Bampangi Yina Kuvandaka ti Bangindu ya Kuswaswana

BADESIZIO yina bibuti kebakaka kesimbaka mpenza luzingu ya bana na bo. Dyambu yango kele kyeleka bubu yai kaka mutindu yo vandaka na kilanga ya Edeni. Kukolama ya Adami ti Eva kunatilaka bantu yonso mambu mingi ya mpasi. (Kuyantika 2:15, 16; 3:1-6; Roma 5:12) Kansi, konso muntu na kati na beto kele ti dibaku ya kusala bangwisana ya mbote ti Ngangi na beto kana yandi mezola. Dyambu yai kemonana pwelele na disolo ya Kaini ti Abele, yina kuvandaka bampangi ya ntete na luzingu ya bantu.

Ata disolo mosi ve ya Biblia ketubaka nde Nzambi kusolulaka ti Adami mpi Eva na nima ya kukula bo na Edeni. Kansi, Yehowa kudibumbaka ve na bana na bo. Ziku bibuti ya Kaini ti Abele kuzabisaka bo mambu yina kulutaka. Bo vandaka kumona “basherube, bo me simba mbele yina ke pela tiya. Mbele yango vandaka kubaluka na bandambu yonso. Basherube [vandaka] kukangisa nzila na konso muntu yina zola kwisa penepene na nti yina ke pesaka moyo.” (Kuyantika 3:24) Bo monaka mpi masonga ya bangogo yina Nzambi kutubaka, disongidila nde bantu zolaka yantika kubasika mutoki mpi kumona mpasi na luzingu.​—Kuyantika 3:16, 19.

Kaini ti Abele kuzabaka bangogo yai ya Yehowa kutubilaka nyoka: “Mono tatula kimbeni na kati na nge ti nkento mpi na kati ya nkuna na nge ti nkuna na yandi. Yandi tanyata nge na ntu, ebuna nge tatatika yandi na kisingini.” (Kuyantika 3:15, NW) Mambu yina Kaini ti Abele kuzabaka na yina metala Yehowa zolaka kusadisa bo na kusala bangwisana ya mbote ti yandi.

Kana Kaini ti Abele kuyindulaka mambu yina mbikudulu ya Yehowa kutubaka mpi bikalulu na yandi ya muntu yina Kesadisaka bantu, yo zolaka kupesa bo mpusa ya kundimama na Nzambi. Kansi, na nki kiteso bo kunaka mpusa yina? Keti bo salaka mutindu mpusa ya bo butukaka na yo ya kusambila Nzambi vandaka kulomba mpi kuyedisa kimpeve na bo sambu na kutula ntima na yandi?​—Matayo 5:3.

Bampangi Menata Makabu

Na nima ya mwa ntangu fyoti, Kaini ti Abele kunataka makabu na Nzambi. Kaini kupesaka bima yina yandi katulaka na bilanga, mpi Abele kupesaka bana ya mameme yina butukaka ya ntete na bambisi na yandi. (Kuyantika 4:3, 4) Ziku na ntangu yina Kaini ti Abele vandaka konso muntu ti bamvula kiteso ya 100, sambu Adami vandaka ti bamvula 130 ntangu yandi butaka Seti.​—Kuyantika 4:25; 5:3.

Makabu na bo kumonisaka nde Kaini ti Abele kubakisaka nde bo vandaka bantu ya masumu mpi bo vandaka kuzola nde Nzambi kuwila bo mawa. Yo fwete vanda nde bo yindulaka mwa fyoti mambu yina Yehowa kusilaka na nyoka ti na Nkuna ya nkento. Biblia ketuba ve ntangu ikwa mpi kikesa ya inki mutindu Kaini ti Abele vandaka kusala sambu na kuyedisa bangwisana ya mbote ti Yehowa. Kansi mambu yina Nzambi kusalaka na makabu na bo kesonga mabanza yina konso muntu kuvandaka na yo na kati ya ntima.

Bantu ya mayele yankaka ketubaka nde Eva vandaka kumona Kaini bonso “nkuna” yina zolaka kufwa nyoka, sambu ntangu Kaini kubutukaka, Eva tubaka nde: “Mono me zwa mwana na ngolo ya Mfumu Nzambi.” (Kuyantika 4:1) Kana Kaini kukwikilaka mambu yai, yandi vandaka kudikusa kibeni. Na ndambu yankaka, Abele pesaka dikabu na yandi na lukwikilu yonso. Yo yina, “sambu na lukwikilu na yandi, yandi pesaka makabu ya kuluta yina ya mbuta na yandi Kaini na mbote.”​—Baebreo 11:4.

