‘Yandi Vandaka Kutuba na Bo Kaka na Bingana Mpamba’

“Yesu vandaka kutuba na bantu mambu yina yonso kaka na bingana mpamba.”​—MATAYO 13:34.

1, 2. (a) Sambu na nki yo kele mpasi na kuvila bingana ya mbote? (b) Bingana ya nki mutindu Yezu kusadilaka, mpi nki bangyufula kebasikaka sambu na mutindu ya yandi sadilaka bingana? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

 KETI nge lenda yibuka kingana mosi ya nge waka, mbala yankaka na diskure ya bantu yonso, bamvula mingi meluta? Bantu kevilaka nswalu ve bingana ya mbote. Nsoniki mosi kusonikaka nde bingana “kesadisaka na kumona na meso mambu yina kekota na makutu mpi yo kesadisaka bawi na kusala bifwanisu ya mambu yina bo kewa na mabanza na bo.” Sambu bifwanisu yina beto kesalaka na mabanza kesadisaka beto na kubakisa mambu kukonda mpasi, bingana lenda sadisa beto na kubakisa mbote bangindu mingi. Bingana lenda pesa ntendula na bangogo mpi kulonga malongi yina beto tavila ve.

² Ata longi yankaka ve na ntoto melongaka mbote na bingana kuluta Yezu Kristu. Bantu keyibukaka kukonda mpasi bingana mingi ya Yezu ata bamvula kiteso ya mafunda zole meluta banda yandi tubaka yo. a Sambu na nki Yezu vandaka zola kulonga mingi na bingana? Mpi nki kima kukumisaka bingana na yandi mbote kuluta?

Kikuma ya Yezu Kulongilaka na Bingana

3. (a) Mutindu Matayo 13:34, 35 ketuba, inki kele kikuma ya ntete yina kusalaka nde Yezu kusadila bingana? b) Inki kesonga nde Yehowa kebakaka metode ya kulonga yai na valere?

³ Biblia kepesa bikuma zole ya nene ya kemonisa kikuma Yezu kusadilaka bingana. Ya ntete, kulonga na yandi na bingana kulungisaka mbikudulu. Ntumwa Matayo kusonikaka nde: “Yesu vandaka kutuba na bantu mambu yina yonso kaka na bingana mpamba. Yandi kusalaka mutindu yina sambu na kulungisa mambu yina ya profete ya Nzambi tubaka: ‘Mono ta tubaka na bo na bingana; Mono ta zabisaka bo mambu yina ya Nzambi me bumbaka katuka ntangu yandi salaka bima yonso.’” (Matayo 13:34, 35) “Profete” ya Matayo ketubila kele muntu yina kusonikaka Nkunga 78:2. Muyimbi-bankunga yina kusonikaka mambu yina na ngolo ya mpeve ya Nzambi bamvu-nkama mingi na ntwala nde Yezu kubutuka. Keti yo kele kima ya kuyituka ve nde bamvula mingi na ntwala, Yehowa kutubaka dezia nde Mwana na yandi talongaka na bingana? Ntembe kele ve nde Yehowa kebakaka metode ya kulonga yai na valere mpenza!

4. Inki ntendula Yezu kupesaka ya kesonga kikuma ya yandi sadilaka bingana?

⁴ Ya zole, Yezu yandi mosi kutendulaka nde yandi sadilaka bingana sambu na kukabula bantu yina vandaka kundima ve. Na nima ya kutela “bantu mingi” kingana ya muntu yina kukunaka bankeni, balongoki na yandi kuyulaka yandi nde: ‘Sambu na nki nge ke tubilaka bo na bingana?’ Yezu kuvutulaka nde: “Nzambi me pesaka beno nzila ya kuzaba mambu ya kinsweki ya Kimfumu na yandi, kansi yandi me pesaka yo ve na bantu yina ya nkaka. Yo yina mono ke tubilaka bo na bingana; sambu bo ke talaka, kansi bo ke monaka ve; bo ke waka, kansi bo ke bakisaka ve. Mpidina, mambu ya profete Yezaya tubaka, yo me kwisa kulunga: ‘Beno ta waka mingi, kansi beno ta bakisaka ve; Beno ta talaka ngolo, kansi beno ta monaka ve. Sambu mabanza ya bantu yai me kwisaka ngolo-ngolo.’”​—Matayo 13:2, 10, 11, 13-15; Yezaya 6:9, 10.

