“Bika nde Mutangi Kusadila Luswasukusu”

“Kana beno memona kima ya mvindu yina kenataka mbungulu . . . metelama na kisika ya santu . . . ntangu yina, bika bayina kele na Yudea kubanda kutina na bangumba.”​—MATAYO 24:​15, 16, NW.

1. Nki kusalamaka na nima ya kulungana ya lukebisu ya Yezu yina kele na Luka 19:​43, 44?

 KANA bo meyita kusonga beto nde kigonsa kekwisa, yo lenda sadisa beto na kutina yo. (Bingana 22:⁠3) Yibuka ntangu yai Bakristu ya ntete yina vandaka na Yeruzalemi ntangu Baroma mekatuka imene na mvu 66 ya T.B. Yezu yitaka kusonga bo nde basoda tazyunga mbanza yina mpi tafwa yo. (Luka 19:​43, 44) Bayuda mingi wilaka yandi ve. Kansi balongoki ya Yezu landaka lukebisu na yandi. Yo yina bo gulukaka na mvu 70 ya T.B.

2, 3. Sambu na nki beto fwete tula dikebi na mbikudulu ya Yezu yina kele na Matayo 24:​15-21?

² Na mbikudulu yina, ya ketadila beto mpi bubu yai, Yezu pesaka kidimbu mosi ya kesonga mambu bonso bamvita, nzala, kunikana ya ntoto, bamaladi, ti kunyokula Bakristu sambu na kisalu na bo ya kusamuna Kimfumu ya Nzambi. (Matayo 24:​4-14; Luka 21:​10-19) Yezu pesaka mpi nsapi mosi ya lendaka kusadisa balongoki na yandi na kuzaba nde nsuka vandaka mefinama: ‘kima ya mvindu yina kenataka mbungulu ya kutelama na kisika ya santu.’ (Matayo 24:​15, NW) Bika beto tadila dyaka mambu yai ya mfunu sambu na kumona mutindu yau metala luzingu na beto ya ntangu yai ti ya bilumbu kekwisa.

³ Ntangu yandi tendulaka kidimbu imene, Yezu tubaka nde: “[“Kana beno memona kima ya mvindu yina kenataka mbungulu, mutindu bo tubilaka yo na nzila ya profete Daniele, yo metelama na kisika ya santu, (bika mutangi kusadila luswasukusu),” NW]. Ebuna, na ntangu yina, bantu yina ta vanda na ntoto ya Yudea, mbote bo tina na ndambu yina kele bangumba. Muntu yina ta vanda na ludi ya nzo, mbote yandi kutuluka, kansi yandi kukota diaka ve na nzo sambu na kubaka bima yina kele na nzo. Muntu yina kele na bilanga, yandi kuvutuka diaka ve na nzo na yandi sambu na kwenda kubaka kazaka na yandi. Na bilumbu yina, mawa mingi na bankento yina ta vanda na mavumu ti na bayina ta vanda na bana ya fioti ke nwa mabele! Beno samba Nzambi na mpila nde kilumbu yina ya beno ta tina yo vanda ve na ntangu ya madidi to na Kilumbu ya Kupema! Sambu na bilumbu yina, mpasi mingi ta vanda. Yo ta vanda mpasi mosi ya ngolo yina me bwaka ntete ve katuka kuna ya Nzambi salaka bima yonso tii bubu yai. Ata mpasi ya nkaka ya mutindu yina ta vanda diaka ve.”​—⁠Matayo 24:​15-21.

