“Ndinga na Bo Wakanaka na Nsi-ntoto ya Mvimba”

“Beno kwenda kukumisa bantu [ya makanda, NW] yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.”​—MATAYO 28:19.

1, 2. (a) Inki kisalu Yezu kupesaka balongoki na yandi? (b) Inki kusadisaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete na kusala mingi?

 NTANGU fyoti na ntwala ya kutombuka na zulu, Yezu kupesaka balongoki na yandi kisalu mosi. Yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda kukumisa bantu [ya makanda, NW] yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” (Matayo 28:19) Yo vandaka kisalu mosi ya nene kibeni!

² Yindula fyoti! Na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., balongoki kiteso ya 120 kubakaka mpeve santu mpi kuyantikaka kusala kisalu yango na kuzabisaka bantu yankaka nde Yezu vandaka Mesia ya Nzambi kusilaka yina, na nzila na yandi, bantu lendaka kubaka luguluku. (Bisalu 2:1-36) Inki mutindu kibuka yai ya fyoti zolaka kulonga “bantu ya makanda yonso”? Na meso ya bantu, yo vandaka mpasi, kansi “Nzambi lenda sala mambu yonso.” (Matayo 19:26) Bakristu ya ntete kubakaka lusadisu ya mpeve santu ya Yehowa, mpi bo bakisaka nde bo fwete sala kisalu yango kukonda kusukinina. (Zakaria 4:6; 2 Timoteo 4:2) Yo yina, bamvula fyoti na nima, ntumwa Polo lendaka kutuba nde bo zabisaka nsangu ya mbote “na bigangwa yonso yina kele na nsi ya zulu.”​—Kolosai 1:23, NW.

3. Inki kufikaka “bambuma ya ble” ya bunkete ya Bukristu na kukonda kumonana?

³ Na mvu-nkama ya ntete ya mvimba, lusambu ya kyeleka kulandaka na kumwangana. Kansi, na mbikudulu na yandi, Yezu kutubaka nde ntangu takwisa yina Satana takuna “bambuma ya matiti ya mbi” mpi Bakristu ya kyeleka, disongidila “bambuma ya ble” tamonana dyaka ve na nsungi ya bamvu-nkama mingi tii na ntangu ya kukatula bambuma. Na nima ya lufwa ya bantumwa, mbikudilu yango kulunganaka.​—Matayo 13:24-39.

Kuyela ya Nswalu Bubu Yai

4, 5. Banda na mvu 1919, inki kisalu Bakristu ya kupakulama yantikaka kusala, mpi sambu na nki kisalu yango vandaka mpasi mingi na kulungisa?

⁴ Na mvu 1919, ntangu kulungaka sambu bambuma ya ble ya bunkete ya Bukristu kukabwana ti bambuma ya matiti ya mbi. Bakristu ya kupakulama kuzabaka nde bo fwete landa na kusala kisalu ya nene yina Yezu kupesaka. Bo ndimaka mpenza nde bo vandaka kuzinga na “bilumbu ya nsuka” mpi bo zabaka mbikudulu yai ya Yezu: “Bo ta longaka Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu na nsi-ntoto ya mvimba, na mpila nde bantu ya makanda yonso kuwa yo. Ebuna na nima, nsuka ya ntoto ta kwisa.” (2 Timoteo 3:1; Matayo 24:14) Ya kyeleka, bo zabaka nde bo vandaka na kisalu mingi ya kusala.

⁵ Kansi, bonso balongoki na mvu 33 ya T.B., Bakristu yina ya kupakulama kuvandaka ti kisalu mosi ya nene mpenza. Bo vandaka bantu fyoti yina vandaka kuzinga na bansi fyoti. Inki mutindu bo zolaka kukuka na kuzabisa nsangu ya mbote “na nsi-ntoto ya mvimba”? Yibuka nde, na ntangu ya ba Kaisali ziku bantu kuvandaka bamilio 300 na ntoto, mpi nde ntalu ya bantu kumataka tii na bamiliare 2 na nima ya mvita ya ntete ya inza ya mvimba. Ebuna na mvu-nkama ya 20, ntalu ya bantu kulandaka na kukuma mingi nswalu kibeni.

6. Kisalu ya kuzabisa nsangu ya mbote kusalamaka na nki kiteso na bamvu 1930?

⁶ Ata mpidina, bansadi ya Yehowa ya kupakulama, ti bampangi na bo ya mvu-nkama ya ntete, yantikaka kusala kisalu yango ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa, mpi mpeve na yandi kusadisaka bo. Na kati-kati ya bamvu 1930, kiteso ya bansamuni 56 000 kuzabisaka kyeleka ya Biblia na bansi 115. Bo salaka kisalu mosi ya nene, kansi kisalu mingi dyaka kubikalaka.

