Yehowa Kele Mbandu ya Kuluta Nene ya Bumbote
Yehowa Kele Mbandu ya Kuluta Nene ya Bumbote
“Beno pesa [Yehowa] mersi, sambu yandi kele mbote!”—YEREMIA 33:11.
1. Inki kepusa beto na kupesa Nzambi lukumu sambu na bumbote na yandi?
YEHOWA NZAMBI kele mbote na mutindu mosi ya kukuka. Profete Zakaria kutubaka nde: “O bumbote na yandi kele nene mpenza!” (Zakaria 9:17, NW) Ya kyeleka, bumbote kemonanaka na bima yonso yina Nzambi kusalaka sambu na kuyidika ntoto na mpila nde beto vanda na kyese. (Kuyantika 1:31) Beto takuka ve kubakisa bansiku yonso ya ngolo yina Nzambi kusadilaka sambu na kusala zulu ti ntoto. (Lo. 3:11; 8:17) Kansi, mwa mambu ya beto mezaba kepusa beto na kupesa Nzambi lukumu sambu na bumbote na yandi.
2. Inki mutindu nge lenda tendula bumbote?
2 Bumbote kele inki? Yo ketendula kuvanda na bikalulu ya mbote mpenza. Kansi, yo ketendula mambu mingi, yo kesuka ve kaka na kukonda ya mambu yonso ya mbi. Bumbote kele mosi na kati ya bambuma ya mpeve, yo kele kikalulu mosi ya kemonanaka na ntangu muntu kesala mambu ya mbote mpi ya mfunu. (Galatia 5:22, 23) Beto kemonisaka bumbote na ntangu beto kesadilaka bantu yankaka mambu ya mbote. Na ngidika ya bima yai, kima yina kemonana mbote sambu na kimvuka mosi ya bantu, lenda monana mbi sambu na kimvuka yankaka. Ya kyeleka, kana beto kezola kuvanda na ngemba mpi na kyese, beto fwete zitisa nsiku ya bumbote. Nani mpenza lenda tula nsiku yango?
3. Kuyantika 2:16, 17 ketuba nki na yina metala nsiku ya bumbote?
3 Nzambi kutulaka nsiku ya bumbote. Na luyantiku ya luzingu ya bantu, Yehowa muntu kusongaka muntu ya ntete nde: “Nge lunga kudia bambuma ya konso nti yina kele na kilanga yai, kansi nge lunga kudia ve bambuma ya nti yai ke pesaka mayele sambu na kuzaba mambu ya mbote ti mambu ya mbi. Kilumbu ya nge ta dia yo, kilumbu yo yina nge ta fwa.” (Kuyantika 2:16, 17) Ee, bantu kele ti mfunu ya kutadila Ngangi na bo sambu na kuzaba mambu ya mbote ti mambu ya mbi.
Bumbote ya Nzambi Yina Beto Mefwana Ve na Kubaka
4. Inki Nzambi mesalaka sambu na bantu banda Adami kusumukaka?
4 Kivuvu ya bantu ya kuzinga mvula na mvula na kyese na luzingu ya kukuka kubebaka ntangu Adami kusumukaka mpi kubuyaka na kulemfuka na nswa ya Nzambi ya kutula minsiku ya bumbote. (Kuyantika 3:1-6) Kansi, na ntwala nde bana ya Adami kubutuka ti disumu mpi lufwa, Nzambi kuzabisaka dezia kukwisa ya nkuna mosi ya kukuka. Ntangu yandi vandaka kutubila “nioka yina ya ntama,” disongidila Satana Dyabulu, Yehowa kutubaka nde: “Mono tatula kimbeni na kati na nge ti nkento mpi na kati ya nkuna na nge ti nkuna na yandi. Yandi [nkuna ya nkento] tanyata nge na ntu, ebuna nge tatatika yandi na kisingini.” (Kusonga 12:9; Kuyantika 3:15, NW) Lukanu ya Yehowa vandaka ya kukatula bantu na masumu. Sambu na kumonisa bumbote na yandi yina beto mefwana ve na kubaka, Yehowa meyidikaka mambu na mpila nde bantu yina ketula lukwikilu na nkudulu ya kimenga ya Mwana na yandi ya yandi kezolaka kuguluka.—Matayo 20:28; Roma 5:8, 12.
