Dibanza ya Nzambi na Yina Metala Bikalulu ya Mbote

“Mono Mfumu Nzambi na nge, mono muntu ke longa nge sambu na mambote na nge, mono muntu ke nata nge na nzila ya nge fweti landa.”​—YEZAYA 48:17.

1, 2. (a) Inki mutindu bantu kemonaka kuvukisa nitu? (b) Inki ngindu Bakristu kevandaka na yo sambu na yina metala kuvukisa nitu?

 BUBU yai, na bisika mingi na ntoto, luzingu ya kezitisa bansiku mekumaka kima ya muntu lenda sala kana yandi mosi mezola. Bantu kemonaka kuvukisa nitu bonso mutindu ya mbote ya kusonga zola ya bo mebutukaka na yo yina bo lenda sala konso ntangu yina bo mezola, kansi bo kemonaka yo ve bonso kima ya bantu yina mekwelaka kaka fwete sala. Bo keyindulaka nde kana yo tapesa ve mpasi ata na muntu mosi, yo kele mbi ve na kusala yo. Na mabanza na bo, bantu kemonaka nde muntu yankaka lenda songa bo ve mutindu ya kunata luzingu na bo, mingimingi kana yo ketadila mambu ya kuvukisa nitu.

² Bantu yina mezabaka Yehowa kevandaka na ngindu ya kuswaswana. Bo kelandaka na kyese yonso bangindu yina Masonuku kepesaka sambu bo kezolaka Yehowa mpi bo kezolaka kupesa yandi kyese. Bo kezabaka nde Yehowa kezolaka bo mpi nde yandi kesongaka bo nzila ya mbote ya bo fwete tambula, nzila yina tanatila bo mambote mpenza mpi tapesa bo kyese. (Yezaya 48:17) Sambu Nzambi kele Nto ya luzingu, yo kele mayele kana bo fwete sosa lutwadisu na yandi na yina metala mutindu beto fwete sadila binama ya nitu na bo, mingimingi na dyambu yai ya kele mpenza mwaye ya kupesa luzingu na bantu yankaka.

Dikabu ya Ngangi ya zola mepesaka

3. Inki bo kelongaka bantu mingi na Kikristu sambu na yina metala kuvukisa nitu, mpi nki mutindu yo keswaswana ti mambu yina Biblia kelongaka?

³ Kana beto fwanisa yo ti inza ya bubu yai ya kukonda kuzaba Nzambi, na Kikristu bantu yankaka kelongaka bantu nde kuvukisa nitu kele kima ya nsoni, disumu, mpi nde “disumu ya kisina” yina kusalamaka na kilanga ya Edeni kuvandaka nde Eva kupukumunaka Adami sambu bo vukisa nitu. Ngindu yai kewakana ve ti mambu yina Masonuku ketubaka. Disolo ya Biblia kebingaka bankwelani ya ntete nde ‘bakala ti nkento na yandi.’ (Kuyantika 2:25) Nzambi kusongaka bo na kubuta bana, ntangu yandi tubaka nde: “Beno buta bana mingi, mpidina bana na beno ta zingaka na bisika yonso na nsi-ntoto.” (Kuyantika 1:28) Ata muntu mosi zolaka kubakisa ve ata fyoti nde Nzambi muntu kupesaka Adami ti Eva nswa ya kubuta bana kubaluka dyaka nde yandi kepesa bo ndola sambu bo mesala mambu yina yandi lombaka bo na kusala.​—Nkunga 19:8.

4. Sambu na nki Nzambi kupesaka bantu nswa ya kuvukisa nitu?

⁴ Na nswa yina Nzambi kupesaka bibuti na beto ya ntete, ya yandi pesaka dyaka na Noa ti bana na yandi, beto kemona kikuma ya ntete ya kuvukisa nitu: kubuta bana. (Kuyantika 9:1) Kansi, Ndinga ya Nzambi kemonisa nde Nzambi kutubaka ve nde bansadi na yandi yina mekwelaka fwete vukisa nitu kaka sambu na kubuta bana. Kuvukisa nitu lenda vanda mutindu ya mbote mpenza ya kulungisa bampusa ya mawi ti ya nitu sambu na bantu yina mekwelaka, mpi yo lenda vanda nto ya kyese sambu na bo. Yo kele mutindu mosi ya bo kemonisaka zola ya ngolo ya bo kele na yo na kati na bo zole.​—Kuyantika 26:8, 9; Bingana 5:18, 19; 1 Korinto 7:3-5.

