Keti Bikalulu ya Biblia Kelongaka Meluta Mbote?

MUNTU mosi ya Allemagne yina kele na eksperiansi mingi na kusonika mpi ya kuzaba kupesa bansangu na televizio kutubaka nde: “Bantu kevandaka na mfunu ya nto mosi ya bansiku yina ketaninaka mpi ketwadisaka bo.” Muntu yai kutubaka mambu ya kyeleka mpenza. Sambu bantu kuvanda ngolo mpi na luzingu ya mbote, bo yonso fwete vanda na nto mosi ya ngolo ya bansiku yina kemonisaka mambu ya mbote ti ya mbi ya bo yonso kelandaka. Yo yina, ngyufula kele nde: Inki bansiku kele ya kuluta mbote sambu na bantu?

Kana bantu kelandaka bansiku ya bikalulu ya mbote yina kele na kati ya Biblia, nga yo kesadisaka bo na kuzinga luzingu mosi ya mbote mpi ya kyese. Ebuna kana beto tala mbote, bayina kezitisaka bansiku yina takuma bantu ya kyese mingi mpi ya ngolo. Keti yo kele buna? Bika beto tala mambu yina Biblia ketuba sambu na yina metala mambu zole ya mfunu: Kwikama na makwela ti masonga na luzingu ya konso kilumbu.

Kangama kaka na nkwelani na nge

Ngangi na beto kugangaka ntete Adami na nima yandi gangaka Eva sambu yandi kuma nkento na yandi. Makwela na bo kuvandaka makwela ya ntete na luzingu ya bantu mpi makwela na bo zolaka kuzinga kukonda nsuka. Nzambi kutubaka nde: “Bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi.” Bamvula 4000 na nima, Yezu Kristu kuvutukilaka dilongi yai ya makwela yina balongoki na yandi yonso fwete landaka. Yandi monisaka mpi nde yo kele nsiku na kuvukisa nitu na nganda ya makwela.​—Kuyantika 1:27, 28; 2:24; Matayo 5:27-30; 19:5.

Biblia kemonisa nde bansabi zole yina kele mfunu sambu na kuvanda na makwela mosi ya kyese kele zola ti luzitu yina bankwelani fwete pesana. Bakala, yina kele mfumu ya dibuta, fwete songaka zola ya kukonda bwimi na nkento na yandi na kusosaka mambote na yandi. Yandi fwete ‘bakisaka’ nkento na yandi mpi yandi fwete ‘wilaka yandi makasi ve.’ Nkento  fwete “zitisa” bakala na yandi na mudindu. Kana bankwelani kelanda bansiku yai, bo tavandaka ve ti mavwanga mingi na makwela na bo to mpi bo takukaka kuyidika yo. Bakala tavanda na nzala ya kukangama na nkento na yandi, ebuna nkento mpi tavanda na nzala ya kukangama na bakala na yandi.​—1 Piere 3:1-7; Kolosai 3:18, 19; Efezo 5:22-33.

Keti nsiku ya Biblia yina kelomba nkento mpi bakala na kukangama na kwikama yonso na nkwelani na yandi kenataka kyese na makwela? Ee. Beto tala mambu yina kumonanaka na kulonguka mosi ya bantu kusalaka na Allemagne. Bo yulaka bantu na kutuba nki mambu kesalaka nde makwela kuvanda ya mbote. Bantu mingi kutubaka nde dyambu ya ntete ya kuluta mfunu kele nde bakala ti nkento fwete vanda na kwikama. Keti nge kendima ve nde bantu yina mekwelaka kevandaka na kyese mingi kibeni na ntangu bo kezaba nde bankwelani na bo kele ya kwikama?

Inki beno tasala kana mavwanga mebasika?

Kansi, kana mavwanga ya ngolo mebasika na kati ya bakala ti nkento, inki bo fwete sala? Inki bo lenda sala kana zola na bo mekuma madidi? Keti yo tavanda ve kuluta mbote bo fwa makwela sambu bo kewakana ve? To keti nsiku ya Biblia yina kelomba nde konso muntu kukangama na kwikama yonso na nkwelani na yandi kele dyambu ya mfunu ya bo fwete sala?

