Bo Kelanda na Kutambula na Kyeleka

“Mambu ke pesaka mono kiese ya kuluta mambu yonso yo yai: kana mono wa nde bana na mono ke landaka mambu ya kieleka.”​—3 YOANE 4.

1. ‘Kieleka ya nsangu ya mbote’ ketubilaka mingi nani?

 YEHOWA kendimaka kaka lusambu ya bantu yina kesambilaka yandi na “mpeve mpi na kyeleka.” (Yoane 4:24, NW) Bo kelemfukaka na kyeleka, mpi bo kendimaka malongi yonso ya Bukristu yina kele na Ndinga ya Nzambi. ‘Kieleka yai ya Nsangu ya Mbote’ ketubilaka mingi Yezu Kristu mpi kunungisa kimfumu ya Yehowa na nsadisa ya Kimfumu. (Galatia 2:14) Nzambi kepesaka nzila nde “ngolo mosi ya luvunu” kuyala bantu yina kezolaka luvunu, kansi sambu na kuguluka yo kelombaka kutula lukwikilu na nsangu ya mbote mpi kutambula na kyeleka.​—2 Tesalonika 2:9-12; Efezo 1:13, 14.

2. Sambu na nki dyambu ntetentete ntumwa Yoane kupesaka mersi, mpi kinduku ya nki mutindu yandi vandaka na yo ti Gayusi?

² Bansamuni ya Kimfumu kesalaka ‘kisalu ya kulonga mambu ya kieleka’ kumosi. Mutindu ntumwa Yoane ti nduku na yandi Gayusi kusimbaka kyeleka ngolo mpi bo vandaka kutambula na kati na yo. Yoane vandaka kuyindula Gayusi ntangu yandi sonikaka nde: “Mambu ke pesaka mono kiese ya kuluta mambu yonso yo yai: kana mono wa nde bana na mono ke landaka mambu ya kieleka.” (3 Yoane 3-8) Ata Yoane ve, yina vandaka mununu, muntu kulongaka Gayusi kyeleka, bamvula ya ntumwa yai, kuyela na yandi ya Bukristu, mpi zola na yandi bonso ya tata kusalaka nde mwana-bakala yai kuvanda na kati ya bana ya kimpeve ya Yoane.

Kyeleka mpi Lusambu ya Bukristu

3. Inki kuvandaka lukanu mpi mfunu ya balukutakanu yina Bakristu ya ntete vandaka kusala?

³ Sambu na kulonguka kyeleka, Bakristu ya ntete vandaka kuvukana na bimvuka, mbala mingi na banzo ya bampangi. (Roma 16:3-5) Yo yina, bo vandaka kubaka kikesa mingi mpi yo vandaka kupusa bo na kuzolana mpi kusala mambu ya mbote. (Baebreo 10:24, 25) Sambu na bantu yina vandaka kudibinga Bakristu, Tertullien (c.155–na nima ya mvu 220 ya T.B.) kusonikaka nde: “Beto kekutanaka sambu na kutanga mikanda ya Nzambi . . . Beto kedisaka lukwikilu na beto ti bangogo yina ya santu, beto kekumisaka kivuvu na beto ngolo, mpi ntima ya beto ketulaka na Nzambi kekumaka ngolo.”​—Apology, kapu 39.