4. Nki kesonga nde Matayo 24:15 lunganaka mpi na mvu-nkama ya ntete?

⁴ Nsangu ya Marko ti Luka keyika bantendula yankaka. Mu mbandu: kisika Matayo ketuba nde “metelama na kisika ya santu,” Marko 13:14 ketuba nde metelama ‘na kisika ya yo lenda kuvanda ve.’ Luka 21:20 keyika bangogo ya Yezu yai: “Ntangu beno ta mona basoda me kwisa kuziunga bwala Yeruzalemi, beno ta zaba nde me bika fioti Yeruzalemi ke fwa.” Bansa yai yonso  kesadisa beto na kuzaba nde, mambu yai lunganaka mbala ya ntete na mvu 66 ya T.B., ntangu Baroma bandaka kupanza Yeruzalemi ti tempelo na yo​—⁠kisika ya santu na meso ya Bayuda kansi ya vandaka dyaka ve ya santu na meso ya Yehowa. Mbungulu ya kyeleka salamaka ntangu Baroma kufwaka mbanza yango ti tempelo mbote-mbote na mvu 70 ya T.B. Na ntangu yina “kima ya mvindu” vandaka nki? Ye nki mutindu yo ‘telamaka na kisika ya santu’? Bamvutu ya bangyufula yai tasadisa beto na kumona pwelele nki mutindu yo tasalama mpi na ntangu na beto.

5, 6. (a) Sambu na nki yo lombaka nde batangi ya Daniele kapu 9 kusadila luswasukusu? (b) Nki mutindu mbikudulu ya Yezu ya metala “kima ya mvindu” kulunganaka?

⁵ Yezu songaka batangi nde bo sadila luswasukusu. Batangi ya nki? Ziku ya kapu 9 ya mukanda ya Daniele. Kuna, profete kesonga beto nki ntangu Mesia zolaka kumonana. Yo ketuba mpi nde yo lombaka nde bo “fwa” yandi na nima ya bamvula tatu ti ndambu. Profete ketuba nde: “[Na zulu ya mapapu ya bima ya mvindu tavanda muntu yina kenataka mbungulu,” NW]. Yandi ta sala kaka bisalu na yandi ya mbi ti ya nsoni tii kuna kilumbu ya nsuka ya Nzambi yidikilaka yandi kulunga.”​—⁠Daniele 9:​26, 27; tala mpi Daniele 11:31; 12:⁠11.

⁶ Bayuda vandaka kuyindula nde mambu ya Daniele tubaka lunganaka kiteso ya bamvula 200 na ntwala, ntangu Antiochus IV kwendaka kuvweza tempelo. Kansi Yezu vandaka ve ngindu mosi ti bo, yandi songaka batangi na kuvanda ti luswasukusu, sambu “kima ya mvindu” vandaka metelama ntete ve “na kisika ya santu.” Yo kemonana mbote nde Yezu vandaka kutubila basoda ya Roma yina kwisaka na mvu 66 ya T.B. ti bampete na bo. Bampete yina, ya bo vandaka kusadila banda ntama, vandaka mpenza biteki mpi bima ya mvindu na meso ya Bayuda. a Kansi, nki ntangu basoda ya Roma ‘telamaka na kisika ya santu’? Bo telamaka pana na ntangu ya bo kwendaka ti bampete na bo na kunwanisa Yeruzalemi ti tempelo, bisika ya Bayuda vandaka kumona bonso bisika ya santu. Nkutu Baroma bandaka kupanza kibaka yina vandaka penepene na tempelo. Ya kyeleka, kima yai, ya bo vandaka kumona banda ntama nde kima ya mvindu, kwendaka kutelama ntangu yai na kisika ya santu!​—⁠Yezaya 52:1; Matayo 4:5; 27:53; Bisalu 6:⁠13.

“Kima ya Mvindu” ya Ntangu na Beto

7. Nki mbikudulu ya Yezu ke na kulungana na ntangu na beto?

⁷ Kubanda na Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba, beto kemonaka kulungana ya nene ya kidimbu ya Yezu yina kele na Matayo kapu 24. Kansi, yibuka bangogo na yandi yai: “Kana beno memona kima ya mvindu yina kenataka mbungulu . . . metelama na kisika ya santu . . . ntangu yina, bika bayina kele na Yudea kubanda kutina na bangumba.” (Matayo 24:​15, 16, NW) Kitini yai fwete lungana mpi na ntangu na beto.

