Beto Mekumaka Bunkete Sambu na Kusala Bisalu ya Mbote
Beto Mekumaka Bunkete Sambu na Kusala Bisalu ya Mbote
“Beto fweti katula mambu yina yonso ke nataka mbi na nitu na beto ti na ntima na beto, beto fweti tula ngolo na kuvanda mpenza bantu ya Nzambi, beto fweti zitisa Nzambi.”—2 KORINTO 7:1.
1. Inki Yehowa kelombaka na bantu yina kesambilaka yandi?
“NANI lenda mata na ngumba ya Mfumu Nzambi? Nani ke na nswa ya kukota na nzo na yandi ya santu?” Ntotila Davidi ya Izraele ya ntama muntu kuyulaka ngyufula ya kepusa beto na kuyindula na yina metala lusambu yina Yehowa kendimaka. Na nima yandi pesaka mvutu nde: “Kaka muntu yina ke na mambu ve, kele ntima-mpembe; muntu yina ke sambilaka biteki ve, ke zengaka Nzambi ve na kukusa bantu.” (Nkunga 24:3, 4) Sambu Yehowa, yina kele kibeni Nzambi ya santu, kundima muntu, muntu yango fwete vanda bunkete mpi santu. Na ntangu ya ntama, Yehowa kuyibusaka dibundu ya Izraele nde: “Beno vanda bantu ya santu, sambu mono Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, mono kele muntu ya santu.”—Levi 11:44, 45; 19:2.
2. Inki mutindu Polo ti Yakobo kumonisaka pwelele mfunu ya bunkete na lusambu ya kyeleka?
2 Na nima ya bamvu-nkama mingi, ntumwa Polo kusonikilaka bampangi na yandi Bakristu yina vandaka kuzinga na bwala Korinto kisika bantu mingi kuvandaka ve na bikalulu ya mbote nde: “Banduku na mono ya mono ke zolaka, Nzambi silaka mambu yina yonso sambu na beto. Yo yina beto fweti katula mambu yina yonso ke nataka mbi na nitu na beto ti na ntima na beto, beto fweti tula ngolo na kuvanda mpenza bantu ya Nzambi, beto fweti zitisa Nzambi.” (2 Korinto 7:1) Mambu yai kemonisa dyaka nde kana muntu kezola kukuma nduku ya Nzambi mpi kubaka mambote yina yandi mesilaka, yandi fwete vanda santu mpi kukatula mvindu na nitu mpi na kimpeve na yandi. Kiteso mosi, ntangu yandi sonikaka sambu na lusambu yina Nzambi kendimaka, longoki Yakobo kutubaka nde: “[Lusambu ya bunkete mpi ya kukonda mvindu, NW] na meso ya Tata Nzambi, yo yai: kusadisa bana-nsiona ti bamifwidi ya bankento na bampasi na bo, ti kudikeba mpi na mpila nde mambu ya mbi ya nsi-ntoto yai lenda bebisa beto ve.”—Yakobo 1:27.
3. Sambu Nzambi kundima lusambu na beto, na nki mambu beto fwete sala ngolo?
3 Sambu kuvanda bunkete, santu mpi ya kukonda mvindu kele mfunu na lusambu ya kyeleka, konso muntu yina kezola nde Nzambi kundima yandi, yandi fwete sala ngolo sambu na kulungisa mambu yai. Kansi, sambu bubu yai bantu kevandaka ti bansiku mpi bangindu ya kuswaswana na yina metala bunkete, beto fwete bakisa mpi kuzitisa mambu yina Yehowa kemonaka nde ya bunkete mpi ya mbote. Beto fwete sosa kuzaba nki Yehowa kelombaka na bantu yina kesambilaka yandi na dyambu yai mpi nki yandi mesalaka sambu na kusadisa bo na kukuma mpi kubikala bantu ya bunkete mpi ya yandi kendimaka.—Nkunga 119:9; Daniele 12:10.
