Bika Beto Yonso Kuzabisa Lukumu ya Yehowa
Bika Beto Yonso Kuzabisa Lukumu ya Yehowa
‘Beno kumisa kimfumu ti ngolo ya Yehowa! Beno pesa zina ya Yehowa lukumu.’—NKUNGA 96:7, 8.
1, 2. Inki bima kepesa Yehowa lukumu, mpi bo kelomba banani na kuvukana?
DAVIDI, mwana ya Yese, kuyelaka bonso ngungudi penepene ya Betelemi. Yo fwete vanda mpenza nde mbala mingi yandi vandaka kutala mutindu zulu mekwendaka mpi mutindu yo kevandaka ya kufuluka ti bambwetete na mpimpa na ntangu yandi vandaka kutanina mameme ya tata na yandi na banseke yina kuvandaka na kingenga! Ntembe kele ve nde, yandi vandaka kuyibuka mambu ya nene yina yandi monaka ntangu yandi sonikaka mpi yimbaka na ngolo ya mpeve santu ya Nzambi bangogo ya kitoko ya kele na Nkunga 19: “Zulu ke songaka mbote-mbote lukumu ya Nzambi, bima yonso kele na zulu ke songa nki yandi salaka. Kansi nsangu na yo ke wakanaka na nsi-ntoto ya mvimba, yo ke kuma tii na nsuka ya ntoto.”—Nkunga 19:2, 5.
2 Konso kilumbu mpi konso mpimpa, zulu ya Yehowa mesalaka mpi ya kepesaka boma kezabisaka lukumu na yandi kukonda ndinga, kukonda bangogo, mpi kukonda makelele. Lugangu keyambulaka ve na kuzabisa lukumu ya Nzambi, mpi yo kenataka muntu yina ketala bima yai ya ketubaka ve ya kemonanaka na “ntoto ya mvimba” sambu bantu yina kezinga na ntoto kumona yo mpi kubakisa nde yandi kele kima ya mpamba. Ata mpidina, kimbangi yai ya kukonda ndinga ya lugangu melunga ve. Bo kesyamisa bantu ya kwikama na kuvukana sambu na kuzabisa lukumu ya Nzambi na ndinga ya ngolo. Muyimbi-bankunga mosi yina zina na yandi mezabana ve kutubaka bangogo yai ya kupemama na bansambidi ya kwikama: ‘Beno kwisa, beno kumisa kimfumu ti ngolo ya Yehowa! Beno pesa zina ya Yehowa lukumu.’ (Nkunga 96:7, 8) Bantu yina kele ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa kele na kyese na kulemfuka na bangogo yai. Kansi, inki yo kelomba sambu na kupesa Nzambi lukumu?
3. Sambu na nki bantu kepesaka Nzambi lukumu?
3 Kupesa Nzambi lukumu kelombaka mambu mingi kuluta bangogo ya mpamba. Bantu ya Izraele ya ntangu ya Yezaya vandaka kupesa Nzambi lukumu na munoko mpamba, kansi mingi kuvandaka ve masonga. Na nzila ya Yezaya, Yehowa kutubaka nde: “Bantu yai ke sambaka ti kuzitisa mono kaka na munoko, ntima na bo kele ntama.” (Yezaya 29:13) Bangogo ya kukumisa yina bantu ya mutindu yai vandaka kutuba kuvandaka ve na mfunu ata fyoti. Sambu yo vanda na mfunu, yo fwete katuka na ntima yina mefuluka na zola ya Yehowa mpi kundima na masonga yonso nde yandi mosi mpamba mefwana na kubaka lukumu. Yehowa mpamba muntu kele Ngangi. Yandi kele Nkwa-Ngolo Yonso, yandi mpamba kele Muntu ya lunungu, yandi kele mpenza zola. Yandi kele nto ya luguluku na beto mpi Mfumu ya mefwana yina bantu yonso ya kezinga na zulu mpi na ntoto fwete lemfukila. (Kusonga 4:11; 19:1) Kana beto kendima mpenza mambu yai, bika beto pesa yandi lukumu na ntima na beto ya mvimba.