Mayele ya kimpeve ya Abele mpi kukonda mayele ya kimpeve ya Kaini vandaka ve kaka kima  yina vandaka kuswaswanisa bampangi yina zole. Bo vandaka mpi ti bangindu ya kuswaswana. Yo yina, “Mfumu Nzambi ndimaka Abele ti makabu na yandi, kansi yandi ndimaka ve Kaini ti makabu na yandi.” Yo kele pwelele nde Kaini kutulaka kaka mwa mabanza fyoti na dikabu na yandi mpi yandi kwendaka kaka nswalu sambu na kupesa yo. Kansi Nzambi kundimaka ve lusambu ya mutindu yina. Kaini kukumaka ti ntima ya mbi, mpi Yehowa kubakisaka nde yandi vandaka ti bangindu ya mbi. Mambu yina Kaini kusalaka ntangu Nzambi kubuyaka dikabu na yandi kumonisaka mabanza ya kyeleka ya yandi vandaka na yo. Na kisika ya kusoba mabanza na yandi, “Kaini waka makasi, ilungi na yandi vimbaka sambu na makasi.” (Kuyantika 4:5) Mambu ya yandi salaka kumonisaka mabanza ti bangindu na yandi ya mbi.

Lukebisu mpi Mvutu na Lukebisu

Nzambi kulongisilaka Kaini sambu yandi zabaka mabanza na yandi, yandi songaka Kaini nde: “Sambu na nki nge me wa makasi? Sambu na nki nge me kanga ilungi? Kana nge salaka mbote nge zolaka kuvanda na kiese, kansi sambu nge me sala mbi, zaba nde masumu kele bonso mbisi ya makasi me bumbana sambu na kupumbukila nge. Yo ke zola kusimba nge kansi nge fweti bedisa ti kuyala yo.”​—Kuyantika 4:6, 7.

Kele ti dilongi beto lenda baka na mambu yai. Na kuta masonga, disumu kele na kyelo mpi yo kesosa mwaye ya kumina beto. Kansi Nzambi mepesaka beto nswa ya kupona, mpi beto lenda pona na kusala mambu yina kele ya mbote. Yehowa kulombaka Kaini na ‘kusala mbote,’ kansi Yandi pusaka ve Kaini na ngolo na kusoba. Kaini kuponaka nzila yina yandi zolaka.

Biblia kelanda na kutuba nde: “Ntangu yai Kaini tubilaka leki na yandi Abele nde: ‘Beto kwenda tambula fioti.’ Ntangu bo kumaka na bilanga, Kaini balukilaka leki na yandi, yandi fwaka yandi.” (Kuyantika 4:8) Kaini kukumaka mufwi-bantu ya kukonda bulemfu ti mawa. Yandi monisaka ve ata ndambu ya mawa ntangu Yehowa yulaka yandi nde: “Wapi leki na nge Abele?” Kansi, na mutindu mosi ya kemonisa ve mawa ti luzitu, Kaini kuvutulaka nde: “Mono zaba ve. Keti mono muntu ke talaka yandi?” (Kuyantika 4:9) Luvunu yina ti kubuya mambu yina yandi salaka kumonisaka ntima-ngolo ya Kaini.

Yehowa singaka Kaini mpi yandi kulaka yandi ntama ti masamba ya Edeni. Nzambi kusingaka dezia ntoto, kansi yo kemonana pwelele nde yo zolaka kukuma dyaka mpasi mingi sambu na Kaini, ntoto zolaka kubuta ve bima kana yandi kuna. Yandi tayunganaka mpi tatinaka bantu yankaka na ntoto. Ntangu Kaini kutubaka nde ndola na yandi vandaka ngolo mingi, yandi monisaka kaka  susi nde bo tafwa yandi sambu yandi fwaka mpangi na yandi, kansi yandi monisaka ve mawa ya kyeleka. Yehowa tulaka “kidimbu” sambu na Kaini​—ziku nsiku mosi yina bantu yonso kuzabaka mpi yina bo vandaka kuzitisa, yina vandaka kupimisa bo na kufwa yandi sambu na kuvutula mbela.​—Kuyantika 4:10-15.

Na nima “Kaini katukaka na meso ya Mfumu Nzambi, yandi kwendaka kuzinga na ndambu ya este ya ntoto ya Edeni.” (Kuyantika 4:16) Yandi bakaka nkento na kati ya bampangi na yandi to na kati ya bana-mpangi na yandi, yandi tungaka mbanza ebuna yandi pesaka yo zina ya mwana na yandi ya ntete, Enoki. Mabanza ya Lameki yina butukaka na kikanda ya Kaini vandaka kunata yandi kaka na kusala mambu ya mubulu bonso nkaka na yandi yina vandaka kutita ve Nzambi boma. Kansi bana ya kikanda ya Kaini kufwaka na Mvula ya Ngolo ya bilumbu ya Noa.​—Kuyantika 4:17-24.

