Twadisa Bitambi na Nge na Minsiku ya Nzambi
Twadisa Bitambi na Nge na Minsiku ya Nzambi
“[Yehowa] muntu ke longa nge sambu na mambote na nge.”—YEZAYA 48:17.
1. Inki mutindu Ngangi ketwadisaka bantu?
NTANGU bantu ya siansi kesalaka ngolo na kulonguka sambu na kubakisa kinsweki ya inza, bo keyitukaka mingi sambu na ngolo mingi yina mefulukaka na kati ya inza yai mezyunga beto. Mwini, yina kele mbwetete mosi ya nene, kebasisaka ngolo mingi yina mefwanana ti “babombi ya idroziene bamiliare 100 ya mepasuka yonso na mbala mosi na segonde mosi.” Ngangi lenda yala mpi kutwadisa bigangwa ya nene ya kevandaka na zulu na ngolo na yandi ya nene. (Yobi 38:32; Yezaya 40:26) Inki beto lenda tuba sambu na beto bantu, yina Nzambi mepesaka kimpwanza ya kupona, mayele ya kuswasisa mambu ya mbote ti ya mbi, ya kuyindula, mpi ya kubakisa mambu ya kimpeve? Inki mutindu ya mbote Ngangi na beto meponaka sambu na kutwadisa beto? Na zola yonso yandi ketwadisaka beto na nsadisa ya bansiku na yandi ya kukuka mpi ya minsiku na yandi ya nene, ya kesalaka kumosi ti kansansa na beto yina melongamaka mbote.—2 Samuele 22:31; Roma 2:14, 15.
2, 3. Nzambi kesepelaka na bulemfu ya nki mutindu?
2 Nzambi kevandaka na kyese sambu na bigangwa ya mayele yina kelemfukilaka yandi. (Bingana 27:11) Na kisika ya kupusa beto na kulemfuka na ngolo bonso barobo yina keyindulaka ve, Yehowa kupesaka beto kimpwanza ya kupona yina lenda sadisa beto na kubaka desizio ya mayele sambu na kusala mambu ya mbote.—Baebreo 5:14.
3 Yezu, yina kumonisaka bikalulu ya Tata na yandi na mutindu mosi ya kukuka, kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Beno kele banduku na mono kana beno sala mambu yai ya mono ke songa beno na kusala. Mono ta binga beno diaka bampika ve.” (Yoane 15:14, 15) Na ntangu ya ntama, mpika vandaka kulemfuka na ngolo na bantuma ya mfumu na yandi. Kansi, kima kesimbaka kinduku kele bikalulu ya mbote yina kesepidisaka ntima. Beto lenda kuma banduku ya Yehowa. (Yakobo 2:23) Kinduku yai kekumaka ngolo na zola yina yandi ti beto kemonisaka. Yezu kukangisaka bulemfu na Nzambi ti zola ntangu yandi tubaka nde: “Muntu yina ke zolaka mono, yandi ta landaka malongi na mono. Tata na mono ta zolaka yandi.” (Yoane 14:23) Sambu Tata kezolaka beto mpi kezolaka kutwadisa beto na lutaninu yonso, Yehowa kelombaka beto na kuzitisa minsiku na yandi.
Minsiku ya Nzambi
4. Inki mutindu nge lenda tendula minsiku?
4 Minsiku kele inki? Diksionere mosi ketendulaka munsiku bonso “kyeleka mosi ya nene to ya mfunu: nsiku mosi ya pwelele mpi ya mfunu, dilongi, to dibanza yina kebutaka bansiku ti malongi yankaka to kisika yina bansiku mpi malongi yankaka kekatukaka.” (Webster’s Third New International Dictionary) Kulonguka Biblia na dikebi yonso kemonisaka nde Tata na beto ya zulu kepesaka minsiku ya mfunu yina ketadilaka mambu ya mitindu yonso ya luzingu. Yandi kepesaka yo sambu na mambote na beto ya mvula na mvula. Yo kele na kuwakana ti mambu yina Ntotila ya mayele Salomo kusonikaka: “Mwana na mono, wila mono. Malongi na mono kele nsaka ve, yo ta pesa nge luzingu ya nda. Mono me longa nge mayele ti nzila ya mbote ya nge fweti landa.” (Bingana 4:10, 11) Minsiku ya mfunu yina Yehowa mepesaka ketubilaka kuwakana na beto ti yandi mpi ti bampangi na beto, lusambu na beto, mpi luzingu na beto ya konso kilumbu. (Nkunga 1:1) Bika beto tadila mwa ndambu ya minsiku yango ya mfunu.