4. Inki bantuma Yezu kupesaka na yina metala mutindu ya kukumisa Nzambi, mpi nki mutindu beto lenda lungisa yo?
4 Yezu Kristu kusongaka beto mutindu ya kupesa Nzambi lukumu. Yandi tubaka nde: “Lukumu ya Tata ke monikaka mutindu yai: Kana beno buta bambuma mingi, mpidina ke songa nde beno kele balonguki na mono.” (Yoane 15:8) Inki mutindu beto kebutaka bambuma mingi? Ntetentete, ntangu beto kezabisaka ‘nsangu ya mbote ya kimfumu’ na ntima ya mvimba na mpila nde beto kevukanaka na bigangwa yonso sambu na ‘kusonga’ “bikalulu [ya Nzambi] yina kemonanaka ve.” (NW) (Matayo 24:14; Roma 1:20) Kuluta dyaka, kusala mutindu yina kesadisaka beto yonso na kukumisa bantu yankaka balongoki ya mpa yina kevukisa bandinga na bo sambu na kukumisa Yehowa Nzambi, na mbala mosi to ve. Ya zole, beto keyedisaka mbuma yina mpeve santu kebutaka na beto mpi kesalaka ngolo na kulanda bikalulu ya kuluta nene ya Yehowa Nzambi. (Galatia 5:22, 23; Efezo 5:1; Kolosai 3:10) Yo kesalaka nde bikalulu na beto ya konso kilumbu kukumisa Nzambi.
“Na Nsi-ntoto ya Mvimba”
5. Tendula mutindu Polo kutubilaka mingi mukumba yina Bakristu kele na yo ya kukumisa Nzambi na kuzabisaka lukwikilu na bo na bantu yankaka.
5 Na mukanda na yandi na bantu ya Roma, Polo kutubilaka mingi mukumba yina Bakristu kele na yo ya kukumisa Nzambi na kuzabisaka lukwikilu na bo na bantu yankaka. Nsangu ya kuluta mfunu ya mukanda ya Roma kele nde kaka bantu yina kekwikilaka na Yezu Kristu lenda guluka. Na kapu ya 10 ya mukanda na yandi, Polo kumonisaka nde Bayuda ya ntangu na yandi vandaka kusosa kaka kumonana bantu ya mbote na mpila bo vandaka kuzitisa Nsiku ya Moize, ata ‘Kristo kusukisaka Nsiku ya Moize.’ Yo yina, Polo ketuba nde: “Kana nge ke ndimaka na munoko na nge na meso ya bantu yonso nde: ‘Yesu kele Mfumu’ ti kana nge ke kwikilaka na kati ya ntima na nge nde Nzambi tedimisaka yandi na lufwa, nge ta guluka.” Banda ntangu yina tii bubu, “diswaswanu [kevandaka] ve na kati ya Bayuda ti bayina kele Bayuda ve. Bo yonso ke na Mfumu mosi, Mfumu yina ke pesaka makabu na yandi mingi na bantu yina ke sambaka yandi. Mutindu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi nde: ‘Konso muntu yina ta samba [na zina ya Yehowa, NW], yandi ta guluka.’”—Roma 10:4, 9-13.
