Beno Longukaka Ndinga ya Nzambi na Dibuta Mbala na Mbala

“Muntu ke zingaka kaka ve sambu na mampa ya yandi ke diaka, kansi yandi ke zingaka mpi sambu na mambu yina yonso ya Nzambi ke tubaka.”​—⁠MATAYO 4:⁠4.

1. Inki Biblia ketuba sambu na yina metala mukumba yina bamfumu ya mabuta kele na yo na kulonga bana na bo banzila ya Yehowa?

 YEHOWA NZAMBI vandaka kuyibusa mbala na mbala bamfumu ya mabuta mikumba na bo ya kulonga bana na bo. Malongi ya mutindu yina zolaka kusadisa bana sambu na luzingu na bo ya ntangu yina mpi yo lendaka kusadisa bo na luzingu na bo ya nima. Wanzio mosi yina Yehowa kutindaka songaka Abrahami mukumba na yandi ya kulonga dibuta na yandi na mpila nde bo “landa bansiku [ya Yehowa, NW].” (Kuyantika 18:19) Nzambi zabisaka bibuti ya Izraele na kutendudila bana na bo mutindu yandi gulusaka bantu ya Izraele na Ezipte mpi mutindu yandi pesaka bo Nsiku na Ngumba ya Sinai, na Orebi. (Kubasika 13:​8, 9; Kulonga 4:​9, 10; 11:​18-21) Biblia kelomba na bamfumu ya mabuta yina kele Bakristu na kusansa bana na bo na “malongi ti na balukebisu ya Yehowa.” (Efezo 6:​4, NW) Ata kibuti mosi mpamba kesambilaka Yehowa, yandi fwete sala ngolo sambu na kulonga bana banzila ya Yehowa.​—⁠2 Timoteo 1:5; 3:​14, 15.

2. Keti kulonguka ya dibuta kele mfunu kana dibuta kele ve ti bana? Tendula.

² Yo kezola kutuba ve nde kulonguka ya Ndinga ya Nzambi na dibuta fwete salamaka kaka na mabuta yina kele ti bana. Kana bakala ti nkento kelonguka Biblia na dibuta ata bana kele ve na nzo yina, yo kemonisa nde bo kesepelaka mpenza ti mambu ya kimpeve.​—⁠Efezo 5:​25, 26.

3. Sambu na nki kulonguka mbala na mbala na dibuta kele mfunu mingi?

³ Sambu na kusala kisalu ya mbote, yo kele mfunu na kulonga bana mbala na mbala, sambu kikalulu yai kewakana ti dilongi yai ya Yehowa pesaka bana ya Izraele na ntoto ya zelo na zelo: “Bantu ke zingaka kaka ve sambu na madia kansi bo ke zingaka mpi sambu na mambu yonso ya Nzambi ke tubaka.” (Kulonga 8:⁠3) Yo ketadila konso dibuta ti bisalu na bo, mabuta yankaka lenda wakana sambu na kulongukaka mbala mosi na mposo, bankaka lenda wakana na kulongukaka ntangu fyoti konso kilumbu. Beno lenda pona manaka yina ya beno mezola. Kansi, beno bika ve nde kulonguka kusalama kaka kana ntangu kumonana. ‘Beno sadila ntangu’ sambu na kulonguka. Kana beto kesadila ntangu na mutindu yina, pana beto kebumba kimvwama mosi ya mbote. Luzingu ya bantu ya dibuta na nge kele na kigonsa.​—⁠Efezo 5:​15-17; Filipi 3:⁠16.

Balukanu ya beto fwete lunda

4, 5. (a) Na nsadisa ya Moize, nki lukanu ya mfunu Yehowa pesaka bibuti sambu na kulonga bana na bo? (b) Inki yo ketendula bubu yai?

⁴ Kana nge ketwadisa kulonguka ya dibuta, yo tanatina beno mambote mingi kana nge kele ti balukanu ya nge kezaba pwelele na ntu. Tala mwa balukanu ya beto lenda landa.