Bandilu yina Nzambi kutulaka

5. Inki bandilu Nzambi kutulaka sambu na yina metala kuvukisa nitu?

⁵ Ata kuvukisa nitu kele dikabu ya Nzambi  mepesaka, yo lenda salama ve kukonda ndilu. Munsiku yai ketala mpi bantu yina mekwelaka. (Efezo 5:28-30; 1 Piere 3:1, 7) Yo kele nsiku na bantu yina mekwelanaka ve na kuvukisa nitu. Biblia kele pwelele na dikambu yai. Nsiku yina Nzambi pesaka na dikanda ya Izraele kutubaka nde: “Nge bakala, kulala na nkento ya nkaka ve; nge nkento, kulala na bakala ya nkaka ve.” (Kubasika 20:14) Na nima, Yezu kutangaka “mambu ya nsoni” ti “kusala pite” na kati ya “mabanza ya mbi” yina kebasikaka na ntima mpi yina kekumisaka muntu mvindu. (Marko 7:21, 22) Mpeve ya Nzambi kupusaka ntumwa Polo na kulongisila Bakristu ya Korinto mutindu yai: “Beno sala pite ve.” (1 Korinto 6:18) Ebuna na mukanda na yandi na bantu ya Ebreo, Polo kusonikaka nde: “Bantu yonso kuzitisa makwela; konso muntu yina me kwela, yandi fweti zinga kaka na muntu yina ya yandi me kwela na yandi, ata nkento ata bakala. Nzambi ta pesa ndola na bantu yina ke salaka pite, ata na bayina me kwelaka ata na bayina me kwelaka ve.”​—Baebreo 13:4.

6. Na Biblia, ngogo “pite” kezola kutuba inki?

⁶ Ngogo “pite” kezola kutuba nki? Yo mekatuka na ngogo ya Kigreki por·neiʹa, ya bo kesadilaka mbala mingi sambu na kutubila kuvukisa nitu yina bantu ya mekwelaka ntete ve kesalaka. (1 Korinto 6:9) Na bisika yankaka bonso na Matayo 5:32 ti na Matayo 19:9, ngogo yango kele ti ntendula ya nene mpi yo ketendulaka bizumba, kuvukisa nitu ti bantu yina beno kele na bo dibuta mosi, mpi kuvukisa nitu ti bambisi. Mitindu yankaka yina bantu ya mekwelanaka ve kevukisaka nitu, mu mbandu kukotisa kinama ya nitu na munoko to na kisika muntu kesadilaka mvindu mpi kusimba-simba kinama ya nitu ya muntu yankaka, kele mpi por·neiʹa. Ndinga ya Nzambi kebuyisaka mambu yai yonso, yo vanda na mutindu mosi ya pwelele to ve.​—Levi 20:10, 13, 15, 16; Roma 1:24, 26, 27, 32. *

Mambote ya kuzitisa Bansiku ya Nzambi

7. Inki mambote beto kebakaka na kuvanda ntangu yonso na bikalulu ya kukonda mvindu?

⁷ Kulemfuka na bansiku ya Yehowa na yina metala kuvukisa nitu lenda vanda mpasi na bantu ya kukonda kukuka. Maimonides, filozofe ya Muyuda ya mvu-nkama ya 12 ya mezabanaka mingi, kusonikaka nde: “Kele ti kima ve ya bo mebuyisaka na Torah [Nsiku ya Moize] ya kele mpasi na kuzitisa kuluta bamakwela yina bo mebuyisaka mpi mutindu ya kuvukisa nitu yina kefwaka nsiku.” Kansi, kana beto lemfuka na nsiku ya Nzambi, beto tabaka mambote mingi. (Yezaya 48:18) Mu mbandu, bulemfu na mambu yai kesadisaka beto na kukonda kubaka bamaladi yina bantu kebakaka na kuvukisa nitu, na kati na yo, yankaka kele ve ti nkisi mpi yo lenda fwa muntu. * Yo ketaninaka beto na kukonda kubaka mavumu ya balabala. Kusadila mayele ya Nzambi kesadisaka beto dyaka na kuvanda na kansansa ya mbote. Kana beto kesala mpidina, beto kekudipesa luzitu ebuna bantu yankaka mpi tazitisa beto, yo vanda bampangi na beto, banduku na beto, bana na beto, ti bampangi na beto Bakristu ya babakala ti bankento. Yo kesadisaka beto mpi na kuvanda na mabanza ya mbote na mambu metala kuvukisa nitu, ebuna yo tasadisa beto na kuvanda na kyese na makwela. Nkento mosi ya kele Mukristu kusonikaka nde: “Kyeleka ya Ndinga ya Nzambi kele lutaninu ya kuluta mbote ya beto kele na yo. Mono kekinga nde bo kwela mono, mpi kana bo mekwela mono, mono tavanda na kyese mingi ya kusonga bakala na mono ya Mukristu nde mono mezabaka ntete bakala ve.”

