Yehowa Kesakumunaka mpi Ketaninaka Bantu Yina Kelemfukaka

“Muntu yina kewilaka mono, yandi ta vanda mbote, yandi ta zinga na ngemba, boma ve.”​—BINGANA 1:33.

1, 2. Sambu na nki kulemfuka na Nzambi kele mfunu? Pesa mbandu.

 TUBANA ya bansusu, yina mekatuka kubasika na maki, ke na kusosa-sosa madya na kati ya matiti, bo kezaba ve ata fyoti nde kumbi-kumbi kezomba bo na zulu. Na mbala mosi, mama metekita na boma, yandi metata ngolo sambu na kukebisa bana mpi yandi metandula mapapu na yandi. Bana na yandi mepusana ntinu na yandi, mpi yandi mebumba bo nswalu na nsi ya mapapu na yandi. Kumbi-kumbi mekanga bo ve. a Inki dilongi yo kepesa beto? Bulemfu kegulusaka!

² Dilongi yai kele mfunu mingi kibeni sambu na Bakristu bubu yai, sambu Satana ke na kusala yonso sambu na kukanga bantu ya Nzambi. (Kusonga 12:9, 12, 17) Lukanu nandi kele ya kufwa kimpeve na beto sambu Yehowa kubuya beto mpi beto vidisa kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula. (1 Piere 5:8) Kansi, kana beto kangama na Nzambi mpi beto ndima nswalu lutwadisu ya Ndinga na yandi mpi ya organizasio na yandi kepesa beto, beto lenda tula ntima na lutaninu nandi. Muyimbi-bankunga kusonikaka nde: “Yandi ta bumba nge bonso ndeke ke bumbaka bana na yandi na nsi ya mapapu, kuna nge ta vandaka mbote.”​—Nkunga 91:4.

Dikanda Mosi ya Kukonda Bulemfu Mekonda Lutaninu

3. Kukonda bulemfu yina bantu ya Izraele vandaka kumonisa mbala na mbala kubutaka inki?

³ Ntangu dikanda ya Izraele vandaka kulemfuka na Yehowa, yandi vandaka kukeba bo mbala na mbala. Kansi, mbala mingi bantu yai kuyambulaka Muntu yina kusalaka bo mpi bo sambilaka banzambi ya banti ti ya matadi, yina ‘lenda kuka ve kusadisa bo to kugulusa bo.’ (1 Samuele 12:21) Na nima ya kukolama mutindu yina bamvu-nkama mingi, dikanda ya mvimba kudikotisaka mingi kibeni na apostazi na mpila nde mpila ya kubikisa yo kuvandaka dyaka ve. Yo yina, Yezu kudilaka nde: “Yeruzalemi, Yeruzalemi! Nge ke fwaka baprofete ya Nzambi, nge ke fwaka na matadi bantu yina ya Nzambi me tindilaka nge! Mbala mingi mono zolaka kutula bantu na nge kisika mosi mutindu nsusu ke kutikisaka bana na yandi na nsi ya mapapu na yandi, kansi beno zolaka ve! Ntangu yai, bwala na beno ta bika yo mosi kaka.”​—Matayo 23:37, 38.

4. Inki mutindu kuyambula ya Yehowa kuyambulaka Yeruzalemi kumonanaka pwelele na mvu 70 .T.B.?

⁴ Mpasi yina kubwaka na mvu 70 T.B. kumonisaka pwelele nde Yehowa kuyambulaka Izraele yina kubuyaka lusambu na yandi. Na mvula yina basoda ya Roma, kunangulaka na zulu babendele na bo yina vandaka ti kifwanisu ya ngo ya zulu, yo bwilaka Yeruzalemi sambu na kufwa yo kimakulu. Na ntangu yina mbanza kufulukaka ti bantu yina kwisaka kuta nkinsi ya Pake. Makabu na bo kupusaka ve Nzambi na kuwila bo mawa. Mambu yina kuyibusaka bantu nsangu ya mawa yai ya Samuele kusongaka Ntotila Saule yina kukondaka bulemfu: “Nki Mfumu Nzambi ke zola mingi: kulemfuka to kupesa makabu? Zaba nde,  kulemfuka na Nzambi kuluta kupesa yandi makabu, kuwa malongi na yandi kuluta kupesa yandi bambisi ya mafuta mingi.”​—1 Samuele 15:22.

