Bantu ya Mbote ya Kezingaka Penepene na Beto Kele Lusakumunu

“Muntu yina kele penepene na nge lenda sadisa nge kuluta mpangi na nge yina kele ntama.”​—Bingana 27:10.

MUNTU mosi ya mayele na mvu-nkama ya ntete ya T.B. kuyulaka Yezu nde: “Nani mpangi na mono yina?” Na mvutu na yandi, Yezu tubilaka yandi ve nani vandaka mpangi na yandi, kansi inki kekumisaka muntu mpangi ya kyeleka. Ziku nge mezaba mbote kingana ya Yezu. Bantu mingi kebingaka yo kingana ya Musamaria ya mbote mpi ya kele na Evanzile ya Luka. Tala mutindu Yezu kutaka disolo yango:

“Muntu mosi katukaka na bwala Yerusalemi, yandi vandaka kwenda na bwala Yeriko. Na nzila, bamiyibi simbaka yandi, bo katula yandi bilele, bo bula yandi, ebuna bo kwenda ka bo. Bo bikisa yandi penepene na kufwa. Nganga-Nzambi mosi kwisaka kuluta na nzila yina. Ntangu yandi monaka muntu yina na lweka ya nzila, yandi lutaka na lweka ya nkaka ya nzila. Mutindu mosi, muntu mosi ya dikanda ya Levi kwisaka kukuma na kisika yango yina. Ntangu yandi monaka muntu yina, yandi mpi lutaka na lweka ya nkaka ya nzila. Kansi muntu mosi ya ntoto ya Samaria kwisaka kuluta na nzila yina. Yandi kwisaka kukuma na kisika muntu yina vandaka. Ntangu yandi monaka yandi, yandi wilaka yandi mawa. Yandi kwendaka penepene na muntu yango. Yandi yantikaka kutula yandi mafuta ti vinu na bamputa, ebuna yandi kangaka bamputa yina. Ntangu yai yandi tulaka yandi na zulu ya mpunda na yandi, ebuna yandi nataka yandi na nzo mosi ya banzenza. Yandi sadisaka yandi kuna. Na kilumbu landaka yandi bakaka ndambu ya mbongo, ebuna yandi pesaka yo na mfumu ya nzo ya banzenza. Yandi tubilaka yandi nde: ‘Sadisa muntu yai. Kana nge lutisa mbongo mingi na kusadisa yandi, mono ta vutudila nge yo ntangu mono ta kwisa kuvutuka.’ Na kumanisa, Yesu yulaka yandi: ‘Na mabanza na nge, na kati ya bantu yai yonso tatu nani vandaka mpangi ya muntu yina ya bamiyibi simbaka?’”​—Luka 10:29-36.

Yo ke pwelele nde muntu yai ya mayele kubakisaka mbote dibanza yango. Yo yina yandi monisaka mbotembote nani vandaka mpangi ya muntu yina kulwalaka: “Mpangi na yandi, muntu yina wilaka yandi mawa.” Na nsuka Yezu tubilaka yandi nde: “Nge mpi kwenda kusala mutindu mosi.” (Luka 10:37) Kingana yai kemonisa mpenza nani mefwana na kuvanda mpangi ya kyeleka! Kingana ya Yezu lenda pusa beto na kudiyula: ‘Mono kele mpangi ya nki mutindu? Keti mpusu ya nitu to dikanda na mono kepusaka mono na kupona banani kele bampangi na mono? Keti mambu yai kekangaka mono nzila ya kukonda kusadisa bantu yankaka ya kele na mpasi ya mono mekutana na bo? Keti mono kesalaka ngolo sambu na kuvanda mpangi ya mbote?’

Beto Lenda Yantika Wapi?

Kana beto kemona mfunu ya kutomisa mambu na dyambu yai, beto fwete yantika na mabanza na beto. Susi na beto fwete vanda ya kuvanda mpangi ya mbote. Yo lenda sadisa beto mpi na kuvanda muntu ya mbote sambu na bantu yina kezinga penepene na beto. Bamvula kiteso ya mafunda zole meluta, Yezu kutubilaka munsiku yina ya mfunu na bangwisana ya bantu na Disolo yina mezabanaka mingi yina yandi salaka na zulu ya Ngumba. Yandi tubaka nde: “Beno sala bantu ya nkaka mambu yonso yina ya beno zola nde bo sala beno.” (Matayo 7:12) Kubaka bantu yankaka ti luzitu, lukumu mpi mbote kesyamisaka bo na kubaka nge mpi mutindu yina.