8. Na nki mitindu bikalulu na beto ya mbote lenda nata lusambu ya kukonda mvindu na ntwala?

⁸ Kana beto kevanda ntangu yonso na bikalulu ya mbote, beto lenda nunga mpi bangindu ya mbi yina bantu kevandaka na yo sambu na lusambu ya kukonda mvindu mpi beto lenda benda bantu na Nzambi yina beto kesambilaka. Ntumwa Piere kusonikaka nde: “Beno vanda na bikalulu ya mbote ntangu beno kele na kati ya bamimpani. Kana beno sala mpidina, ata bo ke funda beno nde beno ke salaka mambu ya mbi, kana bo mona mambu ya mbote ya  beno ke salaka, bo ta zitisa Nzambi na kilumbu yina ya yandi ta kwisa.” (1 Piere 2:12) Ata bantu yina kesadilaka ve Yehowa kumona ve bikalulu na beto ya mbote, beto fwete zaba nde Tata na beto yina kele na zulu kemonaka, yandi kendimaka beto, mpi yandi kewaka nkutu kyese sambu na bikesa yina beto kesalaka sambu na kulanda lutwadisu na yandi.​—Bingana 27:11; Baebreo 4:13.

9. Sambu na nki beto fwete ndima lutwadisu ya Nzambi, ata beto kebakisa ve mbote bikuma na yo? Pesa mbandu.

⁹ Kukwikila na Nzambi ketendula mpi kundima nde yandi mezaba mambu yina kele mbote sambu na beto, ata beto kebakisa ve mbote bikuma ya yandi kezolaka nde beto tambula mpila yandi kezola. Beto baka mbandu mosi na Nsiku ya Moize. Nsiku mosi yina vandaka kutadila luzingu ya basoda na bakan na bo vandaka kulomba bo na kuzika matufi na nganda ya kan. (Kulonga 23:13, 14) Ziku bantu ya Izraele vandaka kudiyula sambu na nki Nzambi pesaka nsiku ya mutindu yina; ziku bantu yankaka kuyindulaka nde yo vandaka mfunu ve. Kansi, banda ntama, minganga mendimaka nde nsiku yai kusadisaka na kutanina banto ya masa yo vanda ya kukonda mikrobe mpi yo vandaka kutanina bo na bamaladi yina bininginingi kenataka. Mutindu mosi mpi, bikuma ya kimpeve, ya ketala luzingu, ya mawi, ya nitu, ti ya kesimba mabanza kele ya kupusaka Nzambi na kutuba nde kuvukisa nitu kusalama kaka na mbeto ya makwela. Bika ntangu yai beto tala mwa bambandu yina kele na Biblia ya bantu yina kuvandaka na bikalulu ya kukonda mvindu.

Yozefi kubakaka balusakumunu sambu na bikalulu na yandi ya mbote

10. Nani kumekaka kupukumuna Yozefi na kusala mansoni, mpi nki mutindu Yozefi vutulaka?

¹⁰ Ziku nge mezaba mbote disolo ya Yozefi, mwana ya Yakobi, yina Biblia ketubila. Ntangu yandi vandaka ti bamvula 17, yandi vandaka mpika ya Potifare, mfumu ya basoda ya Farao na Ezipte. Yehowa kusakumunaka Yozefi, mpi na nima bo tulaka yandi mfumu ya bima yonso ya nzo ya Potifare. Ntangu yandi lungisaka bamvula kuluta 20, Yozefi kukumaka “mwana-bakala mosi ya kitoko mpenza.” Nkento ya Potifare kumaka kuzola yandi, yo yina yandi sosaka kubwisa yandi. Yozefi kubuyaka, yandi tendudilaka nkento yango mbotembote nde kundima kusala dyambu yina zolaka kuvanda kukonda kwikama na mfumu na yandi kaka ve kansi yo zolaka kuvanda mpi ‘disumu na Nzambi.’ Sambu na nki Yozefi kutubaka mutindu yina?​—Kuyantika 39:1-9.