5. Pesa bambandu ya mwa minsiku ya mfunu.
5 Sambu na yina metala kuwakana na beto ti Yehowa, Yezu kutubaka nde: “Nge fweti zola Mfumu Nzambi na nge, na ntima na nge yonso, na luzolo na nge yonso ti na mabanza na nge yonso.” (Matayo 22:37) Dyaka, Nzambi kepesaka minsiku yina kesongaka beto mutindu na beto ya kuzinga ti bampangi, bonso Nsiku yai ya Wolo: “Beno sala bantu ya nkaka mambu yonso yina ya beno zola nde bo sala beno.” (Matayo 7:12; Galatia 6:10; Tito 3:2) Sambu na yina metala lusambu, Polo kelongisila beto nde: “Beto banzila bantu ya nkaka na kati na beto na kupesa bo kikesa ya kuzola bampangi ya nkaka kuluta diaka mbote ti kusadila bo mambu ya mbote. Konso ntangu beto fweti kutana kaka na bisambu.” (Baebreo 10:24, 25) Sambu na luzingu na beto ya konso kilumbu, ntumwa Polo ketuba nde: “Konso mambu yina ya beno ke sala - ata beno ke dia ata beno ke nwa ata beno ke sala konso mambu ya nkaka - beno sala mambu yina yonso sambu na kupesa Nzambi lukumu.” (1 Korinto 10:31) Minsiku yankaka mingi dyaka kele na Ndinga ya Nzambi.
6. Inki mutindu minsiku keswaswanaka ti bansiku?
6 Minsiku kele bakyeleka ya nene ya bantu fwete zitisa, mpi Bakristu ya mayele kelongukaka na kuzaba yo. Yehowa kupesaka Salomo mpeve na yandi sambu na kusonika nde: “Wa mbote-mbote mambu ya mono ke tuba; kangula makutu na nge. Kuvila yo ve. Bumba yo na nsi ya ntima na nge. Yo ta pesa luzingu ya mbote na konso muntu yina ta zaba yo; yo kele bonso nkisi ya mbote sambu na nitu ya mvimba.” (Bingana 4:20-22) Na nki mambu minsiku keswaswanaka ti bansiku? Minsiku kevandaka nto ya bansiku. Bansiku, yina ketubilaka dyambu mosi, lenda vanda sambu na ntangu to dyambu mosi, kansi minsiku kevandaka na ntangu ve. (Nkunga 119:111) Minsiku ya Nzambi kemanaka ngala ve to yo kefwaka ve. Bangogo yai ya kupemama ya profete Yezaya kemonana ya kyeleka: “Matiti ke yumaka, bintuntu ke bebaka, kansi ndinga ya Nzambi na beto yo ta zinga tii kuna!”—Yezaya 40:8.
Yindulaka mpi Salaka Mutindu Minsiku Kelomba
7. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi kesyamisa beto na kuyindula mpi kusala mambu mutindu minsiku kelomba?
7 “Ndinga ya Nzambi na beto” kesyamisaka beto mbala na mbala na kuyindula mpi kusala mutindu minsiku kelomba. Ntangu bo lombaka Yezu na kupesa ngindu ya bunkufi ya Nsiku, yandi pesaka bansa zole ya nkufi. Mosi kutubilaka pwelele kuzola Yehowa, yankaka kunyataka mpenza kuzola mpangi. (Matayo 22:37-40) Ntangu yandi salaka yo, Yezu kuvutukilaka kitini ya bangindu ya bunkufi ya ntama ya malongi ya mfunu ya Nsiku ya Moize, yina kele na Kulonga 6:4, 5: “Mfumu Nzambi, yandi kaka muntu kele Nzambi na beto. Beno zola Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, konso muntu na ntima na yandi yonso ti na ngolo na yandi yonso.” Yo kemonana bonso nde Yezu vandaka kuyindula mpi nsiku ya Nzambi yina kele na Levi 19:18. Bangogo ya Ntotila Salomo kutendulaka na bunkufi bansiku mingi ya Nzambi na mutindu mosi ya pwelele, ya nkufi, mpi ya ngolo na nsuka ya mukanda ya Longi nde: “Na mambu yai yonso, ke na kima mosi mpamba ya kutuba: Zitisa Nzambi, lemfuka na bansiku na yandi, sambu yai kele kisina ya Nzambi me sadilaka muntu. Konso kima ya beto ke sala, Nzambi ke sambisa beto, ata mambu ya mbote to ya mbi, ata mambu ya beto ke salaka na kinsweki.”—Longi 12:13, 14; Mishe 6:8-10.