Bunkete Sambu na Lusambu ya Kyeleka
4. Tendula dibanza yina Biblia kele na yo sambu na yina metala bunkete.
4 Sambu na bantu mingi, kuvanda bunkete ketendula kaka kukonda mvindu to maladi. Kansi, na Biblia, bangogo mingi ya Kiebreo ti ya Kigreki ya bo kesadilaka sambu na kutubila bunkete ketendulaka ve kaka bunkete ya nitu kansi mingimingi ya mabanza mpi ya kimpeve. Yo yina, ansiklopedi mosi ya Biblia ketuba nde: “‘Bunkete’ mpi ‘mvindu’ kele bangogo yina bo kesadilaka ve mingi sambu na kutubila kaka bunkete ya nitu, kansi bo kesadilaka yo ntetentete na bangindu ya kewakanaka ti lusambu. Bantendula yai kesonga nde munsiku ya ‘bunkete’ ketadila mambu yonso ya luzingu.”
5. Na nki mambu Nsiku ya Moize kupesaka bansiku ya metala bunkete na luzingu ya bantu ya Izraele?
5 Ya kyeleka, Nsiku ya Moize vandaka ti bansiku yina vandaka kutadila mambu yonso ya luzingu ya bantu ya Izraele. Yo vandaka kumonisa mambu yina kele bunkete mpi yina Nzambi kendimaka ti mambu ya mvindu ya yandi kebuyaka. Mu mbandu, na Levi bakapu 11 tii na 15, beto kemona bantuma mingi yina ketubila bunkete mpi mvindu. Bambisi yankaka vandaka mvindu, mpi bantu ya Izraele lendaka kudya yo ve. Na nima ya kubuta, nkento kuvandaka mvindu na kiteso ya ntangu yina kuzabanaka mbote. Maladi yankaka ya mpusu ya nitu, mingimingi lepre, mpi kubasika masa na kibakala mpi menga na kinkento vandaka kukumisa muntu mvindu mutindu mosi. Nsiku vandaka mpi kutendula pwelele nki bo fwete sala kana mambu ya mvindu mesalama. Mu mbandu, na Kutanga 5:2, beto ketanga mutindu yai: “Bantu yina me bela maladi ya lepre, bayina me bela maladi ya mbi na kibakala to kinkento na bo, to bayina me simba mvumbi, bantu yango nsiku me simba bo. Songa bantu ya Israele bo fweti basisa bo na kati ya camp.”
6. Sambu na nki lukanu Nzambi kupesaka bansiku ya bunkete?
6 Ntembe kele ve nde, bansiku yai ti yankaka yina Yehowa kupesaka vandaka ti bangindu ya kimunganga mpi ya luzingu ya mbote ya nitu na ntwala nde bantu ya siansi kubakisa yo, mpi bantu vandaka kubaka mambote ntangu bo vandaka kuzitisa yo. Kansi, Nzambi kupesaka ve bansiku yai kaka sambu na mavimpi to sambu na kuditanina na maladi. Bansiku yango vandaka kitini mosi ya lusambu ya kyeleka. Mutindu bansiku yina vandaka kusimba luzingu ya bantu ya konso kilumbu, bonso kudya, kubuta, kuvukisa nitu, mpi buna na buna, yo vandaka kumonisa mpenza nde sambu yandi vandaka Nzambi na bo, Yehowa vandaka ti nswa ya kusonga bo mambu yina kuvandaka ya mbote mpi mambu yina kuvandaka mbote ve na mambu yonso ya luzingu na bo, yina bo pesaka ya mvimba na Yehowa.—Kulonga 7:6; Nkunga 135:4.
7. Kana bo zitisaka Nsiku, inki lusakumunu dikanda ya Izraele zolaka kubaka?
7 Nsiku ya kuwakana kutaninaka dyaka bantu ya Izraele na mambu ya mvindu ya bantu yina vandaka na nzyunga na bo. Bantu ya Izraele zolaka kusadila Nzambi na bo na mutindu yandi kendimaka mpi kubaka lusakumunu na yandi kana bo zitisaka Nsiku ti bantuma yonso ya Nzambi na kwikama yonso, sambu na kuvanda bunkete na meso ya Yehowa. Yo yina, Yehowa kusongaka dikanda yai nde: “Kana beno wila mono ti kulanda bansiku ya kuwakana ya mono wakanaka na beno, beno ta vanda bantu na mono mosi mpenza. Nsi-ntoto ya mvimba kele ya mono, kansi beno, beno ta vanda bantu ya mono mosi solaka. Beno ta vanda bantu yina ta sadilaka mono bonso banganga-Nzambi, beno ta vanda bantu na mono mpenza.”—Kubasika 19:5, 6; Kulonga 26:19.
