Bika Kuyela na Nge Kumonana

“Nge sala bisalu yina mbote-mbote, nge kudipesa mvimba na yo, ebuna bantu yonso ta mona [kuyela, NW] . . . na nge.”​—1 TIMOTEO 4:15.

1. Inki mutindu nge lenda zaba kana dimbuma mosi metela mpi mefwana nde bantu kudya yo?

 YINDULA dimbuma mosi ya nge kezolaka mingi, mu mbandu avoka, dingulu, dinkondo, to dimbuma yankaka. Keti nge lenda zaba kana yo metela mpi mefwana nde bantu kudya yo? Ee. Nsudi na yo, mukubu na yo, mpi mutindu nge kewa yo na maboko kepusa nge na kuyantika kumina mate sambu nge kezola kudya kima mosi ya kitoko. Na ntangu nge metula kitini mosi na munoko, nge lenda yantika kuditubila nge mosi sambu na kyese. Ma mu ntomo! Sukadi mpila ve! Yo kepesa nge kyese mingi mpenza.

2. Inki mutindu kuyela ya muntu kemonanaka, mpi nki yo kesalaka na bantu yankaka?

² Mambu ya mutindu mosi ya mefwanana na mbandu yai ya pete kansi ya kyese kesalamaka mpi na mambu yankaka ya luzingu. Mu mbandu, mutindu yo kevandaka mpasi ve na kuzaba kana dimbuma metela, kuyela ya kimpeve ya muntu kemonanaka mpi na mitindu mingi ya kuswaswana. Beto kendimaka nde muntu meyela kana yandi kemonisa luswasukusu, ngangu, mayele, mpi buna na buna. (Yobi 32:7-9) Ntembe kele ve nde yo kevandaka kyese na kuvukana mpi kusala kumosi ti bantu yina kemonisaka bikalulu yai na mambu yonso ya bo kesalaka.​—Bingana 13:20.

3. Mambu yina Yezu kutubaka sambu na bantu yina vandaka kuzinga na ntangu na yandi kemonisa nki sambu na yina metala kuyela?

³ Kansi, muntu mosi lenda yela na kinsuni, kansi kutuba na yandi ti mambu ya yandi kesala kemonisa nde yandi kele ve ya kuyela na mawi mpi na kimpeve. Mu mbandu, ntangu yandi tubilaka bantu yina vandaka kuzinga na ntangu na yandi ya vandaka kuzitisa ve minsiku, Yezu Kristu kutubaka nde: “Yoane me kwisaka, yandi ke buyaka kudia sambu na kusamba Nzambi, yandi ke nwaka malafu ve, ebuna bantu ke tubaka nde ‘Yandi ke na maladi ya kilau!’ Kansi Mwana-muntu me kwisaka, yandi ke diaka, yandi ke nwaka, ebuna bo ke tubaka nde: ‘Tala muntu yai: Kisalu na yandi kaka na kudia ti na kunwa vinu.’” Ata bantu yango kuvandaka ya kuyela na kinsuni, Yezu kutubaka nde bo vandaka kusala makambu bonso  “bana,” disongidila bantu ya kukonda kuyela. Yo yina, yandi yikaka nde: ‘mayele ke monikaka ya kieleka na bisalu na yo.’​—Matayo 11:16-19.

4. Inki mutindu kuyela ti kimbuta ya muntu kemonikaka?

⁴ Mambu yina Yezu kutubaka kesadisa beto na kumona kana muntu mosi kele na mayele ya kyeleka, ya kele kidimbu ya kesongaka kuyela yina kemonanaka na mambu ya yandi kesala mpi bambuma yina yo kebuta. Na kuwakana ti dibanza yai, tala ndongisila yina Polo kupesaka na Timoteo. Na nima ya kutanga mambu yina Timoteo fwete landa, Polo kutubaka nde: “Nge sala bisalu yina mbote-mbote, nge kudipesa mvimba na yo, ebuna bantu yonso ta mona nde bisalu na nge ke kwenda na ntwala.” (1 Timoteo 4:15) Ya kyeleka, kuyela ya Mukristu sambu na kukuma mbuta ‘ke monikaka,’ to kezabanaka kukonda mpasi. Kuyela ya Mukristu, ya kele bonso mwinda ya kepela, kevandaka ve na ntima mpamba to kikalulu mosi ya kubumbana. (Matayo 5:14-16) Yo yina, beto tatadila banzila zole ya mfunu yina kesadisaka na kumona kuyela mpi kimbuta ya muntu: (1) kuyela na nzayilu, na kubakisa, mpi na mayele; (2) kumonisa bambuma ya mpeve.