5. Inki mutindu bingana ya Yezu vandaka kukabula bawi ya kudikulumusa ti bantu ya ntima ya lulendo?

⁵ Ngindu ya kutuba nde bingana ya Yezu vandaka kukabula bantu kezola kutuba inki? Na bingana yankaka, yo vandaka kulomba nde bawi na yandi kusosa na dikebi yonso sambu na kubakisa mpenza ntendula yonso ya bangogo na yandi. Bantu ya kudikulumusa vandaka na kikesa ya kuyula mambu mingi. (Matayo 13:36; Marko 4:34) Ebuna, bingana ya Yezu kulongaka kyeleka na bantu yina vandaka na  nzala na yo na ntima na bo; kansi bantu yina vandaka lulendo na ntima na bo vandaka kubakisa yo ve. Yezu kuvandaka longi mosi ya nene mpenza! Bika beto tadila ntangu yai mwa mambu yina kukumisaka bingana na yandi kuluta mbote.

Yandi Vandaka Kupona Mambu ya Fyotifyoti ya Kutuba

6-8. (a) Inki kima ya mfunu bawi ya Yezu ya mvu-nkama ya ntete kuvandaka na yo ntete ve? (b) Inki bambandu ya mbote kemonisa nde Yezu vandaka kupona mambu ya fyotifyoti ya yandi fwete tuba?

⁶ Keti nge mekudiyulaka dezia nki mutindu balongoki yina ya mvu-nkama ya ntete yina kuwaka Yezu kelonga kudiwaka? Ata bo vandaka na dibaku ya nene ya kuwa ndinga ya Yezu, bo vandaka ntete ve na mukanda ya kusonika yina lendaka kuyibusa bo mambu yina yandi tubaka. Kansi, yo lombaka nde bo simba mambu yina Yezu kutubaka na mabanza mpi na ntima na bo. Na nsadisa ya bingana yina yandi vandaka kusadila na mayele kibeni, Yezu kusadisaka bo na kuyibuka mambu yina yandi longaka. Na nki mutindu?

⁷ Yezu vandaka kupona mambu ya fyotifyoti ya yandi fwete tuba. Kana mambu yango ya fyotifyoti vandaka mfunu sambu na kubenda dikebi na dyambu mosi, yandi vandaka kukonda ve na kutuba yo. Yo yina, yandi pesaka kibeni ntalu ya mameme yina kubikalaka ntangu mfumu na bo kwendaka kusosa dimeme yina kuvilaka, yandi tubilaka mpi ntalu ya bangunga yina bantu ya vandaka kusala na bilanga ya vinu kulutisaka, mpi bibende ikwa yandi pesaka bansadi na kubumba.​—Matayo 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.

⁸ Kansi, Yezu vandaka kutubila ve mambu ya fyotifyoti ya kukonda mfunu yina lendaka kusadisa beto ve na kubakisa bingana na yandi. Mu mbandu, na kingana ya mpika yina ya kukonda mawa, yandi tendulaka ve nki mutindu mfuka ya muntu yina kukumaka tii na badenari 60 000 000. Kima ya mfunu ya Yezu zolaka kutubila vandaka mfunu ya kulolula. Kima ya mfunu kuvandaka ve mutindu mpika yina kubwaka na mfuka, kansi nki mutindu bo katulaka yandi mfuka mpi nki mutindu yandi salaka mpangi na yandi yina vandaka ti mfuka na yandi ya mbongo fyoti. (Matayo 18:23-35) Mutindu mosi mpi, na kingana ya mwana ya zoba, Yezu kupesaka ve ntendula ya kemonisa kikuma mwana-bakala yina kulombilaka na mbala mosi dikabu na yandi ya kimvwama mpi sambu na nki yandi bebisaka yo. Kansi Yezu kutubilaka mambu ya fyotifyoti mingi sambu na kumonisa nki mutindu tata kuwaka na ntima mpi kundimaka mwana na yandi ntangu yandi balulaka ntima mpi yandi vutukaka na nzo. Mambu ya fyotifyoti ya mutindu yina ya kusongaka mambu ya tata yina kusalaka kuvandaka mfunu sambu na dilongi yina Yezu zolaka kupesa, nde Yehowa “ke lembaka ve na kulolula.”​—Yezaya 55:7; Luka 15:11-32.