Bansoniki ya Biblia kuzabaka nde mavwanga tabasikaka na kati ya bantu yonso yina mekwelaka sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka. (1 Korinto 7:28) Ata mpidina, bankwelani yina kezitisaka bansiku ya Biblia kesalaka ngolo sambu na kulolulana mpi na kubongisa kumosi mavwanga yina kebwilaka bo. Ya kyeleka, kele na mambu yankaka bonso bizumba to kubula ya nku yina lenda pesa Mukristu nswa ya kusosa kukabwana na nkwelani na yandi to kufwa makwela. (Matayo 5:32; 19:9) Kansi kufwa makwela ntinu-ntinu kukonda kikuma ya kyeleka sambu na kukwela muntu yankaka kemonisa nde muntu ya mutindu yina kele muntu ya bwimi ya kemonaka bantu yankaka mpamba. Ya kyeleka, yo kenatilaka ve muntu luzingu mosi ya mbote to ya kyese. Bika beto baka mbandu mosi.

Peter kumonaka nde kuwakana ya ngolo kuvandaka dyaka ve na makwela na yandi mutindu yo vandaka ntete. * Yo yina, yandi yambulaka nkento na yandi ebuna yandi kwendaka kuzinga ti Monika, yina kutinaka mpi bakala na yandi. Inki mutindu mambu kulutaka na nima? Na nima ya mwa bangonda, Peter kundimaka nde kuzinga ti Monika kuvandaka “pete ve mpila mu vandaka kuyindula.” Sambu na nki? Yandi kumaka kumona bifu na nkento na yandi ya mpa kaka bonso yina nkento na yandi ya ntete vandaka na yo. Kima kubebisaka dyaka makambu kele nde badesizio ya ntinu-ntinu mpi ya bwimi ya yandi bakaka kusalaka nde mbongo na yandi kumana. Kuluta dyaka, bana ya Monika vandaka na basusi mingi mpila luzingu ya dibuta na bo kubalukaka.

Mutindu mbandu yai kemonisa yo, kana mavwanga mebasika na kati ya makwela, mbala mingi kufwa makwela keyidikaka kwayo ve makambu. Kansi kana mavwanga mebwa, mbala mingi kuzitisa bansiku ya Ndinga ya Nzambi, Biblia, kesadisaka sambu makwela kuvanda kaka ngolo mpi na ngemba. Thomas ti Doris kumonaka kyeleka ya dyambu yai.

Thomas ti Doris kuvandaka bo mezinga dezia bamvula kuluta 30 na makwela na bo ntangu Thomas yantikaka kulauka malafu ngolo kibeni. Doris kumaka ti basusi mingi mpenza, ebuna bo zole kuwakanaka nde bo fwete fwa makwela. Doris kuzabisaka ngindu na yandi na Mbangi ya Yehowa mosi. Ebuna Mbangi yina kusongaka Doris mambu yina Biblia ketuba sambu na makwela. Yandi longisilaka Doris na kufwa ve makwela ntinu-ntinu, kansi yandi ti bakala na yandi bo sala ntete kikesa sambu na kusosa mpila ya kubongisa makambu. Doris kusalaka mutindu yina. Na nima ya mwa bangonda, bo yambulaka ngindu ya kufwa makwela. Thomas ti Doris kumaka kusala kikesa sambu na kumanisa mavwanga na bo. Kulanda bandongisila ya Biblia kukumisaka makwela na bo ngolo mpi yo pesaka bo ntangu ya kuyidika mavwanga na bo.

Masonga na mambu yonso

Kukangama na nkwelani na nge na kwikama yonso kelombaka kuvanda ti kikesa na mabanza mpi kuzola bansiku ya Nzambi. Bikalulu yai kevandaka mpi mfunu sambu na kuvanda ntangu yonso ti masonga na kati ya inza yai ya kukonda masonga. Biblia kele ti mambu mingi ya kuzabisa beto sambu na yina metala masonga. Ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka na Yudea nde: “Beto ke na luzolo ya kusala mambu ya mbote [“masonga,” NW] konso ntangu.” (Baebreo 13:18) Yo kezola kutuba inki?