11, 12. Ata nsiku ya Nzambi ya kusonika kuvandaka ve ya kubuyisaka pite, yo fwete vanda nde nki kunataka Yozefi na kuvutula mutindu yandi salaka yo?

¹¹ Yo ke pwelele nde, Yozefi kubakaka ve desizio yina sambu na boma nde bantu takanga bo. Dibuta ya Yozefi vandaka kuzinga ntama kibeni, mpi tata na yandi vandaka kuyindula nde Yozefi mefwaka. Kana Yozefi kundimaka na kusala mansoni, dibuta na yandi zolaka kuzaba ve ata kima mosi. Ziku Potifare ti bansadi na yandi ya babakala mpi zolaka kuzaba ve disumu yango, sambu bantangu yankaka bo vandaka kuvanda ve na nzo. (Kuyantika 39:11) Kansi, Yozefi kuzabaka nde dyambu yina zolaka kubumbana ve na meso ya Nzambi.

 ¹² Ziku Yozefi vandaka kuyindula mambu yina yandi zabaka ya metala Yehowa. Ntembe kele ve nde yandi zabaka mambu yina Yehowa kutubaka na kilanga ya Edeni: “Yo yina bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi, ebuna bo zole bo ta kuma muntu mosi.” (Kuyantika 2:24) Dyaka, yo fwete vanda nde Yozefi kuzabaka mambu yina Yehowa kusongaka ntotila ya Filistia yina zolaka kupukumuna nkaka ya Yozefi ya nkento Sara. Yehowa kusongaka ntotila nde: “Nge ke fwa sambu nge me baka nkento yai, nkento ya dibala. . . . Mono muntu zolaka ve nde nge sala masumu na meso na mono, yo yina mono pesaka nge nzila ve na kusimba yandi.” (Kuyantika 20:3, 6; beto bantu metengimisa bisono.) Yo yina, ata Yehowa vandaka mepesa ntete ve nsiku ya kusonika, bangindu na yandi ya metala makwela vandaka pwelele. Mayele yina Yozefi vandaka na yo ya kuzaba nde dyambu yina kele mbi, mpi mpusa na yandi ya kusepidisa Yehowa, kusadisaka yandi na kubuya kusala mansoni.

13. Sambu na nki Yozefi kukukaka na kutina nkento ya Potifare?

¹³ Kansi, nkento ya Potifare kubikaka ve, yandi vandaka kubondila yandi “konso kilumbu” na kulala ti yandi. Sambu na nki Yozefi kusosaka ve mwaye ya kukonda kukutana na yandi dyaka? Sambu yandi vandaka mpika, yandi vandaka na bisalu mingi ya kusala mpi yandi vandaka ve na mpila ya kudikatula na kimpika yina. Bima ya bo mesengumunaka na nsi ya ntoto kemonisaka nde mutindu bo vandaka kutunga banzo na Ezipte vandaka kusala nde na ntwala ya kukota na basuku yina bo kebumbaka bima, yo vandaka kulomba ntete kuluta nzo yonso. Yo yina, mpila Yozefi kubuya na kukutana ti nkento ya Potifare kuvandaka ve.​—Kuyantika 39:10.

14. (a) Inki kukuminaka Yozefi ntangu yandi tinaka na maboko ya nkento ya Potifare? (b) Inki mutindu Yehowa kusakumunaka Yozefi sambu na kwikama na yandi?

¹⁴ Kilumbu mosi, bo vandaka bo zole mpamba na kati ya nzo. Nkento ya Potifare kusimbaka Yozefi mpi yandi yantikaka kusonga yandi na ndinga ya ngolo nde: “Kwisa beto lala.” Yozefi kutinaka. Sambu nkento ya Potifare kuwaka mpasi na ntima mpila Yozefi kubuyaka na kuladisa yandi, yandi fundaka Yozefi nde yandi zolaka kuladisa yandi na kingolongolo. Inki mambu kusalamaka? Keti Yehowa kupesaka yandi na mbala mosi matabisi sambu na kwikama na yandi? Ve. Bo losaka Yozefi na boloko mpi bo kangisaka yandi minyololo. (Kuyantika 39:12-20; Nkunga 105:18) Yehowa kumonaka luvunu yina ebuna yandi tombulaka Yozefi. Yandi katulaka Yozefi na boloko ebuna Yozefi kumaka kuzinga na nzo ya mfumu. Yandi kumaka muntu ya zole ya kuvandaka ti kiyeka mingi na Ezipte, yandi kwelaka, ebuna yandi butaka bana. (Kuyantika 41:14, 15, 39-45, 50-52) Na nima, banda na ntangu yina, bo sonikaka disolo ya kwikama ya Yozefi bamvula 3 500 meluta sambu na kusadisa bansadi ya Nzambi. Kuzitisa bansiku ya lunungu ya Nzambi kepesaka balusakumunu mingi! Mutindu mosi, bubu yai beto lenda mona ve na mbala mosi mambote ya kubikala ya kwikama na kusala mambu yina kele mbote, kansi beto lenda tula ntima nde Yehowa kemonaka, mpi yandi tasakumuna beto na ntangu ya mbote.​—2 Bansangu 16:9.

