. Yandi tubaka nde: “Mpangi-bakala mosi ya mununu vandaka kubuya kibeni nde mono fwete longa diaka ve nsangu ya mbote. Na ntangu yina, bampangi ya nkaka vandaka kubakisa ve nde Balongoki yonso ya Biblia, yo vanda ‘baleke ya babakala mpi ya bankento,’ fwete longa nsangu ya mbote sambu na kukumisa Ngangi na beto ya Nene.” (Nk. 148:12, 13) Kansi mpangi Burford landaka kaka kulonga nsangu ya mbote. Yandi kotaka Nzo-Nkanda ya zole ya Gileadi mpi bo tindaka yandi misionere na Panama. Na nima, bampangi sobaka bangindu na bo sambu na beleke yina vandaka kulonga nsangu ya mbote.

BALUKUTAKANU YA NENE SADISAKA BO NA KUVANDA NA BUMOSI

Balukutakanu ya nziunga mpi ya distrike, sadisaka bampangi na kuvanda na bumosi. Na balukutakanu mingi ya nene yina vandaka kusalama, bo vandaka kupona kilumbu mosi sambu na kulonga nsangu ya mbote, mu mbandu na lukutakanu yina salamaka na Winnipeg na Canada. Na lukutakanu yango, bo ponaka kilumbu ya 31 mars sambu bantu yonso yina kwisaka na lukutakanu kulonga nsangu ya mbote na mbanza yina. Bilumbu yina ya kulonga nsangu ya mbote vandaka kusala nde bantu mingi kuwa nsangu ya mbote. Na 5 août, bantu kiteso ya 7 000 kwisaka na lukutakanu ya nkaka yina salamaka na Winnipeg. Bantu vandaka mingi na lukutakanu yina kuluta balukutakanu yonso ya nkaka yina salamaka na Canada.

Lukutakanu ya distrike yina salamaka banda na 18-26 août 1923, vandaka lukutakanu ya mfunu mingi sambu na Balongoki ya Biblia. Yo salamaka na Los Angeles na Californie. Bamposo mingi na ntwala ya lukutakanu yina ya nene, bazulunalu salaka bapiblisite ya lukutakanu yango mpi Balongoki ya Biblia kabulaka baemvitasio kuluta 500 000. Bo tulaka bitenda ya bilele na bakamio sambu na kusala piblisite ya lukutakanu yango.

Lukutakanu ya nene ya Balongoki ya Biblia, yina salamaka na Los Angeles na 1923

Na Mposo 25 août, mpangi Rutherford salaka diskure mosi yina vandaka ti ntu-diambu “Mameme mpi Bankombo.” Na diskure yango, yandi tendulaka mbote-mbote nde “mameme” kele bantu ya lunungu yina ta zinga mvula na mvula na paladisu awa na ntoto. Yandi tangaka mpi lukanu mosi yina bo bakaka mpi ya bo bingaka nde: “Lukebisu.” Yo tubilaka mambu ya mbi ya dibundu ya Kikristu mpi yo siamisaka bantu ya ntima-masonga na kubasika na “Babilone ya Nene.” (Kus. 18:2, 4) Na nima, Balongoki ya Biblia na ntoto ya mvimba kabulaka bamilio ya bakopi yina vandaka ti lukanu yango.

“Lukutakanu yai ya ke pesa kikesa ta sadisa bampangi na kukumisa kinduku na bo ngolo”

Na kilumbu ya nsuka ya lukutakanu yina ya nene, bantu kuluta 30 000 landaka diskure yina mpangi Rutherford salaka, yo vandaka ti ntu-diambu: “Makanda Yonso Ke Kwenda na Armagedoni, Kansi Mafunda ya Bantu ya Ke Zinga Bubu Ta Fwa Diaka Ve.” Sambu Balongoki ya Biblia zabaka nde bantu ta kwisa mingi na lukutakanu yina, bo futilaka stade mosi ya nene ya mpa, yina bo katukaka kutunga na Los Angeles. Sambu na kulanda mbote lukutakanu, bampangi sadilaka bamegafone yina bo ke sadilaka na bastade, yina bo katukaka kubasisa na ntangu yina. Bantu mingi landaka lukutakanu yango na radio.

NSANGU YA MBOTE ME MWANGANA NA NTOTO YA MVIMBA

Na 1923, nsangu ya mbote panzanaka mingi kibeni na Afrika, Europe, Inde mpi na Amérique du Sud. Mpangi A. J. Joseph vandaka ti nkento mpi bana 6 na Inde. Yandi vandaka kusadisa sambu na kubasisa mikanda na bandinga yai: Hindi, Tamil, Telugu mpi Urdu.