8. Sambu na nki kubakisa mbote minsiku ya Nzambi kele lutaninu?
8 Kana beto bakisa mbotembote minsiku ya mfunu ya mutindu yai, yo lenda sadisa beto na kubakisa mpi kusadila bansiku yina ketadilaka mambu ya mezabana mbote. Dyaka, kana beto kebakisa ve mbotembote mpi beto kendima ve minsiku ya mfunu, beto takuka ve kubaka badesizio ya mayele mpi lukwikilu na beto lenda fwa. (Efezo 4:14) Kana beto simba mbote minsiku ya mutindu yai na mabanza mpi na ntima na beto, beto tavanda ve na mpasi na kusadila yo sambu na kubaka badesizio. Kana beto sadila yo na mayele, yo tanatila beto mambote mingi.—Yozue 1:8; Bingana 4:1-9.
9. Sambu na nki yo kevandaka ve ntangu yonso pete na kubakisa mbote mpi kusadila minsiku ya Nzambi?
9 Kubakisa mbote mpi kusadila minsiku ya Biblia kevandaka ve pete bonso kuzitisa bansiku. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka beto lenda konda kikesa yina kele mfunu sambu na kuyindula mutindu beto lenda sadila minsiku yina bo mepesaka beto. Beto lenda zola kuzitisa kaka nsiku yina kewakana ti mambu na beto ntangu beto kenwana ti desizio to dikambu mosi ya mpasi. Bantangu yankaka beto lenda sosa lusadisu na Mukristu mosi ya kuyela, to nkutu na nkuluntu mosi ya dibundu, ti dibanza nde yandi tapesa beto nsiku mosi ya sikisiki yina kewakana ti dikambu ya beto mekutana na yo. Ya kyeleka, Biblia to mikanda yina ketendulaka Biblia lenda pesa beto ve nsiku mosi ya kutendula mbotembote, mpi ata yo mepesa nsiku mosi, yo tavanda ve mfunu na bantangu yonso mpi na mambu yonso ya beto takutana na yo. Yibuka nde muntu mosi kuyulaka Yezu mutindu yai: “Longi, tubila mbuta na mono beto kab[ul]a bima yina ya tata na beto bikilaka beto.” Na kisika ya kupesa nsiku mosi ntinu-ntinu sambu na kumanisa makambu yina mebwa na kati ya bampangi, Yezu kupesaka yandi munsiku mosi ya kuluta nene: “Beno keba! Beno katula mabanza yonso ya kuzola kimvwama.” Na bangogo yina Yezu kupesaka ngindu ya kulanda yina kuvandaka mfunu na ntangu yina ti na ntangu na beto.—Luka 12:13-15.
10. Inki mutindu kutambula na kuwakana ti minsiku kemonisaka bangindu ya ntima na beto?
10 Ziku nge memonaka dezia bantu yina kendimaka na kuzitisa bansiku na ntima zole, kaka sambu na boma ya ndola. Kuzitisa minsiku kewakanaka ve ti kikalulu ya mutindu yai. Bantu yina kebakisaka mfunu ya minsiku kezitisaka yo na luzolo yonso. Ya kyeleka, minsiku mingi kenatilaka ve bantu yina kefwaka yo ndola kaka na mbala mosi. Mpidina yo kepesaka beto ntangu ya kumonisa kikuma yina kepusaka beto na kulemfukila Yehowa, mpi bangindu yina kele na ntima na beto. Beto baka mbandu ya kemonisa mutindu Yozefi kubuyaka kusala bizumba ti nkento ya Potifare. Ata Yehowa kupesaka ntete ve nsiku ya kusonika ya kebuyisa bizumba mpi Nzambi kutubaka ve ndola yina muntu ya mevukisa nitu ti nkento ya nkani tabaka, Yozefi kuvilaka ve minsiku yina Nzambi tulaka sambu na kwikama na kati ya makwela. (Kuyantika 2:24; 12:18-20) Mvutu yina yandi pesaka, kesadisa beto na kuzaba nde yandi vandaka kubakisa kibeni minsiku yina: “Nki mutindu mono lenda sala mambu ya mbi mutindu yai? Nki mutindu mono lenda sala masumu na Nzambi?”—Kuyantika 39:9.