8. Kubanda ntama, nki mutindu Bambangi ya Yehowa zabaka “kima ya mvindu” na ntangu na beto?

⁸ Sambu na kusonga nde bansadi ya Yehowa ketulaka ntima nde mbikudulu yai talungana, Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Yanuari 1, 1921 tadilaka yo na kuwakana ti mambu ya vandaka kusalama na Moyen-Orient. Na nima, na nimero ya Desembri 15, 1929, na lutiti 374, Nzozulu ya Nkengi tubaka pwelele nde: “Mambu yonso ya Société des Nations kesala kele sambu na kutinisa bantu na Nzambi mpi na Kristu, yo yina, yo kele kima ya kenataka mbungulu, yo kele kisalu ya Satana, mpi kima ya nzanzi na meso ya Nzambi.” Yo kesonga nde “kima ya mvindu” basikaka na 1919. Na nima, Société des Nations kumaka Nations unies. Banda ntama, Bambangi ya Yehowa kesamunaka nde kimvuka yai ya bantu kusalaka sambu na kutula ngemba kele kima ya mvindu na meso ya Nzambi.

9, 10. Mpila na beto ya ntete ya kubakisa mpasi ya nene nataka beto na kumona nde “kima ya mvindu” telamaka na kisika ya santu nki ntangu?

⁹ Disolo ya meyita mekatuka kutendula na bunkufi mutindu ya mpa ya kubakisa bangindu mingi ya kele na Matayo kapu 24 ti 25. Keti yo mefwana  na kutendula dyaka ‘kima ya mvindu yina tatelama na kisika ya santu’? Ee, yo mefwana. Yezu Kristu monisaka nde ‘kutelama na kisika ya santu’ ti luyantiku ya “mpasi” tasalama na ntangu mosi. Yandi kabulaka yo ve. Yo yina, ata “kima ya mvindu” kevandaka awa banda ntama, beto fwete yindula dyaka na yina metala ntangu yo ‘tatelama na kisika ya santu’ ti ntangu mpasi ya nene tayantika. Sambu na nki?

¹⁰ Ntete bantu ya Nzambi vandaka kubakisa nde kitini ya ntete ya mpasi ya nene yantikaka na 1914, ebuna kitini ya nsuka tavanda na bitumba ya Armagedoni. (Kusonga 16:​14, 16; fwanisa ti Nzozulu ya Nkengi [ya Kingelesi] ya Aprili 1, 1939, lutiti 110.) Yau yina, beto mebakisa sambu na nki bo vandaka kuyindula nde “kima ya mvindu” ya ntangu na beto fwete vanda yo telamaka na kisika ya santu ntama mingi ve na nima ya Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba.

11, 12. Na mvu 1969, nki ntendula ya mpa pesamaka na yina metala mpasi ya nene?

¹¹ Kansi, na bamvula ya nima, beto bakisaka mambu mutindu yankaka. Na Kiya, Yuli 10, 1969, na Lukutakanu ya Bansi Mingi, “Ngemba na Zulu ya Ntoto,” (Peace on Earth) ya bo salaka na New York, F. W. Franz, yina vandaka kilandi ya prezida ya Watch Tower Bible and Tract Society na ntangu yina, salaka disolo mosi ya kafukafu. Mpangi Franz tadilaka dyaka mutindu ya ntama ya kubakisa mbikudulu ya Yezu mpi yandi tubaka nde: “Beto vandaka kutendula nde ‘mpasi ya nene’ yantikaka na 1914 ya T.B. mpi nde Nzambi zengaka yo ntangu yandi sukisaka Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba na Novembri 1918. Kubanda na ntangu yina, Nzambi pesaka ntangu sambu ndambu ya Bakristu ya kupakulama ya yandi solaka kusala kisalu na bo, na ntwala yandi bwisa kitini ya nsuka ya ‘mpasi ya nene’ na bitumba ya Armagedoni.”

¹² Na nima, yandi pesaka ntendula ya mpa mutindu yai: “Sambu yo vanda mutindu mosi ti mambu yina salamaka na mvu-nkama ya ntete . . . ‘mpasi ya nene’ ya ntangu yai kubandaka ve na 1914 ya T.B. Kima ya kubandaka na Yeruzalemi ya ntangu yai na 1914-1918 vandaka kaka ‘luyantiku ya mpasi’ . . . Kansi ‘mpasi ya nene,’ yina tabika kubwa dyaka ve, kele na bilumbu kekwisa, mpamba ve, yo tavanda lufwa ya lusambu ya luvunu na ntoto ya mvimba (ti Kikristu). Na nima na yo, ‘bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo’ tasalama na Armagedoni.” Mambu yai songaka nde mpasi ya nene yonso vandaka dyaka sambu na bilumbu kekwisa.

