Longa Sambu na Kukumisa Bantu Balongoki

“Ntangu Prisila ti Akilasi waka [Apolo], bo nataka yandi na nzo na bo, ebuna bo songaka yandi nzila ya Nzambi diaka mbote-mbote.”​—BISALU 18:26.

1. Ata yandi vandaka “kudipesa mpenza,” inki kima Apolo kuvandaka ti yo mfumu?

 BANKWELANI zole ya Bakristu yina kuzingaka na mvu-nkama ya ntete, Prisila ti Akilasi, kumonaka Apolo kesala diskure na sinagoga mosi na Efezo. Apolo kubendaka dikebi ya bawi na yandi sambu yandi vandaka kuzaba kutuba mpenza mpi yandi vandaka ti ngolo ya kundimisa bantu. Yandi vandaka “kudipesa mpenza,” mpi “kulonga mbote-mbote mambu yina me tadila Yesu.” Kansi, yo monanaka pwelele nde Apolo “zabaka kaka mbotika yina ya Yoane vandaka kubotika bantu.” Mambu ya metala Kristu yina Apolo kulongaka kuvandaka ya kyeleka, kansi yo vandaka fyoti. Dyambu ya mpasi kuvandaka nde yandi vandaka kuzaba ve mambu mingi ya metala Kristu. Yo vandaka mfunu nde Apolo kuyedisa nzayilu na yandi na yina metala mukumba ya Yezu Kristu kele na yo na kulungana ya lukanu ya Yehowa.​—Bisalu 18:24-26.

2. Inki kisalu ya mpasi Prisila ti Akilasi kundimaka na kusala?

² Na ntima mosi, Prisila ti Akilasi kudipesaka sambu na kusadisa Apolo na kukuma muntu yina lendaka kukuka kusala “mambu yonso” ya Kristu songaka Bakristu na kusala. (Matayo 28:19, 20) Disolo yango ketuba nde bo nataka Apolo “na nzo na bo, ebuna bo songaka yandi nzila ya Nzambi diaka mbote-mbote.” Kansi, Apolo kuvandaka ti mambu yina lendaka kunata Bakristu mingi na kubuya kulonga yandi. Inki mambu yango? Mpi nki dilongi beto lenda baka na bikesa yina Prisila ti Akilasi kusalaka sambu na kutendudila Apolo Masonuku? Inki mutindu kutadila disolo yai ya kyeleka lenda sadisa beto na kusala kikesa sambu na kuyantika kulonguka Biblia ti bantu?

Tula Dikebi na Bampusa ya Bantu

3. Sambu na nki luzingu ya Apolo kukangisaka ve Prisila ti Akilasi nzila na kulonga yandi?

³ Apolo kubutukaka na dikanda ya Bayuda. Yo fwete vanda nde yandi yelaka na bwala Alesandria. Na ntangu yina, Alesandria kuvandaka ntu-mbanza ya Ezipte mpi kisika yina kuvandaka banzo-nkanda ya nene ya kuzabanaka sambu na mikanda na yo ya mingi. Bayuda ti bantu ya kulonguka kuvandaka mingi na bwala yina. Nkutu, mbalula ya Kigreki ya Masonuku ya Kiebreo, yina bo kebingaka nde la Septante, kubasikaka kuna. Mpila ya kuyituka kele ve na kuwa nde Apolo ‘kuzabaka Mukanda ya Nzambi mbote-mbote’! Akilasi ti Prisila vandaka kusala batenta. Keti kuzaba kutuba ya Apolo kupusaka bo na kuyindula nde bo takuka ve na kusadisa yandi? Ve. Zola kusadisaka bo na kutadila muntu, bampusa na yandi mpi mutindu yina bo lendaka kusadisa yandi.