9, 10. (a) Na ntangu yandi vandaka kutubila bantu yina bo ketubila na bingana na yandi, na nki Yezu vandaka kutula dikebi? (b) Inki mutindu Yezu kusadisaka bawi na yandi ti bantu yankaka na kuyibuka bingana na yandi?

⁹ Yezu kumonisaka mpi mayele na mutindu yandi  vandaka kutubila bantu ya bingana na yandi. Na kifulu ya kutubila mambu mingi ya ketala mutindu bantu yango vandaka kumonana na meso, mbala mingi Yezu vandaka kutula dikebi na mambu yina bo vandaka kusala to mutindu bo vandaka kumonisa mambu yina bantu yango vandaka kusala na bingana ya yandi vandaka kuta. Yo yina, na kifulu ya kutendula mutindu muntu ya mbote ya Samaria kulwataka, Yezu kutubilaka dyambu mosi ya kuluta mfunu, mutindu muntu ya Samaria ya ntima ya mawa kusadisaka Muyuda yina kuvandaka melala na lweka ya nzila ti bamputa na nitu. Yezu kutubaka mambu yonso yina kuvandaka mfunu sambu na kulonga beto nde beto fwete songa zola na beto ya kimpangi na bantu yankaka ya beto kele na bo ve mpusu ya nitu mosi to insi mosi.​—Luka 10:29, 33-37.

¹⁰ Kupona na dikebi yonso mambu ya fyotifyoti ya yandi fwete tuba kusalaka nde bingana ya Yezu kuvanda ya nkufi mpi ya kukonda mambu mingi na kati. Yandi kumisaka yo pete sambu na bawi na yandi ya mvu-nkama ya ntete, ti bantu mingi yankaka yina zolaka kutanga yo na nima na ba Evanzile ya bo sonikaka na ngolo ya mpeve santu, sambu bo yibuka yo kumosi ti malongi ya mfunu yina yo vandaka kulonga.

Yo Vandaka Kutubila Mambu ya Luzingu ya Konso Kilumbu

11. Pesa bambandu ya kemonisa mutindu bingana ya Yezu vandaka kutubila bima yina ya yandi monaka mpenza ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea.

¹¹ Yezu vandaka mayele mingi na kusadila bingana yina vandaka kutubila luzingu ya bantu. Ntembe kele ve nde mingi na kati ya bingana na yandi vandaka kutubila bima yina yandi monaka na ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea. Yindula fyoti luzingu na yandi ya bumwana. Mbala mingi yandi monaka mama na yandi kesala mampa ya kutula levire ntangu yandi vandaka kutula ndambu ya fufu yina kuvandaka dezia ti levire ya yandi bumbaka na ntangu yandi salaka mampa na mbala ya nima mpi kesadila yo sambu na kutombusa pate ya mampa? (Matayo 13:33) Mbala mingi yandi monaka mutindu bantu yina vandaka kuloba bambisi ketula babukondi na bo na masa ya bleu ya Nzadi ya Galilea. (Matayo 13:47) Mbala mingi yandi monaka bana ya fyoti kesakana na kisika ya bantu mingi. (Matayo 11:16) Yo ke pwelele nde Yezu kumonaka mambu mingi yina vandaka kusalama na bisika ya bantu mingi yo yina yandi tubilaka yo na bingana na yandi, mu mbandu bankeni ya bo kekuna, bankinsi ya makwela ya kyese, mpi bilanga ya bambuma ya ketela na ntangu.​—Matayo 13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Inki mutindu kingana ya Yezu ya bambuma ya mbote ya ble ti ya bambuma ya matiti ya mbi kemonisa nde yandi vandaka kuzaba mbote luzingu ya bwala yina?

¹² Ebuna, mpila ya kuyituka kele ve kana bingana mingi ya Yezu mefulukaka na mambu ya luzingu ya konso kilumbu. Yo yina, sambu na kubakisa mbote mayele na yandi ya kusadila metode yai ya kulonga, yo kele mfunu nde beto tadila mutindu bawi na yandi yina kuvandaka Bayuda vandaka kubakisa mambu ya yandi vandaka kutubila bo. Beto tadila bambandu zole.