Mambu ya Yobi ‘kuzengaka na kukonda kutala’

15. Inki mambu Yobi ‘kuzengaka na kukonda kutala’?

¹⁵ Muntu yankaka ya kubikalaka ya kwikama kele Yobi. Na ntangu ya yandi vandaka kumona mpasi yina Dyabulu kunatilaka yandi, Yobi talaka luzingu na yandi mpi yandi tubaka nde yandi mendima kubaka ndola ya nene kana yandi kufwaka bansiku ya Yehowa, na kati na yo, munsiku yina metala kusala mansoni. Yobi kutubaka nde: “Mono zengaka nde mono ta talaka ve mwana-nkento na ngindu ya kuladisa yandi.” (Yobi 31:1) Awa Yobi zolaka kutuba  nde, sambu na lukanu na yandi ya kubikala ya kwikama na Nzambi, yandi bakaka desizio ya kubuya nkutu kutala ntangu ya nda nkento mosi ti mpusa ya kuladisa yandi. Ya kyeleka, yandi vandaka kumona bankento konso kilumbu na luzingu mpi yandi vandaka kusadisa bo kana bo kele na mfunu ya lusadisu. Kansi sambu na yina metala kutula mabanza sambu yandi yantika kulula bo, yandi bikaka nzila ve na kusala yo. Na ntwala nde mpasi na yandi kubanda, yandi vandaka muntu ya nene, “na bansi ya ndambu ya este, yandi muntu lutaka bantu yonso na kimvwama.” (Yobi 1:3) Kansi, yandi sadilaka ve ngolo ya kimvwama na yandi sambu na kubenda dikebi ya bankento mingi. Yo ke pwelele nde yandi vandaka kusakana ve ti bana-bankento ti dibanza ya kuladisa bo.

16. (a) Sambu na nki mbandu ya Yobi kele mbote sambu na Bakristu yina mekwelaka? (b) Babakala vandaka ti luzingu ya nki mutindu na ntangu ya Malashi ya kuswaswanaka ngolo ti ya Yobi, mpi nki beto lenda tuba sambu na bilumbu na beto?

¹⁶ Yo yina, ata na ntangu ya mbote to ya mpasi, Yobi salaka mambu ya mbote sambu na kumonisa kwikama na yandi. Yehowa kumonaka mambu yai mpi yandi sakumunaka yandi mingi. (Yobi 1:10; 42:12) Yobi kele mbandu mosi ya mbote mpenza sambu na Bakristu yina mekwelaka, bo yonso babakala ti bankento! Mpila ya kuyituka kele ve kana Yehowa kuzolaka yandi mingi mutindu yina! Kansi, luzingu ya bantu mingi bubu yai kekukana mpenza ti mambu yina vandaka kusalama na bilumbu ya Malashi. Profete yai kusepilaka ve ata fyoti na mutindu babakala mingi vandaka kubika bankento na bo, mbala mingi sambu na kukwela bana-bankento yina kele baleke. Mesa-kimenga ya Yehowa kufulukaka ti mansanga ya bankento yina bo bikisaka, ebuna Nzambi kuzengilaka bantu yina kusalaka bankento na bo “mambu ya nku” ya mutindu yina nkanu ya lufwa.​—Malashi 2:13-16.