5. Bulemfu ya nki mutindu Yehowa kelombaka, mpi nki mutindu beto kezaba nde beto lenda monisa bulemfu ya mutindu yina?

⁵ Ata Yehowa kelombaka nde bantu kulemfukila yandi, yandi kezabaka mbote bandilu ya bantu ya kukonda kukuka. (Nkunga 130:3, 4) Kima ya yandi kelombaka kele masonga ya ntima mpi bulemfu yina kekatuka na lukwikilu, zola, mpi kutita na kupesa yandi mawa. (Kulonga 10:12, 13; Bingana 16:6; Yezaya 43:10; Mishe 6:8; Roma 6:17) Kima ya kendimisa beto nde beto lenda monisa bulemfu ya mutindu yai kele ‘batemwe mingi ya kuzingaka na ntwala ya Bakristu,’ yina kumonisaka kwikama na ntwala ya bampasi ya ngolo, nkutu tii na lufwa. (Baebreo 11:36, 37; 12:1) Bantu yai kupesaka ntima ya Yehowa kyese mingi kibeni! (Bingana 27:11) Kansi, bantu yankaka vandaka ya kwikama na luyantiku kansi bo landaka ve na kumonisa bulemfu. Mosi na kati na bo kuvandaka Yoashi, Ntotila ya Yuda ya ntama.

Banduku ya Mbi Mebebisa Ntotila Mosi

6, 7. Yoashi kuvandaka ntotila ya nki mutindu ntangu Yoyada kuvandaka na luzingu?

⁶ Ntotila Yoashi kugulukaka mpenza na lufwa ntangu yandi vandaka mwana ya fyoti. Ntangu Yoashi kulungisaka bamvula nsambwadi, Nganga-Nzambi ya Nene Yoyada kubasisaka yandi na kikesa yonso kisika yandi vandaka kubumbana mpi yandi tulaka yandi ntotila. Sambu Yoyada, yina vandaka kuzitisa Nzambi, kuditulaka na kisika ya tata mpi kulongisilaka Yoashi, ntotila yai ya toko “pesaka Mfumu Nzambi kiese na mambu ya yandi vandaka kusala.”​—2 Bansangu 22:10–23:1, 11; 24:1, 2.

⁷ Kuyidika tempelo ya Yehowa kuvandaka na kati ya bisalu ya mbote ya Yoashi kusalaka. Yo yina kima ya “Yoashi zengaka nde bo fweti yidika.” Yandi yibusaka Nganga-Nzambi ya Nene Yoyada mfunu ya kukongula mpaku ya tempelo na Yuda ti Yeruzalemi, mutindu “Moize tubaka,” sambu na kusadila bisalu ya kuyidika tempelo. Ntembe kele ve nde Yoyada kunungaka na kupesa na ntotila yai ya toko kikesa ya kulonguka mpi kuzitisa Nsiku ya Nzambi. Inki mbuma yo butaka? Kisalu ya tempelo mpi bisadilu ya tempelo kusalamaka nswalu.​—2 Bansangu 24:4, 6, 13, 14; Kulonga 17:18.

8. (a) Inki kunataka ntetentete Yoashi na kubwa na kimpeve? (b) Kukonda bulemfu ya ntotila kunataka yandi na kusala inki?

⁸ Kansi yo kele mawa na kumona nde bulemfu ya Yoashi na Yehowa kuzingaka mingi ve. Sambu na inki? Ndinga ya Nzambi kesonga beto nde: “Na nima ya lufwa ya Yoyada, bambuta ya Yuda kwisaka kukuta ntotila Yoashi sambu na kukumisa yandi ti kupesa yandi malongi; ntotila mpi wilaka bo. Yo yina bantu ya Israele bikisaka kusamba na nzo ya Mfumu Nzambi, Nzambi ya bankaka na bo; bo kwendaka kusamba biteki ya Ashera, nzambi ya nkento, ti biteki ya nkaka. Mfumu Nzambi wilaka bantu ya Yuda ti ya Yeruzalemi makasi sambu na mbi yai.” Bupusi ya mbi ya bamfumu ya Yuda kunataka mpi ntotila na kukonda kuwila baprofete ya Nzambi, mosi na kati na bo kuvandaka Zakaria mwana ya Yoyada, yina kunganinaka Yoashi ti bantu yankaka na kikesa yonso sambu na kukonda bulemfu na bo. Olie na kubalula ntima, Yoashi kupesaka nswa nde bo fwa Zakaria na matadi. Yoashi kukumaka mpenza muntu ya kukonda mawa ti bulemfu​—yonso yina kaka sambu yandi landaka bupusi ya banduku ya mbi!​—2 Bansangu 24:17-22; 1 Korinto 15:33.