¹³ Ya ntete, na kingana ya bambuma ya mbote ya ble ti bambuma ya matiti ya mbi, Yezu kutubilaka muntu mosi yina kukunaka bambuma ya ble na kilanga  na yandi kansi “mbeni” kwisaka na kilanga mpi yandi kunaka bambuma ya matiti ya mbi. Sambu na nki Yezu kuponaka kutubila dyambu ya nku ya mutindu yai? Zaba ntete nde yandi taka kingana yai penepene na Nzadi ya Galilea, mpi kisalu ya ntetentete ya bantu ya Galilea vandaka bilanga. Inki kima yankaka kuvandaka mbi sambu na muntu ya kesalaka bilanga kuluta nde mbeni mosi kukwisa na kinsweki na kilanga na yandi mpi kukunina yandi bambuma ya matiti ya mbi? Bansiku ya insi ya ntangu yina kemonisaka nde mambu ya mbi ya mutindu yina vandaka kusalama. Keti yo ke pwelele ve nde Yezu kusadilaka dyambu yina bawi na yandi kubakisaka mbote?​—Matayo 13:1, 2, 24-30.

14. Na kingana ya muntu ya bwala Samaria, sambu na nki kikuma Yezu kusadilaka nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi kekwenda na Yeriko’ sambu na kulonga dilongi na yandi?

¹⁴ Ya zole, yibuka kingana ya muntu ya mbote ya Samaria. Yezu kuyantikaka na kutuba nde: “Muntu mosi katukaka na bwala Yerusalemi, yandi vandaka kwenda [“kukulumuka,” NW] na bwala Yeriko. Na nzila, bamiyibi simbaka yandi, bo katula yandi bilele, bo bula yandi, ebuna bo kwenda ka bo. Bo bikisa yandi penepene na kufwa.” (Luka 10:30) Yezu kusadilaka nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi kekwenda na Yeriko’ ti kikuma sambu na kulonga dilongi na yandi. Ntangu yandi vandaka kuta kingana na yandi, yandi vandaka na Yudea, ya kele ntama mingi ve na Yeruzalemi; yo fwete vanda nde bawi na yandi vandaka kuzaba mambu yina vandaka kusalama na nzila yina. Nzila yango vandaka mpenza kigonsa, mingimingi sambu na muntu yina ketambula yandi mosi. Yo vandaka na kingenga mpi ya kubaluka-baluka, ebuna miyibi vandaka kuzwa bisika mingi ya kubumbama.

15. Sambu na nki ata muntu mosi ve lendaka kuvanda na kikuma ya kukotila nganga-Nzambi ti Mulevi na kingana ya muntu ya mbote ya Samaria?

¹⁵ Kele ti kima yankaka dyaka ya kepesa kikuma yina kupusaka Yezu na kutubila nzila yina vandaka kukatuka ‘na Yerusalemi kekwenda na Yeriko.’ Kingana yango ketuba nde, ntete nganga-Nzambi mosi mpi na nima Mulevi kulutilaka na nzila yina, kansi ata mosi ve na kati na bo zole kutelamaka sambu na kusadisa muntu yina. (Luka 10:31, 32) Banganga-Nzambi vandaka kusala na tempelo na Yeruzalemi, ebuna Balevi vandaka kusadisa bo. Banganga-Nzambi ti Balevi mingi vandaka kuzinga na Yeriko na ntangu bo vandaka ve na bisalu ya kusala na tempelo, sambu Yeriko kuvandaka kaka na kitamina ya bakilometre 23 mpamba katuka na Yeruzalemi. Yo yina, ntembe kele ve nde bo vandaka na baokazio mingi ya kutambula na nzila yina. Simba mpi nde, nganga-Nzambi yina ti Mulevi kukatukaka “na bwala Yerusalemi,” yo kesonga nde bo katukaka na tempelo. b Yo yina, ata mosi ve lendaka kuvanda na kikuma ya kukotila bantu yai na kutubaka nde, ‘Bo buyaka kusimba muntu yina kuvandaka ti bamputa sambu yandi monanaka bonso muntu ya kufwa, mpi nde kusimba mvumbi zolaka kukumisa bo mvindu sambu na mwa ntangu na kusala na tempelo.’ (Levi 21:1; Kutanga 19:11, 16) Keti yo kele pwelele ve nde kingana ya Yezu kutubilaka mambu yina bawi na yandi vandaka kuzaba mbote?