⁵ Na konso kulonguka, sosa kuyedisa zola ya Yehowa Nzambi. Ntangu bana ya Izraele vukanaka na nseke ya Moabi, na ntwala bo kota na Ntoto ya Lusilu, Moize bendaka dikebi na mambu yina Yezu Kristu bingaka na nima nde “nsiku ya me luta mfunu na kati ya Bansiku.” Inki nsiku yango? “Nge fweti zola Mfumu Nzambi na nge, na ntima na nge yonso, na luzolo na nge yonso ti na mabanza na nge yonso.” (Matayo 22:​36, 37; Kulonga 6:⁠5) Moize syamisaka bana ya Izraele na kusimba yo na ntima na bo mpi na kulonga yo na bana na bo. Yo vandaka lomba kuvutukila mambu, kubenda dikebi na bikuma ya kuzodila Yehowa, kusosa kuzaba mambu ti bikalulu yina lenda kangisa muntu na kumonisa zola ya mutindu yina, mpi kumonisa zola ya Yehowa na luzingu na bo mosi. Keti bana na beto kele na mfunu ya malongi ya mutindu yina? Ee! Bo mpi kele ti mfunu ya ‘kuyotisa ntima na bo,’ disongidila kukatula bima yonso ya lenda kukulumusa zola na bo ya Nzambi. (Kulonga 10:​12, 16; Yeremia 4:​4, NW) Na kati ya bima yina lenda kanga muntu nzila ya kumonisa zola yango, beto lenda tanga mpusa ya bima ya inza mpi ba okazio ya kudikotisa na mambu na yo. (1 Yoane 2:​15, 16) Zola ya Yehowa fwete monana na bisalu, na kutuba. Yo fwete nata beto na kusala mambu yina kesepedisaka Tata na beto ya zulu. (1 Yoane 5:⁠3) Sambu kulonguka ya dibuta na nge kuvanda ti mambote yina tazinga tii kuna, konso ntangu ya beno kelonguka, nge fwete twadisa kulonguka yango na mpila nde yo kumisa zola yai ngolo.

6. (a) Inki kele mfunu sambu na kupesa nzayilu ya sikisiki? (b) Inki mutindu Masonuku kemonisaka mfunu ya nzayilu ya sikisiki?

⁶ Longa nzayilu ya sikisiki ya mambu yina Nzambi kelombaka. Inki yo ketendula? Yo ketendula mambu mingi kuluta kutanga mvutu mosi na zulunalu to na mukanda. Yo kelombaka kusolula sambu na kuzaba kana bantu mebakisa mbote bangogo ti bangindu ya mfunu. Nzayilu ya sikisiki kele dyambu mosi ya mfunu sambu na kulwata kimuntu ya mpa, na kutula kibeni dikebi na mambu ya mfunu kana nge kenwana ti bampasi na luzingu, mpi, dyaka, na kusala mambu yina kesepedisa mpenza Nzambi.​—⁠Filipi 1:​9-11; Kolosai 1:​9, 10; 3:⁠10.

7. (a) Inki bangyufula lenda sadisa dibuta na kuzaba mutindu ya kusadila mambu ya bo kelonguka? (b) Inki mutindu Biblia kemonisaka mfunu ya lukanu ya mutindu yina?

⁷ Lusadisu sambu na kusadila mambu ya nge melonguka. Kana nge kele ti lukanu yai na ntu, na ntangu ya kulonguka ya dibuta, kudiyula nde: ‘Inki mutindu mambu yai kesimba luzingu na beto? Keti yo kelomba nde beto soba mambu ya beto ke na kusala ntangu yai? Sambu na nki beto fwete ndima na kusala bansoba?’ (Bingana 2:​10-15; 9:10; Yezaya 48:​17, 18) Kutula dikebi ya kufwana na mutindu ya kusadila mambu ya beto kelonguka lenda vanda dyambu mosi ya mfunu na kuyela ya kimpeve ya bantu ya dibuta na beto.