8. Sambu na nki Bakristu fwete tula dikebi bubu yai na mambu ya Nsiku ketuba na yina metala bunkete?
8 Sambu Yehowa kukotisaka mambu yai na Nsiku sambu na kulonga bana ya Izraele mutindu ya kukuma bunkete, santu, mpi sambu yandi kundima bo, keti yo mefwana ve nde bubu yai Bakristu kutadila na dikebi yonso mutindu ya bo kelungisa mambu yai ya Nzambi kelomba na bo? Ata Bakristu kele ve na nsi ya Nsiku, bo fwete vila ve nde, mutindu Polo kutendulaka yo, mambu yonso yina bo sonikaka na Nsiku “me fwanana kaka fioti na mambu yina ke kwisa; kansi mambu ya kieleka kele Kristo.” (Kolosai 2:17; Baebreo 10:1) Kana Yehowa Nzambi, yina ketuba nde “mono kebikalaka kaka Mfumu Nzambi,” vandaka kumona nde kuvanda bunkete mpi ya kukonda mvindu kele dyambu mosi ya mfunu na lusambu ya kyeleka na ntangu yina, beto mpi bubu yai, beto fwete tadila na dikebi yonso dyambu yina metala kuvanda bunkete na nitu, na mabanza, mpi na kimpeve kana beto kezola nde yandi kundima beto mpi kusakumuna beto.—Malashi 3:6; Roma 15:4; 1 Korinto 10:11, 31.
Bunkete na Beto ya Nitu Kesongaka Bantu nde Beto Kesadilaka Nzambi
9, 10. (a) Sambu na nki bunkete ya nitu kele mfunu mingi sambu na Bakristu? (b) Inki bakomantere bantu kesalaka mbala mingi sambu na balukutakanu ya Bambangi ya Yehowa?
9 Keti bunkete ya nitu kele tii bubu yai mfunu mingi na lusambu ya kyeleka? Ata bunkete ya nitu yo mosi mpamba kekumisaka ve muntu nsambidi ya kyeleka ya Nzambi, yo kele mbote nde muntu yina kesambila yandi na kyeleka kuvanda bunkete na nitu na kiteso yina luzingu na yandi kepesa yandi nzila. Mingimingi na bilumbu na beto yai, ya bantu mingi ketulaka dikebi mingi ve na bunkete na bo mosi, ya bilele na bo, to ya bisika yina bo kezingaka. Mbala mingi bantu yina kevandaka mpi ketulaka bunkete na bisika yina bo kezingaka kezabanaka mingi na bantu yina kezingaka penepene na bo. Yo lenda buta bambuma ya mbote, mutindu Polo kuzabisaka Bakristu ya Korinto: “Beto zola ve nde ata muntu mosi kusimba beto mbi na kisalu na beto; yo yina, beto zola sala ve ata konso mambu yina lenda pesa muntu mpasi. Kansi beto ke songaka na mambu yonso nde beto ke sadilaka Nzambi.”—2 Korinto 6:3, 4.
10 Mbala mingi, bamfumu ya leta kesikisaka Bambangi ya Yehowa sambu na bunkete, ndonga, mpi luzitu mpi bikalulu na bo ya mbote, yina bo kemonaka mingimingi na balukutakanu na bo ya nene. Mu mbandu, sambu na lukutakanu ya distrike yina kusalamaka na provense ya Savona, na Italie, zulunalu mosi (La Stampa) kupesaka komantere yai: “Dyambu ya kebendaka kibeni dikebi mbala mosi ntangu muntu ketambula na bisika yango kele bunkete mpi ndonga ya bantu yina kesadila yo.” Na nima ya lukutakanu mosi ya distrike ya Bambangi na stade ya São Paulo, na Brézil, mfumu mosi ya stade kusongaka muntu yina ketwadisaka bantu yina ketulaka bunkete nde: “Yantika bubu yai beto kezola nde stade kubikala bunkete mutindu Bambangi ya Yehowa kusalaka.” Mfumu yankaka ya stade yina kutubaka nde: “Kima kepesaka beto mpasi kana Bambangi ya Yehowa melomba kufutila stade, kevandaka kaka badati ya balukutakanu na bo. Kima yankaka keyangisaka beto ve.”
11, 12. (a) Inki munsiku ya Biblia beto fwete vila ve sambu na yina metala bunkete na beto? (b) Inki bangyufula beto fwete kudiyula sambu na bikalulu mpi mutindu na beto ya kuzinga?
