1. Inki wanzio ke tuba mpi yo ke tendula nki sambu na beto?

 KANA wanzio ke zola kusolula ti nge, keti nge ta widikila mambu yina yandi ke songa nge? Ya kieleka, bubu yai wanzio mosi ke tubila ‘makanda yonso, mabuta yonso, bandinga yonso, mpi bansi yonso.’ Yandi ke tuba nki? Yandi ke tuba nde: ‘Beno wa Nzambi boma mpi beno pesa yandi nkembo . . . Beno sambila Muntu yina salaka zulu mpi ntoto.’ (Kus. 14:6, 7) Yehowa mpamba kele Nzambi ya kieleka yina konso muntu fwete sambila. Beto ke pesa yandi mersi mingi mutindu yandi me pesaka beto dibaku ya mbote ya kusambila yandi na tempelo na yandi ya nene ya kimpeve.

2. Tempelo ya kimpeve ya Yehowa kele nki? (Tala mpi lupangu “ Yo Kele Ve.”)

² Tempelo ya kimpeve kele nki mpi na wapi beto lenda zwa mambu ya ke tendula yo mbote-mbote? Tempelo ya kimpeve kele ve nzo. Yo kele mambu yina Yehowa me yidikaka sambu beto sambila yandi na mutindu yina yandi ke zolaka na nsadisa ya kimenga ya Yezu. Ntumwa Polo tendulaka mambu yina na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Baebreo ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka kuzinga na Yudea. b

3-4. Inki vandaka kuyangisa Polo sambu na Bakristu ya Baebreo yina vandaka na Yudea mpi nki mutindu yandi sadisaka bo?

³ Sambu na nki Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo yina vandaka kuzinga na Yudea? Ntembe kele ve nde yandi sonikilaka bo sambu na bikuma zole ya mfunu. Ya ntete, sambu na kupesa bo kikesa. Mingi na kati na bo vandaka na dibundu ya Bayuda na ntwala nde bo kuma Bakristu. Mbala ya nkaka bamfumu ya dibundu yina, vandaka kuseka bo sambu bo kumaka Bakristu. Sambu na nki? Sambu Bakristu vandaka ve ti tempelo sambu na kusambila,  bo vandaka ve ti mesa-kimenga sambu na kupesa Nzambi bimenga mpi bo vandaka ve ti banganga-nzambi. Mambu yina lendaka kulembisa balongoki ya Kristu nitu mpi kulembisa lukwikilu na bo. (Baeb. 2:1; 3:12, 14) Nkutu mbala ya nkaka, bankaka na kati na bo kumaka ti nzala ya kuvutuka na dibundu ya Bayuda.

⁴ Ya zole, Polo songaka Bakristu yina ya Baebreo nde bo vandaka ve kusala bikesa ya kubakisa malongi ya mpa to ya mudindu disongidila, “madia ya ngolo” ya kele na Ndinga ya Nzambi. (Baeb. 5:11-14) Nkutu, bankaka na kati na bo vandaka kulanda kulemfukila Nsiku ya Moize. Polo tendudilaka bo nde bimenga yina Nsiku vandaka kulomba lendaka ve kukatula disumu kimakulu. Yo yina, bo ‘katulaka’ Nsiku yina. Na nima, Polo yantikaka kulonga bo bakieleka ya mudindu. Yandi yibusaka bampangi na yandi Bakristu “kivuvu ya kuluta mbote” ya me simbama na kimenga ya Yezu yina lendaka kusadisa bo kibeni na kupusana “pene-pene na Nzambi.”​—Baeb. 7:18, 19.