4. Inki kisika kuyimba kevandaka na yo na balukutakanu ya Bukristu?

⁴ Yo fwete vanda nde bo vandaka kuyimba mpi na balukutakanu ya Bakristu ya ntete. (Efezo 5:19; Kolosai 3:16) Profesere Henry Chadwick kesonika nde Celsus, muntu ya mayele ya mvu-nkama ya zole, kumonaka nde bankunga ya bantu yina vandaka kudibinga Bakristu vandaka kuyimba vandaka “kitoko mingi na mpila nde yandi vandaka kuwa bonso nde yo kesimba mpenza ntima na yandi.” Chadwick keyika nde: “Clement ya Alexandrie kele Mukristu ya ntete na kutubila mutindu ya miziki yina Bakristu mefwana na kubula. Yandi ketuba nde bo fwete bula  ve miziki yina kenataka bantu na kukina makinu yina ketedimisaka bampusa ya kuvukisa nitu.” (The Early Church, balutiti 274-5) Ziku, kaka mutindu Bakristu ya ntete vandaka kuyimba ntangu bo vandaka kuvukana, mbala mingi Bambangi ya Yehowa mpi keyimbaka bankunga ya mekatuka na Biblia yina kele ti bangogo ya Biblia sambu na kukembila Nzambi ti Kimfumu na yandi.

5. (a) Inki mutindu mabundu ya ntete ya Bukristu vandaka kubaka lutwadisu ya kimpeve? (b) Inki mutindu Bakristu ya kyeleka kesadilaka mambu yina kele na Matayo 23:8, 9?

⁵ Na mabundu ya Bukristu ya ntete, bankuluntu vandaka kulonga kyeleka, ebuna bansadi ya kisalu vandaka kusadisa bampangi na bo Bakristu na mitindu mingi. (Filipi 1:1) Nto-kimvuka yina vandaka kulanda lutwadisu ya Ndinga ya Nzambi mpi ya mpeve santu vandaka kupesa lutwadisu ya kimpeve. (Bisalu 15:6, 23-31) Bo vandaka kusadila ve batitre ya lukumu na dibundu sambu Yezu kusongaka balongoki na yandi nde: “Muntu lenda binga beno ve ‘Longi,’ sambu beno kele bampangi, beno ke kaka na Longi mosi mpamba. Ebuna awa na nsi-ntoto beno lenda binga ata muntu mosi ve nde ‘Tata,’ sambu beno ke kaka na Tata mosi mpamba yina kele na zulu.” (Matayo 23:8, 9) Mambu yai ti mambu mingi yankaka kemonisa kuwakana yina kele na kati ya Bakristu ya ntete ti Bambangi ya Yehowa.

Bantu Kumonisaka Bo Mpasi Sambu Bo Vandaka Kulonga Kyeleka

6, 7. Ata bo vandaka kulonga nsangu ya ngemba, inki mutindu bantu vandaka kubaka Bakristu ya kyeleka?

⁶ Ata bo vandaka kulonga nsangu ya ngemba ya Kimfumu, bantu vandaka kumonisa Bakristu ya ntete mpasi, kaka mutindu bo salaka Yezu. (Yoane 15:20; 17:14) John L. von Mosheim, muntu mosi ya kelongukaka mambu ya melutaka, vandaka kubinga Bakristu ya mvu-nkama ya ntete nde “kimvuka ya babakala yina kesalaka ve bantu mbi mpi ya kenwanaka ve, yina mebakaka ntete ve bangindu ya mbi to kusosa kubebisa mambote ya insi.” Dr. Mosheim kutubaka nde kima “vandaka kupusa bantu ya Roma na kuwila Bakristu makasi, vandaka sambu lusambu na bo kuvandaka ve ti mambu ya mindondo mingi. Ebuna yo vandaka kufwanana ve ata fyoti na bisalasala ya santu ya bantu yankaka.” Yandi yikaka nde: “Bimenga, batempelo, biteki, baprofete, to bakuvan ya banganga-Nzambi kuvandaka ve; ebuna bantu yina kuzabaka bo mbote ve yantikaka kutonga bo sambu na mambu yai, bo vandaka kuyindula nde kana dibundu mosi mekonda mambu yai, yo kele dibundu ya luvunu. Yo yina, bo vandaka kubaka Bakristu bonso bantu ya kendimaka ve nde Nzambi kele; ebuna, bansiku ya Roma vandaka kutuba nde bantu yina kendimaka ve nde Nzambi kele, kele ndikila sambu na kimvuka ya bantu.”