Bumosi na Lukwikilu mpi na Nzayilu

5. Inki mutindu beto lenda tendula kimbuta?

⁵ Badiksionere mingi ketendulaka kuyela nde yo kele ntangu yina ya kima memanisa na kuyela, ya metela kimakulu, mpi ya kuyela mpenza to ya melungisa kiteso ya bo kezodila yo. Mbuma, mutindu beto tubilaka yo na luyantiku, kele ya kuyela, to ya kutela, kana yo memanisa kuyela na yo mpi kana nene, mukubu, nsudi, mpi ntomo na yo mekuma na kiteso yina mefwana. Yo yina, kuyela ketendula kukuma ti bikalulu ya mbote mpenza, ya kimbuta, nkutu ya kukuka.​—Yezaya 18:5; Matayo 5:45-48; Yakobo 1:4.

6, 7. (a) Inki kesonga nde Yehowa kezolaka mpenza nde bantu yina kesambilaka yandi kuyela sambu bo kuma bambuta na kimpeve? (b) Kuvanda mbuta na kimpeve mesimbama mpenza na nki mambu?

⁶ Yehowa Nzambi kezolaka mpenza nde bantu yonso yina kesambilaka yandi kuyela tii bo kuma bambuta na kimpeve. Yo yina, yandi meyidikaka mambu mingi ya mbote na kati ya dibundu ya Bukristu. Na Bakristu ya Efezo, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Yandi muntu tulaka bantu na bisalu ya mutindu na mutindu: Yandi tulaka bantu ya nkaka bantumwa, bantu ya nkaka baprofete, bantu ya nkaka baevanzeliste, bantu ya nkaka ba[ngungudi], bantu ya nkaka mpi balongi. Yandi Kristo salaka mpidina sambu na kuyidika ba[sa]ntu ya Nzambi na kusala kisalu ya kikristo, sambu na kupesa [n]itu na yandi Kristo ngolo. Mpidina beto [yonso] ta zaba kuvanda na kimvuka mosi sambu na lukwikilu na beto, sambu beto zaba Mwana-Nzambi; beto ta kuma bambuta, kimbuta na beto ta fwanana mpenza na kimbuta ya Kristo. Ebuna beto ta vanda diaka bonso bana ve. Beto ta vanda diaka mpi ve bonso bantu yina ya masa ke nataka ndambu na ndambu; malongi ya bantu ya luvunu yina ke kusaka bantu ya nkaka na mayele na bo, yo ta benda beto mpi ve mutindu mupepe ke nataka bima ndambu na ndambu.”​—Efezo 4:11-14.

⁷ Na baverse yai, Polo kutendulaka nde na kati ya bikuma yina kutindaka Nzambi na kuyidika mambu ya kimpeve ya mutindu yai na kati ya dibundu kele sambu bantu yonso fwete ‘vanda kimvuka mosi na lukwikilu na bo mpi sambu bo’ kuma “bambuta,” mpi bo vanda ti ‘kimbuta yina mefwanana mpenza na kimbuta ya Kristo.’ Kana beto sala mutindu yina, ata kima mosi ve tabenda beto mutindu mupepe kenataka bima ndambu na ndambu bonso bana na kimpeve na bangindu ti malongi ya luvunu. Yo yina, beto kemona kuwakana ya ngolo yina kele na kati ya kukwenda na  ntwala sambu na kukuma Mukristu ya kuyela mpi kukuma “na kimvuka mosi sambu na lukwikilu na beto, sambu beto zaba Mwana-Nzambi.” Yo tavanda mbote nde beto tadila na dikebi yonso mambu mingi yina kele na ndongisila yina Polo kupesaka.

