Na mabuta mingi, bo ke vingilaka nde bana kupesa maboko na bisalu ya nzo, mpi bo ke salaka yo kukonda kubokuta. Na mabuta ya nkaka, bibuti ke pesaka bana kaka bisalu fioti mpi bana ke sepelaka mutindu bo ke salaka diaka ve mingi.

Bantu ya ke salaka bansosa ke tuba nde kikalulu yai ke monana mingi na Mputu; kuna yo ke monana nde bana ke salaka ve ata kisalu mosi. Kibuti mosi, zina na yandi Steven, ke tuba nde: “Bubu yai, bibuti ke bikisaka bana bo mosi, bo ke bula bansaka ya video, bo ke sakana na Internet, mpi bo ke tala televizio. Bo ke pesaka bo ve bisalu ya kusala.”

Inki nge ke yindula? Bisalu ya nzo ke vandaka mfunu sambu na kutula bunkete na nzo; kansi, keti yo kele mpi mfunu sambu na kusadisa mwana na kuyela?

Bibuti ya nkaka ke zolaka ve kupesa bana na bo bisalu ya nzo, mingi-mingi kana bana yango kele dezia ti mambu mingi ya kusala konso mposo, mu mbandu badevware mpi mambu yina bo fwete sala na nima ya nzo-nkanda. Kansi, beto tadila mambote ya kupesa bana bisalu ya nzo.

Bisalu ya nzo ke sadisaka bana na kuyela. Yo ke monana nde bana yina ke salaka bisalu ya nzo ke nungaka mingi na nzo-nkanda, mpi yo fwete yitukisa beto ve. Kana mwana ke pesa maboko na bisalu ya nzo, yo ta sadisa yandi na kuyedisa bikalulu yai ya mfunu ya ke sadisaka muntu na kulonguka mbote: kuditudila ntima, kudiyala, mpi kikesa.

Bisalu ya nzo ke yidikaka bana na kusadila bantu ya nkaka. Bantu ya nkaka me monaka nde bana yina ke pesaka maboko na bisalu ya nzo, ke salaka bisalu ya kusadisa bantu kana bo me yela. Diambu yai ke yitukisa ve, sambu bisalu ya nzo ke pesaka bo formasio ya kutula mambote ya bantu ya nkaka na ntwala ya mambote na bo. Kansi, Steven, yina beto tubilaka na luyantiku ke tuba nde: “Kana bibuti ke pesa ve bana bisalu, bana ke longukaka nde bo kele na nzo kaka sambu bantu kusadila bo; mpi ntangu bo ta yela, bo ta vanda ti dibanza ya mbi na yina me tala mikumba na bo mpi bisalu ya ngolo yina bo fwete sala na luzingu.”

Kusala bisalu ya nzo ke salaka nde dibuta kuvanda na bumosi. Na nsadisa ya bisalu ya nzo, bana ke bakisaka ve kaka nde bo kele bantu ya mfunu na dibuta kansi mpi nde bo kele ti mambu ya kusala na dibuta. Bana ta baka ve dilongi yai kana bibuti ke songa bo nde bisalu ya ke salamaka na nima ya nzo-nkanda kele mfunu mingi kuluta bisalu ya nzo. Kudiyula, ‘Nki mambote mwana na mono ta baka kana yandi kele na bangwisana ya ngolo na ekipi mosi ya  nkweso kansi yandi kele ve ti bangwisana ya ngolo na dibuta na beto?’

Yantika ntangu bana kele baleke. Bantu ya nkaka ke tubaka nde bibuti fwete pesa bana na bo bisalu ya nzo kana bo me lungisa bamvula tatu. Bankaka ke tubaka nde bo fwete pesa bo bisalu yina kana bo me lungisa bamvula zole to nkutu ntangu bo kele bana ya fioti. Ngindu ya mfunu yo yai: bana ya fioti ke zolaka kusala kisalu ti bibuti na bo mpi bo ke landaka mbandu na bo.—Munsiku ya Biblia: Bingana 22:6.

Pesa bana bisalu ya ke wakana ti mvula na bo. Mu mbandu, nge lenda lomba mwana ya bamvula tatu na kuyidika bima ya yandi ke sakanaka ti yo, na kukombula bima yina ke bwa, to na kuyidika bilele. Bana yina me yela lenda katula pusiere na nzo, kuyobisa kamio, mpi kulamba madia. Pesa mwana kisalu na kutadila ngolo na yandi. Nge lenda yituka na kumona mutindu yandi ta kuma kusala bisalu ya nzo na kiese yonso.

Songa yandi bisalu yina yandi fwete sala ntete. Yo lenda vanda mpasi kana mwana kele ti badevware mingi ya kusala konso kilumbu. Kansi, mutindu mukanda mosi (The Price of Privilege) ke tuba, kubuyisa mwana na kusala bisalu ya nzo sambu yandi baka matonsi mingi na nzo-nkanda “ke monisa nde bibuti ke tula ve mambu ya me fwana na kisika ya ntete.” Mutindu beto tubilaka yo dezia, kusala bisalu ya nzo ke sadisaka bana na kukuma bana ya nzo-nkanda ya mbote. Mpi malongi yina bo ke baka ta sadisa bo ntangu bo ta kuma ti dibuta na bo mosi.—Munsiku ya Biblia: Bafilipi 1:10.

Tula dikebi na lukanu kansi ve na mutindu kisalu me salama. Mwana lenda baka ntangu mingi na kumanisa kisalu mosi. Nge lenda mona mpi nde yandi me sala yo mbote ve. Kana yo salama mutindu yina, kusala ve kisalu yina na kisika na yandi. Lukanu na nge kele ve nde kisalu kusalama mbote mutindu mbuta lenda sala yo kansi yo kele ya kusadisa mwana na kulonguka kusala kisalu mpi kubaka kiese yina kisalu ke nataka.—Munsiku ya Biblia: Longi 3:22.

Tula dikebi na mambote ya kisalu. Bantu ya nkaka ke tubaka nde kana nge futa mwana sambu yandi sala bisalu ya nzo, yo ta longa yandi na kusala kisalu mbote. Bankaka ke tubaka nde yo ke salaka nde bana kutula dikebi na kima yina bo ta baka na dibuta kansi ve na kisalu yina bo ke sala. Bo ke kebisaka mpi nde mwana lenda buya kusala bisalu ya nzo kana yandi kele ti mbongo mingi; mpi diambu yai ke monisa nde yandi ke baka ve mambote ya kusala bisalu ya nzo. Inki dilongi yo ke pesa? Yo ta vanda mbote kana bibuti ke pesa ve mwana mbongo sambu na bisalu ya nzo yina yandi ke sala.