1, 2. Sambu na nki Polo sonikilaka Bakristu ya Ebreo mukanda?

NA MVU 61, mabundu yonso ya Bakristu na Izraele vandaka kuzinga na mwa ngemba. Ata ntumwa Polo vandaka na boloko na Roma, yandi vandaka ti kivuvu nde na nima ya ntangu fioti bo ta basisa yandi. Nduku na yandi Timoteo katukaka kubasika na boloko, mpi bo vandaka na nzala ya kukwenda kutala bampangi ya Yudea. (Baebreo 13:23) Kansi, kaka bamvula tanu na nima, yo lombaka nde Bakristu ya Yudea, mingi-mingi bayina vandaka na Yeruzalemi, kusala mambu kukonda kusukinina. Sambu na nki? Na bamvula yina lutaka, Yezu zabisaka balongoki na yandi nde ntangu bo ta mona basoda me ziunga Yeruzalemi, bo fwete tina.​—Luka 21:20-24.

² Bamvula 28 lutaka banda Yezu pesaka balongoki lukebisu yina. Na nsungi yina, Bakristu ya Izraele bikalaka ya kwikama ata bo kutanaka ti mbangika ya ngolo mpi bampasi mingi. (Baebreo 10:32-34) Kansi Polo vandaka kusosa kusadisa bo na kudibongisa sambu na mambu yina zolaka kukumina bo. Yo vandaka mpasi mosi ya kuluta ngolo, yina mekaka  lukwikilu na bo. (Matayo 24:20, 21; Baebreo 12:4) Yezu pesaka bo ntuma ya kutina sambu na kuguluka; yo lombaka bo vanda ti lukwikilu ya ngolo mpi kukanga ntima sambu na kulemfuka na ntuma yina. (Tanga Baebreo 10:36-39.) Yo yina, Yehowa pesaka Polo mpeve santu sambu na kusonikila bo mukanda yina beto ke bingaka mukanda ya Baebreo; mukanda yina kumisaka lukwikilu ya Bakristu yina ngolo na ntwala nde mpasi yango kukwisa.

3. Sambu na nki beto fwete tudila mukanda ya Baebreo dikebi?

³ Beto bansadi ya Nzambi ya bubu yai, beto fwete tula dikebi na mukanda ya Baebreo. Sambu na nki? Luzingu na beto me fwanana ti ya Bakristu ya Yudea. Beto ke zinga na “bantangu ya mpasi mpi ya nku;” bampangi mingi kele kaka ya kwikama ata bo ke kutana ti bampasi mpi bambangika. (2 Timoteo 3:1, 12) Kansi, mingi na kati na beto kele na ngemba mpi ke kutana ve kibeni ti bambangika. Yo yina beto fwete kengila bonso Bakristu ya ntangu ya Polo. Sambu na nki? Ntama mingi ve, mpasi mosi ya kuluta ngolo ta meka lukwikilu na beto!​—Tanga Luka 21:34-36.

4. Inki kele mukapu na beto ya mvula 2016, mpi sambu na nki verse yango me fwana kibeni?

⁴ Inki ta sadisa beto na kuyilama sambu na mpasi yina ke kwisa? Na mukanda ya Baebreo, Polo tubaka mambu mingi yina ta sadisa beto na kukumisa lukwikilu na beto ngolo. Diambu mosi ya mfunu yina yandi ke yibusa beto kele na Baebreo 13:1: “Mbote zola na beno ya kimpangi kuvanda kaka.” Bo me pona verse yai bonso mukapu na beto ya mvula sambu na mvu 2016.

5. Zola ya kimpangi kele nki?

⁵ Zola ya kimpangi kele nki? Ngogo ya Kigreki yina Polo sadilaka ke tendula “zola yina muntu ke vandaka na yo sambu na mpangi na yandi.” Zola ya kimpangi kele mawi ya zola ya ngolo yina bantu ya dibuta to banduku ke vandaka na yo. (Yoane 11:36) Kimpangi na beto kele ve kaka ya munoko. Kansi beto kele mpenza bampangi. (Matayo 23:8) Polo tubaka nde: “Na zola ya kimpangi, beno zolana ngolo. Na yina me tala kupesa bankaka lukumu, beno vanda bantu ya ntete.” (Baroma 12:10) Bangogo yai ke monisa zola na beto ya mingi sambu na bampangi na beto. Zola yai ya kimpangi mpi zola ya Bukristu ke sadisaka beto na kuvanda ti bangwisana ya ngolo na kati na beto mpi kuzinga na bumosi.

