Nki Bambuma Lulendo Kebutaka?

KETI nge mezingaka ntete ti muntu mosi ya vandaka ti kikalulu ya kukitisa nge? Mu mbandu mfumu ya nzo, ya kisalu, to mpi mpangi na nge mosi ya vandaka kumona nge na nsi ya makulu na yandi mpi bonso kima ya nzanzi? Nki mutindu nge vandaka kumona yandi? Keti yandi vandaka kusepedisa nge? Ata fyoti ve! Sambu na nki? Sambu lulendo na yandi vandaka bonso kibaka mosi ya vandaka kukangisa nge na kusolula ti yandi.

Lulendo kenataka muntu na kumona bankaka na nsi ya makulu na yandi, ebuna yandi mosi kekudimonaka ntangu yonso na zulu na bo mpenza. Muntu ya mutindu yina ketubaka ve kima ya mbote sambu na bantu yankaka. Yandi kemonaka kaka kima ya mbi na nitu ya bankaka. Mabanza na yandi kevandaka mutindu yai: “Ee, yandi lenda vanda ti bikalulu ya mbote, kansi tala mbi na yandi to kifu na yandi yo yai.”

Na kati ya mukanda mosi (Thoughts of Gold in Words of Silver), bo ketendula lulendo mutindu yai: “Kikalulu mosi ya kebebisaka muntu ntangu yonso. Yo kedyaka muntu na kati, yo kebikisaka ve kima mosi ya lenda pesa kyese.” Mfunu ya kuyituka kele ve na kumona nde ata muntu mosi ve kezolaka kuvanda ti muntu ya lulendo. Na kutuba ya mbote, muntu ya lulendo kebukaka mbuma ya mbi: yandi kevandaka ve ti banduku ya kyeleka. Mukanda yina keyika nde: “Kansi bantu kezolaka bantu ya kudikulumusa, bayina ve ya kematisaka mapeka nde bo ke bantu ya kudikulumusa, kansi bayina ke mpenza bantu ya kudikulumusa.” Yo yina, Biblia ketuba mbotembote nde: “Lulendo ke bwisaka muntu, kansi muntu yina kele pima bo ke zitisaka yandi.”​—⁠Bingana 29:⁠23.

Kansi, katula kinduku ti luzitu ya kekatuka na bantu, nki mutindu lulendo lenda bebisa kinduku ya muntu ti Nzambi? Nki mutindu Nzambi ketadilaka muntu ya lulendo, ya kematisaka mapeka, ti muntu ya kebulaka ntulu? Nki ke mfunu na meso ya Nzambi, lulendo to kudikulumusa?

Dilongi ya Kudikulumusa

Nsoniki ya Bingana sonikaka na nsadisa ya mpeve ya Nzambi nde: “Lulendo ke bwisaka muntu, yo ke fwaka muntu. Mbote na kuzinga ti nsukami na ntima mosi ya mbote, kansi mbote ve na kukabisa bima ya muyibi ndonga mosi na bantu ya lulendo.” (Bingana 16:​18, 19) Kana beto tadila mbandu ya Namani, mfumu ya basoda ya Siria, yina zingaka na ntangu ya profete Elisa, beto tamona nde mukapu yai kesonga nzila ya mayele.

Namani vandaka na maladi ya lepre. Ntangu yandi kesosa muntu ya kubelula yandi, yandi kwendaka na Samaria ti ngindu ya kukutana yandi mosi ti Elisa bo solula. Kansi Elisa tindilaka Namani ndinga nde yandi kwenda kuyobila mbala nsambwadi na Nzadi ya Yordani. Namani monaka nde kima ya Elisa salaka ti ndongisila ya yandi pesaka yandi  vandaka mafingu sambu na yandi. Sambu na nki Elisa fwete tinda muntu na kisika ya kubasika sambu bo solula? Yandi monaka mpi nde masa ya Yordani meluta masa ya Siria ve ata na kima mosi! Kima ya kusalaka yandi mpidiyai vandaka lulendo. Nki kulandaka? Kyese mingi sambu na yandi, Namani landaka ndongisila yina ya mbote. “Yandi kwendaka na nzadi ya Yordani, yandi kudikotisaka na masa mbala nsambwadi mutindu muntu ya Nzambi songaka yandi, ebuna maladi na yandi yonso manaka; nitu na yandi kumaka diaka mbote ti kitoko bonso ya mwana ya fioti.”​—⁠2 Bantotila 5:⁠14.