Na disolo “Beno Zola Bantu Yina Kezingaka Penepene na Beno,” yina kubasikaka na zulunalu mosi (The Nation Since 1865), nsoniki Lise Funderburg kutubilaka mwa mambu ya fyoti yina beto lenda sala sambu na kuvanda na bangwisana ya mbote na bantu yina kezingaka penepene na beto. Yandi sonikaka nde: “Mono kezola nde . . . mambu yina kevukisaka bantu kuvanda na kati ya mambu ya fyoti-fyoti yina bantu ya kezingaka penepene kesala sambu na konso muntu, mu mbandu . . . kutadila bo bana, kusumbila bo mwa kima na magazini. Mu kezola nde bantu kuzinga na kinduku ya mutindu yai na inza yai ya kuwakana kele ve, kisika makanda kele ve na ngemba sambu na boma mpi nku.” Na nima yandi yikaka nde: “Nge fwete yantika kisika mosi. Yo lenda vanda na muntu yina kezingaka penepene na nge.”

Zulunalu yankaka mpi (Canadian Geographic) kutubilaka dyambu mosi ya mfunu yina lenda sadisa bantu yina kezingaka penepene na kumonisa bikalulu ya mbote na kati na bo. Nsoniki Marni Jackson kutubaka nde: “Bantu yina kezingaka penepene na nge kele bonso bantu ya dibuta na nge, yina nge kesolaka ve konso ntangu na luzingu na nge. Bangwisana ya mutindu yai  kelombaka mayele, bikalulu ya mbote mpi, kundima mambu ti bangindu ya bantu yankaka.”

Bantu Yina Kezingaka Penepene na Beto Kezolaka Kukaba

Ya kyeleka, mingi na kati na beto lenda mona kusolula na bantu yina kezingaka penepene na beto bonso kima mosi ya mpasi. Yo lenda vanda mpasi ve na kutina kukutana na bo mpi kuvanda beto mosi. Kansi, Biblia ketuba nde “kiese ya kuluta mingi ke vandaka na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti.” (Bisalu 20:35) Yo yina, muntu ya mbote ya kezingaka penepene na bankaka kesalaka ngolo na kuzaba bo mbote. Ata yandi kesosa ve kusala kinduku ya nene na bo, yandi kesalaka ngolo na kuyantika mwa disolo ya kyese mbala na mbala, mbala yankaka yandi keyantikaka ti mamweta to mwa kidimbu mosi ya kyese.

Mutindu beto monaka yo dezia, “mambu mingi ya fyoti-fyoti” ya bantu yina kezingaka penepene kesalaka sambu na bantu yankaka kele mpenza na mfunu sambu na kusala mpi kuvanda kaka na bangwisana ya mbote. Yo yina, yo kele mbote na kusosa mwa mambu ya fyoti-fyoti ya mbote yina nge lenda songa na mpangi yina kezingaka penepene na nge, sambu yo tasadisa beno na kuvanda na mpeve mosi ya kuwakana mbote mpi ya luzitu na kati na beno. Kuluta dyaka, kana beto kesala mutindu yina, beto talanda ndongisila yai ya Biblia: “Kubuya ve kusala mambote na bantu yina fweti baka yo, kana nge mona mpila.”​—Bingana 3:27; Yakobo 2:14-17.

Bantu Yina Kezingaka Penepene na Beto Mezaba Kupesa Mersi

Yo tavanda mbote kana beto lenda tuba nde konso muntu kemonisaka ntonda sambu na lusadisu mpi makabu yina yandi kezwaka. Kansi yo kele mawa na kumona nde, yo kesalamaka ve kaka mutindu yina. Bantu mingi kepesaka ve mersi na nima ya kuzwa bima mingi mpi makabu ya mfunu na mpila nde yo kepusaka muntu ya masonga yina kupesaka yo na kutuba nde, ‘Yai kele mbala ya nsuka mono mesala yo!’ Mbala yankaka, ntangu nge kesalaka kikesa sambu na kupesa bantu yina kezingaka penepene na nge mbote na kyese yonso, bo lenda nikisa kaka ntu sambu na kusonga nde bo mebuya yo.

Kansi, bambala mingi muntu yina kezwaka makabu kemonisaka ntonda, ata mersi na yandi kumonana ya zuluzulu. Mbala yankaka bikalulu ya kisika yina yandi katukaka kesala nde yandi vanda na mpasi to nsoni yina lenda sala nde yandi sala mambu na mutindu mosi ya kesonga nde yandi mesepila ve. Kansi, na inza yai ya bantu mezaba ve kupesa mersi, bantu mingi lenda yituka na kumona nde nge kele nduku ya mbote to bo lenda bakila nge bangindu ya mbi. Bo lenda vanda na mfunu nde nge ndimisa bo. Yo yina, kusala kinduku lenda baka ntangu mpi kukanga ntima. Kansi, bantu yina kezingaka penepene na beto ya kelonguka kukaba mpi ya kemonisaka ntonda sambu na bima ya bo kezwaka tasala mpi na mpila nde ngemba ti kyese kuvanda na bangwisana na bo.

