Keti nge ke ndimaka nde bantu lenda yidika bampasi yina ke salaka nde beto vanda ve na ngemba mpi na lutaninu mpi yina ke tulaka na kigonsa luzingu na beto ya bilumbu ke kwisa? Sambu na kuyidika bampasi na beto, beto fwete sosa ntete kuzaba kisina na yo.

Beto baka mbandu ya Tom, muntu mosi yina vandaka kubela mpi yina fwaka na nima. Sambu na nki yandi fwaka? Munganga ya lupitalu yina Tom kwendaka ntangu fioti na ntwala nde yandi fwa sonikaka nde: “Ntangu yandi yantikaka kubela, ata muntu mosi ve sosaka kuzaba kima yina vandaka kubedisa yandi.” Yo ke monana nde minganga yina sansaka ntete Tom vandaka kaka kupesa yandi bankisi sambu yandi kudiwa mbote.

Keti bantu ke sosaka mpi kukatula bampasi ya nsi-ntoto mutindu mosi? Mu mbandu, ntangu baluyalu ke nwanisaka mambu ya mbi, bo ke basisaka bansiku, ke tulaka bakamera sambu na kukengila bantu to bisalu, mpi ke yikaka bapolisi. Ata mambu yai ke vandaka mbote na mutindu mosi buna, yo ke katulaka ve mambu yina ke vandaka na kisina ya bampasi. Mbala mingi, mambu yina bantu ke salaka ke monisaka bikalulu, bangindu, mpi bampusa na bo.

Daniel, yina ke zingaka na insi mosi na Amerika ya Sudi yina kele na kinsukami ya ngolo ke tuba nde: “Ntete, beto vandaka kuzinga mbote. Beto vandaka ve kuzinga na boma ya miyibi yina ke tambulaka ti minduki. Kansi bubu yai bambanza mpi babwala yonso ke vandaka ve na ngemba. Mpasi ya mbongo me monisaka kibeni bikalulu ya bantu mingi; bo kele lukasi mpi bo ke zitisaka ve luzingu ya bantu ya nkaka ti bima na bo.”

Elias, bakala mosi yina tinaka bitumba na Moyen-Orient mpi yina kumaka kulonguka Biblia ke tuba nde: “Mabuta mpi bamfumu ya mabundu ti ya politiki vandaka kusiamisa baleke mingi ya bwala na beto na kunwana bitumba sambu bantu kukuma kutadila bo bonso bantu ya lukumu. Bo vandaka kusonga mpi baleke yina vandaka na kimvuka ya bambeni mambu ya mutindu mosi! Mambu yai yonso pusaka mono na kumona mutindu kutula ntima na bana ya bantu ke nataka mpasi.”

Biblia ke tuba nde:

• “Mabanza ya ntima ya muntu kele mbi yantika kileke na yandi.”—Kuyantika 8:21.

• “Ntima kele luvunu kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni. Nani lenda zaba yo?”—Yeremia 17:9.

• “Bangindu ya mbi, kufwa bantu, . . . pite, kuyiba, kimbangi ya luvunu, . . . ke katukaka na ntima.”—Matayo 15:19.

Bantu ke kukaka ve kuzwa nkisi sambu na kumanisa bikalulu ya mbi yina ke vandaka na kati na beto. Ya kieleka, bikalulu yai ke landa kukuma mbi kuluta, mutindu disolo ya me luta tubilaka yo. (2 Timoteo 3:1-5) Mambu yai ke salama ata bubu yai bantu ke zaba mambu mingi mpi ata bo kele ti mitindu mingi ya kusolula ti bantu ya nkaka! Ebuna, sambu na nki beto lenda kuka ve kusala nde nsi-ntoto kuvanda na ngemba mpi na lutaninu? Keti bantu lenda kuka to ve kusala nde nsi-ntoto kuvanda na ngemba mpi na lutaninu? Keti nsi-ntoto yai lenda vanda kibeni na ngemba mpi na lutaninu?

Ata beto lenda kuka na mutindu mosi buna kusoba bikalulu ya mbi ya bantu, beto ta kuka ve kusala nde nsi-ntoto yai kuvanda kibeni na lutaninu. Sambu na nki? Sambu beto kele ti bandilu.

 Kieleka ya mfunu yo yai: “Muntu . . . kele ve ti kiyeka ya kutwadisa kitambi na yandi mosi.” (Yeremia 10:23) Ee, Nzambi salaka beto ve sambu nde beto kuditwadisa. Ya kieleka, yandi salaka beto ve sambu na kuyala bantu ya nkaka kaka mutindu yandi salaka beto ve sambu beto zinga na nsi ya masa!

Beto baka mbandu, keti bantu ke zolaka nde bantu yina kele kiteso mosi ti bo kusonga bo mutindu bo fwete zinga to bansiku ya mbote yina bo fwete zitisa? Keti bantu ke zolaka nde bantu ya nkaka kusonga bo mutindu bo fwete tadila mambu bonso kubasisa divumu to mutindu bo fwete pesa bana na bo disipline? Yai kele kaka mwa mambu yina ke salaka nde bantu kukabwana. Ata yo lenda vanda mpasi na kundima, mambu yina Biblia ke tubaka ke vandaka ya masonga. Beto ke vandaka ve ti kiyeka to nswa ya kuyala bantu ya nkaka. Ebuna, na wapi beto lenda zwa lusadisu?

Mvutu kele nde beto fwete sosa lusadisu na Ngangi na beto. Sambu yandi muntu salaka beto! Yandi me vilaka beto ve mutindu bantu ya nkaka ke yindulaka. Ya kieleka, Biblia ke monisaka nde yandi ke vandaka ti susi na beto. Kana beto me bakisa mukanda yai ya me swaswana ti mikanda ya nkaka, beto ta kudizaba mpi mbote. Diaka, beto lenda bakisa sambu na nki disolo ya luzingu ya bantu me fuluka ti bampasi. Beto lenda zaba kikuma kaka bonso muntu mosi ya filozofi ya Allemagne yina sonikaka nde, “makanda mpi baluyalu me longukaka ve ata kima mosi na disolo ya luzingu ya bantu, yo yina bo me sobaka ve bikalulu na bo.”

Muntu mosi ya mayele tubaka nde “mayele ke monanaka ya lunungu na bana na yo yonso.” (Luka 7:35) Yezaya 2:22 kele ti mbandu ya mayele ya mutindu yai; yo ke tuba nde: “Sambu na mambote na nge mosi, yambula kutula ntima na muntu.” Ndongisila yai ya mbote lenda sadisa beto na kutula ve kivuvu na mambu ya luvunu yina ta salama ve ata fioti. Kenneth, yina ke zingaka na Amerika ya Nordi, na mbanza mosi yina mambu ya mubulu ke salamaka mingi, ke tuba nde: “Bantu ya politiki mingi ke tubaka nde bo ta tomisa mambu, kansi bo lenda kuka ve. Mutindu bo ke kukaka ve ke yibusaka beto ntangu yonso mayele ya Biblia.”

Daniel yina beto tubilaka na luyantiku ke tuba nde: “Mambu yina ke salamaka konso kilumbu ke yibusaka mono kibeni nde bantu lenda ve kuditwadisa. . . . Kutula ntima na mbongo yina nge kele na yo na banki to kubumba mbongo ke tendula ve nde nge ta vanda na lutaninu na bilumbu ke kwisa. Mono me monaka mutindu bantu ke kudiyangisaka mingi sambu na mambu yai.”

Biblia ke sadisaka beto kaka ve na kutula ve ntima na balusilu ya luvunu; yo ke pesaka beto mpi kivuvu mutindu beto ta mona yo.