11 Ya kyeleka, kana bunkete mpi ndonga yina kevandaka na bisika ya beto kesambila kepusaka bantu na kukumisa Nzambi ya beto kesambilaka, kumonisa bikalulu yai na luzingu na beto mosi kele mpi mfunu kiteso mosi. Kansi, na banzo na beto, beto lenda mona nde beto kele na kimpwanza ya kubika mvindu mpi kusala mambu mutindu beto kezola. Ebuna, sambu na yina metala kulwata mpi kudiyidika, ntembe kele ve nde beto kevandaka na kimpwanza ya kupona kusala mutindu yina beto kemona nde yo kele mbote mpi kitoko! Kansi, na kutuba ya mbote, muntu na muntu keponaka yandi mosi mambu yina kele mbote to kitoko. Yibuka nde yandi tubilaka kimpwanza yina muntu kele na yo ya kupona madya na yandi, Polo kukebisaka bampangi na yandi Bakristu nde: “Ke na bantu ya nkaka ke na lukwikilu ya ngolo ve; yo yina, beno keba, beno lenda sadila ve dipanda na beno na mpila nde yo bwisa bo na masumu.” Na nima yandi pesaka munsiku mosi ya mfunu: ‘Beto ke na nswa ya kusala konso mambu yina ya beto zola. Ee, kansi mambu yonso ve kele ya mbote. Beto kele na nswa ya kusala konso mambu yina ya beto zola, kansi mambu yonso ve lenda sadisa beto.’ (1 Korinto 8:9; 10:23) Inki mutindu beto mpi lenda sadila ndongisila ya Polo na mambu ya metala bunkete?
12 Yo kele masonga nde bantu kezolaka kumona nde ministre ya Nzambi kuvanda muntu mosi ya bunkete mpi ya ketulaka mambu ya luzingu na yandi na ndonga. Yo yina, beto fwete sala yonso na mpila nde nzo na beto ti lupangu na beto kukatula ve valere na beto ya baministre ya Ndinga ya Nzambi. Nzo na beto ketaka kimbangi ya nki mutindu sambu na beto mpi malongi ya beto kelongaka? Keti yo kemonisaka nde beto kele mpenza na mpusa ya kuzinga na ntoto ya mpa ya lunungu yina tavandaka bunkete ti na ndonga, yina beto kelongaka bantu yankaka na bikesa yonso? (2 Piere 3:13) Kiteso mosi mpi, mutindu ya beto kelwata ti kudiyidika na ntangu beto kebaka mupepe to na kisalu ya kusamuna, lenda tombula to kukitisa valere ya nsangu ya beto kelonga. Mu mbandu, tala komantere yai ya muntu mosi ya kemwangaka bansangu kusonikaka na zulunalu mosi na Mexique: “Ya kyeleka, batoko kele mingi na kati ya Bambangi ya Yehowa, kansi kima ya kebendaka mingi dikebi ya bantu kele mutindu na bo ya kuzenga nsuki, bunkete na bo, mpi kulwata ya mbote.” Yo kele kyese kibeni na kuvanda ti batoko ya mutindu yai na kati na beto!
13. Inki beto lenda sala na mpila nde mambu yonso ya luzingu na beto ya konso kilumbu kuvanda bunkete mpi na ndonga?
13 Ya kyeleka, yo kevandaka pete ve na kusungimina nde nitu na beto, bima na beto, mpi nzo na beto kuvanda bunkete mpi na ndonga ntangu yonso. Kima ya mfunu kele ve kuvanda ti bima ya nene mpi ya ntalu to konso kima ya kitoko yina mebasika, kansi kudiyidika mbote ti kuvanda kikesa na kusalaka yo. Beto fwete bakaka ntangu ya kuyobisa nitu na beto, bilele na beto, nzo na beto, vwatire na beto, mpi buna na buna. Kusala kisalu ya bilanga, kukwenda na balukutakanu, mpi kulonguka ya beto mosi, ti bisalu yankaka ya beto kesalaka konso kilumbu, lenda kanga beto ve nzila ya kuvanda bunkete sambu Nzambi ti bantu kundima beto. Beto fwete sadila mpi mutindu munsiku yai ya beto yonso kezaba mbote yina ketubaka nde “konso mambu [kele na ntangu na yo, NW],” na dyambu yai ya luzingu na beto.—Longi 3:1.