5. Ata beto kebutukaka ti ntima ya kufuluka na mambu ya mbi, sambu na nki beto kekukaka kumonisa mwa ndambu ya bumbote?
5 Ya kyeleka, sambu na disumu ya Adami, ntima na beto mefulukaka na mambu ya mbi. (Kuyantika 8:21) Kansi, yo kele kyese na kuzaba nde, Yehowa kesadisaka beto na kumonisa mwa ndambu ya bumbote. Kulanda na kusala kaka mambu yina beto longukaka na masonuku na yandi ya santu ‘kepesaka beto’ ve kaka ‘mayele yina ta gulusa beto’ mpi ‘kuvanda na mpila ya kusala konso kisalu ya mbote’ kansi yo kepesaka beto dyaka ngolo ya kusala mambu yina kele mbote na meso na yandi. (2 Timoteo 3:14-17) Sambu na kubaka mambote ya malongi yina kele na Masonuku mpi kumonisa bumbote, beto fwete vanda ti dibanza bonso ya muyimbi-bankunga yina kuyimbaka nde: “Nge [Yehowa] kele muntu ya mbote, nge ke na ntima ya mbote, longa mono bansiku na nge.”—Nkunga 119:68.
Bantu Mekumisa Bumbote ya Yehowa
6. Ntangu Davidi kuvutulaka Sanduku ya kuwakana na Yeruzalemi, inki bangogo Balevi kuyimbaka na nkunga na bo?
6 Davidi, Ntotila ya Izraele ya ntama kundimaka nde Nzambi kele mbote mpi yandi sosaka lutwadisu na yandi. Davidi kutubaka nde: “Mfumu Nzambi kele muntu ya mbote mpenza! Yandi ke longaka bantu ya masumu nzila ya bo fweti landa.” (Nkunga 25:8) Na kati ya malongi yina Nzambi kupesaka na bantu ya Izraele kuvandaka na bansiku kumi ya mfunu yina Nzambi sonikaka na zulu ya matadi zole mpi ya bo vandaka kubumba na sanduku ya santu yina bo vandaka kubinga nde sanduku ya kuwakana. Ntangu Davidi kuvutulaka Sanduku na Yeruzalemi, ntu-mbanza ya Izraele, bantu ya Levi kuyimbaka nkunga yina vandaka ti bangogo yai: “Beno pesa Mfumu Nzambi mersi sambu yandi kele mbote, kuzola na yandi ke manaka ve.” (1 Bansangu 16:34, 37-41) Yo vandaka kyese kibeni na kuwa bangogo yina kebasika na munoko ya miyimbi bankunga ya Balevi!
7. Inki kusalamaka ntangu bo kotisaka Sanduku na Kisika ya Kuluta Santu mpi na nima ya kisambu ya Salomo kusalaka sambu na kupesa tempelo na Yehowa?
7 Kilumbu ya kupesa tempelo yina Salomo, mwana ya Davidi kutungaka na Yehowa, bo sadilaka bangogo ya kiteso mosi ya kepesa lukumu na Yehowa. Na nima, ntangu bo tulaka sanduku ya kuwakana na Kisika ya Kuluta Santu na kati ya tempelo yina ya mpa, Balevi yantikaka na kupesa Yehowa lukumu, “sambu yandi kele mbote, kuzola na yandi mpi ke manaka ve.” Kaka na ntangu yina, na mutindu mosi ya kuyituka, tempelo kufulukaka na dituti mosi yina vandaka kidimbu ya kesonga nde Yehowa kele pana na lukumu yonso. (2 Bansangu 5:13, 14) Na nima ya kisambu ya Salomo ya kupesa tempelo na Yehowa, “tiya katukaka na zulu, yo kwisaka kuyoka makabu yonso ya bo pesaka na zulu ya mesa-kimenga.” Ntangu bo monaka mambu yina, “bantu ya Israele . . . fukamaka ilungi na ntoto, bo sambaka Mfumu Nzambi, bo pesaka yandi mersi sambu na mambote na yandi ti kuzola na yandi yina ke manaka ve.’” (2 Bansangu 7:1-3) Na nima ya bilumbu 14 ya feti, bantu ya Izraele kuvutukaka na babwala na bo, “na kiese mingi mpenza sambu na mambote yonso ya Mfumu Nzambi salaka Davidi, Salomo ti bantu na yandi bantu ya Israele.”—2 Bansangu 7:10.
