Mvu funda ya tatu tayantika nki ntangu?

KETI nge mewaka dezia bantu yankaka ketuba nde mvu funda ya tatu tayantika ve na mvu 2000 kansi na mvu 2001? Ngindu yina kele kyeleka kana beto tadila mambu na mutindu yankaka. Kana beto ndima nde Yezu Kristu kubutukaka na mvula yina mezabana nde mvu 1 ya N.T.B., mutindu bantu yankaka tubaka, tuba nde funda ya zole tasuka na Desembri 31, ya mvu 2000 (kansi ya mvu 1999 ve), ye mvu funda ya tatu tayantika na Yanuari 1, 2001. a Kansi, bubu yai bantu mingi ya kulonguka kendimaka nde Yezu Kristu kubutukaka ve na mvu 1 ya N.T.B. Ebuna kana yo kele mpidina, nki ntangu yandi butukaka?

Inki ntangu Yezu butukaka?

Biblia kepesaka ve dati ya sikisiki ya lubutuku ya Yezu. Kansi, yo ketuba nde yandi butukaka “ntangu Erode vandaka Ntotila.” (Matayo 2:⁠1) Bantu mingi ya mayele ya melongukaka Biblia kendimaka nde Erode kufwaka na mvu 4 ya N.T.B. mpi nde Yezu butukaka ntangu fyoti na ntwala ya mvula yai, mbala yankaka na luyantiku ya mvu 5 to 6 ya N.T.B. Bo kebakaka bangindu na bo yai na mambu yina Flavius Josephe, Muyuda yina vandaka kulonguka nkenda na mvu-nkama ya ntete, tubaka sambu na yina metala lufwa ya Erode. b

Josephe ketuba nde, ntangu fyoti na nima ya lufwa ya Ntotila Erode, ngonda kunwanaka ti mwini. Bantu yina kelongukaka Biblia ketubaka nde kunwana ya ngonda ti mwini yina kukonda kufika ngonda yonso kusalamaka na Marsi 11, ya mvu 4 ya N.T.B., kele nzikisa ya kesonga nde yo fwete vanda kyeleka nde Erode kufwaka na mvula yina. Kansi, na mvu 1 ya N.T.B., na Yanuari 8, ngonda kunwanaka ti mwini ya mvimba mpi na Desembri ngonda kunwanaka ti mwini kukonda kufika ngonda yonso. Muntu mosi ve bubu yai lenda tuba nde Josephe vandaka kutubila kunwana ya mwini ti ngonda yina kusalamaka na mvu 1 ya N.T.B. to yina kusalamaka na mvu 4 ya N.T.B. Yo yina, beto lenda sadila ve bangogo ya Josephe sambu na kupesa mvula ya sikisiki ya lufwa ya Erode. Ata beto lendaka kusala yo, beto zolaka kuvanda ve ti bansangu mingi yina lendaka kusadisa beto na kutuba nki mvula Yezu butukaka.

Nzikisa ya kuluta nene ya beto kele na yo sambu na dati ya lubutuku ya Yezu kele na Biblia. Masonuku ya kupemama ketuba nde kisoni ya Yezu, Yoane Mbotiki, yantikaka kisalu na yandi ya kiprofete na mvu 15 na luyalu ya Ntotila ya Roma Tibere Cesar. (Luka 3:​1, 2) Nkenda ya inza kendimaka nde Tibere kukumaka Ntotila na Septembri 15 ya mvu 14 ya T.B., ebuna mvula ya 15 ya luyalu na yandi zolaka kubanda na nsuka ya mvu 28 ya T.B. tii na nsuka ya mvu 29 ya T.B. Yoane yantikaka kisalu na yandi na ntangu yina, ebuna ntembe kele ve nde Yezu mpi yantikaka kisalu na yandi bangonda sambanu na nima. (Luka 1:​24-31) Kana beto vukisa nzikisa yai ti banzikisa yankaka, yo kemonisa nde Yezu yantikaka kisalu na yandi na nsuka ya mvu 29 ya T.B. c Biblia ketuba nde Yezu vandaka “kiteso ya bamvula makumi tatu” ntangu yandi yantikaka kisalu na yandi. (Luka 3:23) Kana yandi vandaka ti bamvula 30 na nsuka ya mvu 29 ya T.B., yo fwete vanda nde yandi butukaka na nsuka ya mvu 2 ya N.T.B. Ntangu yai, kana beto tanga na kumataka bamvula mafunda zole banda na mvu 2 ya N.T.B. (yibuka nde mvu zero kuvandaka ve; yo yina, kubanda na mvu 2 ya N.T.B. tii na mvu 1 ya T.B. kele bamvula zole), beto tamona nde mvu funda ya zole kumanaka mpi nde mvu funda ya tatu yantikaka na nsuka ya mvu 1999!