8. Inki yo kelombaka sambu na kuvanda na “kimvuka mosi” na lukwikilu ti na nzayilu?

⁸ Ntetentete, sambu beto fwete tanina “kimvuka mosi” ya beto kele na yo, Mukristu ya kuyela fwete vanda na bumosi mpi kusala na kuwakana ti bampangi na yandi Bakristu sambu na yina metala lukwikilu mpi nzayilu. Yandi kenwaninaka ve to kekangamaka ve na bangindu na yandi mosi to kupesa yo na ntangu ya kutendula Biblia. Kansi, yandi ketulaka ntima yonso na kyeleka mutindu Yehowa Nzambi kesongaka yo na nsadisa ya Mwana na yandi, Yezu Kristu, ti ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” Kana beto kedya mbala na mbala madya ya kimpeve yina bo kepesa beto na “ntangu ya mbote,” na nzila ya mikanda ya Bukristu, ya balukutakanu ya dibundu, balukutakanu ya fyoti, mpi ya nene, beto lenda tula ntima nde beto ketanina “bumosi” ti bampangi na beto Bakristu na lukwikilu ti na nzayilu.​—Matayo 24:45, NW.

9. Pesa ntendula ya ngogo “lukwikilu” mutindu Polo kusadilaka yo na mukanda na yandi na bantu ya Efezo.

⁹ Ya zole, ngogo “lukwikilu” ketubila ve kundima yina konso Mukristu kevandaka na yo na ntima, kansi yo ketubila malongi yonso ya beto kekwikilaka, disongidila, “nene, nda, ti mudindu” na yo. (Efezo 3:18, NW; Kolosai 1:23; 2:7) Ebuna, Mukristu lenda vanda ve na bumosi ti Bakristu yankaka kana yandi kekwikila to kendima kaka mambu ndambu ya “lukwikilu.” Yo kezo tuba nde beto fwete sepilaka ve kaka sambu beto mezabaka bakyeleka ya luyantiku yina kele na Biblia to kuvanda na nzayilu ya kyeleka ya zuluzulu to ndambu mpamba. Kansi, beto fwete sepilaka na kubaka mambote ya bima yonso yina Yehowa kepesaka beto na nsadisa ya organizasio na yandi sambu na kutimuna mpenza na mudindu na kati ya Ndinga na yandi. Beto fwete sala ngolo sambu na kubakisa mbotembote luzolo ya Nzambi ti lukanu na yandi. Yo ketendula nde beto fwete baka ntangu ya kutanga mpi kulonguka Biblia ti mikanda yina ketendulaka yo, kusamba Nzambi sambu na kulomba lusadisu ti lutwadisu na yandi, kukwenda na balukutakanu ya Bukristu mbala na mbala, mpi kusala kisalu ya kuzabisa Kimfumu mpi kukumisa bantu balongoki.​—Bingana 2:1-5.

10. Bangogo ‘beto yonso ta kuma’ ya bo mesadila na Efezo 4:13 ketendula inki?

¹⁰ Ya tatu, Polo yantikaka kutubila lukanu ya kele na bantendula mingi ntangu yandi tubaka nde “beto [yonso] ta kuma.” Sambu na yina metala bangogo ‘beto yonso,’ mukanda mosi ya ketendulaka Biblia ketuba nde yo ketadila “bantu yonso ve, ya beto kebaka mosi-mosi na kingenga, kansi bo yonso na kimvuka.” Disongidila nde, konso muntu na kati na beto fwete sala mpenza kikesa ya mefwana sambu na kukuma Mukristu ya kuyela kumosi na kati ya kimpangi na beto ya ntoto ya mvimba. Biblia mosi (The Interpreter’s Bible) ketuba nde: “Kukuma mbuta na kimpeve kele ve kima ya muntu lenda sala yandi mosi na kingenga, mutindu mosi mpi kinama mosi ya nitu lenda yela ve yo mosi, yo keyelaka mbote kana nitu yonso kelanda na kuyela mbote.” Polo kuyibusaka Bakristu ya Efezo nde bo fwete sala ngolo na kubakisa ntendula ya kyeleka ya lukwikilu kumosi ti “ba[sa]ntu ya Nzambi yonso.”​—Efezo 3:18.