5. Inki beto fwete bakisa na mukanda ya Baebreo mpi sambu na nki?

⁵ Polo tendudilaka Bakristu ya Baebreo nde mutindu bo vandaka kusambila Yehowa ntangu bo kumaka Bakristu lutaka kibeni mutindu bo vandaka kusambila yandi ntangu bo vandaka na dibundu ya Bayuda. Mambu yina bo vandaka kusala na dibundu ya Bayuda, vandaka kaka “kivudi ya mambu yina ke kwisa, kansi mambu ya kieleka kele na Kristu.” (Bakol. 2:17) Kivudi to kizuzi ya kima, ke monisaka kaka mutindu kima yango kele kansi yo ke vandaka ve kibeni kima yango. Mutindu mosi, mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi na ntangu ya ntama, vandaka kaka kivudi sambu mutindu ya kuluta mbote ya kusambila yandi zolaka kukwisa na nima. Beto fwete bakisa mambu yina Yehowa me yidikaka sambu na kulolula masumu na beto sambu beto sambila yandi na mutindu yina yandi ke zolaka. Beto fwanisa “kivudi” (mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi) ti “kieleka” (mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi), mutindu mukanda ya Baebreo ke monisa yo. Kana beto sala mpidina, yo ta sadisa beto na kubakisa mbote kibeni tempelo ya kimpeve mpi mutindu yo ke tadila beto.

6. Mfunu ya nzo-tenta vandaka nki?

⁶ Mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Polo tubilaka mingi nzo-tenta yina Moize salaka na 1512 na ntwala ya ntangu na beto. (Tala lupangu “Mutindu Bayuda Vandaka Kusambila Nzambi ​—Mutindu Bakristu Ke Sambilaka Nzambi.”)  Nzo-tenta vandaka bonso tenta yina bantu ya Izraele vandaka kunata ntangu bo vandaka kutambula. Bo sadilaka yo bamvula kiteso ya 500 tii ntangu bo tungaka tempelo na Yeruzalemi. (Kub. 25:8, 9; Kut. 9:22) ‘Tenta yina ya lukutakanu’ vandaka kisika yina bantu ya Izraele vandaka kuvukana sambu na kusambila Nzambi mpi kupesa yandi bimenga. (Kub. 29:43-46) Nzo-tenta vandaka kumonisa mpi kima mosi ya kuluta mbote yina zolaka kukwisa sambu na Bakristu.

7. Inki ntangu tempelo ya kimpeve yantikaka?

⁷ Mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi. Nzo-tenta vandaka “kivudi ya mambu yina kele na zulu” mpi yo vandaka kumonisa tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa. Polo tubaka nde “Tenta yai kibeni [to, nzo-tenta] kele mbandu sambu na ntangu yai.” (Baeb. 8:5; 9:9) Ntangu yandi sonikilaka Baebreo, tempelo ya kimpeve vandaka dezia sambu na Bakristu. Yo yantikaka na mvula 29 ya ntangu na beto. Na mvula yina, Yezu bakaka mbotika, bo tulaka yandi mafuta na nsadisa ya mpeve santu mpi yandi kumaka “nganga-nzambi ya nene” ya Yehowa na tempelo ya kimpeve. c​—Baeb. 4:14; Bis. 10:37, 38.

8-9. Mutindu Baebreo 7:23-27 ke monisa yo, nki mutindu banganga-nzambi ya nene ya Izraele me swaswana ti Nganga-Nzambi ya Nene, Yezu Kristu?

⁸ Mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Nganga-nzambi ya nene vandaka ti mukumba ya kumonisa bantu na ntwala ya Nzambi. Aroni vandaka nganga-nzambi ya nene ya ntete ya Izraele. Yehowa muntu ponaka yandi ntangu bantu ya Izraele salaka feti sambu na kupesa nzo-tenta na Yehowa. Kansi mutindu Polo tendulaka yo, “yo lombaka nde bantu mingi kukuma banganga-nzambi na nima ya bankaka sambu lufwa vandaka kukanga bo nzila na kulanda kuvanda banganga-nzambi.” d (Tanga Baebreo 7:23-27.) Diaka, sambu bo vandaka bantu ya kukonda kukuka, banganga-nzambi ya nene yina vandaka kupesa bimenga sambu na masumu na bo mosi. Banganga-nzambi ya nene ya Izraele swaswanaka kibeni ti Nganga-Nzambi ya Nene, Yezu Kristu.