9. Inki mutindu mambu ya kukuminaka Yoashi ti bamfumu kemonisa buzoba ya kukonda bulemfu?

⁹ Ntangu bo yambulaka Yehowa, inki mutindu Yoashi ti bamfumu ya mbi yina kuvandaka banduku na yandi kusukaka? Basoda ya Siria, yina  “vandaka mingi ve,” kubedisaka Yuda mpi “bo fwaka bambuta yonso.” Basoda yina kupusaka ntotila na kingologolo na kupesa bo bima na yandi ti wolo mpi arza ya kisika ya santu. Ata Yoashi kugulukaka, yandi lembaka mpi yandi kumaka mbefo. Mwa ntangu fyoti na nima, bantu ya kisalu na yandi kuwakanaka sambu na kufwa yandi. (2 Bansangu 24:23-25; 2 Bantotila 12:17, 18) Mambu yai ya Yehowa kusongaka bana ya Izraele vandaka kibeni ya kyeleka: “Kana beno lemfuka ve na Mfumu Nzambi, kana beno landa ve mbote-mbote bansiku na yandi yai yonso . . . , bampasi yai ta bwila beno”!​—Kulonga 28:15.

Bulemfu Megulusa Sekretere Mosi

10, 11. (a) Sambu na nki yo ke mfunu nde beto yindula ndongisila yina Yehowa kupesaka Baruki? (b) Inki ndongisila Yehowa kupesaka Baruki?

¹⁰ Keti bantangu yankaka nge kelembaka nitu sambu bantu fyoti mpamba na kati ya bayina nge kekutanaka na bo na kisalu ya Bukristu ketulaka dikebi na nsangu ya mbote? Keti bantangu yankaka nge kelulaka bamvwama mpi mutindu ya luzingu na bo? Kana yo kele mutindu yina, yindula dyaka mbotembote Baruki, sekretere ya Yeremia, mpi ndongisila ya zola yina Yehowa kupesaka yandi.

¹¹ Baruki vandaka kusonika nsangu mosi ya mbikudulu ntangu Yehowa yantikaka kutula yandi dikebi. Sambu na inki? Sambu Baruki yantikaka kubokuta sambu na luzingu na yandi mpi kuwa nzala ya kima ya mbote mingi kuluta mukumba na yandi ya mfunu ya kusadila Nzambi. Ntangu Yehowa kumonaka bangindu ya Baruki, yandi pesaka yandi ndongisila mosi ya pwelele kansi ya zola, ya ketuba nde: “Nge ke sosa mambote ya mutindu ya nkaka [“bima ya nene,” NW]? Kusosa yo ve. Mono ke tinda bantu yonso bampasi, kansi nge, mono ta pesa nge nzila nge tina konso ndambu nge zola.”​—Yeremia 36:4; 45:5.

12. Sambu na nki beto fwete buya kusosa “bima ya nene” na ngidika ya bima yai ya beto kezinga?

¹² Keti nge lenda yindula susi ya ngolo yina Yehowa kuvandaka na yo na bangogo ya yandi songaka Baruki, muntu na yandi ya mbote, yina kusadilaka yandi na kwikama mpi na kikesa na lweka ya Yeremia. Kiteso mosi bubu yai, Yehowa kele na susi ya ngolo sambu na bantu yina kezola kulanda mambu yina bo keyindula nde yo meluta kitoko na ngidika ya bima yai. Yo kele kyese na kumona nde, bonso Baruki, bantu mingi ya mutindu yai mendimaka bandongisila ya bampangi ya kuyela na kimpeve mpi mebalulaka mabanza na bo. (Luka 15:4-7) Ya kyeleka, bika beto yonso kubakisa nde lufwa kevingila bayina kekudisosilaka “bima ya nene” na ngidika ya bima yai. Yo kele ve kaka nde bantu ya mutindu yai kekukaka ve kuzwa kyese ya kyeleka kansi kima ya kuluta mbi kele nde ntama mingi ve bo tafwa kumosi ti inza yai mpi ti bangindu na yo yonso ya kuzola kuvandaka ti bima mingi.​—Matayo 6:19, 20; 1 Yoane 2:15-17.