4. Inki kisika mpi nki mutindu Apolo kubakaka lusadisu ya yandi vandaka na yo mfunu?

⁴ Apolo kuvandaka ti mfunu nde bo longa yandi, ata yandi zabaka kutuba mpenza. Lusadisu ya yandi vandaka na yo mfunu, yandi lendaka kubaka yo ve na konso iniversite yina, kansi yandi bakaka yo na bampangi yina kuvandaka na kati ya dibundu ya Bukristu. Apolo kuvandaka ya kuyilama na kubaka mambote ya malongi ya mfunu yina zolaka kusadisa yandi na kubakisa dyaka mbotembote bangidika ya Nzambi mebakaka sambu na kugulusa bantu. Prisila ti Akilasi “nataka yandi na nzo na bo, ebuna bo songaka yandi nzila ya Nzambi diaka mbote-mbote.”

5. Inki nge lenda tuba na yina metala kimpeve ya Prisila ti Akilasi?

⁵ Prisila ti Akilasi kuvandaka ti kimpeve mpi lukwikilu ya ngolo. Yo fwete vanda mpenza nde, bo vandaka konso ntangu ‘ya kuyilama na kupesa mvutu na bantu yina vandaka kuyula bo sambu na kuzaba nki mutindu bo vandaka kutula ntima na Nzambi,’ ata bantu yango kuvandaka bamvwama, bansukami, bantu ya kulonguka, to bampika. (1 Piere 3:15) Akilasi ti nkento na yandi vandaka ya kukuka na ‘kuzabisa ndinga ya Nzambi mbotembote.’ (2 Timoteo 2:15) Ntembe kele ve nde bo vandaka kikesa mpenza na kulonguka  Masonuku. Malongi ya kukatukaka na ‘ndinga ya Nzambi yina kele ya moyo, mpi ya ngolo,’ yina kesimbaka ntima, kusimbaka mpenza ntima ya Apolo.​—Baebreo 4:12, NW.

6. Inki mutindu beto mezaba nde Apolo kusepelaka na lusadisu ya yandi zwaka?

⁶ Apolo kusepelaka na mbandu ya balongi na yandi mpi yandi kumaka nkutu ti mayele mingi ya kukumisa bantu balongoki. Yandi sadilaka mbotembote mpenza nzayilu na yandi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote, mingimingi na kati ya Bayuda. Apolo kusalaka kisalu mosi ya mfunu kibeni sambu na kundimisa Bayuda malongi ya metala Kristu. Sambu yandi vandaka ‘ngolo na kulonga Masonuku,’ yandi kukaka kumonisa bo nde baprofete yonso ya ntama vandaka kuvingila kukwisa ya Kristu. (Bisalu 18:​24, Luwawanu Yampa) Disolo keyika na nima nde Apolo kukwendaka na Akaya, kisika “yandi sadisaka mingi bantu yina kumaka bakristo sambu na kuzola ya Nzambi ke zolaka bo. Yandi vandaka kusonga Bayuda mbote-mbote na meso ya bantu yonso nde bo ke vilaka, yandi mpi songaka bo na Mukanda ya Nzambi nde ya kieleka Yesu kele Mesia.”​—Bisalu 18:27, 28.

Longuka na Mbandu ya Balongi Yankaka

7. Inki kusalaka nde Akilasi ti Prisila kukuma balongi ya mbote?

⁷ Inki kusalaka nde Akilasi ti Prisila kukuma balongi ya mbote ya Ndinga ya Nzambi? Bo vandaka kikesa na kulonguka na bo mosi mpi na kukwenda na balukutakanu. Katula mambu yina, yo fwete vanda nde kinduku na bo ya ngolo ti ntumwa Polo kusadisaka bo mingi kibeni. Polo kuzingaka bangonda 18 na nzo ya Prisila ti Akilasi na Korinto. Bo vandaka kusala mpi kuyidika batenta kumosi. (Bisalu 18:2, 3) Yindula ntete, yo fwete vanda nde bo vandaka kuta masolo ya Masonuku na mudindu. Ya kyeleka, kinduku na bo ti Polo kukumisaka kimpeve na bo ngolo kibeni! Bingana 13:20 ketuba nde: “Kana nge landa bantu ya mayele, nge ta kuma mpi mayele.” Kinduku ya mbote ya bo salaka kuvandaka ti bupusi ya mbote na bikalulu na bo ya kimpeve.​—1 Korinto 15:33.