Kudikulumusa fyoti kelutaka kunata mambote ya mingi.

Mbuma ya Kikalulu ya Kuditombusa

Kansi, mbuma ya lulendo kebutilaka muntu lenda vanda mbi kuluta mwa mambote to lufutu ya yandi zolaka kubaka. Kele ti lulendo yankaka ya kuluta, ya bo kebingaka na Kigreki nde “hubris.” William Barclay, ntendudi ya bangogo ya Kigreki ketuba nde, “hubris kele lulendo mosi ya kuvukisa ti nku . . . , kusala mambu na kilau sambu na kupesa bantu yankaka nsoni.”

Mbandu mosi ya lulendo ya kuluta ndilu yai kele na kati ya Biblia. Mukanda Étude perspicace des Écritures ketendula nde: “Nahashi, tata ya Anuni, sadilaka Davidi mambote. Yo yina, ntangu yandi fwaka, Davidi tindaka bantu na yandi sambu na kupesa mwana na yandi Anuni kikesa. Kansi, ntangu bambuta ya bwala songaka Anuni nde Davidi tindaka bantu na mayele ya mbi sambu na kulonguka mutindu ya kunwanisa bwala, yandi pesaka bantu ya Davidi nsoni. Yandi kululaka bo mandefu lweka mosi, yandi zengaka bilele na bo tii na luketo, ebuna yandi vutulaka bo.” a Barclay ketendula nde: “Dyambu yina vandaka hubris. Yo vandaka mafingu, kupesa bakwetu nsoni na meso ya bantu.”​—⁠2 Samuele 10:​1-5.

Ee, muntu ya lulendo lenda sala mambu ya kilau mutindu yai, yandi lenda pesa bakwetu nsoni. Yandi kewaka kyese ya kusala bankaka mambu ya bo kesalaka bantu ve; yandi kesepelaka kana dikambu ya mpasi to ya nsoni mebwila bantu yankaka. Kansi, kikalulu ya kukatula bankaka luzitu kele mbele ya makasi zole. Na nsuka na yo, kimbeni kekotaka ye kinduku kefwaka.

Nki mutindu Mukristu ya kyeleka lenda monisa lulendo ya mbi ya mutindu yai, sambu beto kezaba nde Mfumu ya Bakristu songaka bo na ‘kuzola bampangi na bo bonso bo mosi’? (Matayo 7:12; 22:39) Yo ke kima mosi ya kewakana ve ti mambu yonso ya Nzambi ti Kristu kezolaka. Na mambu yai, Barclay ketuba kima yai ya beto fwete simba: “Hubris kele lulendo yina kenataka muntu na kuvweza Nzambi.” Yo kele lulendo ya ketindaka muntu na kutuba nde: “Yehowa kele ve.” (Nkunga 14:​1, NW) To mutindu Nkunga 10:4 ketuba: “[Muntu ya mbi] ke tubaka na  lulendo na yandi nde: ‘Nzambi ta pesa mono ndola ve! Yandi ke kotaka mambu na mono ve!’ ” Lulendo ya mingi ya mutindu yina, kenatilaka ve muntu kaka kimbeni ya banduku ti bampangi na yandi, kansi yo kekumisaka yandi mpi mbeni ya Nzambi. Yo kebutaka mbuma ya mbi mpenza!

Kubika Ve Lulendo Yo Bebisa Nge

Lulendo ke mitindu mingi: lulendo ya insi na nge, ya mpusu ya nitu, ya dibuta kana yo ke na mbongo, ya nivo ya luzingu, ya nzo-nkanda ya nge salaka, ya kimvwama, ti ya kiyeka. Mambu yai to yankaka lenda sala nde lulendo kukotila nge mpi yo fwa bumuntu na nge.

Bantu mingi kemonanaka bantu ya kudikulumusa na meso ya bamfumu to mpi ya banduku. Kansi ntangu yandi mosi kekumaka mfumu, kudikulumusa yango kewalukaka. Na mbala mosi, yandi kenyokulaka bayina yandi kemonaka nde bo ke na nsi na yandi! Beto kemonaka kikalulu yai na bayina kelwataka bilele to bampete ya kesonga kiyeka. Bayina kekumaka mpi bamfumu na luyalu ya insi, kelutaka kukuma lulendo na ntwala ya bantu ya bo kesadilaka. Bo kemonaka nde kele bantu muntu fwete sadila bo, olie bo sadila bantu. Lulendo lenda kumisa nge muntu ya nku, ya kukonda mawa; kansi kudikulumusa lenda kumisa nge muntu ya mbote.