Sadilaka bisadilu ya kulongila ti mayele

8. Inki bisadilu kimvuka ya mpika mepesaka beto sambu na kulongukila Biblia?

⁸ “Mpika ya kwikama mpi ya mayele” mepesaka beto bisadilu mingi ya beto lenda sadila sambu na kulonguka. Nzozulu ya Nkengi, ya kusadila kumosi ti Biblia, kebasikaka na bandinga 131. Mikanda yankaka ya kulongukila Biblia kebasikaka na bandinga 153, tumikanda na bandinga 284, babande kaseti na bandinga 61, babande video na bandinga 41, nkutu la Société metulaka programe mosi na ordinatere sambu na kusosa mambu ya Biblia na bandinga 9!​—⁠Matayo 24:​45-47, NW.

9. Inki mutindu beto lenda sadila mikapu yina bo mepesa na paragrafe yai kana dibuta kelonguka Nzozulu ya Nkengi?

⁹ Mabuta mingi kebongisaka disolo ya Nzozulu ya Nkengi ya bo talonguka na mposo yina na ntangu ya kulonguka ya dibuta. Yo lenda sadisa bo mingi mpenza! Nzozulu ya Nkengi kevandaka ti madya ya kimpeve ya ntetentete yina kebasikaka sambu na kutunga bantu ya Yehowa na inza ya mvimba. Kana beno kelonguka Nzozulu ya Nkengi na dibuta, beno sukaka ve na kutanga baparagrafe mpamba ti kupesa mvutu kaka na bangyufula mutindu yo kele na mukanda. Beno sala kikesa na kubakisa yo mbote. Beno bakaka ntangu ya kusosa mikapu yina bo ketinda beno na kutanga. Lomba na bantu ya dibuta na kutuba nki mutindu mikapu yango kewakana ti mambu ya bo metuba na paragrafe ya beno kelonguka. Beno tula kibeni ntima yonso na yo.​—⁠Bingana 4:​7, 23; Bisalu 17:11.

10. Inki bibuti lenda sala sambu bana kutula dikebi na kulonguka mpi nki mutindu bo lenda kumisa ntangu ya kulonguka ntangu mosi ya kyese sambu na bo?

¹⁰ Kana bana kele na dibuta na nge, nki nge lenda sala sambu kulonguka na beno kuvanda ve kima mosi ya beno kesala kaka sambu yo mekumaka kikalulu na beno, kansi sambu yo vanda kima mosi ya ketunga beno, ya keyangidika, mpi ya kepesa beno ntangu mosi ya kyese? Sala kikesa na mpila nde muntu yonso kutula mabanza na yandi na kulonguka na mpila mosi ya mbote sambu dikebi yonso kuvanda na mambu ya beno kelonguka. Kana mpila kele, sala nde konso mwana kuvanda ti Biblia na yandi mpi zulunalu ya beno kelonguka. Sambu na kulanda tiya yina Yezu monisaka, kibuti mosi lenda vanda penepene ti mwana ya fyoti, nkutu yandi lenda zyetisa diboko na yandi na mwana yina. (Fwanisa ti Marko 10:​13-16.) Mfumu ya dibuta lenda lomba na mwana ya leke na kutendula kifwanisu yina kele kisika mosi ti mambu ya beno kelonguka. Nge lenda yita kuzabisa mwana mosi ya fyoti na kuyidika mukapu mosi ya yandi tatanga na ntangu beno talonguka. Nge lenda lomba mpi na mwana mosi ya kamwa mbuta na kutuba nki mutindu beto lenda sadila mambu yina beto melonguka.

11. Inki bisadilu yankaka ya kulongila bo mepesaka beto, mpi wapi beto lenda zwa yo, nki mutindu beto lenda sadila yo mbote na kulonguka ya dibuta?