Na Ntangu Mpasi Kebwaka

Muntu ya mbote ya kezingaka penepene na nge kevandaka lusakumunu ya nene mingimingi ntangu kisumbula mebwa. Kinduku ya kyeleka ya bantu yina kezingaka penepene kemonanaka na bantangu ya mpasi. Masolo ya mambu ya mbote ya bantu yina kezingaka penepene kesalaka na bantangu yina kele mingi. Mpasi yina kebwilaka bantu yonso kesalaka nde bantu yonso yina kezingaka penepene kuvukana sambu na kusala kumosi kukonda kusukinina mpi kusala ngolo na kusadisana. Mbala mingi, ata bayina kevandaka na mabanza ya kuswaswana tasala kumosi.

Mu mbandu, zulunalu mosi (The New York Times) kusonikaka nde na ntangu ntoto kunikanaka na Turquie na mvu 1999, bantu yina vandaka kuzinga na kimbeni banda ntama kwendaka kusadisa bayina kuvandaka bambeni na bo. Nsoniki mosi ya Gresi, Anna Stergiou, kusonikaka na zulunalu mosi ya Athène nde: “Kubanda bamvula mingi, bo longaka beto na kumenga bantu ya Turquie. Kansi mpasi ya ngolo ya bo kemona kepesa beto kyese ve. Beto vandaka na kyadi, beto dilaka bonso nde kimbeni ya beto kevandaka na yo banda ntama kumanaka na ntangu beto monaka bamvumbi ya babebe.” Na ntangu bamfumu kukangisaka bisalu ya kugulusa bantu yina vandaka na kigonsa, ba ekipi ya kugulusa ya Gresi kubuyaka na kuyambula kusosa bantu yina kuvandaka dyaka na moyo.

Kusala kisalu ya kugulusa bantu na nima ya bisumbula kele mpenza kisalu mosi ya mbote mpi ya kikesa ya kemonisaka bangwisana ya mbote na kati ya bantu yina kezingaka penepene. Ata mpidina, kukebisa muntu yina kezingaka penepene na beto na ntwala nde mpasi kubwa sambu na kugulusa luzingu na yandi lenda vanda mpenza dyambu mosi ya kuluta mbote ya kesonga bangwisana ya mbote yina kele na kati na bo. Kansi, istware kesonga nde bayina kekebisaka bantu yina kezingaka penepene na bo sambu na bisumbula yina kezola kubwila bo, bo kekwikilaka bo ve, mpamba ve na ntangu ya lukebisu, kisumbula yango kevandaka yo mesalama ntete ve. Mbala mingi bantu kendimaka mpenza ve bayina kekebisaka bo. Yo kelombaka kukanga ntima mpi kudipesa na konso muntu yina kemeka na kusadisa bantu yina kebakisa ve nde dyambu mosi ya kigonsa kezola kubwila bo.

Kisalu ya Kuluta Nene ya Kesonga Kinduku ya Ngolo

Na bilumbu na beto, dyambu mosi ya kuluta nene mpi ya meluta bisumbula ya kebwilaka bantu kezola kubwila  bantu yonso. Yo kele dyambu yina Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso tasala, ya Biblia mezabisaka, sambu na kukatula nku, mambi, mpi mambu yonso ya mbi na ntoto. (Kusonga 16:16; 21: 3, 4) Dyambu yai ya nene kele ve dyambu ya luvunu, kansi ya kyeleka! Bambangi ya Yehowa kele na mpusa ya kukabula nzayilu ti bantu yina kele na yo mfunu sambu na kuguluka na dyambu yai ya nene yina tanikisa ntoto ya mvimba mpi bantu mingi. Yo yina bo kesalaka kukonda kulemba na kisalu na bo ya kusamuna ya mezabanaka na ntoto ya mvimba. (Matayo 24:14) Bo kesalaka yo na luzolo yonso, sambu na zola ya bo kele na yo na Nzambi mpi sambu na bantu yina kezingaka penepene ti bo.

Yo yina, kubika ve bangindu ya mbi to makasi kubuyisa nge na kuwa ntangu Bambangi takwisa na kyelo na nge to mekutana na nge na kisika yankaka. Bo kesosaka kuzinga mbote ti bantu yina kezingaka penepene ti bo. Yo yina ndima kana bo lomba na kulonguka Biblia ti nge. Longuka mutindu Ndinga ya Nzambi kendimisa beto nde kubika fyoti, kuwakana ya mbote tavanda na kati ya bantu yina kezingaka penepene. Na ntangu yina, mambu ya kukabula bampusu ya nitu, mabundu, to kupona ya kimvuka ya bantu yina kefwaka bangwisana ya kyese yina mingi na kati na beto kezolaka tavanda dyaka ve.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 5]

Yo kele mbote na kusala mambu ya mbote na bantu yina kezingaka penepene na nge

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.