13. Inki dilongi ya kudikulumusa disolo ya Baruki kelonga beto?

¹³ Disolo ya Baruki kelonga beto mpi dilongi ya kudikulumusa. Zaba nde Yehowa yandi mosi ve muntu kulongisilaka Baruki, kansi yandi sadilaka Yeremia yina kuvandaka muntu ya kukonda kukuka, mpi ziku Baruki vandaka kuzaba mbote bifu na yandi. (Yeremia 45:1, 2) Kansi, Baruki kutulaka ve lulendo; yandi bakisaka na kudikulumusa yonso nde ndongisila yina mekatuka mpenza na Yehowa. (2 Bansangu 26:3, 4, 16; Bingana 18:12; 19:20) Yo yina kana beto ‘kezola kusala konso mambu yina ya mbi na ntwala nde beto bakisa yo’ mpi bo mepesa beto ndongisila ya mfunu yina mekatuka na Ndinga ya Nzambi, bika beto landa mbandu ya kuyela, ya luswasukusu ya kimpeve, mpi ya kudikulumusa ya Baruki.​—Galatia 6:1.

14. Sambu na nki yo ke mfunu nde beto lemfukila bantu yina ketwadisa beto?

¹⁴ Kikalulu na beto ya kudikulumusa ya mutindu yai kesadisaka bayina kelongisila beto. Baebreo 13:17 ketuba nde: “Beno lemfuka na bambuta  na beno ya Dibundu, beno wila bo mpi. Bo ke langidilaka moyo na beno, sambu bo fweti futa rapore na Nzambi sambu na kisalu na bo. Kana beno ke lemfukila bo, bo ta sala kisalu na bo na kiese; kana mpidina ve, bo ta sala kisalu na bo na mawa, ebuna mambu ya mutindu yina ta sadisa beno ve ata fioti.” Bankuluntu kesalaka bisambu mingi kibeni na Yehowa, bo kelombaka kikesa, mayele sambu na kulungisa kitini ya kisalu yai ya mpasi ya kutala mameme! Bika beto “zitisa bantu ya mutindu yina.”​—1 Korinto 16:18.

15. (a) Inki mutindu Yeremia kumonisaka ntima yina yandi vandaka kutudila Baruki? (b) Inki mutindu Baruki kubakaka mambote sambu na bulemfu na yandi ya kudikulumusa?

¹⁵ Yo kele pwelele nde Baruki kusobaka mabanza na yandi, sambu na nima Yeremia kupesaka yandi kisalu mosi ya kuluta mpasi, kukwenda na tempelo mpi kutanga nsangu ya kusambisa yina Yeremia kusongaka yandi na kusonika. Keti Baruki kulemfukaka? Ee, yandi “tangaka mukanda yina kaka mutindu [Yeremia] songaka yandi.” Ya kyeleka, nkutu yandi tangilaka bamfumu ya Yeruzalemi kaka nsangu yina mosi, yina kulombaka kuvanda kibeni na kikesa ya mingi. (Yeremia 36:1-6, 8, 14, 15) Yindula ntonda yina Baruki kuvandaka na yo ntangu yandi gulukaka sambu yandi zitisaka lukebisu ya Yehowa mpi yandi yambulaka kudisosila “bima ya nene” na ntangu bantu ya Babilone kufwaka mbanza na nima ya bamvula 18!​—Yeremia 39:1, 2, 11, 12; 43:6.

Bulemfu Kugulusaka Bantu na Ntangu ya Mvita

16. Inki mutindu Yehowa kumonisaka mawa sambu na Bayuda yina vandaka na Yeruzalemi ntangu bantu ya Babilone kwisaka kunwanisa bo na mvu 607 N.T.B.?