11. Na nki mambu Bakristu kendimaka nde minsiku ya Yehowa kutwadisa bo?
11 Bubu yai, Bakristu kendimaka na kulanda lutwadisu ya minsiku ya Yehowa na mambu yina ketala bo mosi, bonso kupona banduku, bansaka, miziki, mpi mambu ya kutanga. (1 Korinto 15:33; Filipi 4:8) Mutindu nzayilu, mayele, mpi zola na beto na Yehowa mpi na minsiku na yandi ke na kuyela, kansansa na beto mpi mayele na beto ya kuswasisa mambu ya mbote ti ya mbi, tasadisa beto na kusadila minsiku ya Nzambi na mambu yonso ya beto kekutana na yo, ata na mambu yina ketadila kaka beto mosi. Ntangu beto kebika nde minsiku ya Biblia kutwadisa beto, beto tasosaka ve bisika ya kubasikila na bansiku ya Nzambi; beto talanda mpi ve mbandu ya bantu yina kemekaka kusala mambu na kimpwanza yonso ata yo kenataka bo ve na kufwa nsiku mosi. Beto kebakisa nde ngindu ya mutindu yai kele mbi mpi yo kele kigonsa.—Yakobo 1:22-25.
12. Inki kima lenda sadisa muntu na kulanda lutwadisu ya minsiku ya Nzambi?
12 Bakristu ya kuyela kebakisaka nde kima ya lenda sadisa muntu na kuzitisa minsiku ya Nzambi kele kuvanda na luzolo ya kuzaba mutindu Yehowa ketadilaka dyambu mosi. Muyimbi-bankunga kesyamisa beto nde: “Mfumu Nzambi ke zolaka bantu yina ke buyaka mbi.” (Nkunga 97:10) Sambu na kumonisa mambu yina Nzambi kemonaka ya mbi, Bingana 6:16-19 ketuba nde: “Mambu nsambwadi ya Mfumu Nzambi ke zolaka ve ata fioti yo yai: meso ya lulendo, munoko ya luvunu, maboko yina ke fwaka bantu me sala mbi ve, ngindu yina ke zolaka mambu ya mbi, makulu yina ke kwendaka kusala mbi nswalu, temwe yina ke tubaka luvunu na luvunu, ti muntu ke tulaka mavanga na kati ya bampangi.” Kana mpusa ya kuyindula mutindu Yehowa ketadilaka mambu yai ya mfunu ketwadisa luzingu na beto, yo tasadisa beto na kuzitisa ntangu yonso minsiku ya Yehowa na luzingu na beto.—Yeremia 22:16.
Kuvanda ti Bangindu ya Mbote Kele Mfunu
13. Inki ngindu Yezu kutudilaka dikebi mingi na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba?
13 Kuzaba mpi kusadila minsiku ketaninaka beto mpi na mutambu ya kupesa lusambu ya meso mpamba kansi ya kukonda valere. Kuzitisa minsiku mpi kulemfuka na bansiku na kiteso mosi ya kuluta ndilu kele mambu zole ya kuswaswana. Yezu kumonisaka mambu yai pwelele na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba. (Matayo 5:17-48) Beto vila ve nde bawi ya Yezu vandaka Bayuda, yo yina, kima zolaka kutwadisa luzingu na bo vandaka Nsiku ya Moize. Kansi na kuta masonga bo vandaka ti ngindu ya mbi sambu na Nsiku. Na kisika ya kubakisa ntendula ya kyeleka ya Nsiku, bo vandaka kutula dikebi mingi na mutindu bo sonikaka yo. Dyaka, bo vandaka kutula dikebi mingi na bansiku na bo ya bambuta, yina bo vandaka kutula na ntwala ya malongi ya Nzambi. (Matayo 12:9-12; 15:1-9) Nsukansuka, bo longaka ve bantu yonso na kimvuka na kuyindula minsiku na luzingu na bo.