⁷ Banganga-Nzambi, bantu ya bisalu ya maboko, ti bantu yankaka yina vandaka kuzingila kisalu ya kusala biteki vandaka kupusa bantu na kumenga Bakristu, sambu bo buyaka lusambu ya biteki. (Bisalu 19:23-40; 1 Korinto 10:14) Tertullien kusonikaka nde: “Bo vandaka kuyindula nde Bakristu bantu vandaka na kisina ya mambu yonso ya mbi yina vandaka kubwila Insi, ya bampasi yina vandaka kunyokula bantu. Kana masa ya Tibere mefuluka tii na nda ya bibaka ya bwala, kana nzadi ya Nile mefuluka ve na mpila nde masa kukuma tii na bilanga, kana mvula kenoka dyaka ve to ntoto kunikana, kana nzala kukota, kana mpasi mebwa, bantu yonso vandaka kutuba kumosi na ndinga ya ngolo nde: ‘Beno fwa Bakristu!’” Kukonda kutala mambu ya mbi yina lendaka kubwila bo, Bakristu ya kyeleka ‘vandaka kusambila ve biteki.’​—1 Yoane 5:21.

Kyeleka mpi Bankinsi ya Mabundu

8. Sambu na nki bantu yina ketambulaka na kyeleka ketaka ve nkinsi ya Lubutuku?

⁸ Bantu yina ketambulaka na kyeleka kebuyaka kuzitisa bankinsi yina kewakanaka ve na masonuku sambu “mwini lenda vukana ve ti mpimpa.” (2 Korinto 6:14-18) Mu mbandu, bo ketaka ve nkinsi ya Lubutuku, yina bantu ketaka na Desembri 25. Mukanda mosi (The World Book Encyclopedia) kendima nde: “Ata muntu mosi ve mezaba mpenza dati ya lubutuku ya Kristu.” Mukanda yankaka (The Encyclopedia Americana [1956 Edition]) ketuba nde: “Saturnales, feti mosi ya Roma yina bantu vandaka kuta na katikati ya Desembri, kukumaka mbandu ya bantu kelandaka sambu na kuta nkinsi ya Lubutuku.” Mukanda ya M’Clintock ti Strong (Cyclopædia) ketuba nde: “Nsiku ya kuta nkinsi ya Lubutuku kukatukaka ve na Nzambi, yo mekatukaka mpi ve na Kuwakana ya Mpa.” Ebuna mukanda yankaka (Daily Life in the Time of Jesus) ketuba nde: “Mameme . . . vandaka kubasika ve na nsungi yonso ya mvula; mpi dyambu yai yo mosi kesadisa beto na kubakisa nde dati ya bantu mesimbaka sambu na Lubutuku, ya kele nsungi ya mvula, kele ve ya kyeleka, sambu Evanzile ketuba nde bangungudi vandaka na nseke.”​—Luka 2:8-11.

9. Sambu na nki bansadi ya Yehowa ya ntete ti ya bubu yai ketaka ve nkinsi ya Paki?

 ⁹ Mikanda mingi ya mefwana na kutudila ntima ketubaka nde Paki ya bantu kesalaka sambu na kuta nkinsi ya lufutumuku ya Kristu mekatukaka na lusambu ya luvunu. Mukanda mosi (The Westminster Dictionary of the Bible) ketuba nde Paki ya lufutumuku kuvandaka “ntete nkinsi ya bo vandaka kusala na kati ya bangonda ya Marsi ti Mayi sambu na lukumu ya nzambi ya nkento ya nsemo ya Allemagne kansi ba Anglo-Saxon kuzabaka nkinsi yai na zina ya Eastre,” to Eostre. Ebuna, mukanda mosi (Encyclopædia Britannica [Mbasisa ya 11]) ketuba nde: “Ata kisika mosi ve bo ketubila kuta nkinsi ya Paki ya lufutumuku na Kuwakana ya Mpa.” Bakristu ya ntete vandaka kuta ve nkinsi ya Paki ya lufutumuku mpi bantu ya Yehowa ketaka yo ve bubu yai.