¹¹ Ata yo lenda vanda nde beno kesadilaka mingi Nzozulu ya Nkengi sambu na kulonguka, kuvila ve bisadilu yankaka ya kulongukila yina kele na bandinga mingi. Kana beno kesosa kuzaba mambu ya kubwaka ntama to ntendula ya ngogo mosi ya Biblia yina beno kele na yo mfunu, Étude perspicace des Écritures lenda pesa beno yo. Beno lenda baka mvutu na bangyufula yankaka kana beno tala na Index des publications de la Société Watch Tower to kana beno sadila programe ya ordinatere ya kusosa mambu ya Biblia yina la Société mebasisaka. Kana beno longuka na kusadila bisadilu yai yonso, mpi kana beno kele na yo na ndinga na beno, yo lenda baka kisika ya nene mpi ya mfunu na kulonguka na beno ya dibuta. Sambu na kutedimisa mpusa ya bana, beno lenda sadila mpi ntangu ya kulonguka na beno sambu na kutala kitini mosi ya babande video ya kelongaka mambu mingi yina la Société mesalaka. Beno lenda widikila mpi kitini ya kifwanifwani na kaseti mpi na nima, kusolula mambu ya beno mekatuka kuwa. Kana beno kesadila mbote bisadilu yai ya kulongukila, yo lenda kumisa kulonguka ya dibuta na beno kitoko. Yo tanatila mpi dibuta ya mvimba mambote.

Landaka bampusa ya dibuta na nge

12. Inki mutindu kulonguka ya dibuta lenda sadisa na ntangu dibuta kele ti makambu ya kutadila nswalu?

¹² Mbala yankaka dibuta na nge kelongukaka konso mbala dilongi ya Nzozulu ya Nkengi ya mposo yina. Kansi, kuvila ve makambu ti mabanza yina dibuta kele na yo. Kana mama kele ve ti kima ya kusala, yandi lenda lutisaka ntangu ti bana ntangu bo kekatuka na nzo-nkanda. Bo lenda tubila ndambu ya makambu yankaka na ntangu yina, yankaka beno lenda tubila yo na nima. Kana dibuta kele ti mambu ya kelomba kutudila yo dikebi nswalu, kuvila yo ve. (Bingana 27:12) Yo lenda vanda mambu ya bana kemona na nzo-nkanda to mambu yankaka dyaka. Pona malongi ya mefwana sambu na dyambu yango, ebuna zabisa dibuta na ntwala nki mambu beno talonguka.

13. Sambu na nki kusolula mutindu ya kuzinga na bunsukami na kati ya dibuta lenda vanda mfunu?

¹³ Mu mbandu, bantu mingi kezingaka na bunsukami, yo yina na bisika mingi, yo lenda vanda mfunu na kutubila nki mutindu kuzinga na kati ya bunsukami. Keti ntangu beno talonguka na dibuta beno tatubila mambu ya kyeleka ya luzingu mpi beno tasadila minsiku ya Biblia na dibuta na beno?​—⁠Bingana 21:5; Longi 9:11; Baebreo 13:​5, 6, 18.

14. Inki mambu lenda sala nde dibuta kutubila dibanza ya Yehowa na yina metala nku, mvita, ti kikalulu ya bukatikati ya Bakristu?

¹⁴ Dyambu yankaka ya kelomba nde beno tubila yo kele nku. Beto yonso fwete simba ngolo bangindu ya Yehowa na mabanza ti na ntima na beto. (Kuyantika 6:13; Nkunga 11:⁠5) Kulonguka dyambu yai na kulonguka ya dibuta lenda vanda dibaku ya mbote sambu na kutubila mutindu ya kuvanda na ntwala ya bana yina kezolaka kunwanisa bankaka na nzo-nkanda, to kulonguka bansaka ya kunwana, mpi mutindu ya kupona bansaka ya mbote. Mavanga mekuma kubasika mpambampamba, bansi mingi kemona mpasi sambu na bitumba, to sambu na kukonda kuwakana na mambu ya politiki to na bikanda, to sambu na bamvita ya bimvuka ya bantu ya kesosaka kaka kukotisa mavanga na mambu ya luzingu. Yo yina, yo lenda lomba nde beno tubila mambu yai na dibuta na beno sambu konso muntu kuzaba nki mutindu kulunda kikalulu ya Bukristu kana beno kezinga na kati ya bimvuka yina kenwana.​—⁠Yezaya 2:​2-4; Yoane 17:⁠16.