8. Inki Prisila ti Akilasi kulongukaka na ntangu bo vandaka kumona mutindu Polo kesala kisalu na yandi?

⁸ Ntangu Prisila ti Akilasi vandaka kutala mutindu Polo vandaka kusamuna Kimfumu, bo bakisaka nde yandi vandaka longi mosi ya mbote. Disolo yina kele na mukanda ya Bisalu ketuba nde Polo “vandaka kutuba na nzo ya bisambu ya Bayuda [na Korinto]. Yandi vandaka kusosa mpila nde Bayuda ti bantu yina kele Bayuda ve, bo kukuma bakristo.” Na nima, ntangu Silasi ti Timoteo kwisaka kukuta yandi, Polo “kudipesaka mvimba na kisalu ya [ndinga]. Yandi vandaka kusonga na Bayuda nde Mesia kele Yesu.” Ntangu bantu ya nzo ya bisambu kumonisaka ve dikebi mingi, Prisila ti Akilasi kumonaka nde Polo kwendaka kusamuna na kisika yankaka ya bantu kuyambaka yandi mbote, na nzo mosi yina kuvandaka penepene ti nzo ya bisambu. Na nzo yango Polo kusadisaka Krispusi, yina kuvandaka “prezida ya nzo ya bisambu,” na kukuma longoki. Ntembe kele ve nde, Prisila ti Akilasi kumonaka nde bantu ya teritware yina kusobaka mpenza mabanza na bo mpi mbuma ya mbote kubutukaka na ntangu Krispusi kukumaka longoki. Disolo ketuba nde: “Krispusi, ti  bantu yonso ya nzo na yandi, bo tulaka ntima na Mfumu Yesu. Bantu mingi ya Korinto, ntangu bo waka mambu ya Paulo, bo mpi tulaka ntima, ebuna bo bakaka mbotika.”​—Bisalu 18:4-8.

9. Mbandu ya Polo kupusaka Prisila ti Akilasi na kusala inki?

⁹ Bansamuni yankaka ya Kimfumu, bonso Prisila ti Akilasi, kulandaka mbandu ya Polo na kisalu ya bilanga. Ntumwa Polo kulongisilaka Bakristu yankaka nde: “Beno baka mbandu na mono, mutindu mono mpi ke bakaka mbandu na Kristo.” (1 Korinto 11:1) Prisila ti Akilasi kulandaka mbandu ya Polo, yo yina, bo sadisaka Apolo na kubakisa malongi ya Bukristu mbotembote. Na nima, Apolo mpi kusadisaka bantu yankaka. Ntembe kele ve nde, Prisila ti Akilasi kupesaka maboko na kisalu ya kukumisa bantu balongoki na Roma, na Korinto, mpi na Efezo.​—Bisalu 18:1, 2, 18, 19; Roma 16:3-5.