10. Inki nkinsi Yezu kulombaka balongoki na yandi na kuta, mpi banani kelandaka na kuta yo na mutindu mosi ya mbote?

¹⁰ Yezu kulombaka ve na balongoki na yandi na kuta nkinsi ya lubutuku na yandi to ya lufutumuku na yandi, kansi yandi lombaka bo na kuta nkinsi ya Lusungiminu ya lufwa na yandi ya kimenga. (Roma 5:8) Ya kyeleka, yandi lombaka na balongoki na yandi na kuta nkinsi yai mpamba. (Luka 22:19, 20) Bambangi ya Yehowa ketaka nkinsi yai ya kesalamaka mbala mosi na mvula, bo kebingaka yo mpi nde Madya ya Nkokila ya Mfumu.​—1 Korinto 11:20-26.

Bo Kelonga Kyeleka na Ntoto ya Mvimba

11, 12. Inki mutindu bantu yina ketambulaka na kyeleka kepesaka ntangu yonso maboko na kisalu na bo ya kulonga?

¹¹ Bantu yina mezaba kyeleka kemonaka yo dibaku ya nene ya kupesa ntangu, ngolo na bo, mpi bima yankaka sambu na kusala kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. (Marko 13:10) Kisalu ya kulonga ya Bakristu ya ntete kusimbamaka na makabu ya luzolo ya mbote. (2 Korinto 8:12; 9:7) Tertullien kusonikaka nde: “Ata bo vandaka kutula kesi mosi sambu na makabu, mbongo ya bantu vandaka kutula muna kuvandaka ve mbongo ya bo vandaka kufuta na ntwala ya kukota, bonso nde dibundu kuvandaka kisika ya mumbongo. Konso muntu kekwisaka kutula mwa mbongo mbala mosi na ngonda, to ntangu yandi mezola, mpi kaka kana yandi mosi mezola, mpi kana yandi lenda sala yo; sambu bo kepusaka ve ata muntu mosi na ngolo; yo kele makabu ya luzolo ya mbote.”​—Apology, kapu 39.

¹² Kisalu ya kulonga Kimfumu yina Bambangi ya Yehowa kesalaka na ntoto ya mvimba mesimbamaka mpi na makabu ya luzolo ya mbote. Katula Bambangi, bantu yina kesepilaka na kyelela kevandaka na kyese ya kupesa maboko na kisalu yai ti makabu na bo. Awa dyaka, kuwakana kele na mutindu Bakristu ya ntete vandaka kusala ti mutindu Bambangi ya Yehowa kesalaka.

Kyeleka mpi Bikalulu ya Konso Muntu

13. Sambu na yina metala bikalulu na bo, inki ndongisila ya Piere Bambangi ya Yehowa kezitisaka?

¹³ Sambu bo vandaka kutambula na kyeleka, Bakristu ya ntete kulemfukaka na ndongisila ya ntumwa Piere yai: “Beno vanda na bikalulu ya mbote ntangu beno kele na kati ya bamimpani. Kana beno sala mpidina, ata bo ke funda beno nde beno ke salaka mambu ya mbi, kana bo mona mambu ya mbote ya beno ke salaka, bo ta zitisa Nzambi na kilumbu  yina ya yandi ta kwisa.” (1 Piere 2:12) Bambangi ya Yehowa kendimaka mpenza mambu yai.

