Bangiufula ya Batangi
Keti bantu ya Izraele vandaka ve ti bima ya nkaka ya kudia na ntoto ya zelo na zelo katula mana ti bandeke yina vandaka bonso bangwadi?
Mana vandaka madia ya ntete-ntete ya bantu ya Izraele na nsungi ya bamvula 40 yina bo salaka na ntoto ya zelo na zelo. (Kub. 16:35) Na mabaku zole, Yehowa pesaka bo mpi bandeke yina vandaka bonso bangwadi. (Kub. 16:12, 13; Kut. 11:31) Katula yina, bantu ya Izraele vandaka mpi ti mwa madia ya nkaka.
Mu mbandu, bantangu ya nkaka Yehowa nataka bantu na yandi na “kisika ya kupema,” kisika yina vandaka ti masa mpi madia. (Kut. 10:33) Mu mbandu, yandi nataka bo na Elimi, kisika yina “vandaka ti banto ya masa 12 mpi maba 70.” Ntembe kele ve nde yo vandaka maba yina ke butaka bambuma yina bo ke bingaka nde badati. (Kub. 15:27) Mukanda mosi (Plants of the Bible) ke tuba nde: “Maba ya badati ke vandaka na bisika mingi, . . . mpi bo ke sadilaka yo mingi na ntoto ya zelo na zelo sambu yo ke basisaka madia yina bo ke diaka mingi, mu mbandu mafuta. Diaka, bantu mingi ke bumbanaka na nsi na yo sambu na madidi na yo.”
Mbala ya nkaka, bantu ya Izraele telamaka mpi na kisika mosi ya nene yina vandaka ti banti mpi masa. Bubu yai bo ke bingaka kisika yango Feiran, yo kele na kati ya muwanda ya Feiran. a Mukanda mosi (Discovering the World of the Bible) ke tuba nde: “Kisika yina to muwanda yina ya masa kele nda bakilometre 130 mpi yo kele na kati ya miwanda yina kele na Sinai ya kele nda kuluta, kitoko kuluta mpi ya me zabanaka mingi kuluta.” Mukanda yango ke tuba diaka nde: “Kana muntu me sala bakilometre 45 banda na kisika muwanda yina ya masa me kutanaka ti nzadi-mungwa, yandi ta kuma na Feiran, kisika yina banti mpi masa ke vandaka na ntoto ya zelo na zelo. Nda na yo kele bakilometre 4,8 mpi kana beto tesa yo ti nzadi-mungwa, yo kele bametre 610 na zulu ya nzadi-mungwa. Yo ke vandaka ti maba mingi kibeni mpi yo ke vandaka kitoko, yo yina bo ke fwanisaka yo ti kilanga ya Edeni. Banda bamvula mingi, bantu mingi ke kwendaka kuna sambu na kutala maba mingi yina ke vandaka kuna ya ke butaka badati.”
Maba yina ke butaka badati na Feiran, kisika yina banti mpi masa ke vandaka na ntoto ya zelo na zelo
Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte, bo nataka pate ya fufu, bima ya kubudila pate, mwa bambuma mpi mafuta. Ya kieleka, bima yina lendaka kuwumela ve. Bo nataka mpi “mameme ti bangombe, bitwisi mingi kibeni.” (Kub. 12:34-39) Ntembe kele ve nde bambisi mingi fwaka sambu bo vandaka ve kuzinga mbote na ntoto ya zelo na zelo. Mbala ya nkaka bo diaka bambisi ya nkaka, ya nkaka bo pesaka bimenga, nkutu bo pesaka mpi bimenga na banzambi ya luvunu. b (Bis. 7:39-43) Mambu yina Yehowa songaka bantu ya Izraele na kusala ntangu bo lemfukilaka yandi ve ke monisa nde bo bikalaka ti mwa mameme mpi bangombe. Yandi songaka bo nde: “Bana na beno ta kuma bangungudi na ntoto-makanga bamvula 40.” (Kut. 14:33) Yo ke monana nde bo vandaka kubasisa miliki na bambisi yina mpi kudia misuni na yo, kansi yo vandaka ve mingi sambu yo lunga bantu kiteso ya bamilio tatu na nsungi ya bamvula 40. c
Na wapi bambisi yango vandaka kuzwa madia mpi masa? d Yo ke monana nde na ntangu yina, mvula vandaka kunoka mingi mpi banti vandaka mingi na ntoto ya zelo na zelo. Mukanda Étude perspicace des Écritures volume 1 ke tuba nde bamvula 3 500 me luta “na Arabia, kisika yina bantu ya Izraele vandaka, masa vandaka mingi kuluta bubu yai. Miwanda ya nda ya kuyuma, yina vandaka ntete ti bamasa na kati ke monisa nde na ntangu ya ntama mvula vandaka kunoka mingi mpi yo vandaka kubasisa banto ya masa.” Ata mpidina, ntoto ya zelo na zelo vandaka ve kubuta bima mpi yo vandaka kisika ya ke pesa boma. (Kul. 8:14-16) Ya kieleka, kana Yehowa pesaka ve bantu ya Izraele ti bambisi na bo masa na mutindu ya kuyituka, bo yonso zolaka kufwa.—Kub. 15:22-25; 17:1-6; Kut. 20:2, 11.
Moize songaka bantu ya Izraele nde Yehowa pesaka bo mana “sambu na kusonga [bo] nde muntu ke zingaka na mampa mpamba ve, kansi muntu ke zingaka na mambu yonso ya ke basikaka na munoko ya Yehowa.”—Kul. 8:3.
a Tala Nzozulu ya Nkengi ya Kifalansa ya 1er mai 1992, balut. 24-25.
b Biblia ke tubila mabaku zole yina bantu ya Izraele pesaka Yehowa bimenga ya bambisi na ntoto ya zelo na zelo. Dibaku ya ntete vandaka ntangu bo tulaka banganga-nzambi mpi ya zole vandaka na Paki. Mambu yina zole salamaka na 1512 na ntwala ya ntangu na beto, kiteso ya mvula mosi na nima ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte.—Levi 8:14–9:24; Kut. 9:1-5.
c Pene-pene ya nsuka ya bamvula 40 na ntoto ya zelo na zelo, bantu ya Izraele botulaka bambisi mingi kibeni na bitumba. (Kut. 31:32-34) Ata mpidina, bo landaka kudia mana tii ntangu bo kotaka na Ntoto ya Lusilu.—Yoz. 5:10-12.
d Ata kima mosi ve ke monisa nde bambisi yina vandaka kudia mana, sambu Yehowa songaka bantu ya Izraele nde konso muntu fwete lokutaka kaka kiteso yina yandi ta dia.—Kub. 16:15, 16.