10. Inki mambu nge melonguka na Bisalu kapu 18 yina tasadisa nge na kisalu ya kukumisa bantu balongoki?

¹⁰ Inki mambu beto lenda longuka na Bisalu kapu 18 ya beto mekatuka kutadila? Kaka mutindu Akilasi ti Prisila kulongukaka mambu mingi na Polo, beto mpi lenda kuma ti mayele mingi ya kukitula bantu balongoki kana beto kelanda mbandu ya balongi ya mbote ya Ndinga ya Nzambi. Beto lenda vukana ti bayina ‘kekudipesaka mvimba na kisalu ya ndinga’ mpi bayina ke na “kuta kimbangi na mudindu” na bantu yankaka. (Bisalu 18:5, Kingdom Interlinear Translation) Beto lenda tala mutindu bo kesadila mayele ya kundimisa ti ya kulonga sambu na kusimba bantima ya bantu. Mayele ya mutindu yai lenda sadisa beto na kukumisa bantu balongoki. Kana beto kelonguka Biblia ti muntu, beto lenda lomba yandi na kubinga bantu yankaka ya fami na yandi to bayina kezingaka penepene ti yandi sambu bo kwisa kulonguka ti beto. To beto lenda lomba yandi na kusonga beto bantu yankaka yina beto lenda longuka ti bo Biblia.​—Bisalu 18:6-8.

Sosaka Mabaku ya Kukumisa Bantu Balongoki

11. Na nki bisika beto lenda zwa balongoki ya mpa?

¹¹ Polo ti bampangi na yandi Bakristu vandaka kusosa kukumisa bantu balongoki ntangu bo vandaka kusamuna nzo na nzo, na bazandu, mpi na ntangu bo vandaka kusala banzyetolo. Ya kyeleka, bo vandaka kusamuna bisika yonso. Nge muntu kele nsadi ya kikesa ya Kimfumu yina kesosa kukumisa bantu balongoki, keti nge lenda kudipesa na kusala mitindu mingi na kisalu na nge ya bilanga? Keti nge lenda sadila mbote baokazio mingi sambu na kusosa bantu yina mefwana na mpila nde nge longa bo? Inki mwa mitindu bansamuni yankaka ya nsangu ya mbote mesadilaka sambu na kuzwa balongoki? Bika beto tadila ntete kisalu ya kuta kimbangi na nsadisa ya telefone.

12-14. Sambu na kumonisa mambote ya kuta kimbangi na telefone, ta eksperiansi mosi ya nge mosi mekutanaka na yo to yina kele na baparagrafe yai.

¹² Ntangu yandi vandaka kuta kimbangi nzo na nzo na Brésil, Mukristu mosi ya nkento yina beto tabinga Maria kupesaka trakiti na mwana-nkento mosi yina vandaka kubasika na nzo mosi ya etaze. Ntangu yandi sadilaka titre ya trakiti sambu na kukotisa disolo, Maria kuyulaka nde: “Keti nge kezola kuzaba mambu mingi yina kele na Biblia?” Mwana-nkento yango kuvutulaka nde: “Mono zolaka kundima. Kansi dyambu ya mpasi kele nde mono kele longi, mpi kisalu ya kulonga kebakaka mono ntangu yonso.” Maria kutendulaka nde bo lendaka kusolula masolo ya Biblia na telefone. Mwana-nkento yango kupesaka Maria nimero na yandi ya telefone, ebuna kaka na nkokila yina, Maria yantikaka kulonguka ti yandi na telefone na nsadisa ya kamukanda Inki Nzambi Kelombaka na Beto? a

¹³ Ntangu yandi vandaka kusolula ti bakala mosi na telefone sambu na kuta kimbangi, ministre mosi ya ntangu yonso, na Ethiopie kuwaka boma sambu na makelele yina vandaka kuwakana na telefone na kisika bakala yango kuvandaka. Bakala yina kulombaka mpangi-nkento na kubinga na nima. Ntangu yandi bingaka, bakala yango  kulombaka ndolula mpi yandi tubaka nde yandi ti nkento na yandi bo vandaka kuswana ngolo kibeni na lere mpangi-nkento kubingaka na mbala ya ntete. Mpangi-nkento kusadilaka dyambu ya bakala yina kutubaka sambu na kupesa lutwadisu ya mayele ya Biblia kepesaka na yina metala kumanisa mavwanga na kati ya dibuta. Mpangi-nkento kutubilaka yandi nde mukanda mosi ya Bambangi ya Yehowa mebasisaka, Kinsweki ya Kyese ya Dibuta, mesadisaka mabuta mingi. Mwa bilumbu na nima ya kupesa bakala yina mukanda, mpangi-nkento kubingaka dyaka bakala yango na telefone. Bakala yango kutubaka nde: “Mukanda yai megulusa makwela na mono!” Nkutu, yandi salaka lukutakanu ti bantu ya dibuta na yandi sambu na kuzabisa bo mambu ya mfunu ya yandi tangaka na mukanda yina. Bakala yango yantikaka kulonguka Biblia, mpi na mbala mosi yandi yantikaka kukwenda mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu.

