Kilumbu Yehowa Tasambisa Bantu Mekuma Penepene!

“Kilumbu ya nene ya Mfumu Nzambi ta [sambisa bantu, NW] me kuma penepene mpenza, yo ke kwisa nswalu!”​—SOFONIA 1:14.

1. Inki lukebisu Nzambi kupesaka na munoko ya Sofonia?

 YEHOWA NZAMBI kezola kufwa bantu ya mbi. Wa mutindu yandi kekebisa bantu: “Mono ta fwa bantu. . . . Mono ta fwa bantu yonso na nsi-ntoto.” (Sofonia 1:3) Yehowa Nkwa-Kimfumu kutubaka mambu yai na munoko ya profete na yandi Sofonia, ziku yandi vandaka mwana ya mwana ya ntekolo ya Ntotila ya mbote Ezekiasi. Mambu yina Yehowa kutubaka na bilumbu ya Ntotila Yoziasi kuvandaka ve bansangu ya mbote sambu na bantu ya mbi yina vandaka kuzinga na ntoto ya Yuda.

2. Sambu na nki mambu ya mbote yina Yoziasi kusalaka kukatulaka ve kilumbu yina Yehowa tasambisa bantu?

² Ntembe kele ve nde mambu yina Sofonia vandaka kuzabisa kusadisaka Yoziasi na kubakisa nde yo lombaka kukatula lusambu ya mvindu na Yuda. Kansi mambu yina ntotila kusalaka sambu na kukatula lusambu ya luvunu kumanisaka ve mambi yonso na kati ya bantu to kulolula masumu ya nkaka na yandi, Ntotila Manase, yina “fwaka . . . bantu mingi na Yeruzalemi bayina salaka mbi ve.” (2 Bantotila 24:3, 4; 2 Bansangu 34:3) Yo yina, ntembe kele ve nde yo lombaka kaka nde kilumbu ya Yehowa kukwisa.

3. Inki kima kendimisa beto nde beto lenda guluka na “kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi”?

³ Kansi, bantu yankaka zolaka kuguluka na kilumbu yina ya boma. Yo yina, profete ya Nzambi kulongisilaka nde: “Ntangu kilumbu yina ya mfumu Nzambi ta sambisa bantu me kwisa ntete ve. Bilumbu ya luzingu na beto ke lutaka bonso matiti ke lutaka na mupepe. Beno yindula ntangu kilumbu na beno ya kuguluka me luta ntete ve; beno yindula ntangu Mfumu Nzambi me wila beno ntete ve makasi na yandi yina ke pela bonso tiya. Beno bantu yina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi, ke landaka bansiku na yandi, beno [sosa, NW] yandi. Beno sala mambu yina kele mbote, beno kudikulumusa; mbala ya nkaka beno ta baka ndola ve kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi.” (Sofonia 2:2, 3) Bika beto tadila mambu yina mukanda ya Sofonia ketuba na ntangu beto ketula kivuvu ya kuguluka na kilumbu Yehowa tasambisa bantu. Bo sonikaka yo na Yuda na ntwala ya mvu 648 ya N.T.B. Yo kele na kati ya “nsangu ya baprofete” yina beto yonso fwete tudila dikebi na masonga yonso.​—2 Piere 1:19.

Diboko ya Yehowa tasala kisalu

4, 5. Inki mutindu Sofonia 1:1-3 kulunganaka na bantu ya mbi na Yuda?

⁴ “Mambu ya Mfumu Nzambi” tubaka na Sofonia keyantika ti lukebisu yai: “Mono ke fwa bima yonso na nsi-ntoto: bantu ti bambisi, bandeke ti bambisi ya masa. Mono ta fwa bantu yina ke salaka mbi ti bima na bo yonso ke bendaka bantu ya Yuda na kubuya mono. Mono ta fwa bantu yonso na nsi-ntoto, ata muntu mosi ta bikala ve. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.”​—Sofonia 1:1-3.