6. Inki mutindu Polo kusadilaka Nkunga 19:5?
6 Na nima Polo keyufula nde: “Nki mutindu bantu lenda samba Mfumu, kana bo me tulaka yandi ntete ntima ve? Nki mutindu bo lenda tula yandi ntima, kana bo me waka ntete ve nsangu yina, kana muntu me longaka bo yo ntete ve? Ebuna nki mutindu bo lenda wa nsangu yina, kana muntu me longaka bo yo ntete ve?” (Roma 10:14) Sambu na bantu ya Izraele Polo ketuba nde: “Bo yonso ve ndimaka Nsangu ya Mbote.” Sambu na nki bantu ya Izraele kulemfukaka ve? Sambu bo vandaka ve na lukwikilu, kansi yo ketendula ve nde bo kondaka okazio ya kusala yo. Polo kemonisa yo na mutindu yandi kevutukila bangogo ya Nkunga 19:5 mpi yandi kewakanisa yo ti kisalu ya Bukristu ya kusamuna na kisika ya kuwakanisa yo ti kimbangi ya kukonda ndinga ya lugangu. Yandi ketuba nde: “Ndinga na bo wakanaka na nsi-ntoto ya mvimba. Malongi na bo kumaka tii na nsuka ya ntoto.” (Roma 10:16, 18) Ee, kaka mutindu bigangwa ya kukonda luzingu kekumisaka Yehowa, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusamunaka nsangu ya mbote ya luguluku na bisika yonso na mpila nde bo kumisaka Nzambi na “nsi-ntoto ya mvimba.” Na mukanda ya yandi sonikilaka bantu ya Kolosai, Polo kutendulaka mpi mutindu nsangu ya mbote kumwanganaka. Yandi tubaka nde bo zabisaka nsangu ya mbote na “bigangwa yonso yina kele na nsi ya zulu.”—Kolosai 1:23, NW.
Bambangi ya Kikesa
7. Na kutadila bangogo ya Yezu, inki mukumba Bakristu kele na yo?
7 Ziku Polo kusonikaka mukanda na yandi na bantu ya Kolosai kiteso ya bamvula 27 na nima ya lufwa ya Yezu Kristu. Inki mutindu kisalu ya kusamuna kumwanganaka tii na Kolosai na mwa ntangu ya nkufi ya mutindu yina? Yo salamaka mutindu yina sambu Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka na kikesa, mpi Yehowa kusakumunaka kikesa na bo. Yezu kutubaka na ntwala nde balongoki na yandi tavanda bansamuni ya kikesa ntangu yandi tubaka nde: “Beno fweti longa ntete Nsangu ya Mbote na makanda yonso ya bantu.” (Marko 13:10) Na mbikudulu yina, Yezu kuyikaka ntuma yina kele na verse ya nsuka ya Evanzile ya Matayo: “Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala.” (Matayo 28:19, 20) Bilumbu fyoti na nima ya kutombuka ya Yezu na zulu, balongoki na yandi yantikaka kulungisa bangogo yina.
8, 9. Mutindu mukanda ya Bisalu ketuba, inki mutindu Bakristu kulemfukaka na bantuma ya Yezu?
8 Na nima ya kubaka mpeve santu na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., kima ya ntete ya balongoki ya kwikama ya Yezu kusalaka vandaka ya kwenda kusamuna, mpi kutubila bibuka ya bantu na Yeruzalemi “bisalu ya nene ya Nzambi.” Kisalu na bo ya kusamuna kusalamaka mbote mpenza, na mpila nde “kiteso ya bantu mile tatu” kubakaka mbotika. Balongoki kulandaka na kukumisa Nzambi na meso ya bantu yonso mpi na kikesa yonso, mpi kisalu na bo kubutaka bambuma ya mbote.—Bisalu 2:4, 11, 41, 46, 47.
9 Ntama mingi ve bamfumu ya mabundu kumonaka kisalu yina Bakristu yina vandaka kusala. Kutuba ya Piere ti Yoane na kikesa yonso kupesaka bo makasi mingi, yo yina bo lombaka bantumwa yina zole na kuyambula kusamuna. Bantumwa kuvutulaka nde: “Beto lenda bikisa ve na kutuba sambu na mambu yina ya beto monaka ti ya beto waka.” Na nima ya kubula mpi kuyambula bo, Piere ti Yoane kukwendaka kukuta bampangi na bo, ebuna bo sambaka Yehowa kumosi. Bo lombaka Yehowa na kikesa yonso nde: “Pesa beto bantu yina ke sadilaka nge kikesa yonso ya kuzabisa bantu nsangu na nge.”—Bisalu 4:13, 20, 29.