8, 9. (a) Ata bantu ya Izraele kupesaka Yehowa lukumu sambu na bumbote na yandi, luzingu ya nki mutindu bo vandaka kuzinga? (b) Inki Yehowa kutubaka sambu na Yeruzalemi na nsadisa ya Yeremia, mpi nki mutindu mbikudulu yango kulunganaka?
8 Yo kele mawa na kumona nde, bantu ya Izraele kulandaka ve kuzinga na kuwakana ti bankunga yina bo yimbaka sambu na kupesa Nzambi lukumu. Na nima, bantu ya Yuda ‘kuzitisaka Yehowa kaka na munoko.’ (Yezaya 29:13) Na kisika ya kusadila minsiku ya Nzambi ya bumbote, bo yantikaka kusala mambu ya mbi. Inki mambu ya mbi bo salaka? Bo yantikaka kusambila biteki, kusala mansoni, kumonisa bansukami mpasi, mpi kusala masumu yankaka ya nene! Nsukansuka, bo fwaka Yeruzalemi mpi bo nataka bantu ya Yuda na kimpika na Babilone na mvu 607 ya N.T.B.
9 Yo yina Nzambi kupesaka bantu na yandi ndola. Kansi, na nsadisa ya profete Yeremia, yandi tubaka nde na Yeruzalemi bantu tawaka ndinga ya bantu ketuba nde: “Beno pesa [Yehowa, NW] mersi, sambu yandi kele mbote, kuzola na yandi ke manaka ve.” (Yeremia 33:10, 11) Mpi yo salamaka mutindu yina. Na mvu 537 ya N.T.B., na nima ya bamvula 70 ya kimpika, ndambu ya Bayuda yina kubikalaka kuvutukaka na Yeruzalemi. (Yeremia 25:11; Daniele 9:1, 2) Bo tungaka mesa-kimenga na kisika yina tempelo kuvandaka na Ngumba ya Moria mpi bo yantikaka kuyoka makabu. Bo salaka fondasio ya tempelo na mvula ya zole na nima ya kuvutuka na bo. Yo vandaka ntangu mosi ya kyese kibeni! Esdrasi kutubaka nde: “Ntangu bo yantikaka kutula fondasio ya Nzo-Nzambi, banganga-Nzambi vandaka pana ti bamvwela na bo, ti bampungi na bo na maboko; bantu ya dikanda ya Levi na divumu ya Asafi vandaka mpi pana ti basembale na bo. Bo vandaka kukumisa Mfumu Nzambi mutindu kele bansiku ya ntotila Davidi bikaka kutula. Bo vandaka kuyimbila Mfumu Nzambi bankunga ya lukumu bo na bo nde: ‘Mfumu Nzambi kele mbote, kuzola ya yandi ke zolaka bantu ya Izraele ke manaka ve.’”—Esdrasi 3:1-11.
10. Nkunga 118 keyantika mpi kesuka ti nki bangogo?
10 Bangogo ya mutindu mosi ya kukumisa Yehowa sambu na bumbote na yandi kele mingi na mukanda ya Nkunga. Nkunga 118, yina bana ya Izraele kuyimbaka na nsuka ya nkinsi ya Paki kele na kati na yo. Nkunga yango keyantika mpi kesuka ti bangogo yai: “Beno pesa Mfumu Nzambi mersi sambu yandi kele mbote, kuzola ya yandi ke zolaka beto yo ke manaka ve.” (Nkunga 118:1, 29) Bangogo yai lenda vanda mutindu mosi ti bangogo ya nsuka yina Yezu ti balongoki na yandi kuyimbaka na mpimpa na ntwala ya lufwa na yandi na mvu 33 ya T.B.—Matayo 26:30.
“Pardo Mfumu, Songa Mono Lukumu na Nge.”
11, 12. Ntangu Moize kumonaka lukumu ya Nzambi na kiteso mosi ya fyoti, inki mambu yandi waka?
11 Kuwakana yina kele na kati ya bumbote ya Yehowa mpi kikalulu na yandi ya kusala mambote kumonanaka na mbala ya ntete bamvu-nkama mingi na ntwala ya ntangu ya Esdrasi. Mwa ntangu fyoti na nima ya bantu ya Izraele kusambilaka kiteki ya wolo na ntoto ya zelo na zelo mpi lufwa ya bantu yina kusambilaka yo, Moize kubondilaka Yehowa nde: “Pardo Mfumu, songa mono lukumu na nge.” Sambu Yehowa kuzabaka nde Moize lenda mona ve luse na Yandi mpi yandi zinga dyaka, Yehowa tubaka nde: “Nge ta mona [bu]mbote na mono.”—Kubasika 33:13-20.