⁵ Ya kyeleka, Yehowa vandaka kuzola kumanisa mambu ya mbi na ntoto ya Yuda. Nani Nzambi zolaka kusadila sambu na ‘kumanisa bima yonso na nsi-ntoto’? Sambu yo kemonana pwelele nde Sofonia kuyantikaka kisalu ya kiprofete na luyantiku ya kimfumu ya Ntotila Yoziasi, yina yantikaka kuyala na mvu 659 ya N.T.B., mambu yina profete kutubaka kulunganaka ntangu Yuda ti ntu-mbanza na yo, Yeruzalemi, kufwaka na maboko ya bantu ya Babilone na mvu 607 ya N.T.B. Na ntangu yina, bantu ya mbi ‘kufwaka’ na Yuda.

6-8. Inki mambu bo tubaka na ntwala na Sofonia 1:4-6, mpi nki mutindu mbikudulu yango kulunganaka na Yuda ya ntama?

⁶ Ntangu yandi tubaka na ntwala mutindu  Nzambi tasala bantu yina kele na lusambu ya luvunu, Sofonia 1:4-6 ketuba nde: “Mono ta fwa bantu ya Yuda ti ya Yeruzalemi. Bima yonso ya bisambu ya nzambi Baale mono ta panza-panza yo, ata kima mosi ta bikala ve; mono ta fwa mpi banganga-nzambi ya Baale, bantu ta zaba diaka ve bazina na bo. Konso muntu yina ke mataka na zulu ya ludi ya nzo sambu na kusamba ntangu, ngonda ti bambwetete, mono ta fwa yandi. Mono ta fwa mpi bantu yina ke sambaka banzambi zole: bo ke samba mono Mfumu Nzambi, bo ke zenga kieleka na zina na mono, kansi na nima bo ke zenga diaka na zina ya nzambi Moleki. Mono ta fwa bantu yina me buyaka mono Mfumu Nzambi, ke landaka mono diaka ve, bayina ke kwisaka na mono ve to ke yulaka mono ve na kusadisa bo.”

⁷ Diboko ya Yehowa kusalaka kisalu na bantu ya Yuda ti ya Yeruzalemi. Yandi bakaka desizio ya kufwa bantu yina vandaka kusambila Baale, nzambi ya bantu ya Kana, yina vandaka kubutisa bima mingi na bilanga. Banzambi na bo mingi vandaka ti zina ya Baale, sambu bantu yina vandaka kusambila bo vandaka kuyindula nde banzambi yango vandaka ti kiyeka na bisika yankaka. Mu mbandu, kuvandaka ti Baale mosi ya bantu ya Moabi ti ya Madiani vandaka kusambila na Ngumba ya Peore. (Kutanga 25:1, 3, 6) Na ntoto ya Yuda yonso, Yehowa zolaka kufwa banganga-nzambi ya Baale, ti banganga-nzambi ya kukonda kwikama ya dikanda ya Levi yina vandaka kufwa nsiku ya Nzambi na mpila bo vandaka kusala kinduku ti bo.​—Kubasika 20:2, 3.

⁸ Nzambi zolaka kufwa mpi bantu yina ‘kefukamaka na ntwala ya bimvuka ya basoda ya mazulu,’ disongidila, bantu yina kesalaka astrolozi mpi kesambilaka ntangu. (2 Bantotila 23:11; Yeremia 19:13, NW; 32:29) Makasi ya Nzambi zolaka kubwila mpi bantu yina vandaka kumeka na kuvukisa lusambu ya kyeleka ti dibundu ya luvunu, na mpila ‘bo ke zenga kieleka na zina ya Nzambi, kansi na nima bo ke zenga diaka na zina ya Moleki.’ Moleki fwete vanda zina ya nzambi ya ntete ya bantu ya Amoni. Bantu yina vandaka kusamba Moleki vandaka kutambika bana na kimenga.​—1 Bantotila 11:5; Yeremia 32:35.

Nsuka ya Kikristu mekuma penepene!

9. (a) Na nki mambu ya mbi Kikristu mekudikotisaka? (b) Beto fwete baka desizio ya kusala nki mambu yina bantu ya kukonda kwikama ya Yuda kusalaka ve?

⁹ Mambu yai yonso keyibusa beto Kikristu, ya mekudikotisaka mpenza na lusambu ya luvunu ti na astrolozi. Ebuna mambu yina yo kesala ya kenata lufwa ya bamilio ya bantu na mesa-kimenga ya bitumba yina bamfumu ya mabundu kepesaka maboko kele mbote ve ata fyoti! Beto vanda ve bonso bantu ya kukonda kwikama ya Yuda, yina ‘kuyambulaka na kulanda Yehowa.’ Bo lembaka mpi bo yambulaka kusosa yandi to lutwadisu na yandi. Kansi, beto kangama kaka na Nzambi.