Ntima Yina Kele ya Kukonda Mvindu
14. Sambu na nki beto lenda tuba nkutu nde bunkete ya bikalulu mpi ya kimpeve kele mfunu mingi kuluta bunkete ya nitu?
14 Kutula dikebi na bunkete ya nitu kele mfunu mingi, kansi bunkete ya bikalulu ti ya kimpeve kele mfunu mingi kuluta na mpila nde beto fwete tudilaka yo susi ya kuluta mingi. Beto ketuba mutindu yai sambu beto mezaba mbote nde Yehowa kulosaka ve dikanda ya Izraele sambu bo kondaka bunkete ya nitu, kansi sambu bo kumaka mvindu na bikalulu mpi na kimpeve na bo. Na nsadisa ya profete Yezaya, Yehowa kusongaka bo nde sambu bo vandaka kaka ‘bantu ya masumu, bantu ya ke salaka kaka mbi na mbi,’ makabu na bo, bankinsi na bo ya ngonda ya mpa mpi ya kisabatu, nkutu ti bisambu na bo kukumaka kilo na ntima na yandi. Yo lombaka nde bo sala nki sambu Nzambi kundima bo dyaka? Yehowa kutubaka nde: “Beno yobila, beno sukula ntima na beno; beno katula mbi ya beno ke sala na meso na mono. Beno bikisa kusala mbi.”—Yezaya 1:4, 11-16.
15, 16. Yezu kutubaka nde nki kekumisaka muntu mvindu, mpi nki mutindu beto lenda baka mambote na mambu yina Yezu kutubaka?
15 Sambu na kubakisa dyaka mbote mfunu ya bunkete ya bikalulu ti ya kimpeve, beto tadila mambu yina Yezu kutubaka ntangu Bafarize ti balongi ya bansiku kutubaka nde balongoki na yandi vandaka mvindu sambu bo vandaka kuyobisa ve maboko na ntwala ya kudya. Yezu kusungikaka bo ntangu yandi tubaka nde: “Madia yina ke kotaka na munoko ya muntu yo ke kumisaka yandi mvindu ve; kansi mambu yina ke basikaka na munoko na yandi, yo yina ke kumisaka yandi mvindu.” Na nima Yezu kutendulaka nde: “Mambu yina ke basikaka na munoko, yo ke katukaka na ntima; mambu yo yina ke kumisaka muntu mbi. Sambu mabanza ya mbi yina ke basikaka na ntima ya muntu yo yina ke bendaka yandi na kufwa bantu, na kusala pite, na kusala mambu ya nsoni, na kuyiba, na kutuba luvunu ti na kuvwenza bantu ya nkaka. Mambu yo yina ke kumisaka muntu mbi. Kansi kana muntu me dia kukonda kuyobisa maboko na yandi, yo me kumisa yandi mbi ve.”—Matayo 15:11, 18-20.
16 Inki dilongi beto lenda baka na mambu yai ya Yezu kutubaka? Yezu kutubaka nde mambu ya mbi mpi ya mvindu kekatukaka na mabanza ya mvindu ya kevandaka na ntima. Mutindu longoki Yakobo kutubaka, “kana bo me benda muntu na kusala mbi, tuba nde nzala na yandi mosi ya mbi me benda yandi ti me kanga yandi.” (Yakobo 1:14, 15) Kana beto kezola ve kubwa na disumu ya nene yina Yezu kutubilaka, beto fwete buya kimakulu bangindu yonso ya mutindu yina mpi kupesa ve nzila nde yo kota na ntima na beto. Yo ketendula nde beto fwete keba na mambu yina beto ketanga, ketala, mpi kewa. Bubu yai, sambu na kimpwanza ya kutuba mpi kiyeka yina bantu ya kesonikaka bansangu kevandaka na yo, bakompani yina kesalaka bafilme ti ya bapiblisite kelemba ve na kusala bafilme yina kele na bandinga mpi bifwanisu yina ketedimisaka mpusa ya nitu yai ya masumu. Beto fwete baka desizio ya kupesa ve nzila nde bangindu ya mutindu yai kukota na ntima na beto. Kima ya kuluta mfunu kele kupesa Nzambi kyese mpi nde yandi ndima beto, beto fwete salaka yonso sambu na kuvanda ntangu yonso ti ntima ya kukonda mvindu.—Bingana 4:23.