12 Moize kumonaka bumbote ya Yehowa kilumbu yina landaka na Ngumba ya Sinai. Na ntangu yina, Moize kumonaka lukumu ya Nzambi na kiteso mosi ya fyoti mpi yandi waka mambu yai: “[Yehowa, Yehowa, NW] Mono kele Nzambi mosi ke zolaka bantu ti kuwila bo mawa; mono ke waka makasi nswalu ve kansi mono ke songaka kaka mambote na mono. Mono ke salaka mambu yonso ya mono ke tubaka, mono ke salaka [mambote na bantu mingi, NW]. Mono ke kangaka ntima na mambu yonso ya mbi ya bantu ke salaka, mono ke wilaka bantu mawa sambu na masumu na bo; kansi mono ke nungisaka ve bantu yina ke salaka mbi, mono ke vilaka ve na kupesa ndola na bana ti batekolo sambu na masumu yina ya batata na bo salaka.” (Kubasika 34:6, 7) Bangogo yai kesonga nde bumbote ya Yehowa kekwendaka nzila mosi ti kikalulu na yandi ya kusala mambote mpi bikalulu yankaka ya kimuntu na yandi. Kana beto ketadila mambu yai, yo tasadisa beto na kusala mambu ya mbote. Bika beto tadila ntete kikalulu ya bo metubila mbala zole na mambu ya kitoko ya ketubila bumbote ya Nzambi na baverse yai.
“Nzambi Mosi . . . Ke Songaka Kaka Mambote “
13. Na mambu yina Nzambi tubaka sambu na bumbote na yandi, inki kikalulu ya bo mevutukila mbala zole, mpi sambu na nki yo mefwana?
13 “[Yehowa] kele Nzambi mosi . . . [ya] ke songaka kaka mambote . . . ke salaka mambote.” Ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “kusala mambote” ketendula mpi kusonga “zola ya kwikama.” Yo kele kikalulu mosi mpamba ya bo mevutukila mbala zole na mambu ya Nzambi songaka Moize. Yo mefwana mutindu yina sambu zola kele kikalulu ya kuluta nene ya Yehowa! (1 Yoane 4:8) Bangogo yai ya mezabanaka ya kupesila Yehowa lukumu, “sambu yandi kele mbote, kuzola na yandi ke manaka ve” kemonisa kikalulu yai mbotembote.
14. Banani ntetentete kesepelaka na bumbote mpi na kikalulu ya kusala mambote yina Nzambi kele na yo?
14 Bumbote ya Yehowa kemonanaka na mpila yandi “kele Nzambi mosi ke zolaka bantu ti kuwila bo mawa.” Yo kemonanaka mingimingi na dikebi yina yandi ketudilaka bansadi na yandi ya kwikama, yina mekudipesaka na yandi. (1 Piere 5:6, 7) Mutindu Bambangi ya Yehowa lenda monisa yo, yandi ‘ke songaka mambote na yandi na bantu yina kezolaka mpi kesadilaka yandi. (Kubasika 20:6) Dikanda ya Izraele ya kinsuni vandaka kuzwa dyaka ve mambote ya Yehowa, to zola ya kwikama na yandi, sambu bo ndimaka ve Mwana na yandi. Kansi, bumbote mpi zola ya lunungu ya Nzambi na Bakristu ya kwikama ya makanda yonso tabikala mvula na mvula.—Yoane 3:36.
Yehowa Kewilaka Bantu Mawa mpi Kezolaka Bo
15. (a) Mambu yina Moize kuwaka na Ngumba ya Sinai kuyantikaka na nki bangogo? (b) Kuwa mawa ketendula dyaka inki?
15 Mambu yina Moize kuwaka na Ngumba ya Sinai kuyantikaka na bangogo yai: “Yehowa, Yehowa, Nzambi mosi ke zolaka bantu ti kuwila bo mawa.” Ngogo ya Kiebreo yina bo mebalula nde ‘kuwa mawa’ lenda tendula “misopo” mpi yo kekwendaka kumosi ti ngogo “divumu.” Yo yina, kuwa mawa ketendula dyaka kumonisa ntantu yina muntu kevandaka na yo na ntima. Kansi, kuwa mawa ketendula ve kaka ntantu, yo ketendula mambu mingi dyaka. Yo fwete pusa beto na kulembika mpasi ya bantu yankaka. Mu mbandu, bankuluntu yina ke na zola kebakisaka nde yo kele mfunu na kuwila bampangi na bo Bakristu mawa na mpila nde bo ‘sadisa bantu yina ke na mpasi, na kiese yonso’ kana yo kelomba kusala yo.—Roma 12:8; Yakobo 2:13; Yude 22, 23.