Ata mpidina, keti yo kele na mfunu? Mu mbandu, keti luyantiku ya mvu funda kele luyantiku ya Luyalu ya Mvu Funda ya Yezu Kristu, yina bo ketubila na mukanda ya Kusonga? Ve. Ata kisika mosi ve Biblia kemonisa kuwakana ya mvu funda ya tatu ti Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu.

Yezu kebisaka balandi na yandi na kusosa ve kuzaba badati. Yandi zabisaka balongoki na yandi nde: “Yo kele mambu na beno ve na kuzaba ntangu to bilumbu yina ya Tata Nzambi kanaka na kiyeka na yandi mosi.” (Bisalu 1:⁠7) Ntetentete, Yezu songaka nde ata yandi mpi vandaka kuzaba ve nki ntangu Nzambi tasambisa inza yai ya mbi, sambu na kuyidika nzila sambu na Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu. Yandi tubaka nde: “Ata muntu mosi kuzaba ve kana nki kilumbu to nki ntangu mambu yina ta bwa, ata bawanzio ya zulu ata Mwana mpi kuzaba yo ve, kansi kaka Tata mpamba muntu kuzaba yo.”​—⁠Matayo 24:⁠36.

Keti yo kele mbote na kuyindula nde Kristu takwisa kuvutuka na nima ya bamvula 2000 kana beto tanga banda na dati ya lubutuku na yandi bonso muntu? Ve, yo kele mbote ve ata fyoti. Yo fwete vanda nde Yezu zabaka dati ya lubutuku na yandi. Mpi ntembe kele mpi ve nde yandi zabaka kutanga bamvula 2000 banda na dati yina. Kansi, yandi zabaka ve kilumbu ti ntangu ya kukwisa na yandi. Yo kele pwelele nde, yo zolaka kuvanda mpasi ve na kupesa dati ya kuvutuka na yandi! Tata mpamba muntu kuzaba ‘ntangu ti kilumbu,’ yandi mpamba muntu kuzaba manaka yina.

Dyaka, Yezu zabisaka ve balandi na yandi na kukinga yandi na kisika mosi ya kele awa na nsi ntoto. Yandi zabisaka bo ve na kuvukana kumosi sambu na kukinga yandi, kansi na kukwenda tii na “nsuka ya ntoto” sambu na kukumisa bantu ya makanda yonso balongoki na yandi. Yandi mekatulaka ntete ve ntuma yina.​—⁠Bisalu 1:8; Matayo 28:​19, 20.

Keti bivuvu na bo sambu na mvu funda talungana?

Kansi, bantu ya mabundu ya misioni mingi ya bo kebingaka ba fondamentaliste kekinga nde mambu ya nene tasalama na mvu 2000. Bo kekwikila nde na nima ya bangonda fyoti ya kekwisa, bitini mingi ya mukanda ya Kusonga talungana kibeni mutindu bo mesonikaka yo. Ee, bo kemonaka nde bo mpi tapesa maboko na mambu yina talungana. Mu mbandu, bo kebaka mbikudulu yina kele na Kusonga 11:​3, 7, 8, yina ketubila batemwe zole yina kezabisa mambu na “bwala ya nene na kisika yina ya bo tulaka Mfumu na bo na zulu ya [nti]. Bwala yina bo ke fwanisa yo na bwala Sodome to Ezipte.” Na ntangu bo memanisa kuta kimbangi na bo, mbisi ya mfinda mosi ya makasi yina kebasika na dibulu mosi ya nda mefwa batemwe yina zole.

Kana beto landa lapolo yina kele na zulunalu mosi (The New York Times Magazine) ya Desembri 27, 1998, mfumu ya dibundu mosi “zabisaka balandi na yandi nde yandi kele mosi na kati ya batemwe zole yina bo mepesa nswa ya kuzabisa kufwa ya ntoto mpi kukwisa ya Mfumu, nde na nima Satana tafwa yandi na balabala ya Yeruzalemi.” Dyambu yai kepesa bamfumu ya insi ya Izraele mpasi mingi. Bo kewa boma nde bantu yankaka yina kenwanisaka bo lenda meka na “kulungisa” mbikudulu yina na mutindu na bo mosi, ata yo kelomba kunwana ti minduki! Kansi, Nzambi kele ve na mfunu ya “lusadisu” ya bantu sambu na kulungisa lukanu na yandi. Bambikudulu yonso yina kele na Biblia talungana na ntangu yina Nzambi yandi mosi mezola mpi na mutindu yandi mosi tazola.