¹⁴ Nsamuni mosi ya Kimfumu na Danemark yina yantikaka kulonguka Biblia ti muntu mosi ntangu yandi vandaka kuta kimbangi na telefone ketuba nde: “Nkengi na kisalu kusyamisaka munu na kutaka kimbangi na telefone. Na luyantiku, mu vandaka ti badute mpi mu tubaka nde: ‘Mu kezolaka yo ve.’ Kansi kilumbu mosi mu bakaka kikesa mpi mu bingaka muntu ya ntete. Sonja kuyambaka telefone, mpi na nima ya mwa masolo, yandi ndimaka na kubaka mukanda mosi ya ketendulaka Biblia. Kilumbu mosi na nkokila, beto tubilaka disolo mosi ya metala lugangu, ebuna yandi monisaka mpusa ya kutanga mukanda La vie : comment est-elle apparue ? Évolution ou création ?  b Mu tubaka nde yo tavanda mbote kana beto kutana sambu na kutadila disolo yango. Yandi ndimaka. Sonja vandaka ya kuyilama na kulonguka na ntangu mono kumaka, mpi banda kilumbu yina beto kumaka kulonguka konso mposo.” Mpangi na beto ya nkento kesukisa nde: “Banda bamvula mingi, mu kesalaka bisambu sambu na kulomba nde mu zwa muntu mosi ya mu talongukaka Biblia ti yandi, kansi mu vandaka kutula kivuvu ve nde mu tazwa muntu ya kulonguka ti yandi na nsadisa ya telefone.”

15, 16. Inki baeksperiansi nge lenda ta sambu na kumonisa mambote ya kuvanda ya kuyilama na kusosa mabaku mingi ya kuyantika kulonguka Biblia ti bantu?

¹⁵ Bansamuni mingi ke na kubaka mambote sambu bo kesadila bangindu ya kemonisaka mutindu ya kuta kimbangi na konso kisika yina bantu kele. Mukristu mosi ya nkento na États-Unis kutedimisaka vwatire na yandi na parkingi mosi penepene ti kaminio mosi ya ketekaka bima na kisika yina bo ketedimisaka bakaminio. Ntangu nkento yina kuvandaka na kaminio ya bo ketekaka bima kumonaka yandi, mpangi-nkento yantikaka kutendudila yandi mfunu ya kisalu na beto ya kulonga Biblia. Nkento yina kuwidikilaka, yandi basikaka na kaminio yango, mpi yandi pusanaka penepene ti vwatire ya mpangi-nkento. Yandi tubaka nde: “Mu mesepela mpenza na mpila nge metedimisa vwatire na nge sambu na kusolula ti munu. Bamvula mingi meluta banda mu kebakaka dyaka ve ata mukanda na beno mosi yina ketendulaka Biblia. Nkutu, mu kezola kulonguka dyaka Biblia. Keti nge talonguka ti munu?” Ya kyeleka, mpangi na beto ya nkento kusosaka dibaku ya mbote sambu na kusamuna nsangu ya mbote.