10. Inki kimbeni yantikaka kumonana pwelele, mpi nki mutindu Bakristu ya kyeleka kusalaka?
10 Kisambu yina kuwakanaka ti luzolo ya Yehowa, mutindu yo monanaka pwelele mwa ntangu fyoti na nima. Bo kangaka bantumwa, kansi wanzyo ya Nzambi kubasisaka bo na boloko na mutindu mosi ya kuyituka. Wanzyo kuzabisaka bo nde: “Beno kwenda kutelama na Nzo-Nzambi. Beno tubila bantu mambu yonso yina ke tadila moyo yai.” (Bisalu 5:18-20) Sambu bantumwa kulemfukaka, Yehowa kulandaka na kusakumuna bo. Yo yina, “konso kilumbu, na Nzo-Nzambi ti na banzo ya bantu, bo vandaka kulonga kaka ti kuzabisa Nsangu ya Mbote ya Yesu Mesia.” (Bisalu 5:42) Yo ke pwelele nde, ata kimbeni ya ngolo kukukaka ve na kukangisa balongoki ya Yezu na kukumisa Nzambi na meso ya bantu yonso.
11. Inki mutindu Bakristu ya ntete vandaka kutadila kisalu ya kusamuna?
11 Ntama mingi ve, bo kangaka mpi bo fwaka Etiene na matadi. Lufwa na yandi kuvandaka luyantiku ya mbangika ya ngolo na Yeruzalemi, mpi balongoki yonso kutinaka na bisika yankaka katula kaka bantumwa. Keti mbangika kulembisaka bo? Ata fyoti ve. Beto ketanga nde: “Bantu yina panzanaka, bo vandaka kwenda kuzabisa Nsangu ya Mbote ndambu na ndambu.” (Bisalu 8:1, 4) Kikesa ya kuzabisa lukumu ya Nzambi vandaka kumonana mbala mingi kibeni. Na Bisalu kapu ya 9, beto ketanga nde Saule, Mufarize ya Tarse, kumonaka mbonameso ya Yezu mpi meso kufwaka yandi ntangu yandi vandaka kukwenda na Damasi sambu na kubangika balongoki ya Yezu yina vandaka kuna. Na Damasi, Anania kukangulaka Saule meso na mutindu mosi ya kuyituka. Inki kima ya ntete Saule, yina kuzabanaka na nima na zina ya Polo kusalaka? Disolo ketuba nde: “Kaka na ntangu yo yina, yandi yantikaka kulonga na banzo ya bisambu ya Bayuda nde Yesu kele Mwana-Nzambi.”—Bisalu 9:20.
Bantu Yonso Vandaka Kusamuna
12, 13. (a) Na kutadila dibanza ya bantu yina kelongukaka mambu ya ntama, inki dyambu vandaka kusalama na kati ya dibundu ya Bukristu ya ntete? (b) Inki mutindu mukanda ya Bisalu ti bangogo ya Polo kendima mambu ya bantu yina kelongukaka mambu ya ntama kutubaka?
12 Bantu mingi kendimaka nde bantu yonso yina kuvandaka na dibundu ya ntete ya Bukristu vandaka kusala kisalu ya kusamuna. Sambu na Bakristu ya ntangu yina, Philip Schaff kusonikaka nde: “Konso dibundu vandaka ti lukanu ya kusamuna, mpi konso Mukristu vandaka misionere.” (History of the Christian Church) W. S. Williams ketuba nde: “Kimbangi ya nene kele nde Bakristu yonso ya dibundu ya ntete, mingimingi bayina kubakaka makabu ya mpeve, vandaka kulonga nsangu ya evanzile.” (The Glorious Ministry of the Laity) Yandi keyika na ngolo yonso nde: “Yezu Kristu kutubaka ve nde kisalu ya kusamuna kele kaka mukumba ya kimvuka fyoti ya bantu.” Ata Celsus, yina kuvandaka mbeni ya Bukristu, kusonikaka nde: “Bantu yina vandaka kusala kisalu ya kuzenga mika ya mameme, kisalu ya basapatu, bantu yina vandaka kubalula bampusu ya mbisi, bantu yina melongukaka ve mpi bantu ya mpamba-mpamba, vandaka bansamuni ya kikesa ya nsangu ya evanzile.”