Muntu ya masonga ketubaka kyeleka mpi yandi ketaka luvunu ve. Mambu yonso ya yandi kesalaka ti bantu yankaka kevandaka na nzila ya mbote. Yo kevandaka mambu ya ndonga, ya mefwana na kubaka lukumu, yo kevandaka ve ya kunata bakwenu na nzila ya mbi to kukusa bo. Muntu ya masonga kevandaka dyaka muntu ya kwikama yina kesosaka ve kuyiba mpangi na yandi. Bantu ya masonga kesalaka nde bantu kukuma kutulana ntima na luzingu, ebuna kutula ntima yina kenataka kuwakana ya mbote mpi kinduku ya ngolo na kati ya bantu.

Keti bantu ya masonga kevandaka na kyese? Ya kyeleka, bo kele ti kikuma ya kuvanda na kyese. Ata kufuta avoka ti muyibi mepanzanaka mingi, to mbala  yankaka sambu yo kele mingi, bantu kelutaka kuzitisa bantu ya masonga. Na bamvutu yina bo bakaka na kulonguka mosi yina bo salaka na baleke mingi, bamvutu kiteso ya 70 kumonisaka nde masonga kele mfunu mingi. Kima yankaka kele nde, ata beto kele na bamvula ikwa, masonga kele kikalulu mosi ya mfunu ya beto kezolaka kumona na bantu yina beto kebakaka bonso banduku na beto.

Bo longaka Christine kuyiba banda na ntangu yandi vandaka ti bamvula 12. Na nima ya bamvula, yandi kumaka ngolo na kuyiba bantu bima na baposi ti na basakoshi. Yandi ketendula nde: “Bilumbu yankaka mono vandaka kuvutuka na nzo ti mbongo kiteso ya badolare 2 200.” Kansi bo vandaka kukanga Christine mbala mingi, mpi yandi vandaka kuzinga ntangu yonso na kigonsa nde bo lenda kotisa yandi na boloko. Ntangu Bambangi ya Yehowa kutendudilaka yandi mambu yina Biblia ketuba sambu na yina metala masonga, bansiku ya Biblia yina ketadila bikalulu ya mbote kubendaka dikebi ya Christine. Yandi longukaka na kulemfuka na nsiku yina ketuba nde: “Muntu yina vandaka kuyiba, yandi kuyiba diaka ve.”​—Efezo 4:28.

Ntangu Christine bakaka mbotika sambu na kukuma Mbangi ya Yehowa, yandi vandaka kuyiba dyaka ve. Yandi vandaka kusala kikesa sambu na kuvanda masonga na mambu yonso, sambu Bambangi ketulaka dikebi ya mingi na masonga ti na bikalulu yankaka ya Bukristu. Zulunalu mosi (Lausitzer Rundschau) kutubaka nde “Bangogo yina ketendulaka bikalulu ya mbote, mu mbandu masonga, bukatikati, lutondo ya nkweno kevandaka na valere mingi na lukwikilu ya Bambangi.” Inki mutindu Christine kekudiwaka mutindu luzingu na yandi mebalukaka? “Mu ke na kyese mingi ntangu yai sambu mu keyibaka dyaka ve. Mu mekumaka kudiwa nde mu ke muntu mosi ya mefwana na kubaka luzitu na kati ya bantu.”

Bantu yonso kebakaka mambote

Bantu yina kevandaka ya kwikama na bankwelani na bo mpi yina kevandaka masonga, bo mosi mpamba ve kevandaka na kyese kansi bo kenataka mpi mambote na bantu yina bo kezingaka ti bo. Bamfumu ya bisalu kezolaka bantu ya kisalu yina keyibaka ve. Beto yonso kezolaka kuzinga penepene ti bantu yina mefwana nde beto tudila bo ntima, mpi beto kezolaka kusumba bima na bamagazini ya bantu ya masonga. Keti beto kezitisaka ve bamfumu ya politiki, bapolisi, ti bazuzi yina kebuyaka kubaka avoka? Kimvuka yonso ya bantu kebakaka mambote mingi kana bantu yina kele na kati na yo ketambula na masonga yonso bonso nde bo kezitisa munsiku, kansi bo kesalaka yo ve kaka kana bo mosi mezola na kusala yo.