14. Inki mutindu Yezu kusadisaka bawi na yandi na kuyindula minsiku na luzingu na bo?
14 Kansi, na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba Yezu kukabulaka minsiku na bitini tanu ya bikalulu ya mbote: kuwa makasi, makwela mpi kufwa makwela, balusilu, kuvutula mbi na mbi, mpi zola ti kuyina. Na konso kitini ya yandi tubilaka, Yezu kumonisaka mambote yina muntu lenda baka kana yandi kezitisa munsiku. Yo yina Yezu kusyamisaka balongoki na yandi na kuvanda na bikalulu ya mbote. Mu mbandu, sambu na yina metala bizumba, yandi pesaka beto munsiku mosi yina ketaninaka ve kaka mambu ya beto kesalaka kansi bangindu mpi bampusa na beto: “Konso muntu yina ke tala nkento ya ngani ti nzala ya kuladisa yandi, yandi me sala pite ti yandi na ntima na yandi na ntangu yina.”—Matayo 5:28.
15. Inki mutindu beto lenda buya kikalulu ya kulutisa ndilu na kuzitisa bansiku?
15 Mbandu yai kemonisa nde beto fwete vila ve lukanu mpi ntendula ya minsiku ya Yehowa. Beto fwete sosa ve nde Nzambi kundima beto sambu beto kesala mambu yina kemonana ya mbote kaka na meso. Yezu kutubilaka pwelele kifu ya kuvanda na kikalulu ya mutindu yina na ntangu yandi tubilaka mawa mpi zola ya Nzambi. (Matayo 12:7; Luka 6:1-11) Kana beto kelanda minsiku ya Biblia, beto tabuya kuzinga (to kulomba bankaka na kuzinga) na kukangama ngolo na bansiku ya ngolo ya kepesa nswa mpi kebuyisa beto na kusala mambu yankaka yina meluta nkutu ti malongi ya Biblia. Beto fwete tula dikebi mingi na minsiku ya zola mpi ya bulemfu na Nzambi kuluta lusambu ya meso mpamba.—Luka 11:42.
Bambuma ya Mbote
16. Pesa bambandu ya minsiku yina mebasisaka mwa bansiku ya Biblia.
16 Na ntangu beto kesala ngolo sambu na kulemfukila Yehowa, yo kele mfunu na kuzaba nde bansiku na yandi mekatukaka na minsiku ya mfunu. Mu mbandu, Bakristu fwete buya lusambu ya biteki, pite, mpi kusadila menga na mutindu mosi ya mbi. (Bisalu 15:28, 29) Sambu na nki Mukristu fwete lemfuka na mambu yai? Sambu beto fwete sambila Nzambi mpamba; beto fwete vanda na kwikama na nkwelani na beto; mpi sambu Yehowa kele Mupesi ya luzingu. (Kuyantika 2:24; Kubasika 20:5; Nkunga 36:9) Kubakisa minsiku yai ya mfunu kesadisaka beto na kundima mpi kuzitisa bansiku yina ketubila mambu yango kukonda mpasi.
17. Kubakisa mpi kuzitisa minsiku ya Biblia kebutaka nki bambuma ya mbote?
17 Mutindu beto mebakisaka minsiku yina ya mfunu mpi beto kesadilaka yo, beto kendimaka nde yo kevandaka sambu na mambote na beto. Balusakumunu ya kimpeve yina bantu ya Nzambi kebakaka kekwisaka mbala mingi nzila mosi ti mambote ya kemonanaka na meso. Mu mbandu, bantu yina kebuyaka kunwa makaya, bayina kebuyaka kusala pite, mpi kezitisaka busantu ya menga kekuditaninaka na bamaladi mingi. Kiteso mosi, kuzitisa kyeleka yina beto longukaka na Biblia lenda natila beto mambote na mambu ya metala mbongo, mutindu ya kuzinga ti bantu yonso, to bantu ya fami na beto. Konso mambote ya mutindu yai ya kemonana na meso kendimisaka beto valere ya minsiku ya Nzambi, nde ya kyeleka yo kele mfunu. Kansi kubaka mambote ya mutindu yai kevandaka ve kikuma ya ntete ya kepusaka beto na kuzitisa minsiku ya Nzambi. Bakristu ya kyeleka kelemfukilaka Yehowa sambu bo kezolaka yandi, sambu yandi mefwana nde bo sambila yandi, mpi sambu yo kele kima ya kuluta mbote na kusala.—Kusonga 4:11.