Mpangi William R. Brown ti dibuta na yandi

Na Sierra Leone, Mpangi Alfred Joseph mpi Leonard Blackman yina vandaka Balongoki ya Biblia, sonikilaka babiro ya ke twadisaka kisalu na beto na ntoto ya mvimba, yina vandaka ntete na Brooklyn na New York, sambu na kulomba lusadisu. Bo pesaka bo mvutu na kilumbu ya 14 avril 1923. Mpangi Alfred tubaka nde: “Na mposo na mpimpa, muntu mosi bingaka mono na telefone.” Muntu yango yulaka yandi na ndinga ya baze nde: “Keti nge kele muntu yina sonikilaka Societé Watch Tower sambu na kulomba bansamuni?” Mpangi Alfred ndimaka nde “Ee.” Muntu yango tubaka diaka nde: “Ok, bo me tinda mono.” Ndinga yango vandaka ya mpangi William R. Brown. Yandi katukaka na kisanga (ntoto yina kele na kati-kati ya masa) ya Caraïbes ti nkento na yandi mpi bana na bo zole ya bankento, Louise ti Lucy. Yo lombaka ve nde bampangi kuvingila ntangu mingi sambu na kukutana ti mpangi Brown ti dibuta na yandi.

Mpangi Alfred tubaka diaka nde: “Na kilumbu yina landaka, na suka, mono ti mpangi Leonard vandaka kulonguka Biblia mutindu beto vandaka kusala yo konso mposo. Beto monaka na kintulumukina muntu mosi ya nda me kwisa na porte na beto. Yo vandaka mpangi Brown. Yandi vandaka kikesa mingi kibeni na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, yo yina yandi zolaka kusala diskure na yandi ya ntete na kilumbu ya kulanda.” Mpangi Brown kabulaka mikanda yonso yina yandi vandaka ti yo, na ntwala nkutu nde yandi sala mvula mosi na Sierra Leone. Bo tindaka diaka mikanda 5 000, mpi na nima mwa ntangu, beto vandaka diaka ti mfunu ya mikanda ya nkaka. Kansi mpangi Brown zabanaka ve bonso muntu yina vandaka kuteka mikanda. Yandi vandaka kusadila Yehowa na kikesa yonso mpi mbala na mbala ntangu yandi vandaka kusala badiskure, yandi vandaka kusadila Masonuku. Yo yina bo vandaka kubinga yandi Brown Biblia.

Betele ya Magdeburg na bamvu 1920

Na Allemagne, Betele ya Barmen kumaka fioti. Yo yina bampangi zolaka kukatuka pana. Kansi bo waka mpi nde basoda ya France zolaka kunwanisa mbanza yango. Balongoki ya Biblia zwaka nzo mosi ya nene kibeni na Magdeburg, yina vandaka kisika ya mbote sambu na kusala kisalu ya kuniema mikanda. Na 19 juin, bampangi manisaka kukanga bamashini yina bo vandaka kusadila sambu na kuniema mikanda mpi bima ya nkaka mpi bo kwendaka na Betele ya mpa na Magdeburg. Kaka kilumbu yina babiro ya ke twadisaka kisalu na beto na ntoto ya mvimba zwaka nsangu nde bampangi me katuka na Barmen mpi me kwenda na Magdeburg, nsangu panzanaka na bazulunalu nde basoda ya France me botula mbanza Barmen. Bampangi pesaka Yehowa mersi mingi sambu yandi taninaka bo mpi sadisaka bo.

Mpangi George Young ti Sarah Ferguson (na diboko ya kitata) mpi mpangi na yandi ya nkento

Na Brésil, mpangi George Young, yina vandaka kusala ba voyage mingi sambu na kumwanga nsangu ya mbote, kangulaka Betele ya mpa mpi yantikaka kubasisa Nzozulu ya Nkengi na Kiportige. Na bangonda fioti mpamba, yandi kabulaka mikanda kuluta 7 000. Kukwisa na yandi na Brésil pesaka mpangi Sarah Ferguson dibaku mosi ya mbote kibeni. Yandi vandaka kutanga Nzozulu ya Nkengi banda 1899, kansi yandi bakaka ntete ve mbotika. Nsuka-nsuka, na nima mwa bangonda, mpangi Ferguson ti bana na yandi iya bakaka mbotika.

“KUSADILA NZAMBI TI KIKESA MPI NA KIESE”

Na nsuka ya mvula, Nzozulu ya Nkengi ya 15 décembre 1923 monisaka mutindu bansoba yina bo salaka na balukutakanu, na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi na balukutakanu ya nene, sadisaka balongoki ya Biblia. Yo vandaka kutuba nde: “Yo ke monana pwelele nde bampangi . . . kele ti kimpeve ya mbote na mabundu . . . Beto yilama mbote sambu na kulonga mingi nsangu ya mbote mpi kulanda kusadila Nzambi ti kikesa mpi na kiese na 1924.”

1924 vandaka mpi mvula ya mbote sambu na Balongoki ya Biblia. Bangonda mingi, bampangi na Betele vandaka kusala plan sambu na kutunga banzo na kisanga ya Staten, pene-pene ti Brooklyn, kisika yina babiro ya ke twadisaka kisalu na beto na ntoto ya mvimba vandaka. Banzo yina bo tungaka na kisanga yina manaka na luyantiku ya 1924 mpi yo sadisaka bampangi na kuvanda na bumosi mpi na kumwanga nsangu ya mbote na mutindu yina salamaka ntete ve tii ntangu yina.

Bampangi yina vandaka kutunga banzo na Kisanga ya Staten

a Bubu yai bo ke bingaka yo Mukanda ya Lukutakanu​—Luzingu mpi Kisalu na Beto ya Bukristu.