⁹ Mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi. Yezu Kristu, Nganga-Nzambi na beto ya Nene kele “nsadi . . . ya tenta ya kieleka, yina Yehowa salaka, kansi muntu ve.” (Baeb. 8:1, 2) Polo tendulaka nde “sambu [Yezu] ke zingaka kimakulu, kele ve ti bantu yina ta yinga yandi na kinganga-nzambi na yandi.” Polo yikaka nde Yezu ‘me konda mvindu, yandi kele ya kukabwana ti bansumuki’ mpi na kuswaswana ti banganga-nzambi ya nene ya Izraele, “yandi kele ve ti mfunu ya kupesa bimenga konso kilumbu” sambu na masumu na yandi mosi. Beto tadila ntangu yai mutindu bamesa-kimenga mpi bimenga yina Bayuda vandaka kupesa me swaswana ti yina Bakristu ke pesaka bubu yai.

10. Bimenga yina bo vandaka kutula na mesa-kimenga ya kwivre ke tendula nki?

¹⁰ Mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Na nganda ya kielo ya nzo-tenta, bo tulaka mesa-kimenga ya kwivre mpi bo vandaka kupesa Yehowa bimenga ya bambisi na zulu na yo. (Kub. 27:1, 2; 40:29) Ata mpidina, bimenga vandaka kusala ve nde bo lolula kimakulu masumu ya bantu. (Baeb. 10:1-4) Bimenga ya bambisi yina bantu ya Izraele vandaka kupesa mbala na mbala na nzo-tenta, vandaka kumonisa kimenga mosi yina ta sala nde bo lolula kimakulu masumu ya bantu.

11. Na nki mesa-kimenga Yezu kudipesaka bonso kimenga? (Baebreo 10:5-7, 10)

 ¹¹ Mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi. Yezu zabaka nde Yehowa tindaka yandi na ntoto sambu na kupesa luzingu na yandi bonso kimenga sambu na bantu. (Mat. 20:28) Yo yina ntangu yandi bakaka mbotika, yo monisaka nde yandi kudipesaka sambu na kusala luzolo ya Yehowa. (Yoa. 6:38; Bag. 1:4) Yezu kudipesaka na mesa-kimenga ya kifwani yina vandaka kumonisa “luzolo” ya Nzambi sambu na Mwana na yandi, sambu na kupesa kimenga ya luzingu na yandi ya kukuka. Yezu pesaka luzingu na yandi “mbala mosi mpamba” sambu na kulolula kimakulu masumu ya konso muntu yina ke monisaka lukwikilu na yandi. (Tanga Baebreo 10:5-7, 10.) Beto tubila ntangu yai bima yina vandaka na kati ya nzo-tenta.

12. Nani vandaka ti nswa ya kukota na konso kisika ya nzo-tenta?

¹² Mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Nzo-tenta mpi batempelo yina bo tungaka na nima na Yeruzalemi vandaka kibeni kiteso mosi na kati. Yo vandaka ti bisika zole, “Kisika ya Santu” mpi “Kisika ya Kuluta Santu” mpi rido mosi kabulaka yo. (Baeb. 9:2-5; Kub. 26:31-33) Na kati ya Kisika ya Santu vandaka ti kima yina bo salaka ti wolo sambu na kutudila mwinda, mesa-kimenga sambu na kuyoka ndumbu mpi mesa ya mampa ya kumonisa. Kaka “banganga-nzambi ya bo tulaka mafuta” mpamba bantu vandaka ti nswa ya kukota na Kisika ya Santu sambu na kusala bisalu na bo ya santu. (Kut. 3:3, 7, 10) Na Kisika ya Kuluta Santu vandaka ti sanduku ya kuwakana yina bo salaka ti  wolo yina vandaka kumonisa nde Yehowa kele pana. (Kub. 25:21, 22) Nganga-nzambi ya nene mpamba muntu vandaka ti nswa ya kuluta rido yina sambu na kukota na Kisika ya Kuluta Santu mbala mosi konso mvula na Kilumbu ya Kufika Masumu. (Levi 16:2, 17) Konso mvula, yandi vandaka kukota ti menga ya bambisi sambu na kufika masumu na yandi mosi mpi ya dikanda ya mvimba. Nsuka-nsuka, na nsadisa ya mpeve santu na yandi, Yehowa monisaka pwelele ntendula ya bima yina vandaka na nzo-tenta.​—Baeb. 9:6-8. e