14. Inki kele dibanza ya Bakristu sambu na bansaka yina ketubilaka mansoni?

¹⁴ Ata na nima ya kumwangana ya malongi ya luvunu, Bakristu ya kyeleka vandaka kubuya kusala mambu ya nsoni. W. D. Killen, profesere ya istware ya mabundu, kusonikaka nde: “Na mvu-nkama ya zole ti ya tatu kisika yina bantu vandaka kusadila teyatre na konso mbanza ya nene vandaka kubenda dikebi ya bantu yonso; ebuna bantu yina vandaka kusala bansaka yina kuvandaka bantu ya bikalulu ya mbote ve, bansaka ya bo vandaka kusala vandaka kutubila ntangu yonso mutindu ya kulungisa bampusa ya mbi ya ntangu yina. . . . Bakristu yonso ya kyeleka vandaka kumona bateyatre yina nzanzi. . . . Bo vandaka kubuya bansaka na yo ya buzoba; mpi mutindu yo vandaka kutubila ntangu yonso banzambi ya babakala ti ya bankento ya kimumpani yina kubebisaka malongi ya mabundu na bo.” (The Ancient Church, balutiti 318-19) Balongoki ya kyeleka ya Yezu ya bubu yai mpi kebuyaka bansaka ya nsoni mpi ya ketubilaka mansoni.​—Efezo 5:3-5.

Kyeleka mpi “Bamfumu ya Leta”

15, 16. Banani kele “bamfumu ya leta,” mpi nki mutindu bantu yina ketambulaka na kyeleka ketadilaka bo?

¹⁵ Ata Bakristu ya ntete vandaka ti bikalulu ya mbote, bantotila mingi ya Roma vandaka kundima bo ve. E. G. Hardy, muntu ya kelongukaka mambu yina melutaka, ketuba nde bantotila yina vandaka kumona bo bonso “bantu ya mpamba kansi ya tiya-tiya.” Mikanda yina Guvernere ya Bitinia, Pline le Jeune ti Mfumu Trajan vandaka kudisonikila kemonisa nde bamfumu ya ntangu yina vandaka kuzaba ve malongi ya Bukristu ya kyeleka. Inki mutindu Bakristu ketadilaka bamfumu ya Leta?

¹⁶ Bonso balongoki ya ntete ya Yezu, Bambangi ya Yehowa kelemfukaka na kiteso ya bo lenda na “bamfumu ya leta.” (Roma 13:1-7) Kana kuwakana kele ve na kati ya mambu yina bantu kelomba bo ti luzolo ya Nzambi, pozisio na bo kevandaka yai: “Beto fweti lemfuka ntete na Nzambi, kansi na bantu ve.” (Bisalu 5:29) Mukanda mosi (After Jesus​—The Triumph of Christianity) ketuba nde: “Ata Bakristu vandaka kubuya kusala lusambu ya ntotila, bo vandaka kupusa ve bantu na kukolama na bamfumu, mpi dibundu na bo, ata yo vandaka ya kuswaswana mpi bantangu yankaka yo vandaka kundima ve malongi ya mimpani, kuvandaka ve kigonsa sambu na insi.”

17. (a) Bakristu ya ntete vandaka kukotila nki luyalu? (b) Inki mutindu balongoki ya Kristu ya kyeleka kesadilaka mambu yina kele na Yezaya 2:4 na luzingu na bo?

¹⁷ Bakristu ya ntete vandaka kunwanina Kimfumu ya Nzambi, kaka mutindu bankaka na beto Abrahami, Izaki, ti Yakobi kutulaka lukwikilu na lusilu ya ‘bwala yina ya Nzambi salaka.’ (Baebreo 11:8-10) Bonso Mfumu na bo, balongoki ya Yezu kuvandaka “bantu ya nsi-ntoto yai ve.” (Yoane 17:14-16) Ebuna sambu na bitumba ti mavwanga yina bantu vandaka kubasisa, bo vandaka kusosa kutula ngemba sambu ‘bambele na bo ya bitumba bo kumisaka yo bansengo.’ (Yezaya 2:4) Ntangu yandi monaka kuwakana ya mbote yina kele na kati na bo, Geoffrey F. Nuttall, longi ya istware ya nzo-Nzambi, kutubaka nde: “Mabanza ya Bakristu ya ntete sambu na yina metala bitumba vandaka bonso yina bantu yina kekudibingaka Bambangi ya Yehowa kevandaka na yo na mpila nde yo kevandaka ve pete na kundima.”