18. Kana beto kezola kukuma Bakristu ya mbote, inki fwete twadisa luzingu na beto?
18 Kubika nde minsiku ya Biblia kutwadisa luzingu na beto kesadisaka beto na kuvanda na luzingu mosi ya kuluta mbote, yina kebendaka dikebi ya bantu yankaka na kulanda nzila ya Nzambi. Kuluta dyaka, luzingu na beto kekumisaka Yehowa. Beto kebakisaka nde Yehowa kele kibeni Nzambi mosi ya zola yina kezodilaka beto luzingu ya kuluta mbote. Ntangu beto kebakaka badesizio yina kewakanaka ti minsiku ya Biblia mpi beto kemonaka mutindu Yehowa kesakumunaka beto, beto kewaka kibeni nde beto mekuma penepene na yandi. Ya kyeleka, beto kekumisaka dyaka ngolo kinduku ya zola ti Tata na beto ya zulu.
Keti Nge Keyibuka?
• Munsiku kele inki?
• Inki mutindu minsiku keswaswanaka ti bansiku?
• Sambu na nki yo kele mfunu nde beto yindula mpi kusala mambu na kuwakana ti minsiku?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Lupangu ya kele na lutiti 14]
Bo sonikilaka Wilson, Mukristu mosi ya insi ya Ghana, nde na nima ya bilumbu fyoti, kisalu na yandi tasuka. Na kilumbu ya nsuka yina yandi kwendaka na kisalu, bo pesaka yandi kisalu ya kuyobisa vwatire ya direktere ya kompani. Ntangu Wilson monaka dibuki ya mbongo na kati ya vwatire, mfumu na yandi ya kisalu kusongaka yandi nde Nzambi muntu kutindilaka yandi mbongo yina sambu kilumbu yina Wilson fwete yambula kisalu. Kansi, sambu yandi sadilaka minsiku ya Biblia yina ketadila masonga, Wilson kuvutulaka mbongo na direktere. Direktere kuyitukaka mingi ebuna yandi bakaka desizio nde Wilson tabikala na kisalu kimakulu, kansi yandi pesaka mpi Wilson kisika ya nene na ndonga ya bamfumu ya kompani yina.—Efezo 4:28.
[Lupangu ya kele na lutiti 15]
Rukia kele nkento mosi ya bamvula 60 ti ndambu ya insi ya Albanie. Yandi vandaka kutubisa ve mbuta na yandi ya bakala bamvula 17 ya mvimba sambu na mavwanga yina kubasikaka na dibuta. Yandi yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa mpi yandi longukaka nde Bakristu ya kyeleka fwete vanda na ngemba ti bantu yankaka, kukonda kukangila muntu kimbeni. Yandi sambaka mpimpa ya mvimba, mpi kaka ti ntima na yandi yina vandaka kubula, yandi kwendaka na nzo ya mbuta na yandi. Mwana-mpangi na yandi kukangulaka nzo. Yandi yitukaka mingi, ebuna yandi yulaka Rukia nde: “Nani mefwa? Inki nge mekwisa kusala awa?” Rukia kusongaka yandi nde yandi kezola kumona mbuta na yandi. Yandi tendudilaka yandi na malembe yonso nde kulonguka minsiku ya Biblia mpi mambu ya metala Yehowa kupusaka yandi na kuvutula ngemba ti mbuta na yandi. Na nima ya kuyambana mpi kudila sambu na kyese, bo salaka feti sambu na kuwakana ya sipesiali yai ya bo wakanaka dyaka!—Roma 12:17, 18.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]
“Ntangu Yesu monaka bantu mingi-mingi, yandi kwendaka kuvanda na zulu ya mwa-ngumba mosi. Balonguki na yandi kwisaka penepene na yandi, ebuna yandi yantikaka kulonga bo.”—MATAYO 5:1, 2.