MALADI YINA KE MANAKA VE TO KUVANDA TI BIFU NA NITU LENDA VANDA TI BUPUSI YA NGOLO NA LUZINGU YA MUNTU. Ntangu Ulf, yina vandaka ntete ngolo mpi ti mavimpi ya mbote kumaka ti kifu na nitu, yandi tubaka nde: “Mono kumaka kudiyangisa mingi. Ngolo mpi kikesa na mono manaka . . . Mono kudiwaka ‘bonso nde mono me fwa.’”

Mambu yina Ulf kutanaka ti yo ke yibusa beto nde ata muntu mosi ve na kati na beto lenda vanda kibeni ti bupusi na mavimpi na yandi. Ata mpidina, beto lenda sala mambu na mayele sambu beto bela mingi ve. Ebuna kana beto me kuma kubela mingi? Keti yo ke tendula nde beto ta vanda diaka ve na kiese? Ata fioti ve, mutindu beto ta mona yo. Beto tadila ntete mwa minsiku yina ke sadisaka na kuvanda ti mavimpi ya mbote.

VANDA “MUNTU YA KE LUTISAKA VE NDILU NA BIKALULU.” (1 Timoteo 3:2, 11) Kulutisa ndilu na kudia to na kunwa ke vandaka mbi sambu na mavimpi na beto mpi yo ke salaka nde beto basisa mbongo mingi! Biblia ke tuba nde: “Kuvanda ve na kati ya bantu yina ke nwaka vinu mingi kibeni, mpi na kati ya bantu yina ke diaka misuni ti lukasi, sambu muntu yina ke lawukaka malafu mpi muntu yina ke diaka mbiki ta kuma bansukami.”—Bingana 23:20, 21.

KUBEBISA VE NITU NA NGE. Biblia ke tuba nde: “Beto katula na nitu na beto mvindu yonso ya kinsuni mpi ya mpeve.” (2 Bakorinto 7:1) Bantu ke bebisaka nitu na bo ntangu bo ke nwaka makaya, ke sadilaka na mutindu ya mbi malafu to bima yina ke lawusaka. Mu mbandu, kimvuka mosi (U.S. Centers for Disease Control and Prevention) ke tuba nde kunwa makaya “ke nataka maladi mpi yo ke bebisaka bitini yonso ya nitu.”

BAKA NITU MPI LUZINGU NA NGE BONSO MAKABU YA MFUNU MINGI. Biblia ke tuba nde: “Na nzila [ya Nzambi] beto kele na luzingu, beto ke tambulaka, mpi beto ke zingaka.” (Bisalu 17:28) Kundima kieleka yai ke pusaka beto na kubuya kutula kukonda mfunu luzingu na beto na kigonsa, yo vanda ntangu beto ke sala kisalu, ke pusa kamio, to ke sala nsaka ya kulutisa ntangu. Kiese ya ntangu fioti lenda bebisa luzingu na beto ya mvimba!

YALA BANGINDU YA MBI. Mabanza mpi nitu na nge kele ti kuwakana ya ngolo. Yo yina, yambula kudiyangisa mingi, kuwa makasi ya ngolo, kulula, mpi bangindu ya nkaka ya mbi. Nkunga 37:8 ke tuba nde: “Yambula makasi  mpi bikisa nganzi.” Biblia ke tuba diaka nde: “Beno kudiyangisa ve ata fioti sambu na kilumbu yina ke landa, sambu kilumbu yina ke landa ta vanda ti basusi na yo.”—Matayo 6:34.

LANDA KUVANDA TI BANGINDU YA MBOTE. Bingana 14:30 ke tuba nde: “Ntima ya pima ke pesaka luzingu na nitu.” Biblia ke tuba diaka nde: “Ntima ya kiese kele nkisi ya mbote.” (Bingana 17:22) Bantu ya siansi ke ndimaka nde mambu yai kele mbote. Munganga mosi na Écosse tubaka nde: “Kana nge kele na kiese, yo ta sala nde na bilumbu ke kwisa nge bela mingi ve kansi bantu yina ke vandaka ve na kiese ke belaka mingi.”

VANDA TI KUKANGA NTIMA. Bonso Ulf, yina beto tubilaka na luyantiku, mbala ya nkaka kima ya beto lenda sala lenda vanda kaka kukanga ntima na mpasi ya ke manaka ve. Ata mpidina, beto lenda pona mutindu ya kukanga ntima. Bantu ya nkaka kumaka kudiyangisa mingi kibeni, mpi yo me salaka nde mambu na bo kubeba mingi kuluta. Bingana 24:10 ke tuba nde: “Kana nge lemba nitu na kilumbu ya mpasi, ngolo na nge ta vanda fioti.”

Ziku bantu ya nkaka yina vandaka ntete kudiyangisa mingi, me kumaka kudiwa mbote. Bo me sobaka mutindu ya kusala mambu. Bo me zabaka mitindu ya kununga mpasi yina. Yai mambu yina Ulf salaka. Yandi tubaka nde na nima ya kusamba mingi mpi kuyindulula mambu ya mbote ya Biblia, yandi “kumaka kumona mambu yina yandi lenda sala na kisika ya kumona mambu yina yandi lendaka ve kusala.” Diaka, bonso bantu mingi yina me kutanaka ti bampasi ya ngolo, yandi longukaka malongi ya mfunu na yina me tala kuwila bantu mawa mpi kuditula na kisika na bo, mpi yo pusaka yandi na kuzabisa bantu nsangu ya Biblia yina ke pesaka kikesa.

Steve mpi belaka ngolo. Ntangu yandi lungisaka bamvula 15, yandi salaka aksida yina salaka nde nitu na yandi kusala diaka ve mbote banda na nkingu tii na makulu. Ntangu yandi lungisaka bamvula 18, yandi kumaka diaka kusadila maboko na yandi. Na nima, yandi kwendaka na nzo-nkanda ya nene, kuna yandi kumaka kusadila bima yina ke lawusaka, kunwa malafu mingi, mpi kusala pite. Yandi vandaka ve ti kivuvu—tii ntangu yandi yantikaka kulonguka Biblia, yina sadisaka yandi na kusoba mutindu na yandi ya kutadila luzingu mpi na kununga bikalulu na yandi ya mbi. Yandi tubaka nde: “Mono vandaka diaka ve kudiwa mono mosi. Bubu yai luzingu na mono kele kibeni na ngemba mpi na kiese.”

Mambu yina Steve mpi Ulf tubaka ke yibusa beto mambu yina kele na Nkunga 19:7, 8: “Nsiku ya Yehowa kele ya kukuka, yo ke vutulaka ngolo. . . . Bantuma ya Yehowa kele ya lunungu, yo ke pesaka ntima kiese; nsiku ya Yehowa kele bunkete, yo ke salaka nde meso kusema.”