15. Inki mutindu bibuti fwete pesa malongi yina metadila binama ya nitu ti makwela na bana?

¹⁵ Na ntangu bana meyela, bo kele na mfunu ya malongi yina mefwana ti bamvula na bo na yina metala binama ya nitu mpi makwela. Na bisika yankaka, bibuti mingi ketubilaka ve ata fyoti mambu yina metala binama ya nitu ti bana na bo. Kana beno zabisa ve bana mambu yina, batoko yankaka tazabisa bo yo, kansi na mutindu mosi ya mbi, ye yo lenda buta mpasi. Keti yo tavanda mbote ve nde nge landa mbandu ya Yehowa, yina kepesaka ndongisila na mambu yina kukonda nsoni, kansi ti luzitu yonso na kati ya Biblia? Bandongisila ya bunzambi tasadisa bana na beto na kudipesa luzitu. Yo tasadisa mpi bana-babakala, na kupesa bana-bankento luzitu ye bana-bankento mpi tasala mutindu mosi. (Bingana 5:​18-20; Kolosai 3:5; 1 Tesalonika 4:​3-8) Ata beno metubilaka dezia mambu yai, kudute ve na kuvutukila yo dyaka. Mutindu mambu ke na kusoba kuvutukila mambu yai kele mfunu mingi.

16. (a) Inki ntangu mabuta mingi kesalaka kulonguka na bo ya dibuta? (b) Inki mutindu nge kenwanaka na mpila nde kulonguka ya dibuta kusalama mbala na mbala?

¹⁶ Inki ntangu kulonguka ya dibuta lenda salama? Sambu na kusala bonso mabuta ya Betele na inza ya mvimba, mabuta mingi kesalaka kulonguka ya dibuta na bo na Kintete na nkokila. Manaka ya bantu yankaka kele ya kuswaswana. Na Argentine, dibuta mosi vandaka ti bantu 11. Bana vandaka 9. Bo vandaka kutelama na sinkere konso suka sambu na kulonguka ya dibuta na bo. Ntangu yankaka ya kusala yo kuvandaka ve sambu manaka ya bisalu na bo vandaka ya kuswaswana. Yo vandaka pete ve na kusala yo, kansi yo monisaka mfunu ya kulonguka ya dibuta na mabanza ti na ntima ya bana. Na Philippines, nkuluntu mosi vandaka ti kikalulu ya kusala kulonguka ya dibuta kumosi ti nkento mpi bana na yandi tatu ntangu bo vandaka kuyela. Na kati ya mposo, bibuti vandaka kusala kulonguka ya konso muntu ti konso mwana na mpila nde, konso muntu kumisaka kyeleka dyambu na yandi mpenza. Na États-Unis, mpangi mosi ya nkento yina bakala na yandi kele ve Mbangi vandaka kwenda kubika bana na kubaka bisi ya nzo-nkanda konso suka. Na ntangu bo vandaka kukinga bisi, bo vandaka kulutisa minuta kiteso ya kumi kumosi na kutubila mpi kutanga mambu ya Masonuku ya bo talonguka, na nima mama vandaka kusala kisambu ya nkufi na ntwala bana kumata na bisi. Na République démocratique du Congo, kele ti nkento mosi yina bakala na yandi ya mumpani metinaka nzo. Yo kelombaka nde na ntangu ya kulonguka, yandi kusala kikesa mpenza na kubakisa, sambu yandi melongukaka mingi ve. Mwana na yandi ya mbuta kekwisaka na nzo konso mposo sambu na kutwadisa kulonguka ya dibuta ti mama ti baleke na yandi. Mama yina kepesaka mbandu ya mbote na kudibongisa mbotembote. Keti kele ti mambu ya kekumisaka kulonguka ya dibuta mpasi na dibuta na nge? Kuyambula ve. Sosaka ti kikesa yonso lusakumunu ya Yehowa na kusalaka ngolo na mpila nde kulonguka ya Biblia kusalamaka mbala na mbala.​—⁠Marko 11:​23, 24.