13. Sambu na nki yo ke mbote na kutuba nde, ‘kutelama ya kima ya mvindu na kisika ya santu’ kele dyambu mosi ya tasalama na bilumbu kekwisa?

¹³ Ntendula yai kesadisa beto na kuzaba kukonda mpasi, nki ntangu “kima ya mvindu” tatelama na kisika ya santu. Yibuka mambu ya salamaka na mvu-nkama ya ntete. Baroma nwanisaka Yeruzalemi na mvu 66 ya T.B., kansi bo katukaka na kintulumukina, yo sadisaka “nsuni” ya Bakristu na kutina. (Matayo 24:​22, NW) Na kulanda mbandu yina, beto kemona nde mpasi ya nene tayantika nswalu, kansi Nzambi tazenga yo nkufi sambu na bansolami na yandi. Simba kima yai ya mfunu: Na mvu-nkama ya ntete, ‘kutelama ya kima ya mvindu na kisika ya santu’ salamaka ntangu basoda ya Roma nwanisaka Yeruzalemi ti tempelo, na lutwadisu ya Gallus na mvu 66 ya T.B. Kima ya mefwanana na kunwana yina bubu yai, disongidila luyantiku ya “mpasi ya nene,” mesalama ntete ve. Yo yina, ata “kima ya mvindu yina kenataka mbungulu” kele awa banda na mvu 1919, yo kemonana nde yo metelamaka ntete ve na kisika ya santu. b Nki mutindu yo tatelama? Mpi nki mutindu yo ketadila beto?

Kunwana Ke na Bilumbu Kekwisa

14, 15. Nki mutindu Kusonga kapu 17 kesonga beto mutindu mambu tabanda tii yo kwenda kusuka na Armagedoni?

¹⁴ Mukanda ya Kusonga ketendula nde na bilumbu kekwisa, Nzambi tanwanisa lusambu ya luvunu sambu na kufwa yo. Kapu 17 kesonga nkanu ya Nzambi kezengila ‘Babilone ya nene, mama ya bankento ya bandumba,’ to kimvuka ya lusambu ya luvunu yonso na ntoto. Kikristu kele na kisika ya nene na kimvuka yina, mpi yo ketubaka nde yo ke na kuwakana ti Nzambi. (Fwanisa ti Yeremia 7:⁠4.) Banda ntama, lusambu ya luvunu, kumosi ti Kikristu, kesalaka mambu ya  mbi mingi ti “bamfumu ya nene ya ntoto,” kansi kinduku yai tasuka na lufwa ya mabundu yina. (Kusonga 17:​2, 5) Nani tafwa yo?

¹⁵ Mukanda ya Kusonga ketubila “mbisi mosi ya mbwaki,” nde mbisi yango tasala mwa ntangu fyoti, yo vila, ebuna yo tabasika dyaka. (Kusonga 17:​3, 8) Bantu ya kepesaka mbisi yai ngolo kele bamfumu ya inza. Bantendula yankaka, ya mbikudulu yai kepesa, kesadisa beto na kuzaba nde mbisi ya kifwani yai basikaka na 1919 bonso kimvuka mosi ya fwete tula ngemba, zina na yo kuvandaka Société des Nations (“kima ya mvindu”) ye ntangu yai yo mekumaka Nations unies. Kusonga 17:​16, 17 kemonisa nde Nzambi tatula dibanza mosi na ntima ya bamfumu yankaka ya kuluta ngolo, yina kele na kati ya “mbisi” yai, sambu bo panza kimvuka yonso ya lusambu ya mbi na ntoto. Kunwanisa yina tasonga luyantiku ya mpasi ya nene.