Beto Mekumaka Bunkete Sambu na Kusala Bisalu ya Mbote
17. Sambu na nki Yehowa mekumisaka bantu na yandi bunkete?
17 Yo kele dibaku mosi ya kitoko mpi lutaninu na kuzaba nde, na lusadisu ya Yehowa, beto lenda vanda bunkete na ntwala na yandi. (2 Korinto 6:14-18) Ya kyeleka, beto mpi kebakisaka nde Yehowa mekumisaka bantu na yandi bunkete sambu na lukanu mosi ya mfunu. Polo kusongaka Tito nde Kristu Yezu “kudipesaka bonso makabu sambu na beto, na mpila nde beto kukatuka na mambu yonso ya mbi, beto kukuma bantu na yandi mosi mpenza, bantu ya ntima ya mpembe yina ke zolaka kusala mambu ya mbote.” (Tito 2:14) Sambu beto kele bantu ya Nzambi mekumisaka bunkete, na nki bisalu beto fwete vanda kikesa?
18. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto kele kikesa na kusala bisalu ya mbote?
18 Ntetentete, beto fwete sala ngolo na kulonga bantu yonso nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. (Matayo 24:14) Na ntangu beto kesala mutindu yina, beto kepesa bantu na bisika yonso kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto yina tavanda dyaka ve na mvindu ata ya nki mutindu. (2 Piere 3:13) Kumonisa bambuma ya mpeve ya Nzambi na luzingu na beto ya konso kilumbu kele na kati ya bisalu na beto ya mbote, yina kepesaka lukumu na Tata na beto ya zulu. (Galatia 5:22, 23; 1 Piere 2:12) Beto kevila mpi ve bantu yina kele ve na kyeleka ya lenda kutana ti bisumbula ya lugangu to ya bantu ya mubulu. Beto kelandaka ndongisila yai ya Polo: “Yo yina, ntangu yonso ya beto ke mona mpila, beto sala bantu yonso mbote, nkutu bampangi na beto bakristo.” (Galatia 6:10) Bisalu yonso ya mutindu yai, ya bantu kesalaka na ntima ya bunkete mpi na mabanza ya kukonda mvindu, kepesaka Nzambi kyese mingi.—1 Timoteo 1:5.
19. Inki balusakumunu kevingila beto kana beto kelanda na kuvanda bunkete, na nitu, na bikalulu, mpi na kimpeve?
19 Beto bansadi ya Muntu ya Kuluta Zulu, beto kezitisaka bangogo yai ya Polo: “Bampangi na mono, Nzambi ke wilaka beto mawa; yo yina mono ke lomba beno na kudipesa beno mosi na Nzambi bonso makabu ya menga, makabu ya kufwa ve kansi ya moyo, sambu na kusadila yandi ti kupesa yandi kiese. Yina kele bisambu ya kieleka ya beno fweti sambaka yandi.” (Roma 12:1) Bika beto landa na kutanina dibaku ya kuvanda bantu yina Yehowa mekumisaka bunkete mpi kusala ngolo na kuvanda ntangu yonso bunkete na nitu, na bikalulu, mpi na kimpeve. Kusala mutindu yina tanatila beto ve kaka luzitu ti kyese bubu yai kansi mpi dibaku ya kumona mutindu “mambu ya ntama,” disongidila, ngidika ya bima yai ya mbi, taluta ntangu Nzambi ‘tasala bima yonso ya mpa.’—Kusonga 21:4, 5.
Keti Nge Keyibuka?
• Sambu na nki Nzambi kupesaka bantu ya Izraele bansiku mingi ya bunkete?
• Inki mutindu bunkete ya nitu keyikaka valere na nsangu ya beto kelongaka?
• Sambu na nki bunkete ya bikalulu ti ya kimpeve kele mfunu mingi kuluta bunkete ya nitu?
• Inki mutindu beto lenda monisa nde beto kele bantu ya “ke zolaka kusala mambu ya mbote”?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]
Bunkete ya nitu keyikaka valere na nsangu ya beto kelongaka
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Yezu kukebisaka nde bangindu ya mbi kepusaka muntu na kusala bisalu ya mbi
[Bifwanisu ya kele na lutiti 31]
Sambu Nzambi mekumisaka bo bunkete, Bambangi ya Yehowa kevandaka na kikesa ya kusala mambu ya mbote