18. Sambu na nki ata luyalu mosi ve kele na kikuma ya mbote ya kuwa Bambangi ya Yehowa boma?

¹⁸ Sambu bo kekotaka ve na mambu ya politiki ata bo kelemfukaka na “bamfumu ya leta,” Bakristu ya ntete kuvandaka ve kigonsa sambu na bimvuka ya politiki yina vandaka na kiyeka, Bambangi ya Yehowa mpi kele ve kigonsa. Muntu mosi ya kesonikaka bazulunalu na Nordi ya Amerika kusonikaka nde: “Yo kelombaka kuvanda ti bangindu ya mbi mpi kimbeni sambu na kundima nde Bambangi ya Yehowa kele kigonsa sambu na luyalu ya politiki. Bo kepusaka ve bantu na kukolama na bamfumu mpi bo kezolaka ngemba mutindu bantu yina kesambila Nzambi fwete vanda.” Bamfumu ya leta yina kuzaba bo mbote mebakisa nde bo lenda wa ve boma ya Bambangi ya Yehowa ata na kima mosi.

19. Sambu na mambu yina metala mpaku, inki beto lenda tuba sambu na Bakristu ya ntete ti Bambangi ya Yehowa?

¹⁹ Mutindu mosi yina Bakristu ya ntete vandaka kumonisa luzitu na “bamfumu ya leta” vandaka kufuta mpaku na bo. Ntangu yandi sonikilaka Antoninus Pius, Ntotila ya Roma (138-161 ya T.B.), Justin Martyr kumonisaka nde Bakristu vandaka kufuta mpaku “na luzolo yonso kuluta bantu yonso.” (First Apology, kapu 17) Ebuna Tertullien kusongaka bamfumu ya Roma nde bantu yina vandaka kufutisa mpaku na bo fwete pesa “Bakristu mersi” sambu bo vandaka kufuta mpaku na luzolo yonso. (Apology, kapu 42) Bakristu vandaka kubaka mambote ya  Ngemba ya Roma (Pax Romana), ti bansiku na yo, banzila na yo ya mbote, mpi kutambula na bamasa ya Roma kukonda kigonsa. Sambu bo vandaka kuzaba mfuka na bo na ntwala ya bamfumu, bo lemfukaka na mambu yina Yezu kutubaka: “Ya ntotila ya nene, beno pesa na ntotila ya nene; ya Nzambi, beno pesa na Nzambi.” (Marko 12:17) Bubu yai bantu ya Yehowa kelandaka mpi ndongisila yai mpi bantu mingi kesikisaka bo sambu na masonga na bo, bonso na mambu metala kufuta mpaku.​—Baebreo 13:18.

Kyeleka Kevukisaka Beto Kumosi

20, 21. Sambu na yina metala kuzinga na ngemba na bampangi, inki dyambu kele kyeleka sambu na Bakristu ya ntete ti bansadi ya Yehowa ya ntangu yai?

²⁰ Sambu bo vandaka kutambula na kyeleka, Bakristu ya ntete vandaka kuzinga na bumosi na ngemba ti bampangi na bo, mutindu Bambangi ya Yehowa kesalaka bubu yai. (Bisalu 10:34, 35) Mukanda mosi ya bo sonikaka na zulunalu mosi (The Moscow Times) kutubaka nde: “[Bambangi ya Yehowa] mezabana kibeni bonso bantu ya mbote, bantu ya kudikulumusa ya kevandaka kwabo ve mavwanga, ya keyangisaka ve bantu yankaka mpi ntangu yonso bo kesosaka ngemba na mambu yonso ya bo kesalaka ti bantu yankaka . . . Ata muntu mosi ve kebakaka avoka na kati na bo, to kelaukaka malafu to kenwaka dyamba, mpi kikuma ya bo kesadilaka mpidina kele mpasi ve na kuzaba: Bo kesalaka ngolo nde minsiku ya Biblia kutwadisa bo na mambu yina bo kesalaka to ya bo ketubaka. Kana bantu yonso na ntoto ya mvimba vandaka kuzitisa Biblia mutindu Bambangi ya Yehowa kesalaka, ntoto na beto yai ya mvimba ya mefuluka na nku zolaka kuvanda ya kuswaswana mpenza.”