 ¹⁶ Ntangu mpangi mosi ya nkento na États-Unis kwendaka kuvizite nzo mosi ya bo kesansaka minunu, yandi kutanaka ti eksperiansi yai: Yandi solulaka ti mfumu mosi ya ketalaka bisalu yankaka ya kesalamaka na nzo yina mpi yandi zabisaka mfumu yango nde yandi kezola kupesa lusadisu ya kimpeve na minunu yina. Mpangi na beto ya nkento kuyikaka nde yandi tasepila na kulonguka Biblia ya ofele konso mposo ti bantu yonso yina tazola kulonguka. Mfumu yango kupesaka yandi nswa ya kukota na bashambre yonso. Ntama mingi ve, yandi kumaka kulonguka Biblia mbala tatu konso mposo ti bantu 26 ya nzo yina, mpi mosi na kati na bo kekwendaka mbala na mbala na balukutakanu na beto.

17. Inki metode kevandaka mbala mingi mbote sambu na kuyantika kulonguka Biblia ti bantu?

¹⁷ Bansamuni mingi ya Kimfumu memonaka nde kulomba muntu mbala mosi na kulonguka Biblia ti yandi kebutaka bambuma ya mbote. Kilumbu mosi na suka, dibundu mosi ya bansamuni 105 kusalaka mpenza kikesa sambu na kulomba na konso muntu yina bo vandaka kukutana ti yandi nde bo kezola kulonguka Biblia ti yandi. Bansamuni 86 kubasikaka na kisalu ya bilanga, mpi na nima ya kusamuna bangunga zole, bo yantikaka kulonguka Biblia ti bantu 15.

Landa na Kusosa Bantu Yina Mefwana

18, 19. Inki ntuma ya mfunu Yezu kupesaka beto fwete vila ve, mpi nki lukanu beto fwete baka sambu na kulungisa yo?

¹⁸ Sambu nge kele nsamuni ya Kimfumu, nge lenda zola kusadila bangindu yina kele na disolo yai. Na kutuba ya mbote, yo tavanda mayele na kutadila bikalulu ya kisika yina nge kezinga na ntangu nge kesosa kupona bametode ya kuta kimbangi yina nge lenda sadila. Kuluta dyaka, bika nde beto vila ve ntuma ya Yezu kupesaka nde beto sosa bantu yina mefwana mpi beto sadisa bo na kukuma balongoki.​—Matayo 10:11; 28:19.

¹⁹ Sambu na kulungisa kisalu yai, bika nde beto ‘zabisa ndinga ya kyeleka mbotembote.’ Beto lenda sala yo na nsadisa ya mayele ya kundimisa yina kekatukaka mpenza na Masonuku. Kana beto kesala mutindu yina, yo tasadisa beto na kusimba ntima ya bantu yina kendima mpi yo tapusa bo na kubaka lukanu. Na ntangu beto ketula ntima na Yehowa na bisambu, beto lenda pesa maboko na kusadisa bantu na kukuma balongoki ya Yezu Kristu. Ya kyeleka kisalu yai kepesaka balusakumunu mingi! Yo yina, bika nde beto ‘tula ngolo na kumonika bantu ya mbote na meso ya Nzambi,’ bantu yina kepesaka Yehowa lukumu ntangu yonso na kusamunaka Kimfumu na kikesa, mpi bayina kelongaka ti lukanu ya kukumisa bantu balongoki.​—2 Timoteo 2:15.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Sambu na nki Apolo kuvandaka na mfunu nde bo songa yandi nzila ya Nzambi dyaka mbotembote?

• Na nki mitindu Prisila ti Akilasi kulongukaka na mbandu ya ntumwa Polo?

• Inki mambu nge melonguka na Bisalu kapu 18 na yina metala kisalu ya kukumisa bantu balongoki?

• Inki mutindu nge lenda sosa mabaku ya kukumisa bantu balongoki?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Prisila ti Akilasi ‘kusongaka Apolo nzila ya Nzambi dyaka mbotembote’

[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]

Apolo kumaka ti mayele mingi ya kukumisa bantu balongoki

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Polo kusamunaka na bisika yonso ya yandi vandaka kukwenda