13 Bukyeleka ya mambu yai kemonana na masolo yina kele na mukanda ya Bisalu. Na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., na nima ya kubaka mpeve santu, balongoki yonso, babakala ti bankento, kuzabisaka mambu ya nene ya Nzambi na meso ya bantu yonso. Na nima ya mbangika yina kubasikaka na nima ya lufwa ya Etiene, Bakristu yonso yina kutinaka na bisika yankaka kumwangaka nsangu ya mbote na bisika ya ntama. Kiteso ya bamvula 28 na nima, Polo kusonikilaka Bakristu yonso ya Ebreo, kansi yandi sonikaka kaka ve na kimvuka mosi ya fyoti ya bamfumu ya dibundu, ntangu yandi tubaka nde: “Na nzila na yandi beto pesa mbala na mbala kimenga ya lukumu, disongidila, mbuma ya bikobo yina ketaka kimbangi na meso ya bantu yonso na zina na yandi.” (Baebreo 13:15, NW) Ntangu yandi tendulaka mutindu yandi vandaka kutadila kisalu ya kusamuna, Polo kutubaka nde: “Ntangu yai, kana mono kesamuna nsangu ya mbote, yo kele ve kima ya kudisikisa, ikele sambu yo ke mfunu na mono kusala yo. Ee, mawa na mono kana mono kusamuna ve nsangu ya mbote!” (1 Korinto 9:16, NW) Yo ke pwelele nde, Bakristu yonso ya mvu-nkama ya ntete kuvandaka ti dibanza ya mutindu mosi.
14. Inki kuwakana kele na kati ya lukwikilu ti kisalu ya kusamuna?
14 Ya kyeleka, Mukristu ya kyeleka fwete sala kisalu ya kusamuna sambu yo kekwendaka nzila mosi mpenza ti lukwikilu. Polo kutubaka nde: “Sambu, ti ntima muntu ketulaka lukwikilu sambu na lunungu, kansi ti munoko yandi ketubaka na meso ya bantu sambu na luguluku.” (Roma 10:10, NW) Keti kaka kibuka mosi ya fyoti mpamba na kati ya dibundu, bonso kimvuka ya bamfumu ya dibundu, bantu ketulaka lukwikilu mpi yo yina bo kele na mukumba ya kusamuna? Ata fyoti ve! Bakristu yonso ya kyeleka ketulaka lukwikilu ya ngolo na Mfumu Yezu Kristu mpi yo kepusaka bo na kuzabisa yo na bantu yankaka na meso ya bantu yonso. Kana bo sala yo ve, lukwikilu na bo ke ya kufwa. (Yakobo 2:26) Sambu Bakristu yonso ya kwikama ya mvu-nkama ya ntete ya Ntangu na Beto kumonisaka lukwikilu na bo na mutindu yai, yo salaka nde ndinga ya ngolo ya kupesa lukumu na zina ya Yehowa kuwakana.
15, 16. Inki bambandu yina kemonisa nde kisalu ya kusamuna vandaka kukwenda na ntwala ata mambu ya mpasi kuvandaka?
15 Na mvu-nkama ya ntete, Yehowa kusakumunaka bansadi na yandi na mutindu bo kumaka mingi ata bo kutanaka ti mambu ya mpasi na kati mpi na nganda ya dibundu. Mu mbandu, Bisalu kapu ya 6 ketubila kukonda kuwakana yina kubasikaka na kati ya bantu yina kubalulaka ntima ya vandaka kutuba Kiebreo ti bayina vandaka kutuba Kigreki. Bantumwa kumanisaka dikambu yango. Yo butaka mbuma mutindu beto ketanga yo: “Nsangu ya Nzambi vandaka kwenda ndambu na ndambu. Ntalu ya bakristo vandaka kwisa mingi na Yeruzalemi. Banganga-Nzambi mingi mpi ndimaka lukwikilu yina.”—Bisalu 6:7.