10. Inki mutindu nge tatendula mbikudulu yina kele na Sofonia 1:7?

¹⁰ Mambu yina profete kutubaka na nima mefwana mpenza na bantu ya mbi ya Yuda mpi bayina kesala mbi bubu yai. Sofonia 1:7 ketuba nde: “Kilumbu ya Mfumu Nzambi ta sambisa bantu me kuma penepene, bantu yonso kuvanda pima na ntwala na yandi. Yandi me yilama na kufwa bantu  na yandi mutindu bo ke fwaka mbisi sambu na kupesa makabu; yandi me binga bambeni na kwisa kupesa bo ndola.” Yo kele pwelele nde ‘bambeni ya yandi mebinga’ vandaka bantu ya Kaldea yina kuvandaka bambeni ya Yuda. “Makabu” vandaka Yuda yo mosi, ti ntu-mbanza na yo. Yo yina Sofonia kuzabisaka lukanu ya nzambi ya kufwa Yeruzalemi. Mbikudulu yango vandaka kutubila mpi lufwa ya Kikristu. Na kuta masonga, mutindu kilumbu yina Nzambi tasambisa bantu na bilumbu na beto mekuma penepene, bantu yonso fwete ‘vanda pima na ntwala ya Mfumu Nzambi’ mpi bo fwete wa mambu yina yandi ketuba na nsadisa ya “kibuka ya fyoti” ya balongoki ya kupakulama ya Yezu ti bampangi na bo, “mameme ya nkaka.” (Luka 12:32, NW; Yoane 10:16) Lufwa kekinga bantu yonso yina tawa ve mpi yina kekudikumisa bambeni ya kiyeka ya Kimfumu ya Nzambi.​—Nkunga 2:1, 2.

Kubika fyoti kilumbu ya kudila kukwisa!

11. Inki kele ntendula ya ntetentete ya Sofonia 1:8-11?

¹¹ Sambu na yina metala kilumbu ya Yehowa, Sofonia 1:8-11 keyika nde: “‘Na kilumbu ya mono ta fwa bantu na mono, mono ta pesa ndola na bamfumu ti bambuta ya Yuda, na bantu ya dikanda ya ntotila Yoziasi ti na bantu yonso yina ke [lwataka bilele, NW] ya banzenza. Mono ta pesa mpi ndola na bantu yina ke sambaka mono bonso bantu ya bansi ya nkaka ke sambaka banzambi na bo, bayina ke yibaka ti kufwa bantu ya nkaka ti kufulusa nzo ya mfumu na bo na bima ya muyibi.’ Mfumu Nzambi ke tuba diaka nde: ‘Na kilumbu yango yina beno ta wa makelele ya bantu na kielo ya bwala ya bo ke bingaka Kielo ya Bambisi ya Masa; beno ta wa mpi bantu ke dila na ndambu ya mpa ya bwala Yeruzalemi; makelele mingi ta basika mpi na ndambu ya bangumba. Beno bantu ke zingaka na [Maktesh, NW], beno dila ngolo ntangu beno ta wa yo sambu bakomersa [“bantu yina ketesaka arza,” NW] yonso me fwa.’”

12. Inki mutindu yo kemonana nde bankaka “ke lwataka bilele ya banzenza”?

¹² Yoahazi, Yoyakimi, ti Yoyakini kuyalaka na nima ya Ntotila Yoziasi. Na nima Sedesiasi zolaka kuyala, ebuna Yeruzalemi kufwaka na ntangu ya luyalu na yandi. Ata mpasi ya mutindu yina vandaka kukinga bo, yo ke pwelele nde bantu yankaka vandaka kusosa nde makanda yina vandaka kuzinga penepene na bo kundima bo, yo yina bo vandaka ‘kulwata bilele ya banzenza.’ Mutindu mosi, bubu yai mpi bantu mingi kemonisaka na mitindu mingi nde bo kele ve na organizasio ya Yehowa. Sambu bo kele na organizasio ya Satana, bo tabaka ndola.

