Ntoto ya Bavenda Kebutaka Mingi

BAMVULA kumi meluta banda ya mono ti nkento na mono kesala kisalu ya kusamuna Evanzile ntangu yonso na kati ya Bavenda. Bavenda kezingaka na sudi ya Masa Limpopo na Afrika ya Sudi, mpi bo kele kimvuka ya bantu mosi ya kusabukaka masa yai na bamvu-nkama ya meluta. Bavenda yankaka ketubaka nde banda bambuta na bo kwisaka kuzinga pana tii bubu, kiteso ya bamvula 1000 melutaka.

Mpi yo ke masonga nde bo kele na ntoto yina vandaka ntete Kimfumu ya Mapungubwe. Yai kisika ya ntete na Afrika ya Sudi, ya bantu kuzingaka luzingu ya kutoma. Kimfumu yina vandaka kuyala nseke yonso ya Masa Limpopo simu na simu​—⁠banda na westi, na Botswana, tii na esti, na Mozambique. Banda na mvu 900 ya T.B., tii na mvu 1100, Mapungubwe vandaka kutekila minkita ya Arabi bima bonso meno ya nzyoko, bibongo ti bampusu ya bambisi, kwivre, nkutu mpi ti wolo. Na nsi ya ntoto, na ngumba ya Mapungubwe kisika bo vandaka kuzika bamfumu, bo mezwaka bima mingi ya kitoko, ya bo salaka ti wolo. Ansiklopedi mosi ketuba nde, “yo kele na kati ya bima ya ntete ya kepesa nzikisa nde na ntangu ya ntama, bo vandaka kutimuna wolo na Afrika ya Sudi.”

Bo ketimunaka dyaka ve wolo na kisika yai. Bubu yai, ntoto ya Bavenda mezabanaka mingi bonso ntoto ya kebutaka mingi. Nseke mosi kele na sudi, na nsi ya Bangumba ya Soutpansberg; yo kebutaka bambuma mingi bonso ba avoka, mankondo, mangulu, ti mapela. Yo kebutaka mpi bangasi ya mpila na mpila ti bandunda mingi. Muroho kele ndunda mosi ya kebutaka na mfinda, ziku sansa-banzenza, ye bantu ya bwala kezolaka yo mingi mpenza.

Bavenda mezolaka ngemba ti kuyamba bantu. Mbala mingi, kana nzenza mekuma na kintulumukina, munkwa-nzo kelutaka kupesa nswa nde bo fwila yandi nsusu. Bo kedyaka yo ti vhuswa, luku mosi ya bo kelambaka ti fufu ya bambuma. Na ntangu ya kukwenda, munkwa-nzo kebasikaka nzila mosi ti nzenza na yandi, mpi kefidisaka yandi fyoti na nzila. Yina mpila ya kuzitisa banzenza ya bambuta na bo kubikisaka. Bana melongukaka mutindu ya kupesa banzenza mbote na lukumu. Bo kenyekaka fyoti ti kulutisa diboko mosi na zulu ya yina yankaka. Na lutiti yai nge kemona bankento zole ya Bavenda kepesana mbote ya mutindu yina.

Ndinga Mosi ya Mpasi

Bantu yina kekatukaka na Eropa kemonaka mpasi mingi na kulonguka Kivenda. Bangogo mingi bo kesonikaka yo mutindu mosi, kansi bo ketangaka yo mitindu mingi. Kilumbu mosi mono vandaka na diskure na dibundu mosi ya Bambangi ya Yehowa ya kelongukaka na Kivenda. Mono vandaka na ngindu ya kusonga bawi nde beto fwete solula ti muntu yonso. Muntu mosi na kati monaka ve mpila ya kukanga munoko, yandi  bukanaka na kuseka sambu, olie na kutuba nde “muntu na muntu,” mono tubaka nde, “musapi na musapi.”

Mbala ya ntete ya mono mekaka kuta kimbangi na Kivenda, mwana-nkento mosi songaka mono nde: “Mono ketubaka ve Kingelesi.” Mono monaka nde mono ketuba Kivenda ya mbote, kansi yandi waka bonso mono ketuba Kingelesi! Kilumbu yankaka, mono songaka mwana mosi ya vandaka na ntwala ya nzo nde, binga munkwa nzo. Na Kivenda, munkwa-nzo bo kebingaka yandi nde thoʹho. Kansi mono, mono tubaka nde thohoʹ, yo kumaka bonso mono kesonga yandi na kubinga makaku ya nzo! Bifu ya mutindu yai vandaka kulembisa mono nitu, kansi mono kwaminaka. Bubu yai, mono ti nkento na mono, beto kesolulaka mbote ti bantu na Kivenda.