Yezu lendaka kuvanda muntu ya nku mpi ya lulendo na meso ya balongoki na yandi. Sambu, yandi vandaka muntu ya kukuka, Mwana ya Nzambi, kansi balandi na yandi vandaka bantu ya kukonda kukuka, kisalu na bo kuwa makasi ti kudasuka. Ata mpidina, wa mutindu Yezu songaka bayina yonso vandaka kuwila yandi: “Beno kwisa na mono, beno yonso bantu yina me lemba, sambu beno ke nata kilo ya nene, ebuna mono ta pesa beno ntangu ya kupema. Beno baka kilo na mono, beno nata yo; beno vanda balonguki na mono, sambu mono kele muntu ya pima, mono kele muntu ya ntima ya mbote; ebuna beno ta zaba kupema. Kilo yina ya mono ta pesa beno yo kele mpasi ve na kunata yo, sambu yo kele kilo mingi ve.”​—⁠Matayo 11:​28-30.

Keti beto kesalaka ngolo ntangu yonso na kulanda mbandu ya Yezu? To beto kevandaka na ntima ya mbi, ntima ya ngolo, bantu ya kingolongolo, ya kukonda mawa mpi ya lulendo? Beto landa mbandu ya Yezu, beto pesa bantu kyese, kansi mpasi ve. Beto pesa ve lulendo nzila yo bebisa beto.

Keti mambu yai yonso ketuba nde lulendo yonso kele mbi?

Kudizitisa Kele Kuditula Mapeka Ve

Lulendo yankaka ke mbi ve, yo ke kikalulu ya kudizitisa. Kudizitisa kele kupesa nitu na nge mosi kilo. Yo kemonisa nde nge kebanzilaka mambu ya bantu yankaka lenda yindula sambu na nge. Nge ketulaka dikebi na nitu na nge ti na lukumu na nge. Kingana mosi ya bantu ya Espagne ketuba masonga nde: “Songa mono nge ketambulaka ti nani, mono tasonga nge kana nge ke nani.” Kana nge kezola kuvanda kinduku ti bamvwanzi, bamolo, biyungu, mpi bayina ketubaka mambu ya buzoba, nge takuma mpi bonso bo. Bikalulu na bo tasambukila nge, ebuna luzitu na nge mosi takatuka bonso ya bo.

Ya kyeleka, kele ti lulendo yankaka ya kuluta ndilu ya beto lenda binga nde kuditula mapeka. Balongi ya Bansiku ti Bafarize vandaka lulendo mingi sambu na bansiku ya bambuta na bo ti kinzambi na bo ya kuluta ndilu. Yezu kebisaka bantu nde: “Mambu yina yonso ya bo ke salaka, bo ke salaka yo sambu na kudisonga na bantu. Bo ke lwataka babwate ya kuluta nene ya baverse ya Mukanda ya Nzambi na ilungi na bo ti na maboko na bo; bo ke tulaka malenda ya nda na nsuka ya bilele na bo [sambu bo monika bantu ya melutaka kuzola Nzambi]. Bo ke zolaka kuvanda na bisika ya luzitu na bafete ti na bakiti ya ntete na banzo ya bisambu. Bo ke zolaka nde bantu kupesa bo mbote na bazandu, bo binga bo nde ‘Longi’.”​—⁠Matayo 23:​5-7.

Yo yina, kudizitisa kelombaka kuvanda ti bukatikati. Yibuka mpi nde Yehowa kemonaka ntima. Yandi kemonaka nganda mpamba ve. (1 Samuele 16:7; Yeremia 17:10) Kudimona muntu ya lunungu kele lunungu ya Nzambi ve. Kansi, tala ngyufula ya beto lenda yula ntangu yai: Nki mutindu beto lenda kuna kikalulu ya mbote ya kudikulumusa sambu beto buka ve bambuma ya mbi ya lulendo kenataka?

[Noti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Namani kudikulumusaka fyoti ye yandi bakaka mambote mingi