6. Inki mutindu Bakristu ya kieleka ke bakisaka zola ya kimpangi?

⁶ Mikanda na beto ke tubilaka mingi “zola ya kimpangi.” Na ntangu ya ntama, Bayuda vandaka kusadila ngogo “mpangi” sambu na kutubila muntu ya dibuta, to bantangu ya nkaka, muntu mosi yina kele ve muntu ya dibuta. Bo vandaka kusadila yo ve ata fioti sambu na kutubila muntu yina kele ve Muyuda. Kansi sambu na beto Bakristu ya kieleka, ngogo “mpangi” ke tendula Bakristu yonso ya kieleka, kukonda kutala nsi na bo. (Baroma 10:12) Yehowa ke longaka bansadi na yandi na kuzolana. (1 Batesalonika 4:9) Kansi sambu na nki beto fwete landa na kuzola bampangi?

7. (a) Inki kele kikuma ya ntete yina ke pusaka beto na kuzola bampangi? (b) Sambu na nki beto fwete kumisa zola na beto ngolo?

⁷ Kikuma ya ntete yina ke pusaka beto na kuzola bampangi kele nde, Yehowa ke lombaka beto na kuzolana. Beto lenda zola ve Yehowa kana beto ke zola ve bampangi na beto. (1 Yoane 4:7, 20, 21) Kikuma ya nkaka kele nde, beto ke vandaka ti mfunu ya lusadisu ya bampangi, mingi-mingi na bantangu ya mpasi. Ntangu Polo sonikilaka Bakristu ya Ebreo mukanda, yandi zabaka nde na nima ya ntangu fioti, bankaka na kati na bo ta yambula banzo mpi bima na bo. Yezu monisaka nde nsungi mosi ya mpasi vandaka kuvingila bo. (Marko 13:14-18; Luka 21:21-23) Yo yina, na ntwala ya ntangu yina, yo lombaka nde Bakristu kusadisana sambu na kukumisa zola na bo ngolo.​—Baroma 12:9.

8. Inki beto fwete sala banda bubu yai na ntwala nde mpasi ya nene kuyantika?

⁸ Mpasi mosi ya kuluta nene me finama. (Marko 13:19; Kusonga 7:1-3) Yo ta lomba nde beto lemfuka na ntuma yai: “Beno kwenda, beno bantu na mono, beno kota na basuku na beno ya kati, mpi beno kanga bakielo na beno. Beno bumbana sambu na ntangu fioti tii kuna makasi ta luta.” (Yezaya 26:20) ‘Basuku ya kati’ lenda vanda mabundu na beto. Mabundu kele bisika yina beto ke sambilaka Yehowa kumosi ti bampangi na beto. Kansi beto fwete suka ve kaka na kuvukana ti bo mbala na mbala. Polo yibusaka Bakristu ya Ebreo na kupesana kikesa sambu na kumonisa zola mpi kusala bisalu ya mbote. (Baebreo 10:24, 25) Zola na beto sambu na bampangi fwete vanda ngolo bubu yai; mpidina beto ta kanga ntima ntangu beto ta kutana ti bampasi.

9. (a) Inki mabaku beto kele na yo bubu yai ya kumonisa zola ya kimpangi? (b) Pesa bambandu yina ke monisa mutindu bansadi ya Yehowa ke monisaka zola ya kimpangi.

⁹ Bubu yai, beto kele ti mabaku mingi ya kumonisa zola ya kimpangi na ntwala nde mpasi ya nene kuyantika. Kunikana ya ntoto, mipepe mpi bamvula ya ngolo, kufuluka ya masa na babwala, mpi bisumbula ya nkaka ya lugangu ke niokula bampangi na bisika mingi. Bampangi ya nkaka ke kutana ti mbangika. (Matayo 24:6-9) Bankaka ke kutana ti bampasi ya mbongo. (Kusonga 6:5, 6) Bampasi ya mutindu na mutindu yina bampangi ke kutana ti yo ke pesa beto mabaku ya kumonisila bo zola. Ata bantu ya nsi-ntoto ke monisaka ve zola, beto fwete landa na kumonisa zola ya kimpangi. (Matayo 24:12) ^[1]​—Tala noti na nsuka ya disolo.