Mambote ya kekatukaka na kukanga ntima

17. (a) Yo kelomba nki sambu kulonguka ya dibuta kusalama mbala na mbala? (b) Inki dyambu kusalamaka ya kemonisa mfunu ya kulonga dibuta banzila ya Yehowa mbala na mbala?

¹⁷ Kuyindula mambu nge tasala kele mfunu. Yo kelomba kukanga ntima. Kansi mambote yina kekatukaka na kulonguka ya dibuta mefwana kibeni nde nge tudila yo ngolo. (Bingana 22:6; 3 Yoane 4) Franz ti Hilda vandaka kuzinga na Allemagne. Bo vandaka ti bana 11 na dibuta na bo. Na nima ya bamvula, mwana na bo ya nkento, Magdalena tubaka nde: “Kima ya kuluta mfunu na meso na mono bubu yai kele ya kumona nde beto vandaka kulutisa ve ata kilumbu mosi kukonda kuzwa malongi ya kimpeve.” Ntangu mpeve ya zola ya insi kumaka mingi na luyalu ya Adolf Hitler, tata ya Magdalena sadilaka Biblia sambu na kubongisa mabanza ya dibuta na yandi na mimekamu yina vandaka kukwisa na ntwala. Na nima, bo kangaka bana ya baleke ya dibuta yina mpi bo nataka bo na nzo-nkanda mosi sambu na kusoba bangindu na bo; bo kangaka bantu yankaka ya dibuta mpi bo nataka bo na boloko ti na bakan ya konsatrasio. Bankaka bo fwaka bo. Lukwikilu na bo yonso bikalaka ngolo na ntangu ya kumekama ya ngolo yina tii na bamvula ya kulandaka sambu na bayina kubikalaka na luzingu.

18. Inki mambote bibuti yina vandaka kusansa bana bo mosi kubakaka sambu na bikesa yina bo vandaka kusala?

¹⁸ Mutindu mosi mpi, bibuti mingi yina kesansaka bana bo mosi, ti bayina kezingaka ti nkwelani ya kele Mbangi ve, kepesaka bana na bo malongi ya Biblia mbala na mbala. Mama mosi ya kesansaka bana yandi mosi, kezingaka na Inde. Yandi salaka ngolo sambu bana na yandi zole kukuma na zola ya Yehowa. Yandi waka ntima mpasi ntangu mwana na yandi ya bakala kuyambulaka kuvukana ti bantu ya Yehowa. Yandi lombaka Yehowa na kulolula yandi na bifu yonso yina yandi salaka na ntangu yandi vandaka kulonga mwana na yandi ya bakala. Kansi na kutuba ya mbote, mwana yina kuvilaka kibeni ve mambu yina yandi longukaka. Na nima ya bamvula kuluta kumi, yandi vutukaka na kyeleka. Yandi yantikaka kuyela na kimpeve, mpi yandi kumaka nkuluntu na dibundu. Ntangu yai yandi ti nkento na yandi bo kesalaka bonso bapasudi-nzila ya ntangu yonso. Bibuti yina kesadilaka ndongisila ya Yehowa ti ya organizasio na yandi sambu na kulonga mabuta na bo malongi ya Biblia mbala na mbala, kepesa matondo mingi kibeni! Keti nge mpi kesadilaka ndongisila yina na dibuta na nge?

Keti nge lenda tendula?

◻ Sambu na nki kulonguka mbala na mbala na dibuta kele mfunu mingi?

◻ Beto fwete vanda ti nki balukanu konso ntangu ya beto kelonguka na dibuta?

◻ Inki bisadilu ya kulongila bo mepesaka beto?

◻ Inki mutindu kulonguka na beto lenda landa bampusa ya dibuta?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

 [Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Balukanu ya mbote tatomisa kulonguka ya dibuta na beno.