13. Mutindu mbikudulu ya Sofonia kutubaka, inki mambu zolaka kubwa na ntangu bantu ya Babilone zolaka kunwanisa Yeruzalemi?

¹³ “Kilumbu yango” ya kusambisa Yuda  mefwanana ti kilumbu Yehowa tasambisa bambeni na yandi, sambu na kumanisa mambi, mpi na kundimisa bantu nde yandi kele mfumu ya kuluta nene. Ntangu bantu ya Babilone tanwanisa Yeruzalemi, makelele tawakana na Kielo ya Bambisi ya Masa. Ziku bo vandaka kubinga yo mutindu yai sambu yo vandaka penepene ti zandu ya bambisi. (Nehemia 13:16) Basoda ya Babilone zolaka kukota na kitini ya bo kebinga ndambu ya mpa ya bwala, mpi ‘makelele mingi na ndambu ya bangumba’ lenda tendula makelele ya kesonga kufinama ya bantu ya Kaldea. Bantu ya Maktesh “zolaka kudila ngolo,” ziku Maktesh vandaka kitini ya zulu ya Dibengi ya Tiropoeoni. Sambu na nki bo kedila ngolo? Sambu bakomersa yonso, ti “bantu yina ke tesaka arza” tavanda dyaka ve.

14. Inki mutindu Nzambi zolaka kutala mbotembote bantu yina ketubaka nde bo kesambilaka yandi?

¹⁴ Inki mutindu Yehowa zolaka kutala mbotembote bantu yina ketubaka nde bo kesambilaka yandi? Mbikudulu kelanda mutindu yai: “Na ntangu yo yina mono ta baka mwinda, mono ta sosa na ndambu yonso ya bwala Yeruzalemi bantu yina ke landaka kaka nzila na bo mosi, bayina ke zingaka mbote, ke tubaka nde: ‘Mfumu Nzambi ke salaka ve ata kima ya mbote to ya mbi.’ Ebuna mono ta pesa bo ndola. Bima na bo, bo ta yiba-yiba yo; banzo na bo, bo ta fwa-fwa yo. Bo ta kota ve na banzo ya bo ke tunga, bo ta nwa mpi ve vinu ya bo ke kuna na bilanga.”​—Sofonia 1:12, 13.

15. (a) Inki mambu zolaka kubwila banganga-Nzambi ya Yeruzalemi yina vandaka ba aposta? (b) Inki mambu Nzambi mebumbila bantu yina kesalaka mambi bubu yai?

¹⁵ Banganga-nzambi ya Yeruzalemi yina kuvandaka ba aposta vandaka kuvukisa lusambu ya Yehowa ti lusambu ya luvunu. Ata bo vandaka kumona nde kigonsa lenda kwisila bo ve, Nzambi zolaka kusosa bo ti mwinda ya nsemo mingi yina takota tii na mpimpa ya kimpeve kisika bo kwendaka kubumbana. Ata muntu mosi ve zolaka kuguluka ntangu Nzambi zolaka kusambisa bantu. Ba aposta yina ya kukonda susi vandaka bonso mvindu ya malafu na nsi ya nkalu. Bo zolaka ve nde muntu kwisa kuyangisa bo nde kubika fyoti Nzambi takwisa kusambisa bantu; ata mpidina, Nzambi zolaka kusambisa bo kaka. Kiteso mosi bubu yai mpi, bantu yina kesambilaka na mabundu ya luvunu, ti bantu ya Kikristu mpi bantu yina kuvandaka na dibundu ya Yehowa kansi ya mekumaka ba aposta taguluka ve. Bo kendima ve nde beto kezinga na “bilumbu ya nsuka,” mpi bo ketuba na ntima na bo nde, “Mfumu Nzambi ke salaka ve ata kima ya mbote to ya mbi.” Kansi, bo kekudikusa kibeni!​—2 Timoteo 3:1-5; 2 Piere 3:3, 4, 10.

16. Inki mambu zolaka kubwa na ntangu Nzambi zolaka kusambisa bantu ya Yuda, mpi inki beto fwete sala mutindu beto mezaba yo?