10. Inki beto ke tadila ntangu yai?

¹⁰ Ata beto kele ti makambu mingi, inki mutindu beto lenda zikisa nde beto ke monisilaka bampangi zola? Inki lenda monisa  yo pwelele? Na nima ya kutuba nde, “mbote zola na beno ya kimpangi kuvanda kaka,” Polo tubilaka mambu mingi yina lenda sadisa Bakristu na kumonisa zola yango. Beto tadila mambu sambanu.

11, 12. Kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza ke tendula nki? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹¹ “Beno vila ve kikalulu ya kuyamba banzenza.” (Tanga Baebreo 13:2.) “Kikalulu ya kuyamba banzenza” ke tendula nki? Ngogo ya Polo sadilaka ke tendula kibeni “kumonisila banzenza zola.” Ziku yo ke yibusa beto Abrahami ti Loti. Bo monisilaka banzenza zola, ata bo zabaka bo ve. Nsuka-nsuka, bo bakisaka nde banzenza yango vandaka bawanzio. (Kuyantika 18:2-5; 19:1-3) Bambandu yai pusaka Bakristu ya Ebreo na kuvanda ti kikalulu ya kuyamba banzenza sambu na kumonisa zola ya kimpangi.

¹² Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya kuyamba banzenza? Beto lenda bingisa bampangi na nzo na beto sambu na kudia mpi kupesana kikesa. Ata beto me zaba ve mbote nkengi ya nziunga na beto ti nkento na yandi, beto lenda bingisa bo na nzo ntangu bo ke kwisa na dibundu na beto. (3 Yoane 5-8) Yo ke lomba ve kaka kulamba madia mingi to kubasisa mbongo mingi. Lukanu na beto kele ya kupesa bampangi kikesa, kansi ve ya kuyitukisa bo ti bima na beto. Beto fwete bingisa ve kaka bampangi yina lenda sadisa beto mpi. (Luka 10:42; 14:12-14) Kima ya kuluta mfunu kele kuyamba bampangi ata beto kele ti mambu mingi ya kusala.

13, 14. Inki mutindu beto lenda “yindula bantu yina kele na boloko”?

¹³ “Beno yindula bantu yina kele na boloko.” (Tanga Baebreo 13:3.) Polo sonikaka bangogo yai sambu na bampangi yina bo kangaka na boloko sambu na lukwikilu na bo. Polo sikisaka bampangi sambu bo ‘wilaka bantu ya boloko mawa.’ (Baebreo 10:34) Bankaka sadisaka Polo bamvula iya yina yandi salaka na boloko; kansi bampangi mingi vandaka kuzinga ntama. Inki mutindu bo lendaka kusadisa Polo? Yo lombaka nde bo landa kusamba sambu na yandi.​—Bafilipi 1:12-14; Baebreo 13:18, 19.

¹⁴ Bubu yai, bampangi mingi kele na baboloko sambu na lukwikilu na bo. Bampangi yina kele ntama ve ti baboloko yango ke sadisaka bo. Kansi bampangi mingi ke zingaka ntama. Inki mutindu beto lenda sadisa bampangi yina kele na baboloko mpi kuvila bo ve? Zola ya kimpangi ke pusaka beto na kusamba mingi sambu na bo. Mu mbandu, beto lenda samba sambu na bampangi na beto mpi bana na bo yina kele na boloko na Érythrée, bonso Paulos Eyassu, Isaac Mogos, mpi Negede Teklemariam, yina me sala dezia bamvula kuluta 20 na boloko.

15. Inki mutindu bankwelani lenda zitisa makwela na bo?

¹⁵ “Bika makwela kuvanda ya lukumu na meso ya bantu yonso.” (Tanga Baebreo 13:4.) Beto lenda monisa mpi zola ya kimpangi kana beto kele ti mabanza ya bunkete.  (1 Timoteo 5:1, 2) Mu mbandu, kana beto sala bizumba ti mpangi mosi ya bakala to ya nkento, beto ta pesa yandi ti dibuta na yandi mpasi. Bampangi ta tudilaka beto diaka ntima ve. (1 Batesalonika 4:3-8) Yindula mpi mpasi yina mpangi-nkento mosi lenda wa kana yandi zaba nde bakala na yandi ke talaka bafilme to bifwanisu ya mansoni! Keti yandi ta mona nde bakala ke zolaka yandi mpi ke zitisaka makwela?​—Matayo 5:28.