11. (a) Kuyela na kimpeve ketendula ve inki? (b) Inki beto fwete sala sambu na kuyela?

¹¹ Kana beto tala mambu yina Polo ketuba, yo kele pwelele nde kuyela na kimpeve ketendula ve kaka kufulusa mabanza na beto ti mambu mpi kulonguka mingi. Mukristu ya kuyela kele ve muntu ya kesosaka kuyitukisa bantu yankaka na mayele na yandi. Kansi, Biblia ketuba nde: “Nzila ya bantu ya mbote ke tambulaka kele bonso ntangu ntongo ke tana, yo ke kuma mwini na mwini tii kuna ntangu yonso me basika.” (Bingana 4:18) Ee, yo kele “nzila,” kansi muntu ve, ya kekumaka “mwini na mwini.” Kana beto kelanda na kusala ngolo sambu na kulanda na kubakisa Ndinga ya Nzambi yina Yehowa kepesa bantu na yandi, beto tayela na kimpeve. Ebuna, kulanda na kusala yo kezola kutuba kukwenda na ntwala, mpi yo yina kima ya beto yonso lenda sala.​—Nkunga 97:11; 119:105.

Monisa “Bambuma ya Mpeve”

12. Sambu na nki yo kele mfunu nde beto monisa bambuma ya mpeve kana beto kezola kuyela na kimpeve?

¹² Ata kukuma ‘na kimvuka mosi na lukwikilu  mpi kuzaba’ kele mfunu, yo kele mpi mfunu kiteso mosi nde beto monisa bambuma ya mpeve ya Nzambi na mambu yonso ya luzingu na beto. Sambu na nki? Sambu, mutindu beto memona yo, kuyela kele ve kima ya kesalamaka na kati ya ntima to kima mosi ya kubumbana, kansi yo kemonanaka pwelele na bikalulu yina lenda sadisa mpi kupesa bankaka kikesa. Ya kyeleka, kuyela na kimpeve ya beto kesosa kele ve kusala kikesa kaka sambu na kukuma lulendo to kuyantika kudisonga na meso ya bantu. Kansi, kana beto keyela na kimpeve, mpi beto kelanda lutwadisu ya mpeve ya Nzambi, beto tasala bansoba mingi ya mbote na bikalulu mpi na mambu ya beto kesala. Ntumwa Polo kutubaka nde: “Mbote Mpeve ya Nzambi kuyala luzingu na beno, kansi beno landa ve luzolo ya kimuntu.”​—Galatia 5:16.

13. Inki nsoba kevandaka kidimbu ya kemonisaka kuyela?

¹³ Polo landaka na kutanga ‘mambu yina bantu ke salaka na kimuntu,’ ya kele mingi mpi ‘kemonanaka.’ Na ntwala nde muntu kubakisa mfunu ya mambu yina Nzambi kelombaka, luzingu na yandi kelandaka banzila ya inza mpi yo lenda vanda ya kufuluka na mambu yina Polo kutangaka: ‘pite, bamambu ya nsoni, bamambu ya poto-poto, kusamba banzambi ya biteki, ti kusadila kindoki, kimbeni, kunwana, kimpala, kuwa makasi, kutula ntembe, kukabana, kubuyana, kutula meso na bima ya ngani, kunwa ngolo, kukwenda na bafete yina ya bantu ke salaka mambu ya kisakasaka, kusala mpi mambu ya nkaka ya mbi.’ (Galatia 5:19-21) Kansi kana muntu yango keyela na kimpeve, yandi kekumaka kuyambula fyotifyoti ‘mambu yai ya [mbi] ya kimuntu’ mpi kuyingisa yo na “bambuma ya mpeve.” (NW) Nsoba yai ya kemonanaka na meso kele kidimbu ya kemonisaka pwelele nde muntu yango ke na kukwenda na ntwala sambu na kukuma Mukristu ya kuyela.​—Galatia 5:22.