¹⁶ Mawa ya Nzambi sambu na bantu ya bulemfu kumonanaka dyaka pwelele ntangu Yeruzalemi kufwaka na 607 N.T.B. Na ntangu bitumba vandaka kusalama, Yehowa kuzabisaka Bayuda nde: “Beno wa, mono Mfumu Nzambi ke songa beno na kusola kana beno zola luzingu to lufwa. Konso muntu yina ta bikala na bwala yai, yandi ta fwa na bitumba to na nzala to na maladi. Kansi muntu yina ta basika, yandi kwenda kudipesa na bantu ya Babilonia yina ke nwanisa bwala sesepi yai, yandi ta fwa ve, yandi ta tinisa moyo na yandi.” (Yeremia 21:8, 9) Ata ndola ya bantu ya Yeruzalemi kuvandaka lufwa, Yehowa kumonisaka mawa sambu na bayina kulemfukilaka yandi, ata na ntangu yina ya mpasi mpi ya nsuka. b

17. (a) Na nki mitindu zole bulemfu ya Yeremia kumekamaka ntangu Yehowa kulombaka yandi na kuzabisa Bayuda yina bambeni kuzyungaka na “kwenda kudipesa na bantu ya Babilonia”? (b) Inki mutindu beto lenda baka mambote kana beto landa mbandu ya bulemfu ya kikesa ya Yeremia?

¹⁷ Ntembe kele ve nde, kusonga Bayuda na kudipesa na maboko ya mbeni kumekaka mpi bulemfu ya Yeremia. Kikuma ya ntete kuvandaka nde, yandi vandaka na zwa ya mingi sambu na zina ya Nzambi. Yandi zolaka ve nde bambeni kutuba nde biteki na bo ya kukonda luzingu megulusa bo kana ve bo zolaka kuvweza zina yina. (Yeremia 50:2, 11; Mawa 2:16) Dyaka, Yeremia kuzabaka nde ntangu yandi songaka bantu na kudipesa  na maboko ya bambeni, yandi vandaka kutula luzingu na yandi na kigonsa ya nene, sambu bamingi zolaka kutuba nde mambu ya yandi ketuba kele ya luvunu. Ata mpidina, yandi waka ve boma, kansi yandi zabisaka bansangu ya Nzambi na luzitu yonso. (Yeremia 38:4, 17, 18) Bonso Yeremia beto mpi kelongaka nsangu yina bantu mingi kezolaka ve. Yo kele kiteso mosi ti nsangu yina ya bantu kumengilaka Yezu. (Yezaya 53:3; Matayo 24:9) Yo yina, bika nde beto ‘tina ve bantu boma,’ kansi bonso Yeremia, bika beto lemfukila Yehowa na kikesa yonso, mpi beto tula ntima na beto yonso na yandi.​—Bingana 29:25.

Bulemfu na Ntangu Gogi Tanwanisa Bansadi ya Nzambi

18. Bansadi ya Yehowa takutana ti nki bampasi yina tameka bulemfu na bo?

¹⁸ Ntama mingi ve, Nzambi tafwa ngidika ya bima ya mbi ya Satana na ‘mpasi ya ngolo’ yina mebwaka ntete ve. (Matayo 24:21) Ntembe kele ve nde na ntwala mpi na ntangu yina, bantu ya Nzambi takutana na bampasi ya ngolo yina tameka lukwikilu mpi bulemfu na bo. Mu mbandu, Biblia kesonga beto nde Satana, na kiyeka na yandi ya ‘Gogi, mfumu ya nsi ya Magogi,’ tanwanisa kibeni bansadi ya Yehowa, yandi tavukisa bangolo yonso yina Biblia kebinga nde “ndonga ya basoda ya ngolo . . . , bonso dituti ke fikaka ntoto.” (Ezekiele 38:2, 14-16) Bantu ya Yehowa mingi mpi ya kukonda binwaninu tasosa kubumbana na nsi ya “mapapu” ya Yehowa, yina yandi kekangulaka sambu na kufika bantu ya bulemfu.

19, 20. (a) Sambu na nki bulemfu vandaka mfunu kibeni sambu na bana ya Izraele ntangu bo vandaka na Nzadi Mungwa ya Mbwaki? (b) Inki mutindu kuyindula disolo ya Nzadi Mungwa ya Mbwaki na nzila ya kisambu kenatilaka beto mambote bubu yai?

¹⁹ Dyambu yai keyibusa beto Kubasika ya Izraele na Ezipte. Na nima ya kunyokula Ezipte ti bandola kumi ya mpasi, Yehowa kunataka ve bantu na yandi na nzila ya nkufi ya Ntoto ya Lusilu, kansi yandi nataka bo na Nzadi Mungwa ya Mbwaki, kisika bambeni zolaka kukangimisa bo kukonda mpasi sambu na kunwanisa bo. Na ngindu ya basoda, yo vandaka kumonika bonso bo landaka nzila mosi ya mbi. Kana nge vandaka pana, keti nge zolaka kuzitisa ndinga ya Yehowa yina Moize kutubaka mpi kukwenda na nzila yina vandaka kunata na Nzadi Mungwa ya Mbwaki ti kivuvu ya ngolo, ata nge zabaka nde nzila ya Ntoto ya Lusilu mebikala na ndambu yankaka?​—Kubasika 14:1-4.