16. Inki mutindu kusepela ti bima yina beto kele na yo ke sadisaka beto na kumonisa zola ya kimpangi?

¹⁶ Sepela ti bima yina nge kele na yo. (Tanga Baebreo 13:5.) Kutudila Yehowa ntima ta sadisa beto na kusepela ti bima yina beto kele na yo. Inki mutindu yo lenda sadisa beto na kumonisa zola ya kimpangi? Kana beto ke sepela ti bima yina beto kele na yo, beto ta vila ve nde bampangi na beto me luta mbongo to bima na beto na mfunu. (1 Timoteo 6:6-8) Beto ta bokutila ve bampangi to kudiyangisa mingi sambu na luzingu na beto. Beto ta wila mpi ve bankaka kimpala to kuvanda na bwimi. Kana beto ke sepela ti bima yina beto kele na yo, beto ta kuma ti kikalulu ya kukaba.​—1 Timoteo 6: 17-19.

17. Inki mutindu kuvanda ti “kikesa mingi” ke sadisaka beto na kumonisa zola ya kimpangi?

¹⁷ “Vanda ti kikesa mingi.” (Tanga Baebreo 13:6.) Kutudila Yehowa ntima ke pesaka beto kikesa ya kununga bampasi. Kikesa yango ke sadisaka beto mpi na kuvanda ti mabanza ya mbote; mpi mabanza ya mbote ta sadisa beto na kupesa bampangi kikesa mpi kulembika bo sambu na kumonisila bo zola. (1 Batesalonika 5:14, 15) Kuzaba  nde luguluku na beto me finama lenda pesa beto kikesa, ata na nsungi ya mpasi ya nene.​—Luka 21:25-28.

18. Inki mutindu zola na beto sambu na bankuluntu lenda kuma ngolo?

¹⁸ “Beno yibuka bantu yina ke twadisaka beno.” (Tanga Baebreo 13:7, 17.) Na mabundu na beto, bankuluntu ke sadilaka ntangu na bo mpi ke salaka ngolo sambu na kusadisa beto. Ntangu beto ke yindulaka mambu yonso yina bo ke salaka, beto ke zolaka bo diaka mingi. Beto ke sosaka ve ata fioti kusala mambu yina ta pesa bo mpasi na ntima to makasi. Beto ke lemfukilaka bo na luzolo yonso. Kusala mpidina ke monisaka nde beto ke zolaka bo mpi ke pesaka bo ‘lukumu mingi sambu na kisalu na bo.’​—1 Batesalonika 5:13.

19, 20. Inki mutindu beto lenda landa na kumonisa zola ya mingi ya kimpangi?

¹⁹ Bantu me zaba nde bansadi ya Yehowa ke zolanaka mingi. Yo vandaka mpi mpidina na bilumbu ya Polo. Kansi Polo siamisaka bampangi na kuzolana diaka mingi. Yandi tubaka nde, beno landa na “kusala yo diaka mbote-mbote kibeni.” (1 Batesalonika 4:9, 10) Ya kieleka, mabaku ya kumonisa zola kele mingi!

²⁰ Yo yina, ntangu beto ta talaka mukapu ya mvula yai na Nzo ya Kimfumu, beto fwete kudiyula nde: Keti mono lenda yedisa kikalulu ya kuyamba banzenza? Inki mutindu mono lenda sadisa bampangi yina kele na baboloko? Keti mono ke zitisaka makwela, ngidika ya Nzambi? Inki ta sadisa mono na kusepela ti bima yina mono kele na yo? Inki mono lenda sala sambu na kutudila Yehowa ntima ya mvimba? Inki mono lenda sala sambu na kuzitisa mingi bankuluntu? Kana beto tomisa bikalulu na beto na mambu yai sambanu, mukapu ya mvula ta vanda ve kaka bisono ya mpamba na kibaka; yo ta sadisa beto na kulemfukila ntuma yai ya Biblia: “Mbote zola na beno ya kimpangi kuvanda kaka.”​—Baebreo 13:1.