¹⁶ Nzambi kukebisaka ba aposta ya Yuda nde bantu ya Babilone tayiba kimvwama na bo, bo tafwa banzo na bo, mpi bo tabuka vinu yina vandaka na bilanga na bo. Bima ya kinsuni zolaka kuvanda ve na mfunu ata fyoti ntangu Nzambi zolaka kusambisa bantu ya Yuda. Yo tavanda mpi mutindu mosi kilumbu Yehowa tasambisa inza ya ntangu yai. Yo yina, beto vanda ti meso ya kimpeve mpi beto “bumba kimvwama na zulu,” na kutulaka kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na beto!​—Matayo 6:19-21, 33.

‘Kilumbu ya nene ya Yehowa mekuma penepene’

17. Kana beto landa Sofonia 1:14-16, keti kilumbu ya Yehowa kele dyaka ntama?

¹⁷ Keti kilumbu Yehowa tasambisa bantu mekuma mpenza penepene? Nzambi kendimisa mutindu yai na Sofonia 1:14-16: “Kilumbu ya nene ya Mfumu Nzambi ta wa makasi me kuma penepene mpenza, yo ke kwisa nswalu! Na kilumbu yango yina bantu ta dila ngolo, ata basoda ya kikesa ta dila sambu bantu kwisa kusadisa bo. Yo ta vanda kilumbu mosi ya makasi, kilumbu ya mpasi ti ya mawa; yo ta vanda kilumbu ya lufwa mpenza, kilumbu ya mpimpa na mpimpa, matuti mingi ti lubungi mingi. Kilumbu yango ta fuluka na makelele ya bampungi ya bitumba ti makelele ya basoda ke nwanisa babwala yina ke na balupangu ya ngolo ti banzo ya nda-nda.”

18. Sambu na nki beto lenda tuba ve nde kilumbu ya Yehowa kele dyaka ntama mingi?

¹⁸ Bo kebisaka banganga-nzambi, bantotila ti bantu ya Yuda yina vandaka kuzinga na masumu nde “kilumbu ya nene ya Mfumu Nzambi ta wa makasi me kuma penepene.” Sambu na bantu ya Yuda ‘kilumbu ya Mfumu Nzambi zolaka kukwisa nswalu.’ Mutindu mosi mpi bubu yai, bika ata muntu mosi ve kuyindula nde kilumbu yina Yehowa tafwa bantu ya mbi kele ntama mingi! Kansi, mutindu  Nzambi kusukininaka ve na kufwa bantu ya mbi na Yuda, mutindu mosi mpi kilumbu ya yandi tafwa bantu ya mbi ‘takwisa nswalu.’ (Kusonga 16:14, 16) Yo tavanda ntangu mosi ya mawa sambu na bantu yina kebuyaka na kulanda balukebisu ya Yehowa yina Bambangi na yandi kepesaka ti bayina kebuyaka na kundima lusambu ya kyeleka!

19, 20. (a) Tanga mwa mambu yina kumonisaka makasi ya Nzambi na Yuda ti na Yeruzalemi? (b) Sambu bantu yonso ve ya kezinga na inza yai tafwa, inki bangyufula yo kebasisa?

¹⁹ Kilumbu Nzambi kusongaka makasi na yandi na Yuda ti na Yeruzalemi, yo vandaka “kilumbu ya mpasi ti ya mawa.” Bantu ya Babilone kumonisaka bantu ya Yuda mpasi mingi, yika mpi mpasi yina bo vandaka kuwa na ntima sambu na lufwa yina vandaka kwisila bo. “Kilumbu ya lufwa” yango vandaka kilumbu ya mpimpa na mpimpa, ya matuti mingi ti lubungi mingi, mbala yankaka bima yai vandaka ya kifwani kaka ve, ziku yo vandaka mpi ya kyeleka, sambu midinga vandaka bisika yonso mpi bo fwaka bantu bisika yonso. Kilumbu yango ‘kufulukaka na makelele ya bampungi ya bitumba ti makelele ya basoda,’ kansi kukebisa ya bo vandaka kukebisa bo vandaka ya mpamba.