Malongi Sambu na Beto

Beto lenda baka malongi na disolo ya Kaini ti Abele. Ntumwa Yoane kesyamisa Bakristu na kuzolana bo na bo, “beto kusala ve mutindu Kaini salaka. Yandi vandaka muntu ya Muntu ya Mbi; yandi fwaka mpangi na yandi.” Kaini “vandaka kusala mambu ya mbi, kansi mpangi na yandi vandaka kusala mambu ya mbote.” Yoane kutubaka dyaka nde: “Muntu yina ke mengaka mpangi na yandi, yandi kele bonso muntu yina me fwa muntu ya nkaka. Beno zaba nde muntu yina me fwa muntu ya nkaka, yandi lenda vanda na moyo ya mvula na mvula ve.” Ee, mambu ya beto kesalaka bampangi na beto Bakristu kele ti malanda na bangwisana na beto ti Nzambi mpi kivuvu na beto ya luzingu na bilumbu yina kekwisa. Nzambi lenda ndima beto ve ata fyoti kana beto kemenga Bakristu yankaka.​—1 Yoane 3:11-15; 4:20.

Bo sansaka Kaini ti Abele kisika mosi, kansi Kaini kukondaka lukwikilu na Nzambi. Na kuta masonga, yandi monisaka mpeve ya Dyabulu, ‘muntu yina ke fwaka bantu tuka luyantiku mpi tata ya luvunu.’ (Yoane 8:44) Nzila yina Kaini kulandaka kesonga nde beto yonso lenda pona; bantu yina keponaka na kusumuka kekabwanaka ti Nzambi, mpi Yehowa tasambisa bantu yina kebalulaka ve ntima.

Kansi, Abele tulaka lukwikilu na Yehowa. Ya kyeleka, “na lukwikilu na yandi, [Abele] pesaka makabu ya kuluta yina ya mbuta na yandi Kaini na mbote. Sambu na lukwikilu na yandi, yo yina Nzambi ndimaka yandi, sambu Nzambi yandi mosi ndimaka makabu na yandi.” Ata na Masonuku beto kekuta ve ata ngogo mosi yina Abele kutubaka, na nzila ya mbandu na yandi ya mbote ya lukwikilu, yandi “ke tuba diaka tii bubu yai.”​—Baebreo 11:4.

Abele vandaka muntu ya ntete na kati ya bantu yina kubikalaka ya kwikama na Nzambi. Menga na yandi, ‘yina vandaka kudila ngolo na meso ya Mfumu Nzambi,’ bo mevilaka yo ve. (Kuyantika 4:10; Luka 11:48-51) Kana beto tula lukwikilu mutindu Abele kusalaka, beto mpi lenda kuma ti bangwisana ya mbote mpi yina tazinga mingi ti Yehowa.

 [Lupangu ya kele na lutiti 22]

MUSADI BILANGA TI NGUNGUDI

Kubundula ntoto ti kutala bambisi kuvandaka na kati ya bisalu yina Nzambi pesaka Adami na luyantiku. (Kuyantika 1:28; 2:15; 3:23) Mwana na yandi Kaini ponaka kisalu ya kubundula ntoto, kansi Abele kukumaka ngungudi. (Kuyantika 4:2) Sambu na ntwala ya Mvula ya Ngolo bantu vandaka kudya kaka bambuma ti matiti, keti yo vandaka mfunu na kusansa mameme?​—Kuyantika 1:29; 9:3, 4.

Muntu fwete tanina mameme sambu yo kuma mingi. Kisalu ya Abele kesonga nde muntu yantikaka kusansa bambisi yai banda na luyantiku ya luzingu ya bantu. Masonuku ketuba ve kana bana ya Adami yina zingaka na ntwala ya Mvula ya Ngolo kusadilaka midiki ya bambisi bonso madya, kansi ata bantu yina kedyaka matiti lenda sadila mpusu ya mbisi. Kana mameme mefwa, bampusu na yo kevandaka mfunu mingi. Mu mbandu, sambu na kulwatisa Adami ti Eva, Yehowa kusadilaka bo ‘bilele ya mikanda ya bambisi.’​—Kuyantika 3:21.

Ata yo vanda nki mutindu, yo kele ya kyeleka nde Kaini ti Abele vandaka kuwakana mbote na luyantiku. Bo vandaka kusala bima yina bantu yankaka na dibuta vandaka na yo mfunu sambu na kulwata mpi kudya mbote.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Kaini “vandaka kusala mambu ya mbi, kansi mpangi na yandi vandaka kusala mambu ya mbote”