Yo Vandaka Kukatuka na Lugangu

16. Sambu na nki yo kele kima ya kuyituka ve na kuzaba nde Yezu vandaka kuzaba lugangu mbote?

¹⁶ Bingana mingi ya Yezu kemonisaka nde yandi zabaka mbote banti, bambisi, ti ntangu ya mwini ti matuti ya mvula. (Matayo 6:26, 28-30; 16:2, 3) Inki mutindu yandi zabaka mambu yina yonso? Ntangu yandi vandaka kuyela na Galilea, ntembe kele ve nde yandi vandaka na ntangu mingi ya kutala bima yina Yehowa mesalaka. Kuluta dyaka, Yezu kele “mbuta ya bantu yonso ti ya bima yonso ya Nzambi salaka,” mpi Yehowa kusadilaka yandi bonso “kapita ya kisalu” na kuganga bima yonso. (Kolosai 1:15, 16; Bingana 8:30, 31) Keti mfunu ya kuyituka kele na kumona nde Yezu kuzabaka lugangu mbote? Bika beto tala mutindu yandi sadilaka nzayilu yai na mayele yonso na kulonga na yandi.

17, 18. (a) Inki mutindu mambu yina Yezu kutubaka ya kele na Yoane kapu 10 kemonisa nde yandi zabaka mbote bikalulu ya mameme? (b) Inki mambu bantu yina kekwendaka kutala bansi yina Biblia ketubilaka kumonaka kuwakana yina kevandaka na kati ya bangungudi ti mameme na bo?

¹⁷ Mosi na kati ya bingana ya kuluta kitoko ya Yezu kele na mukanda ya Yoane kapu 10, kisika yandi kefwanisa kinduku na yandi ya ngolo ti balongoki na yandi ti yina ya kevandaka na kati ya ngungudi ti mameme na yandi. Mambu yina Yezu kutubaka kemonisa nde yandi vandaka kuzaba mbote bikalulu ya mameme. Yandi tubaka nde mameme kendimaka nde bo twadisa bo mpi nde bo kelemfukilaka ngungudi na bo na kwikama yonso. (Yoane 10:2-4) Bantu yina kekwendaka kutala bansi yina Biblia ketubilaka kuzaba mbote kuwakana ya ngolo yina  kevandaka na kati ya bangungudi ti mameme. Na mvu-nkama ya 19, H. B. Tristram, muntu mosi ya kelongukaka bima yina kele na lugangu kutubaka nde: “Kilumbu mosi mono vandaka kutala ngungudi mosi kesakana ti mameme na yandi. Yandi salaka bonso nde yandi kezola kubaka ntinu; ebuna mameme kulandaka mpi kuzyungaka yandi. . . . Nsukansuka mameme yonso kuzyungaka yandi, bo kepamuka-pamuka na lweka na yandi.”

¹⁸ Sambu na nki mameme kelandaka ngungudi na bo? Yezu kutubaka nde: “Sambu bo zaba ndinga na yandi.” (Yoane 10:2-4) Keti ya kyeleka mameme kezabaka ndinga ya ngungudi na bo? George A. Smith kusonikaka mambu yina yandi mosi kumonaka na mukanda na yandi Géographie historique de la Terre Sainte (Kingelesi): “Bantangu yankaka beto vandaka kulutisa ntangu na beto penepene na mabulu ya masa yina kuvandaka na Yudea, kisika bangungudi tatu to iya kenataka mameme na bo. Mameme na bo vandaka kuvukana, ebuna beto vandaka kudiyula nde nki mutindu konso ngungudi tazaba dyaka mameme na yandi. Kansi na nima ya kunwa masa mpi ya kusekana, konso ngungudi vandaka kukwenda na nzila na yandi na muwanda yina, ebuna konso muntu vandaka kubinga mameme na yandi na ndinga ya bo meyikanaka na yo; ebuna mameme ya konso muntu vandaka kukatuka na kibuka sambu na kukwenda na ngungudi na bo, mpi bo vandaka kukwenda na ndonga mutindu bo kwisaka.” Yezu kusadilaka mpenza mutindu ya kuluta mbote sambu na kulonga dilongi na yandi. Kana beto kendima mpi kelemfuka na malongi na yandi, mpi kana beto kelanda lutwadisu na yandi, beto lenda kuditula na nsi ya lutaninu ya zola ya “ngungudi ya mbote.”​—Yoane 10:11.

Yo Vandaka Kukatuka na Mambu Yina Bawi na Yandi Mezabaka

19. Sambu na kubuya dibanza mosi ya luvunu, inki mutindu Yezu kusadilaka mbote dyambu mosi ya mpasi yina kubwaka na bwala yina?