14. Tendula bangogo ‘mambu ya kimuntu’ ti “bambuma ya mpeve.”

¹⁴ Beto fwete simba bimvuka ya bangogo yai yonso zole ‘mambu ya kimuntu’ ti “bambuma ya mpeve.” “Mambu” ya bo ketubila awa kele mambu ya mbi yina kebasikaka sambu na bima yina muntu kesalaka. Disongidila, mambu yina Polo kutangaka nde yo kele ya kimuntu kele mambu ya mbi yina muntu kesalaka na luzolo na yandi mosi to sambu na kukonda kukuka ya bantu. (Roma 1:24, 28; 7:21-25) Kansi, bangogo “bambuma ya mpeve” kezola kutuba nde bikalulu ya mbote yina bo metanga kele ve mambu yina kebasikaka sambu na bikesa ya muntu kesala yandi mosi sambu na kutomisa bikalulu to kimuntu na yandi, kansi yo kele mambu yina mpeve ya Nzambi kebutaka na muntu. Mutindu nti kebutaka bambuma kana nsungi na yo melunga, muntu tamonisa mpi bambuma ya mpeve kana mpeve santu kesala kukonda mpasi na luzingu na yandi.​—Nkunga 1:1-3.

15. Sambu na nki yo kele mfunu nde beto tula dikebi na bikalulu yonso ya “bambuma ya mpeve”?

¹⁵ Kima yankaka ya beto fwete tadila kele ngogo “bambuma” yina Polo mesadila sambu na kutubila bikalulu yonso ya mbote ya yandi metanga. Mpeve kebutaka ve bambuma ya kuswaswana sambu beto pona yina ya beto mezola. Bikalulu yonso yina Polo kutangaka: zola, kiese, ngemba, kukanga ntima, kusala mambote na bantu ya nkaka, kuvanda na ntima ya mbote, bantu ya bo lunga tula ntima, ntima pima, kudiyala, yonso kele kiteso mosi, mpi yonso na kimvuka kesalaka nde Mukristu kukuma na kimuntu ya mpa. (Efezo 4:24; Kolosai 3:10) Yo yina, ata beto lenda mona nde bikalulu yankaka kemonana mbote na luzingu na beto sambu na kimuntu mpi ntima na beto, yo kele mfunu nde beto tula dikebi na bikalulu yonso yina Polo kutangaka. Kana beto kesala mutindu yina, yo lenda sadisa beto na kumonisa mpenza kimuntu yina mefwanana ti ya Kristu na luzingu na beto.​—1 Piere 2:12, 21.

16. Inki lukanu beto kevandaka na yo na ntangu beto kesosa kukuma Bakristu ya kuyela, mpi nki mutindu beto lenda lungisa yo?

¹⁶ Dilongi ya mfunu ya beto lenda baka na disolo  ya Polo kele nde na ntangu beto kesosa kukuma Bakristu ya kuyela, lukanu na beto kele ve ya kuzaba mambu mpi kulonguka mingi to ya kuyedisa bikalulu ya ngolo ya kimuntu. Yo kele sambu na kubika mpeve ya Nzambi yo sala kukonda mpasi na luzingu na beto. Na kiteso ya beto kebika nde bangindu na beto mpi mambu ya beto kesala na luzingu kulanda lutwadisu ya mpeve ya Nzambi, na kiteso yo yina mpi beto takuma ya kuyela na kimpeve. Inki mutindu beto lenda lungisa lukanu yai? Beto fwete kangudila mpeve ya Nzambi ntima ti mabanza na beto. Beto tasala yo kana beto kekwenda mpi kepesa bamvutu mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu. Beto fwete longukaka mpi kuyindulula mbala na mbala mambu yina beto ketanga na Ndinga ya Nzambi. Beto fwete bika mpi nde minsiku na yo kutwadisa mambu yonso ya beto kesala ti bantu yankaka, mpi mambu ya beto kepona ti badesizio ya beto kebaka. Ebuna, ntembe tavanda ve ata fyoti nde kuyela na beto tamonana kukonda mpasi.