²⁰ Ntangu beto ketanga na Kubasika kapu 14, beto kemona nki mutindu Yehowa kugulusaka bantu na yandi mutindu yandi monisaka ngolo na yandi na mutindu mosi ya nene. Masolo ya mutindu yai lenda pesa mpenza lukwikilu na beto ngolo ntangu beto kebaka ntangu ya kulonguka mpi ya kuyindulula yo! (2 Piere 2:9) Ebuna, lukwikilu ya ngolo kepesaka beto kikesa ya kulemfukila Yehowa, ata na ntangu mambu ya yandi kelomba beto kemonana bonso nde yo kewakana ve ti mayele ya bantu. (Bingana 3:5, 6) Yo yina, kudiyula nge mosi nde, ‘Keti mu kesala ngolo na kutunga lukwikilu na mono na nsadisa ya kulonguka ya mbote ya Biblia, ya kisambu, mpi ya kuyindulula, ti kuvukana mbala na mbala ti bantu ya Nzambi?’​—Baebreo 10:24, 25; 12:1-3.

Bulemfu Kepesaka Kivuvu

21. Inki balusakumunu, bantu yina kelemfukilaka Yehowa tabaka bubu yai mpi na bilumbu kekwisa?

²¹ Ata bubu yai, bantu yina kelemfukila Yehowa kemonaka dezia kulungana ya Bingana 1:33, yina ketuba nde: “Muntu yina kewilaka mono,  yandi ta vanda mbote, yandi ta zinga na ngemba, boma ve.” Yo tavanda kyese kibeni ntangu bangogo yai talungana na kilumbu ya Yehowa ya kuvutula mbela yina kekwisa! Nkutu, Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Ntangu mambu yina ta yantika kubwa, beno vanda ya kusungama, beno nangula ntu na beno, sambu ntangu ya Nzambi ta gulusa beno ta vanda me kuma penepene.” (Luka 21:28) Yo kele pwelele nde, kaka bantu yina kezitisaka Nzambi tandima na kuwa bangogo yai.​—Matayo 7:21.

22. (a) Sambu na nki bantu ya Yehowa kele ti kikuma ya kutudila ntima? (b) Inki mambu beto tatubila na disolo yina kelanda?

²² Kikuma yankaka ya kutudila ntima kele nde “Mfumu Nzambi ke salaka kima ve kana yandi me songa ngindu na yandi ntete ve na bantu na yandi baprofete.” (Amosi 3:7) Bubu yai, Yehowa kepesaka dyaka ve mpeve na yandi na baprofete bonso na ntangu ya ntama; kansi, yandi mepesaka kimvuka mosi ya mpika ya kwikama kisalu ya kupesa madya ya kimpeve na nzo na yandi. (Matayo 24:45-47, NW) Dyaka, yo kele mfunu kibeni nde beto kelemfukila “mpika” yango! Mutindu disolo yina kelanda tamonisa yo, bulemfu ya mutindu yai kemonisaka mpi mutindu ya beto ketadilaka Yezu, yina kele mfumu ya “mpika” Yango. Yandi Muntu “keyalaka bantu yonso.”​—Kuyantika 49:10.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mbuma kukonda bulemfu yina bantu ya Izraele vandaka kumonisa mbala na mbala kubutaka?

• Inki bupusi banduku kuvandaka na yo na zulu ya Ntotila Yoashi, na luyantiku mpi na nsuka ya luzingu na yandi?

• Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Baruki?

• Sambu na nki bantu ya bulemfu ya Yehowa kele ve ti kikuma ya kuwa boma na mpila nsuka ya ngidika ya bima ya ntangu yai mekuma penepene?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Na nsadisa ya lutwadisu ya Yoyada, toko Yoashi vandaka kulemfukila Yehowa

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Banduku ya mbi kupusaka Yoashi na kufwa profete ya Nzambi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Keti nge zolaka kulemfukila Yehowa mpi kuta kimbangi ya ngolo na yandi ya kugulusa ya kuluta nene?