²⁰ Ata muntu mosi ve kusadisaka basantinele ya Yeruzalemi na ntwala ya bamashini ya bitumba ya Babilone yina kubwisaka “banzo ya nda-nda.” Binwaninu ya ngolo ya inza ya bubu yai tasala mpi ve ata kima mosi na ntwala ya binwaninu yina Nzambi kebumbaka na zulu, mpi yandi tasadila yo ntangu yandi tapona bantu yina yandi tafwa. Keti nge ketula ntima nde nge taguluka? Keti nge kele na simu ya Yehowa, yina ‘ketaninaka bantu yonso yina kelemfukaka na yandi, kansi yina tafwa bantu yonso ya mbi?’​—Nkunga 145:20.

21, 22. Inki mutindu Sofonia 1:17, 18 talungana na ntangu na beto?

²¹ Kilumbu ya kusambisa yina Sofonia 1:17, 18 ketubila kele mpenza kilumbu mosi ya mpasi mpi ya boma! Yehowa Nzambi ketuba nde: “‘Mono ta tindila bantu yonso ya nsi-ntoto mpasi ya mutindu na mutindu, bo ta tambulaka bonso bantu ya kufwa-meso. Bo me salaka masumu, ebuna ntangu yai menga na bo ta panzana na ntoto, bamvumbi na bo ta pola bonso matiti.’ Ata arza ata wolo na bo ta gulusa bo ve kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi. Makasi na yandi yina ke pela bonso tiya, yo ta fwa ntoto ya mvimba. Nzambi ta fwa na mbala mosi bantu yonso kimakulu.”

²² Mutindu yandi salaka yo na bilumbu ya  Sofonia, ntama mingi ve Yehowa tapesa mpasi na “bantu yonso” yina kebuyaka na kulemfuka na lukebisu na yandi. Sambu bo kesala masumu na ntwala ya Nzambi, bo tatambula kukonda muntu ya kusadisa bo bonso bifwa-meso, bo taguluka ve. Na kilumbu Yehowa tasambisa bantu, menga na bo “ta panzana na ntoto,” bonso kima ya kukonda mfunu. Ya kyeleka, lufwa na bo tavanda ya nsoni kibeni, sambu Nzambi tapanza banitu, nkutu ti misopo ya bantu yai ya mbi na ntoto, “bonso matiti.”

23. Ata bantu yina kesalaka mbi tamona ve mpila ya kutina “kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi,” inki kivuvu mbikudulu ya Sofonia kele na yo?

²³ Muntu mosi ve lenda gulusa bantu yina kenwanisaka Nzambi ti bantu na yandi. Ata arza ata wolo kukaka ve kugulusa bantu ya mbi ya Yuda, mutindu mosi mpi, kimvwama ya bo mebumbaka ti ba avoka tatanina to tagulusa bo ve na “kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi” na Kikristu ti na kitini ya mebikala ya inza yai. Na kilumbu yina ya nsuka, ‘ntoto ya mvimba ta fwa’ na makasi ya Nzambi yina kepela bonso tiya ntangu yandi tafwa bantu ya mbi kimakulu. Sambu beto ketulaka ntima na ndinga ya baprofete ya Nzambi, beto kendima mpenza nde beto kezinga kibeni na kati ya “bilumbu ya nsuka.” (Daniele 12:4) Kilumbu Yehowa tasambisa bantu mekuma penepene, mpi ntama mingi ve yandi tafwa bambeni na yandi. Kansi, mbikudulu ya Sofonia kele mpi ti kivuvu ya luguluku. Kana mpidina, inki beto fwete sala kana beto kezola ve kubaka ndola kilumbu Yehowa tawa makasi?

Inki Mutindu Nge Tavutula?

• Inki mutindu mbikudulu ya Sofonia kulunganaka na Yuda ti na Yeruzalemi?

• Inki mambu Nzambi mebumbila Kikristu ti bantu ya mbi ya ntangu na beto?

• Sambu na nki beto fwete yindula ve nde kilumbu Yehowa tasambisa bantu kele dyaka ntama?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Sofonia kuzabisaka na kikesa yonso nde kilumbu Yehowa tasambisa bantu mekuma penepene

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Yo mekatuka na Self-Pronouncing Edition of the Holy Bible, yina kele ti mbalula ya King James and the Revised versions

[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

Yehowa kusadilaka bantu ya Babilone sambu na kusonga kilumbu na yandi na Yuda ti Yeruzalemi na 607 ya N.T.B.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Keti nge ketula ntima nde nge taguluka ntangu Yehowa tafwa bantu ya mbi?