Beto Yela Sambu na Kupesa Nzambi Lukumu

17. Inki mutindu kuyela na beto kepesaka lukumu na Tata na beto ya zulu?

¹⁷ Nsukansuka, kana kuyela na beto kemonana, yo kepesaka lukumu mpi nkembo na beto ve, kansi na Tata na beto ya zulu, Yehowa, yina kepesaka nzila nde beto yela. Na mpimpa yina bo zolaka kufwa Yezu, yandi zabisaka balongoki na yandi nde: “Lukumu ya Tata ke monikaka mutindu yai: Kana beno buta bambuma mingi, mpidina ke songa nde beno kele balonguki na mono.” (Yoane 15:8) Balongoki kupesaka Yehowa lukumu sambu na bambuma ya kimpeve ya bo vandaka kumonisa mpi sambu na bambuma ya Kimfumu yina kisalu na bo vandaka kubuta.​—Bisalu 11:4, 18; 13:48.

18. (a) Inki kisalu ya kukatula bambuma ke na kusalama bubu yai? (b) Inki bangyufula kisalu yai ya kukatula bambuma kebasisa?

¹⁸ Bubu yai, Yehowa ke na kusakumuna bantu na yandi sambu bo kesala kisalu ya nene ya kukatula bambuma. Bamvula mingi meluta ntangu yai, konso mvula kiteso ya bantu ya mpa 300 000 kekudipesaka na Yehowa mpi kemonisaka kudipesa na bo na mbotika ya masa. Dyambu yai kepesaka beto kyese mingi mpi ntembe kele ve nde  yo kepesaka mpi Yehowa kyese na ntima. (Bingana 27:11) Kansi, sambu yo vanda kaka nto ya kyese mpi ya nkembo na Yehowa, bantu yai yonso ya mpa fwete ‘zinga na kimvuka ti [Kristu]. Kristo fweti simba bo mutindu misisa ke simbaka nti, mutindu fondasio ke simbaka nzo.’ (Kolosai 2:6, 7) Dyambu yai kebasisa bangyufula zole na bantu ya Nzambi. Ya ntete, kana nge mekatuka kubaka mbotika ntama mingi ve, keti nge tandima mukumba ya kudipesa sambu ‘bantu yonso kumona kuyela na nge’? Ya zole, kana nge kele na kati ya kyeleka bamvula mingi meluta, keti nge tandima na kubaka mukumba ya kusungimina kimpeve ya bantu ya mpa? Ata nki mvutu beto tapesa, yo ke pwelele nde beto kele na mfunu ya kuyela.​—Filipi 3:16; Baebreo 6:1.

19. Inki okazio ya kitoko mpi mambote nge lenda baka kana nge monisa kuyela na nge?

¹⁹ Mambu mingi ya mbote kekinga bantu yonso yina kesalaka ngolo sambu na kumonisa kuyela na bo. Yibuka mambu ya kepesa kikesa yina Polo kutubaka na nima ya kulongisila Timoteo na kuyela: “Keba nge mosi, keba na malongi na nge. Vanda ngolo na mambu yina yonso. Sambu, kana nge sala mpidina, nge ta gulusa moyo na nge mosi, nge ta gulusa mpi moyo ya bantu yina ke waka malongi na nge.” (1 Timoteo 4:16) Kana nge kesala kikesa na kumonisa kuyela na nge, nge mpi lenda vanda na okazio ya kitoko ya kupesa lukumu na zina ya Nzambi mpi kubaka balusakumunu na yandi.

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu kuyela na kimpeve kemonanaka?

• Nzayilu mpi mayele ya kubakisa ya nki mutindu kemonisaka kuyela?

• Inki mutindu kumonisa “bambuma ya mpeve” kesongaka kuyela na kimpeve?

• Inki mikumba beto fwete ndima na ntangu beto keyela?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Kutela, to kuyela, kemonanaka kukonda mpasi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 27]

Beto keyelaka na kimpeve kana beto kelanda na kutambula kumosi ti kyeleka ya bo mesongaka beto

[Kifwanisu ya kele na lutiti 28]

Kisambu kesadisaka beto na kumonisa “bambuma ya mpeve”