²¹ Mukanda mosi (Encyclopedia of Early Christianity) ketuba nde: “Dibundu ya ntete vandaka kudimona bonso kimvuka ya mpa ya bantu yina vandaka kuzolana ve ntete, Bayuda ti bantu ya Makanda, kumaka kuzinga kumosi na kati ya kimvuka mosi ya ngemba.” Bambangi ya Yehowa mpi kele bantu ya kezingaka na kati ya kimpangi ya ntoto ya mvimba ya kezolaka ngemba, kimvuka ya mpa ya bantu ya masonga kibeni.” (Efezo 2:11-18; 1 Piere 5:9; 2 Piere 3:13) Ntangu mfumu ya ketalaka makambu ya lutaninu ya bisika ya bo kesalaka bansaka (Show Grounds) na Pretoria na Afrika ya Sudi kumonaka mutindu Bambangi ya bampusu ya nitu yonso yina kukatukaka na bisika mingi sambu na kukwisa na lukutakanu kuvukanaka na ngemba yonso, yandi tubaka nde: “Bantu yonso vandaka mpi kele na luzitu, bantu vandaka kusolula na kyese mpenza, kikalulu yai kuyibusaka beto bikalulu ya mbote ya bantu vandaka na yo mwa bamvula meluta, yo kemonisa bikalulu ya mbote yina bantu ya kimvuka na beno kele na yo, mpi bo yonso kezingaka na kimvuka bonso dibuta mosi ya kyese.”

Bo Mebakaka Balusakumunu Sambu Bo Kelongaka Kyeleka

22. Inki mambu kesalama sambu Bakristu ke na kulonga kyeleka?

²² Sambu na bikalulu ya mbote mpi kisalu na bo ya kulonga, Polo ti Bakristu yankaka ‘vandaka kubumba ve mambu ya bo vandaka kusala sambu yo vandaka ya kieleka.’ (2 Korinto 4:⁠2) Keti nge kendima ve nde Bambangi ya Yehowa ke na kusala mutindu mosi mpi ke na kulonga kyeleka na bantu ya makanda yonso? Bantu ya ntoto ya mvimba ke na kuyamba kyeleka mpi bantalu ya bantu ya kekuma kaka mingi ke na kukwisa na ‘ngumba ya nzo ya Mfumu Nzambi.’ (Yezaya 2:​2, 3) Konso mvula, mafunda ya bantu kebakaka mbotika sambu na kusonga kudipesa na bo na Nzambi, yo yina kesalaka nde mabundu mingi ya mpa kusalama.

23. Inki mutindu nge kemonaka bantu yina ke na kulonga kyeleka na makanda yonso?

²³ Ata bo kele bantu ya bisika ya kuswaswana, bantu ya Yehowa mevukanaka na lusambu ya kyeleka. Zola ya bo kele na yo kesongaka nde bo kele balongoki ya Yezu. (Yoane 13:35) Keti nge kebakisa nde ‘Nzambi kele ti bo’? (1 Korinto 14:25) Keti nge meyantika dezia kuvukana ti bantu yina ke na kulonga kyeleka na makanda yonso? Kana mpidina, monisa ntonda ya ngolo sambu na kyeleka mpi landa na kutambula na kati na yo kimakulu.

Inki Mutindu Nge Tavutula?

• Na yina metala lusambu, inki mambu kele kiteso mosi na kati ya Bakristu ya ntete ti Bambangi ya Yehowa?

• Inki nkinsi mosi mpamba bantu yina ketambulaka na kyeleka ketaka?

• Banani kele “bamfumu ya leta,” mpi nki mutindu Bakristu kemonaka bo?

• Inki mutindu kyeleka kevukisaka bantu kumosi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]

Yezu kulombaka balongoki na yandi na kuta nkinsi ya Lusungiminu ya lufwa na yandi ya kimenga