Dyaka, bankwelani yina kevandaka ya kwikama na kati ya makwela mabuta na bo kevandaka ngolo. Bantu mingi mpi tatuba nde mambu yai ya mfumu ya politiki mosi ya Eropa kutubaka kele ya masonga: “Dibuta [yina kevandaka kaka na tata mosi ti mama ti bana] kele tii bubu yai dibuta mosi ya kevandaka na lutaninu mpi kisika bantu kezingaka na kyese.” Dibuta yina kevandaka na ngemba mpi na bumosi kesalaka nde bambuta ti bana kudiwa nde ya kyeleka mawi na bo kele na lutaninu. Ebuna bankwelani yina kevandaka ya kwikama na makwela na bo kesalaka kimvuka ya ngolo ya bantu.

Yindula ntete mambote yina konso muntu zolaka kuvanda na yo kana bankwelani yina bo meyambulaka, batribinale ya kufwa makwela, batribinale ya kusosa kibuti yina kele na nswa ya kusansa bana kuvandaka ve. Ebuna kana bantu ya keyibaka bantu mbongo na baposi ti na basakosi, na bamagazini, bantu yina keyibaka mbongo ya bakompani, bamfumu yina kezolaka kubaka avoka, ti bantu ya luvunu ya siansi kele dyaka ve? Keti nge keyindula nde mambu ya mutindu yina kele ndosi ya mpamba? Bantu yina ketulaka dikebi ya masonga na Biblia ti na mambu yina yo ketubaka sambu na bilumbu kekwisa, kezabaka nde yo kele ve ndosi ya mpamba. Ndinga ya Nzambi kesila nde kubika fyoti Kimfumu ya Yehowa yina Mesia tayala takatula bimfumu ya bantu yonso yina keyala bubu yai na zulu ya ntoto. Na Kimfumu yina, bantu yonso talonguka na kuzitisa minsiku ya Biblia yina ketadila bikalulu ya mbote. Na ntangu yina, “bantu ya mbote ta zinga na ngemba na ntoto . . . yo ta vanda ya bo tii kuna.”​—Nkunga 37:29.

Bikalulu ya mbote ya Biblia kelongaka meluta mbote

Bantu mingi yina melongukaka Masonuku ya Santu na dikebi yonso mebakisaka nde bandongisila ya Biblia mekatukaka na mayele ya Nzambi, yina meluta mayele ya bantu ntama kibeni. Bantu ya mutindu yai ketulaka ntima na Biblia mpi bo kemonaka nde yo kele mfunu na kulanda yo na luzingu na inza ya bubu yai. Bo kezabaka nde kulanda bandongisila yina kele na Ndinga ya Nzambi kele sambu na mambote na bo kibeni.

Yo yina, bantu ya mutindu yai kelandaka na ntima mosi ndongisila ya Biblia yina ketuba nde: “Tula ntima na nge yonso na Mfumu Nzambi; kutula ntima ve na mambu ya nge mosi ke yindulaka nde nge zaba. Yindula Mfumu Nzambi na mambu yonso ya nge ke salaka, yandi ta songa nge nzila ya mbote.” (Bingana 3:5, 6) Ntangu bo kesalaka mutindu yina, luzingu na bo ketomaka mingi kibeni, bo kenatilaka mpi bantu yankaka yina kezingaka na nzyunga na bo mambote. Ebuna bo ketulaka ntima mingi na “moyo ke kwisa na ntwala,” ntangu bantu yonso talandaka bikalulu ya mbote ya Biblia kelongaka.​—1 Timoteo 4:8.

[Noti na nsi ya lutiti]