Mwana-Nkento mosi ya kuzabaka bakala ve

17. Inki mutindu mwana-nkento ya Shunemi kuvandaka bonso “kilanga ya bo me tulaka lupangu”?

¹⁷ Muntu ya tatu ya kubikalaka ya kwikama vandaka mwana-nkento ya bwala Shunemi yina vandaka mwense. Yandi vandaka leke mpi kitoko mingi, kitoko na yandi kubendaka ve kaka dikebi ya mwana-bakala mosi yina vandaka ngungudi ya mameme, kansi yo bendaka mpi dikebi ya Salomo, ntotila ya Izraele yina kuvandaka ti kimvwama mingi. Kana beto tanga disolo ya kitoko yonso yina kele na mukanda ya Kitoko, mwana-nkento yai ya Shunemi kuzabaka ve bakala, ebuna bantu yina vandaka kuzinga penepene na yandi vandaka kuzitisa yandi. Ata mwana-nkento yango kubuyaka nde Salomo kukwela yandi ve, Nzambi kupesaka Salomo mpeve na yandi sambu yandi sonika disolo ya mwana-nkento yango. Ngungudi yina yandi vandaka kuzola kuzitisaka mpi luzingu ya mwana-nkento yina vandaka mezaba ntete bakala ve. Kilumbu mosi ngungudi yango kutubaka nde mwana-nkento ya Shunemi kuvandaka bonso “kilanga ya bo me tulaka lupangu.” (Kitoko 4:12) Na Izraele ya ntama, bilanga ya kitoko vandaka ti banti ya mutindu na mutindu, bintuntu ya nsudi ya kitoko, mpi banti ya nda. Bo vandaka kutula bilanga ya mutindu yai na kati ya lupangu to kibaka mpi bo vandaka kukotila kaka na kyelo ya bo vandaka kukanga ti nsabi. (Yezaya 5:5) Sambu na ngungudi yina, bikalulu ya kukonda mvindu mpi ya kitoko ya mwana-nkento ya Shunemi vandaka bonso kilanga ya mutindu yina ya kitoko mpenza. Yandi zabaka ve bakala ata fyoti. Zola na yandi ya kitoko zolaka kuvanda kaka sambu na muntu yina zolaka kukwela yandi.

18. Inki mambu masolo ya Yozefi, Yobi ti mwana-nkento ya Shunemi keyibusa beto?

 ¹⁸ Sambu na yina metala kwikama na kusala mambu yina kele ya mbote, mwana-nkento ya Shunemi kupesaka mbandu ya mbote mpenza na bankento yina kele Bakristu bubu yai. Yehowa kumonaka mpi kusepilaka na bikalulu ya mbote ya mwana-nkento ya Shunemi mpi Yandi sakumunaka yandi kaka mutindu yandi sakumunaka Yozefi ti Yobi. Bo sonikaka mambu ya kwikama ya bo salaka na kati ya Ndinga ya Nzambi sambu beto landa yo. Ata bo kesonikaka ve na Biblia bikesa ya beto kesalaka bubu yai sambu na kuvanda ntangu yonso bantu ya kwikama, Yehowa ‘tasonika bazina’ ya bantu yina kesosaka kusala luzolo na yandi. Bika beto vila ve nde Yehowa ‘kewaka’ beto mpi yandi kesepilaka ntangu beto kesalaka kikesa na kwikama yonso sambu na kuvanda ntangu yonso na bikalulu ya mbote.​—Malashi 3:16.

19. (a) Inki mutindu beto fwete mona kuvanda ti bikalulu ya mbote? (b) Inki beto tatubila na disolo yina melanda?

¹⁹ Ata bantu yina kele ve na lukwikilu lenda seka beto, beto kele na kyese sambu na bulemfu na beto na Ngangi na beto ya zola. Beto kele na bikalulu ya kuluta mbote, bikalulu yina Nzambi kezolaka. Yo kele kima ya beto fwete monina kyese, kima ya beto fwete zola mingi. Kana beto kele ntangu yonso na bikalulu ya mbote, Nzambi tapesa beto balusakumunu na yandi mpi beto tavanda ntangu yonso na kivuvu ya ngolo ya kubaka balusakumunu yina tavanda na nsuka ve na bilumbu kekwisa. Kansi, ata mpidina, inki beto lenda sala sambu na kuvanda ntangu yonso na bikalulu ya kukonda mvindu? Disolo ya melanda tatubila ngyufula yai ya mfunu.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki Biblia kelongaka sambu na yina metala kuvukisa nitu?

• Na Biblia ngogo “pite” kezola kutuba inki?

• Inki mambote beto kebakaka kana beto kele na bikalulu ya mbote?

• Sambu na nki Yozefi, Yobi, ti mwana-nkento ya Shunemi kele bambandu ya mbote sambu na Bakristu bubu yai?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Yozefi kutinaka na kusala mansoni

[Kifwanisu ya kele na lutiti 22]

Mwana-nkento ya Shunemi vandaka bonso “kilanga ya bo me tulaka lupangu”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Yobi ‘kuzengaka na kukonda kutala mwana-nkento’