16. Sambu na nki beto lenda tuba nde Yehowa kezolaka bantu?
16 Bumbote ya Nzambi kemonanaka mpi na kikalulu na yandi ya kuzola bankaka. Muntu yina kezolaka bankaka kele yina “ketadilaka mpi mawi na bo” mpi ya kemonisaka ‘zola mpi ntima ya mbote mingimingi na bantu yina kemonikaka bonso bantu ya mpamba.’ Yehowa kele mbandu ya mbote na yina metala kusonga zola na yandi na bansadi na yandi ya kwikama. Mu mbandu, na nsadisa ya bawanzio, Nzambi kusyamisaka na zola yonso profete Daniele yina vandaka mekuma mununu mpi yandi zabisaka mwense Maria, dyambu ya nene yina zolaka kukumina yandi na ntwala nde yandi tabuta Yezu. (Daniele 10:19; Luka 1:26-38) Beto bantu ya Yehowa, beto kepesaka mersi na mutindu yandi kelongaka beto na zola yonso na nsadisa ya Biblia. Beto kekumisaka yandi sambu yandi kesongaka beto bumbote na yandi na mutindu yai ebuna beto kesosaka mpi kusonga zola na bantu yankaka. Kana bantu yina kele na bikalulu ya mbote ya kimpeve kesadisa Mukristu mosi na kimpeve, “na malembe yonso,” bo kesalaka ngolo sambu na kutuba na mawete, mpi na zola.—Galatia 6:1.
Nzambi Mosi ya Kewaka Makasi Nswalu Ve
17. Sambu na nki beto kele na kyese mutindu Yehowa “ke waka makasi nswalu ve”?
17 “Nzambi mosi . . . [ya] ke waka makasi nswalu ve.” Bangogo yai kebenda dikebi na beto na mutindu yankaka yina Yehowa kemonisaka bumbote na yandi. Yehowa kekangaka ntima na ntwala ya bifu ya beto kesalaka mpi yandi kebikilaka beto ntangu ya kununga bifu ya nene ya beto kevandaka na yo sambu beto yela na kimpeve. (Baebreo 5:12–6:3; Yakobo 5:14, 15) Bantu yina meyantika ntete ve kusambila Nzambi kebakaka mpi mambote na kukanga ntima na yandi. Bo kele dyaka ti ntangu ya kundima nsangu ya Kimfumu mpi kubalula ntima. (Roma 2:4) Kansi, ata Yehowa kekangaka ntima, ntangu yankaka bumbote na yandi kepusaka yandi na kumonisa makasi na yandi, mutindu yandi salaka ntangu bantu ya Izraele kusambilaka mwana-ngombe ya wolo na Ngumba ya Sinai. Kubika fyoti, Nzambi tasonga makasi na yandi na kiteso mosi ya nene ntangu yandi tafwa inza yai ya mbi ya Satana.—Ezekiele 38:19, 21-23.
18. Na yina metala kutuba kyeleka, inki mutindu Yehowa meswaswana ti bantwadisi ya bantu?
18 ‘Yehowa [kele] Nzambi mosi . . . [ya] ke salaka mambu yonso ya yandi ke tubaka.’ Yehowa meswaswana mpenza ti bantwadisi ya bantu yina kepesaka balusilu ya nene kansi bo kelungisaka yo ve! Kansi, bantu yina kesambila Yehowa lenda tula ntima na mambu yonso yina Ndinga ya kupemama ya Nzambi ketuba. Sambu Nzambi kesalaka mambu yonso ya yandi ketubaka, beto fwete tula ntima na balusilu na yandi ntangu yonso. Na bumbote na yandi, Tata na beto ya zulu kendimaka bisambu na beto ya kupesa beto kyeleka ya kimpeve na mutindu yandi kepesaka beto yo na kiteso mosi ya mingi.—Nkunga 43:3; 65:2.