13. Kisika ya Santu mpi Kisika ya Kuluta Santu ya nzo-tenta kele nki sambu na Bakristu?

¹³ Mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi. Bo me tulaka balongoki ya Kristu fioti mpamba mafuta na nsadisa ya mpeve santu mpi bo ke vandaka ti kinduku ya ngolo kibeni ti Yehowa. Bantu 144 000 yina, ta vanda banganga-nzambi ti Yezu na zulu. (Kus. 1:6; 14:1) Kisika ya Santu ya nzo-tenta ke monisa nde Nzambi me kumisaka bo bana na yandi ya kimpeve ntangu bo kele ntete awa na ntoto. (Bar. 8:15-17) Kisika ya Kuluta Santu ya nzo-tenta kele zulu, kisika yina Yehowa ke vandaka. “Rido” yina vandaka kukabisa Kisika ya Santu ti Kisika ya Kuluta Santu kele nitu ya Yezu ya kinsuni yina vandaka kukanga yandi nzila ya kukota na zulu bonso Nganga-Nzambi ya Nene ya tempelo ya kimpeve. Mutindu Yezu pesaka nitu na yandi bonso kimenga sambu na bantu, yandi kangulaka nzila ya luzingu na zulu sambu na Bakristu yonso yina bo me tulaka mafuta. Bo fwete yambula mpi nitu na bo ya kinsuni sambu na kubaka lufutu na bo na zulu. (Baeb. 10:19, 20; 1 Bak. 15:50) Ntangu Yezu futumukaka, yandi kotaka na Kisika ya Kuluta Santu ya tempelo ya kimpeve, kisika yina Bakristu yonso ya bo me tulaka mafuta ta landa yandi.

14. Mutindu Baebreo 9:12, 24-26 ke monisa yo, sambu na nki kusambila Yehowa na tempelo ya kimpeve me luta mutindu Bayuda vandaka kusambila yandi?

¹⁴ Ntangu yai, beto ke bakisa pwelele nde mambu yina Yehowa me yidikaka sambu na lusambu ya bunkete na nsadisa ya kimenga ya Yezu Kristu mpi kinganga-nzambi na yandi, me luta kibeni mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Nganga-nzambi ya nene na Izraele vandaka kukota ti menga ya bambisi na Kisika ya Kuluta Santu yina bo salaka ti maboko kansi Yezu kotaka “na zulu kibeni,” disongidila na kisika yina kele ya kuluta santu sambu na kumonana na ntwala ya Yehowa. Kuna, yandi pesaka valere ya luzingu na yandi ya kukuka sambu na mambote na beto “sambu na kukatula disumu na nzila ya kimenga ya nitu na yandi.” (Tanga Baebreo 9:12, 24-26.) Kimenga ya Yezu ke lolulaka kimakulu masumu na beto. Mutindu beto ta mona yo, ata beto kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu to na ntoto, beto yonso lenda sambila Yehowa na tempelo na yandi ya kimpeve.