16. Nki kima mebanda kusalama mpi kebenda dikebi na beto na yina metadila lusambu?

¹⁶ Sambu luyantiku ya mpasi ya nene kele na bilumbu kekwisa, keti ‘kutelama na kisika ya santu’ kele mpi na bilumbu kekwisa? Yo kemonana mpidina mpenza. Ata “kima ya mvindu” monanaka awa banda na luyantiku ya mvu-nkama yai, mpi yo mesala bamvu-kumi mingi, ntama mingi ve, kima mosi tasalama na kusonga nde yo ‘metelama na kisika ya santu.’ Bonso balandi ya Kristu ya mvu-nkama ya ntete yina tulaka dikebi na kumona mutindu yo ‘telamaka na kisika ya santu,’ mutindu mosi mpi, Bakristu ya ntangu na beto ketula mpi dikebi. Na kutuba ya mbote, beto takinga yo lungana sambu na kubakisa mbotembote mambu yonso. Ata mpidina, kima mosi ya kebenda dikebi na beto kele nde, na bansi mingi, kimbeni mosi ya nene mebanda kusalama kontre mabundu. Bantu yankaka ya politiki, kumosi ti bantu yina vandaka ntete Bakristu mpi bikisaka lukwikilu ya kyeleka, kele na kunwanisa lusambu yonso na kimvuka, kansi mingimingi Bakristu ya kyeleka. (Nkunga 94:​20, 21; 1 Timoteo 6:​20, 21) Yo yina, ntangu yai beto lenda tuba nde bantu ya politiki ke “nwana ti Mwana-dimeme,” ebuna, Kusonga 17:14 kesonga nde bitumba yai takuma ngolo. Sambu mpila kele ve ya kukanga Mwana dimeme ya Nzambi​—⁠Yezu Kristu na kisika na yandi ya lukumu na zulu​—⁠kimbeni na bo, bo kemonisa yo na bansambidi ya Nzambi, mingimingi “bansolami na yandi.” (Daniele 7:25; fwanisa ti Roma 8:27; Kolosai 1:2; Kusonga 12:17.) Nzambi kendimisa beto nde bitumba yango kele Mwana-dimeme ti bantu na yandi bantu tanunga yo.​—⁠Kusonga 19:​11-21.

17. Nkatu kulutisa ndilu, nki mutindu “kima ya mvindu” tatelama na kisika ya santu?

¹⁷ Beto kezaba nde lusambu ya luvunu tafwa. Babilone ya Nene ‘me laukaka [menga ya bantu ya Nzambi yina bo fwaka]’ mpi kezingaka bonso ntotila-nkento, kansi lufwa na yandi takonda ve. Kinduku na bo tabaluka mbala mosi na kimbeni ya ngolo, ntangu ‘bibongo kumi ya mbisi’ tabalukila nkento, malongi yonso yina yandi longaka bamfumu ya ntoto tabaluka. (Kusonga 17:​6, 16; 18:​7, 8) Ntangu ‘mbisi ya mbwaki’ tanwanisa ndumba ya lusambu, na ntangu yo yina, “kima ya mvindu” tatelama na kingolongolo yonso na zulu ya Kikristu, yina bo kemonaka bonso kisika ya santu. c Ebuna, mbungulu tayantika sambu  na Bakristu ya kukonda lukwikilu, yina kekudimonaka bonso bantu ya santu.

‘Kutina’ Nki Mutindu?

18, 19. Nki bikuma kesonga nde ‘kutina na bangumba’ tavanda ve dikambu ya kuyambula lusambu mosi sambu na kukota na lusambu yankaka?

¹⁸ Na nima ya kutubila ‘kutelama ya kima ya mvindu na kisika ya santu,’ Yezu monisaka kima ya bantu ya luswasukusu fwete sala. Keti yandi tubaka nde kana “kima ya mvindu” metalama dezia “na kisika ya santu,” bantu mingi tazwa dyaka ntangu ya kutina lusambu ya luvunu sambu na kubanda lusambu ya kyeleka? Mpidina ve ata fyoti. Beto tala kulungana na yo ya mbala ya ntete. Yezu tubaka nde: “Na ntangu yina, bantu yina ta vanda na ntoto ya Yudea, mbote bo tina na ndambu yina kele bangumba. Muntu yina ta vanda na ludi ya nzo, mbote yandi kutuluka; yandi kukota diaka ve na kati ya nzo sambu na kubaka konso kima. Muntu yina kele na bilanga, yandi kuvutuka diaka ve na nzo na yandi sambu na kwenda kubaka kazaka na yandi. Na bilumbu yina, mawa mingi na bankento yina ta vanda na mavumu ti na bayina ta vanda na bana ya fioti ke nwa mabele! Beno samba Nzambi na mpila nde mambu yina yonso kubwa ve na ntangu ya madidi.” (Beto bantu metengimisa bisono.)​—⁠Marko 13:​14-18.