Mukanda ya Kusonga bo sonikaka yo “na bidimbu.” Kusonga 1:1 (NW) ketuba nde, Yezu zolaka kusonga “bampika na yandi” (kansi inza ya mvimba ve) mambu yina zolaka kubwa ntama mingi ve. Sambu na kubakisa mukanda ya Kusonga, bampika ya Kristu, to balandi na yandi, zolaka kuvanda na mfunu ya mpeve santu ya Nzambi, yina Yehowa kepesaka na bantu yina kepesaka yandi kyese. Kana yo vandaka nde bantu fwete bakisa mukanda ya Kusonga kaka mutindu bo mesonikaka yo, ata bantu yina kele na lukwikilu ve lendaka kutanga mpi kubakisa yo. Pana, Bakristu zolaka kumona ve mfunu ya kulomba mpeve santu sambu na kubakisa yo.​—⁠Matayo 13:​10-15.

Beto memona nde kana beto landa banzikisa yina Biblia kepesa, mvu funda ya tatu, banda na lubutuku ya Yezu, keyantika na nsuka ya mvu 1999 mpi nde ata dati mosi ve, yo vanda Yanuari 1, ya mvu 2000, to Yanuari 1, ya mvu 2001 kele ti ntendula ya mfunu. Kansi, kele ti mvu funda mosi ya kebenda mpenza dikebi ya Bakristu. Kana yo kele ve mvu funda ya tatu, ebuna nki yo? Disolo ya nsuka ya masolo yai tapesa mvutu na ngyufula yai.

[Banoti na nsi ya lutiti]

 [Lupangu ya kele na lutiti 5]

Mvu 2000 to 2001?

Baka mbandu yai sambu nge bakisa sambu na nki bantu yankaka ketubaka nde mvu funda ya tatu, banda na lubutuku ya Yezu, tayantika na Yanuari 1, ya mvu 2001. Yindula ntete kana nge ketanga mukanda mosi ya kele ti balutiti 200. Ntangu nge mekuma na luyantiku ya lutiti ya 200, yo ketendula nde nge memanisa kutanga balutiti 199, ebuna nge mebikala ti lutiti mosi ya nge metanga ntete ve. Nge tatuba ve nde nge memanisa kutanga mukanda yina kana nge mekuma ve na nsuka ya lutiti 200. Mutindu mosi mpi, bamvula 999 ya mvu funda yai beto kele tamana na Desembri 31. Kansi, mutindu beto monaka yo, mvula mosi tabikala sambu mvu funda yai kusuka. Kana beto landa mutindu yina ya kutanga ntangu, mvu funda ya tatu tayantika na Yanuari 1 ya mvu 2001. Kansi, yo kezola kutuba ve nde, kubanda na dati yina, bamvula 2000 tavanda meluta banda na dati ya lubutuku ya Yezu, mutindu disolo yai kemonisa.

 [Lupangu ya kele na lutiti 6]

Inki mutindu bo yantikaka kusadila N.K. ti A.D. na kusonika badati

Na luyantiku ya mvu-nkama ya sambanu ya T.B., Papa Jean I pesaka muntu mosi ya kuvandaka moine, zina na yandi Dionysius Exiguus, kisalu ya kusosa mutindu mosi ya kutanga ntangu yina lendaka kusadisa mabundu na kutula dati mosi sambu na Nkinsi ya Paki ya Lufutumuku.

Dionysius yantikaka kisalu yango. Yandi yantikaka kutanga ntangu, yandi lutaka nkutu ntangu ya lufwa ya Yezu tii na ntangu yina ya yandi yindulaka nde yo vandaka dati ya lubutuku ya Yezu. Ebuna yandi yantikaka kutanga bamvula kubanda na dati yina. Dionysius yantikaka kubinga nsungi yina kuyantikaka na lubutuku ya Yezu nde “A.D.” (Anno Domini kezola kutuba “na mvula ya Mfumu na beto.”) Ata yandi vandaka ti dibanza ya kusosa mutindu ya mbote ya kutanga ntangu sambu na kuzaba dati ya kuta Nkinsi ya Paki ya Lufutumuku konso mvula, kukonda kukana, Dionysius kotisaka dibanza ya kutanga bamvula yantika na lubutuku ya Kristu mata.

Ata bantu ya kulonguka mingi kendimaka nde Yezu kubutukaka ve na mvula yina Dionysius kusadilaka sambu na kuyantika kutanga ntangu na yandi, mutindu na yandi ya kutanga ntangu kesadisa beto na kuzaba ntangu mambu mingi kusalamaka mpi na kumona kuwakana yina kele na kati ya mambu yina yonso.