15. Banani vandaka kusala na kibansala ya nzo-tenta?

¹⁵ Mutindu Bayuda vandaka kusambila Nzambi. Nzo-tenta vandaka ti kibansala mosi. Yo vandaka kisika mosi ya nene yina bo kangaka ti lupangu na nziunga na yo mpi banganga-nzambi vandaka kusala bisalu na bo na kati. Mesa-kimenga ya nene ya kwivre ya dikabu ya kuyoka vandaka na kibansala. Dilonga mosi ya nene ya masa ya bo salaka na kwivre yina banganga-nzambi vandaka kusadila sambu na kuyobila to kudikumisa bunkete na ntwala ya kusala bisalu na bo ya santu, vandaka mpi na kati ya kibansala yango. (Kub. 30:17-20; 40:6-8) Kansi, batempelo yina bo tungaka na nima, vandaka mpi ti kibansala ya nkaka na nganda, kisika yina bantu yina vandaka ve banganga-nzambi vandaka kutelema mpi kusambila Nzambi.

16. Banani ke salaka na bibansala ya tempelo ya kimpeve?

 ¹⁶ Mutindu Bakristu ke sambilaka Nzambi. Na ntwala nde bo kwenda kusala kisalu na bo ya kinganga-nzambi ti Yezu na zulu, bampangi na yandi yina bo me tulaka mafuta ya kele ntete awa na ntoto, ke sadilaka Yehowa na kwikama yonso na kibansala ya kati ya tempelo ya kimpeve. Dilonga ya nene ya masa yina vandaka na nzo-tenta mpi na batempelo, vandaka mfunu mingi sambu yo vandaka kuyibusa bo ti Bakristu yonso nde bo fwete landa kuvanda ti bikalulu ya bunkete mpi kimpeve ya mbote. Ebuna na wapi ‘kimvuka ya nene’ yina ke sadisaka na kwikama yonso bampangi ya Kristu yina bo me tulaka mafuta ke sambilaka Nzambi? Ntumwa Yoane monaka bo “me telama na ntwala ya kiti ya kimfumu.” Yo ke monisa nde bo me telama na ntoto na kibansala ya nganda, kisika yina “bo ke sadilaka [Nzambi] kisalu ya santu mpimpa ti mwini na tempelo na yandi.” (Kus. 7:9, 13-15) Beto ke sepelaka mingi mutindu Yehowa me pesaka beto dibaku ya kusadila yandi na tempelo na yandi ya nene ya kimpeve.

17. Beto ke vandaka ti dibaku ya kupesa Yehowa nki bimenga?

¹⁷ Bubu yai, Bakristu yonso ke vandaka ti dibaku ya kupesa Yehowa bimenga ntangu bo ke sadilaka ntangu na bo, ngolo na bo mpi bima na bo ya kinsuni sambu na mambote ya Kimfumu ya Nzambi. Mutindu ntumwa Polo songaka Bakristu ya Baebreo, beto lenda “pesa ntangu yonso na Nzambi kimenga ya lukumu, disongidila, mbuma ya bikobo na beto, yina ke zabisaka zina na yandi na meso ya bantu.” (Baeb. 13:15) Beto lenda monisa nde beto ke sepelaka ti dibaku na beto ya kusambila Yehowa kana beto ke pesa yandi bimenga na beto ya valere mingi.

18. Mutindu Baebreo 10:22-25 ke monisa yo, nki mambu beto fwete landa kusala mpi nki beto fwete vila ve?

¹⁸ Tanga Baebreo 10:22-25. Na nsuka ya mukanda yina ntumwa Polo sonikilaka Baebreo, yandi tubilaka na bunkufi mambu yina beto fwete vila ve kusala. Mambu yango kele kusamba Yehowa, kulonga nsangu ya mbote, kuvukana na balukutakanu ya dibundu mpi kupesana kikesa. Beto fwete ‘sala yo diaka mingi kuluta sambu beto ke mona kilumbu ya Yehowa ke finama.’ Na nsuka ya mukanda ya Kusonga, wanzio ya Yehowa tubaka mambu yai mbala zole sambu na kubula munsonso. Yandi tubaka nde: “Sambila Nzambi.” (Kus. 19:10; 22:9) Beto fwete vila ve ata fioti mambu yonso ya mfunu ya beto me longuka ya me tala tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa mpi dibaku ya nene yina beto kele ti yo ya kusambila Nzambi na beto ya nene.