¹⁹ Yezu tubaka ve nde bantu ya Yeruzalemi mpamba kubasika, sambu ngindu na yandi vandaka ve nde bo basika na kisika lusambu ya Bayuda kesalamaka; yandi tubaka mpi ve nde bo soba lusambu, bo tina lusambu ya luvunu sambu na kukota na lusambu ya kyeleka. Yo mpi balongoki ya Yezu vandaka ve na mfunu ya ndongisila ya kubikisa lusambu mosi sambu na kukota na lusambu yankaka; bo vandaka kwa bo dezia Bakristu. Dyaka, bitumba ya mvu 66 ya T.B., nataka ve Bayuda na Yeruzalemi ti na ntoto yonso ya Yudea na kuyambula lusambu na bo sambu na kukuma Bakristu. Profesere Heinrich Graetz ketuba nde Bayuda yina kwendaka kulanda Baroma kwisaka kuvutuka na kati ya mbanza. “Ba Zeloti kwisaka kuvutuka na Yeruzalemi (na kilumbu ya 8 ya Oktobri), bo vandaka kuyimba bankunga ya kyese ya bitumba, ntima na bo vandaka ya kufuluka na kivuvu ya ngemba ti kimpwanza. . . . Keti Nzambi kusadisaka bo ve na mawa yonso mutindu yandi sadisaka bankaka na bo? Ba Zeloti vandaka na boma ve ata fyoti sambu na yina metala makwisa.”

20. Nki mutindu balongoki ya ntete landaka lukebisu ya Yezu ya kutina na bangumba?

²⁰ Kansi, nki mutindu ndambu ya bansolami fyoti yina vandaka na bilumbu yina sadilaka lukebisu ya Yezu? Bo katukaka na Yudea mpi bo tinaka na bangumba yina vandaka na simu ya Yordani, ebuna bo monisaka nde bo vandaka ve bantu ya ngidika ya Bayuda, yo vanda na mambu ya politiki to ya lusambu. Bo yambulaka bilanga ti banzo, nkutu bo basisaka ve ata bima na bo ya vandaka na kati ya banzo. Bo tulaka ntima na lutaninu ti lusadisu ya Yehowa, bo pesaka lusambu na yandi kisika ya kuluta bima yonso yina vandaka bonso bima ya mfunu.​—⁠Marko 10:​29, 30; Luka 9:​57-62.

21. Nki tasalama ve ntangu “kima ya mvindu” tayantika bitumba?

²¹ Beto tala ntangu yai kulungana na yo ya nene. Beto mesala bamvula mingi na kusyamisa  bantu nde bo basika na lusambu ya luvunu sambu na kukota na lusambu ya kyeleka. (Kusonga 18:​4, 5) Bamingi mewilaka beto. Mbikudulu ya Yezu kemonisa ve nde, ntangu mpasi ya nene tabanda, mbidi ya bantu tandima lusambu ya kugedila na mbala mosi; mpamba ve, na mvu 66 ya T.B., Bayuda balulaka ve ntima mutindu yina. Kansi, Bakristu ya kyeleka tavanda na kikesa ya tapusa bo na kutina mutindu Yezu kebisaka.