¹⁹ Bingana ya mbote lenda vanda baeksperiansi to bambandu yina lenda sadisa bantu na kubaka malongi ya mfunu. Kilumbu mosi, Yezu kusadilaka dyambu mosi ya kusalamaka ntama mingi ve sambu na kubuya dibanza ya luvunu ya kutuba nde mpasi kebwilaka kaka bantu yina yo kwisilaka. Yandi tubaka nde: “Ebwe sambu na bantu yina kumi na nana fwaka ntangu nzo ya nda yina vandaka penepene na kiziba ya Siloe kwisaka kubwila bo? Keti beno ke banza nde bo vandaka mbi kuluta bantu ya nkaka yonso ya Yerusalemi?” (Luka 13:4) Yezu kundimaka ve ata fyoti dibanza ya kutuba nde Nzambi meyidikaka na ntwala mambu yonso yina kekuminaka bantu. Myoyo 18 yina kufwaka ve sambu bo salaka disumu mosi yina kupesaka ve Nzambi kyese. Kansi, lufwa na bo ya mpasi kuvandaka sambu na mambu ya kukonda kukana yina kebwilaka bantu yonso. (Longi 9:11) Yandi sadilaka dikambu yina bawi na yandi kuzabaka mbote sambu na kubuya dilongi yina ya luvunu.

20, 21. (a) Sambu na nki Bafarize kupesaka balongoki ya Yezu foti? (b) Inki disolo ya Masonuku Yezu kusadilaka sambu na kumonisa nde Yehowa kulombaka ve bantu na kuzitisa nsiku ya Kisabatu na bisalu ya mitindu yonso? (c) Inki beto tatubila na disolo yina kelanda?

²⁰ Na kulonga na yandi, Yezu kubakaka mpi bambandu yankaka na Masonuku. Yibuka ntangu Bafarize kupesaka balongoki na yandi foti sambu bo bukaka bambuma na kilumbu ya Kisabatu mpi bo dyaka yo. Na kuta masonga, balongoki kufwaka ve Nsiku ya Nzambi, kansi Bafarize vandaka kubakisa mbote ve nki kisalu bantu lenda sala ve na Kisabatu. Sambu na kusonga nde Nzambi kuvandaka ve na mabanza ya mutindu yina na yina metala nsiku ya Kisabatu, Yezu kutubilaka dyambu mosi yina kele na 1 Samuele 21:3-6. Ntangu bo waka nzala, Davidi ti bantu na yandi kukotaka na tempelo mpi bo dyaka mampa ya kupesa makabu, yo vandaka mampa ya bo katulaka sambu na kuyingisa yo na mampa ya mpa. Mampa ya ntama ya bo vandaka kukatula bo vandaka kubumba yo sambu banganga-Nzambi kudya yo. Yo yina, bo pesaka ve Davidi ti bantu na yandi foti na ntangu bo dyaka yo. Kima ya kuyituka kele nde, yo kele mbala ya ntete mpi ya nsuka ya Biblia ketubila bantu yina kuvandaka ve banganga-Nzambi kansi bo dyaka mampa yina ya ntama. Yezu kuzabaka mpenza kupona disolo ya yandi fwete sadila, mpi ntembe kele ve nde bawi na yandi yina kuvandaka Bayuda kuzabaka yo mbote.​—Matayo 12:1-8.

 ²¹ Ya kyeleka, Yezu kuvandaka mpenza Longi ya Nene! Beto keyituka mpenza na kumona mutindu yandi vandaka kusadila mayele na yandi sambu na kulonga bakyeleka ya mfunu na mutindu mosi yina vandaka kusimba ntima ya bawi na yandi. Kansi, inki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi na kulonga na beto? Beto tatubila yo na disolo ya melanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Sambu na nki Yezu vandaka kulonga na bingana?

• Inki mbandu kemonisa nde Yezu kusadilaka bingana yina bawi na yandi ya mvu-nkama ya ntete vandaka kuzaba mbote?

• Inki mutindu Yezu kusadilaka nzayilu ya lugangu yina yandi vandaka na yo na kuta mbote bingana na yandi?

• Na nki mitindu Yezu kusadilaka mambu yina bawi na yandi vandaka kuzaba mbote?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Yezu kutubilaka mpika yina kubuyaka na kukatula mfuka mosi ya fyoti mpi Tata yina kulolulaka mwana ya kuvilaka yina kulombaka dikabu ya kimvwama na yandi yonso na dibuta na yandi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Inki dilongi beto kebaka na kingana ya Yezu ya muntu ya mbote ya Samaria?