Bambuma ya Kimpeve

Ntoto ya Bavenda kele na kubuta mpi bambuma mingi na kimpeve. Na mvu 1950, bantu yankaka ya vandaka kukatuka na bansi ya nzenza sambu na kwisa kusala na bamine ya kwivre na Messina salaka dibundu mosi ya Bambangi ya Yehowa. Kisalu na bo ya kusamuna kyeleka ti kikesa nataka Bavenda mingi na kuzaba kyeleka ya Biblia. Na nima ya bamvula kiteso ya kumi, Bavenda bo mosi salaka kimvuka mosi yina vandaka kusala balukutakanu na nzo ya muntu mosi na Sibasa.

Sambu kimvuka yina kuyela nswalu, filiale ya la Société Watch Tower na Afrika ya Sudi tindaka bansamuni ya ntangu yonso na bilanga yai ya kele na kubuta bambuma mingi. Ntama mingi ve kimvuka yina na Sibasa kumaka dibundu mosi ya nene. Na ntangu yina, bo kumaka kusala balukutakanu na kati ya nzo-nkanda mosi. Kansi, Bambangi ya Yehowa ya bwala Pietersburg, kiteso ya bakilometre 160 na sudi, sadisaka bo na kutunga Nzo ya Kimfumu na Thohoyandou, bwala mosi ya kele penepene.

Na nordi ya Afrika ya Sudi, bantu ya ketubaka Kivenda kele kiteso ya 500 000. Na bamvu 1950 ntangu kisalu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu kubandaka, ata Muvenda mosi ve vandaka Mbangi ya Yehowa. Ntangu yai, ntalu na bo meluta 150. Kansi, bisika ya nsangu mekumaka ve kele dyaka mingi, mpi kisalu mebikala dyaka mingi. Na mvu 1989, beto yantikaka kukwenda kusamuna na Hamutsha, bwala mosi ya Bavenda. Na ntangu yina, kuna kuvandaka kaka na Mbangi mosi. Ntangu yai, bwala yina mekumaka ti bansamuni ya Kimfumu kuluta 40. Beto kele na kisalu mingi ya kumanisa Nzo ya Kimfumu na beto. Matondo mingi dyaka na Bambangi ya mabundu ya Pietersburg ti bampangi ya bansi yankaka yina sadisaka beto na kuzwa mbongo ya kusala kisalu yai.

Beto kezingaka na ferme mosi, na kanzo mosi ya ketambulaka na zulu ya bapine. Beto kesosaka ve luzingu ya nkembo, yo yina beto kezwaka ntangu mingi ya kusamuna nsangu ya mbote na bantu. (Marko 13:10) Yo yina mpi, beto mezwaka dibaku ya kusadisa bantu mingi na kutambika luzingu na bo na Yehowa Nzambi. Beto lenda tanga mbandu ya Michael. Muntu yai monaka mukanda Nge lenda zinga mvula na mvula na ntoto yina takituka paladisu na nzo ya mpangi na yandi mosi. a Yandi yantikaka kutanga yo mpi yandi zabaka mbala mosi nde yo vandaka kyeleka. Ebuna, yandi sonikilaka la Société Watch Tower nde bo tindila yandi mikanda yankaka. Na mukanda na yandi, Michael tendulaka nde yandi katukaka kubaka mbotika na dibundu ya Néo-apostolique, mpi yandi landaka nde: “Mono mebakisa nde mono kele na nzila ya mbi ya Kimfumu ya Nzambi. Mono kezo kota na dibundu na beno. Kansi, mono kezaba ve nki mono fwete sala.” Na nima, yandi pesaka adresi na yandi mpi lombaka nde Mbangi ya Yehowa mosi kwenda kusadisa yandi. Mono salaka ngolo na kusosa Michael, ebuna beto yantikaka kulonguka Biblia ti yandi. Bubu yai, yandi mebakaka mbotika, mpi kesadilaka Yehowa na masonga yonso.

Na Desembri 1997, beto kwendaka na Lukutakanu ya Distrike ya Bambangi ya Yehowa, “Lukwikilu na Ndinga ya Nzambi,” yina salamaka na plene mosi ya nkweso na Thohoyandou. Beto vukanaka bantu 634, ye bantu 12 bakaka mbotika. Mono zwaka dibaku ya kusala masolo zole na Kivenda. Yo vandaka mpenza kima mosi ya nene na luzingu na beto ya bamvula kumi yina beto mesala na ntoto yai ya kebutaka mingi!​—⁠Yo mekatuka na mutangi na beto.

[noti na nsi ya lutiti]