19. Na nki mutindu ya kuluta nene Yehowa kemonisaka bumbote na yandi na bansumuki yina kebalulaka ntima?
19 “Yehowa [kele] Nzambi mosi . . . [ya] ke wilaka bantu mawa sambu na masumu na bo.” Na bumbote na yandi, Yehowa meyilamaka sambu na kulolula bansumuki yina kebalulaka ntima. Beto kepesa mpenza mersi mingi na mpila Tata na beto ya zola yina kele na zulu meyidikaka mambu na mpila nde yandi lolula beto na nsadisa ya kimenga ya Yezu. (1 Yoane 2:1, 2) Ya kyeleka, beto kele na kyese na kuzaba nde bantu yonso yina ketulaka lukwikilu na nkudulu mefwana na kusala kinduku ya mbote ti Yehowa, ti kivuvu ya luzingu ya kukonda nsuka na inza ya mpa. Yai kele bikuma ya nene mpenza ya fwete pusa beto na kupesa Yehowa lukumu sambu na bumbote ya yandi kemonisaka na bantu!—2 Piere 3:13.
20. Inki kima kemonisa beto nde Nzambi kendimaka ve mambu ya mbi?
20 “[Yehowa] ke nungisaka ve bantu yina ke salaka mbi.” Yai kele kikuma yankaka ya kupesila Yehowa lukumu sambu na bumbote na yandi. Sambu na nki? Sambu kikalulu mosi ya mfunu ya bumbote kele nde yo kendimaka ve mambu ya mbi ata nki mutindu. Dyaka, “ntangu Mfumu Yezu ta katuka na zulu sambu na kwisa kumonika ti bawanzio na yandi ya ngolo,” Nzambi tapesa ndola “na bantu yina ke kuzaba Nzambi ve, bayina ke zola kulanda ve Nsangu ya Mbote.” Ndola ya bo “ta baka kele lufwa ya mvula na mvula.” (2 Tesalonika 1:6-9) Na ntangu yina bansadi ya Yehowa yina taguluka tavanda na luzingu mosi ya mbote ya kukonda kumona dyaka mpasi na maboko ya bantu yina kuzaba Nzambi ve, bayina ke ‘zolaka ve mambu ya mbote.’—2 Timoteo 3:1-3.
Beto Landa Mbandu ya Bumbote ya Yehowa
21. Sambu na nki beto fwete monisa bumbote?
21 Ntembe kele ve nde, beto kele na bikuma mingi ya kukumisa mpi ya kupesila Yehowa mersi sambu na bumbote na yandi. Beto bansadi na yandi, keti beto fwete sala ve ngolo sambu na kumonisa kikalulu yai? Beto fwete sala ngolo, sambu ntumwa Polo kusyamisaka Bakristu nde: “Beno kele bana yina ya Nzambi ke zolaka; yo yina beno fweti meka na kusala bonso yandi.” (Efezo 5:1) Tata na beto ya zulu kemonisaka bumbote ntangu yonso, beto mpi fwete sala kiteso mosi.
22. Inki beto tatadila na disolo yina melanda?
22 Kana beto mekudipesaka na ntima ya mvimba na Yehowa, ntembe kele ve nde beto kele mpenza na mpusa ya ngolo ya kulanda mbandu ya bumbote na yandi. Sambu beto kele bana ya Adami yina kusumukaka, yo kevandaka pete ve na kusala mambu ya mbote. Kansi, na disolo yina melanda, beto tamona kikuma yina beto ketubila nde beto mpi lenda monisa bumbote. Beto tatadila dyaka mitindu ya kuswaswana ya beto lenda mpi fwete sala bonso Yehowa yina kele mbandu ya kuluta nene ya bumbote.
Inki Mutindu Nge Tavutula?
• Bumbote kele inki?
• Inki bangogo ya Masonuku kemonisa pwelele bumbote ya Nzambi?
• Inki mwa mambu kemonisaka bumbote ya Yehowa?
• Sambu na nki beto fwete landa mbandu ya bumbote ya Yehowa?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]
Yehowa kupesaka ndola na bantu na yandi ya ntama sambu bo zitisaka ve mambu ya bo tubaka na nkunga na bo ya kukumisa yandi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]
Bantu fyoti ya kwikama ya kubikalaka kuvutukaka na Yeruzalemi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]
Moize kuwaka mambu ya kitoko ya bumbote ya Nzambi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]
Bumbote ya Yehowa kemonanaka na mutindu yandi kelongaka beto na nsadisa ya Biblia