22. Sambu na beto, kulanda ndongisila ya Yezu na kutina talomba mbala yankaka nde beto sala nki?

²² Ntangu yai, beto lenda zaba ve mambu yonso mutindu yo tasalama na mpasi ya nene. Kansi, beto lenda tuba nde kutina na beto, yina Yezu tubaka, tavanda ve dikambu ya kukatuka na kisika mosi, sambu na kukwenda na kisika yankaka ya ntoto. Mpamba ve, bantu ya Nzambi kele dezia na ntoto ya mvimba, mfinama na bisika yonso ya ntoto. Kansi, beto lenda tula ntima nde kana yo tavanda dikambu ya kutina, yo talomba nde Bakristu kulanda kumonisa luswaswanu ya ngolo na kati na bo ti bimvuka ya lusambu ya luvunu. Lukebisu ya Yezu pesaka nde muntu kuvutuka ve na nzo na yandi na kubaka lele to bima yankaka ketendula mpi mambu mingi. (Matayo 24:​17, 18) Yo kesonga nde, ngindu na beto na bima ya kinsuni lenda mekama na bilumbu kekwisa, na kusonga nki ke mfunu mingi na meso na beto: bima ya kinsuni to luguluku yina Nzambi tapesa na bantu yonso yina kele na simu na yandi? Ee, kutina na beto lenda vanda dikambu ya kukutana ti bampasi ya luzingu to kudipimisa bima yankaka. Beto fwete vanda ya kuyilama sambu na kusala mambu yonso ya talombama, mutindu mosi ti bampangi na beto ya mvu-nkama ya ntete yina tinaka Yudea mpi sabukaka Yordani sambu na kukwenda na Perea.

23, 24. (a) Kaka na wapi mpamba beto tazwa lutaninu? (b) Nki bangindu ya mbote lukebisu ya Yezu na yina metala ‘kima ya mvindu na kisika ya santu’ fwete pesa beto?

²³ Beto fwete ndima nde kisika na beto ya kubumbana kele kaka Yehowa ti organizasio na yandi yina kele bonso ngumba. (2 Samuele 22:​2, 3; Nkunga 18:2; Daniele 2:​35, 44) Yo kele kisika ya beto lenda zwa lutaninu! Beto talanda ve bayina yonso takwenda “kubumbana na mabulu ya matadi ti na kati ya matadi yina kele na bangumba,” disongidila: baorganizasio ti bimvuka ya bantu mesalaka, yina lenda bikala dyaka na nima ya lufwa ya Babilone ya Nene. (Kusonga 6:15; 18:​9-11) Ee, mpasi lenda vanda mingi, mutindu yo vandilaka bankento ya mavumu ti bantu yina yonso tinaka Yeruzalemi na nsungi ya madidi to ya mvula na mvu 66 ya T.B. Kansi beto lenda tula ntima nde Yehowa tasala na mpila nde beto guluka. Bika ntangu yai beto syamisa kikalulu na beto ya kutula ntima na Yehowa ti na  Mwana na yandi, yina keyala ntangu yai bonso Ntotila na Kimfumu.

²⁴ Ke ti kikuma ve ya lenda nata beto na kuzinga na boma sambu na mambu yina tasalama. Na mvu-nkama ya ntete, Yezu songaka ve balongoki na yandi na kuwa boma, yandi kelomba beto mpi ve na kuwa boma, ntangu yai to na bilumbu ya kekwisa. Yandi kekebisa beto sambu beto yidika ntima ti mabanza na beto. Na kutuba ya mbote, Bakristu ya bulemfu tabaka ve ndola ntangu Nzambi tafwa lusambu ya luvunu ti ngidika yonso ya bima ya mbi na bilumbu kekwisa. Bo fwete bakisa mpi bo fwete landa lukebisu yina metala ‘kima ya mvindu na kisika ya santu.’ Mpi bo tasala mambu na kulandaka lukwikilu na bo ya ngolo. Bika beto meka ve kuvila nde Yezu silaka nde: “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.”​—⁠Marko 13:⁠13.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Nge Keyibuka?

◻ Nki mutindu “kima ya mvindu yina kenataka mbungulu” kudimonisaka na mvu-nkama ya ntete?

◻ Sambu na nki yo ke mbote na kuyindula nde “kima ya mvindu” ya bilumbu yai tatelama na kisika ya santu na bilumbu kekwisa?

◻ Nki mutindu mukanda ya Kusonga ketendula bitumba ya “kima ya mvindu” tanwana?

◻ Kutina na beto lenda vanda ‘kutina’ ya nki mutindu na ntangu yina?

[Bangiufula ya Disolo ya Kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Biblia kebinga Babilone ya Nene nde “mama ya bankento ya ndumba”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Mbisi ya mbwaki ya kapu 17 ya mukanda ya Kusonga kele “kima ya mvindu” yina Yezu tubilaka

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Mbisi ya makasi ya nitu ya mbwaki tanwanisa lusambu sambu na kufwa yo