16 Na nima, mavwanga ya politiki kubasikaka na kati ya Ntotila Erode Agripa ya Yudea ti bantu ya Tire mpi Sidoni. Bantu ya bambanza yina kusalaka bangwisana ya ngemba ya luvunu sambu na kuleba Erode, mpi yo pusaka Erode na kutubila yo na meso ya bantu yonso. Kibuka ya bantu yina kuvukanaka yantikaka kutuba na ndinga ya ngolo nde: “Yai kele muntu ve ke tuba, kansi nzambi muntu ke tuba!” Na mbala mosi, wanzyo ya Yehowa kubulaka Erode Agripa, mpi yandi fwaka “sambu yandi pesaka lukumu na yandi mosi kansi na Nzambi ve.” (Bisalu 12:20-23) Yo vandaka dyambu ya kuyituka mpi ya kepesa makasi mpenza sambu na bantu yina vandaka kutula kivuvu na bamfumu ya bantu! (Nkunga 146:3, 4) Kansi, Bakristu kulandaka na kukumisa Yehowa. Yo yina, “nsangu ya Nzambi vandaka kumwangana mingi, ntalu ya bakristo mpi vandaka kukuma mingi” ata mavwanga ya politiki kuvandaka.—Bisalu 12:24.
Na Mvu-nkama ya Ntete mpi Bubu Yai
17. Na mvu-nkama ya ntete, bantu mingi kuvukanaka na kusala inki?
17 Ya kyeleka, bantu yina kuvandaka na dibundu ya Bukristu na inza ya mvimba na mvu-nkama ya ntete vandaka bantu ya kikesa mpi yina vandaka kusala mingi sambu na kupesa Yehowa Nzambi lukumu. Bakristu yonso ya kwikama vandaka kusala kisalu ya kumwanga nsangu ya mbote. Bankaka kukutanaka ti bantu yina kundimaka nsangu mpi, kaka mutindu Yezu kutubaka, bo longaka bo na kulemfuka na mambu yonso yina yandi songaka bo. (Matayo 28:19, 20) Yo yina kusalaka nde dibundu kukuma nene, mpi bantu mingi kuvukanaka na Ntotila Davidi sambu na kukumisa Yehowa. Bo yonso kutubaka bangogo yai ya kupemama: “Mfumu Nzambi na mono, mono ta kumisa nge na ntima na mono yonso, mono ta kumisa zina na nge tii kuna. Ya kieleka, nge ke zolaka mono mingi mpenza!”—Nkunga 86:12, 13.
18. (a) Inki luswaswanu kele na kati ya dibundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete ti Kikristu ya bubu yai? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?
18 Na nsadisa ya mambu yai, bangogo ya profesere ya teolozi Allison A. Trites kepusa beto na kuyindula. Ntangu yandi fwanisaka Kikristu ya bubu yai na Bukristu ya mvu-nkama ya ntete, yandi tubaka nde: “Bubu yai mabundu kekumaka mbala mingi nene sambu na bantu ya dibuta mosi (kana bana yina kele na mabuta ya dibundu ya bwala mosi metumbama sambu na kusala bisalu ya dibundu yina) to kana muntu ya mpa mekwisa (kana muntu mosi ya mpa mekatuka na dibundu mosi sambu na kukota na dibundu yankaka ya bwala mosi). Kansi, mukanda ya Bisalu ketubila kuyela yina vandaka kusalama ntangu muntu mebalula ntima sambu dibundu vandaka na luyantiku.” Keti yo kezola kutuba nde Bukristu ya kyeleka keyelaka dyaka ve na mutindu Yezu tubaka nde yo fwete salama? Ve. Bubu yai, Bakristu ya kyeleka kevandaka ntangu yonso kikesa na kukumisa Nzambi na meso ya bantu yonso mutindu Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusalaka. Beto tatubila yo na disolo yina melanda.
Keti Nge Lenda Tendula?
• Na nki mitindu beto kekumisaka Nzambi?
• Inki mutindu Polo kusadilaka Nkunga 19:5?
• Inki kuwakana kele na kati ya lukwikilu ti kisalu ya kusamuna?
• Inki dyambu vandaka kusalama na kati ya dibundu ya Bukristu ya ntete?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20, 21]
Zulu kemonisaka ntangu yonso lukumu ya Yehowa
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]
Courtesy of Anglo-Australian Observatory, foto ya David Malin
[Bifwanisu ya kele na lutiti 23]
Kisalu ya kusamuna kekwendaka mpenza nzila mosi ti kisambu