7. (a) Inki dyambu ya mpasi Bakristu ya kupakulama kukutanaka na yo? (b) Ti lusadisu ya “mameme ya nkaka,” inki mutindu kisalu ya kuvukisa mameme kesalamaka tii bubu yai?

 ⁷ Na nima, kubakisa mbotembote bantu ya “kibuka ya nene” (NW) ya bo ketubila na Kusonga 7:9 kubasisaka dyambu yankaka mpi bo silaka nde bo tasadisa Bakristu yina vandaka kusala ngolo. Yo lombaka kuvukisa kibuka mosi ya bantu yina ntalu na bo mezabana ve ya “mameme ya nkaka,” yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto, yina zolaka kukatuka na ‘makanda yonso, na bandinga yonso, mpi na bansi yonso.’ (Yoane 10:16) Bantu yai zolaka ‘kusadila Yehowa kisalu ya santu mpimpa ti mwini.’ (Kusonga 7:15, NW) Yo ketendula nde bo zolaka kusala kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga. (Yezaya 61:5) Yo yina, Bakristu ya kupakulama kuvandaka na kyese na kumona mutindu ntalu ya bansamuni vandaka kukuma mingi tii na bamilio. Na mvu 2003, ntalu ya nene ya mpa ya bansamuni 6 429 351 kusalaka kisalu ya kusamuna, mingi na kati na bo kuvandaka bantu ya kibuka ya nene. a Bakristu ya kupakulama kele na ntonda sambu na lusadisu yai, mpi mameme yankaka kele na ntonda sambu na dibaku ya bo kele na yo ya kusadisa bampangi na bo ya kupakulama.​—Matayo 25:34-40.

8. Inki Bambangi ya Yehowa kusalaka na bampasi ya ngolo yina kukuminaka bo na ntangu ya mvita ya zole ya inza ya mvimba?

⁸ Ntangu kimvuka ya bambuma ya ble kuzabanaka mbote, Satana kunwanisaka bo ngolo mpenza. (Kusonga 12:17) Inki yandi salaka ntangu kibuka ya nene yantikaka kumonana? Yandi basisaka mavwanga ya ngolo mpenza! Ntembe kele ve ata fyoti nde yandi muntu kunwanisaka lusambu ya kyeleka na ntangu ya mvita ya zole ya inza ya mvimba. Bandambu yonso zole yina vandaka kunwana kumengaka Bakristu ngolo. Bampangi na beto mingi ya babakala ti ya bankento kukutanaka na mimekamu ya ngolo mpenza, bankaka kufwaka sambu na lukwikilu na bo. Kansi, bo vutukilaka bangogo yai ya muyimbi-bankunga: “Mono ke tula Nzambi ntima, mono ke na boma ve; mono ke kumisa yandi sambu na mambu ya yandi tubaka. Muntu ya mpamba, nki yandi lenda sala mono?” (Nkunga 56:5; Matayo 10:28) Bakristu ya kupakulama ti mameme yankaka yina kubakaka kikesa na mpeve ya Yehowa kukangamaka ngolo kumosi. (2 Korinto 4:7) Yo yina, “nsangu ya Nzambi vandaka kwenda ndambu na ndambu.” (Bisalu 6:7) Na mvu 1939, ntangu bitumba kumanaka, Bakristu ya kwikama 72 475 kusalaka kisalu ya kusamuna. Kansi, rapore ya ndambu ya kisalu ya mvu 1945, mvu yina bitumba kusukaka, kumonisaka nde Bambangi ya kikesa 156 299 vandaka kusamuna nsangu ya mbote. Bo bedisaka mpenza Satana!

9. Tanga banzo-nkanda ya mpa yina bo zabisaka ntangu Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba vandaka kusalama.

⁹ Yo ke pwelele nde, mambu ya mbi yina mvita ya zole ya inza ya mvimba kusalaka kunataka ve bansadi ya Yehowa na kutula ntembe nde kisalu ya kusamuna tasalama. Ya kyeleka, na mvu 1943, ntangu bitumba kukumaka ngolo, bo zabisaka kukanguka ya banzo-nkanda zole. Ya ntete kele yina ya beto kebingaka ntangu yai nde Nzo-nkanda ya Kisalu ya Teokrasi, ya bo salaka sambu yo salama na mabundu yonso sambu na kulonga Bambangi yonso na kusamuna mpi kukumisa bantu balongoki. Ya zole, Nzo-nkanda ya Gileadi, ya bo salaka sambu na kulonga bamisionere yina zolaka kukwenda kusala kisalu ya kusamuna na bansi ya nzenza. Ya kyeleka, ntangu bitumba kumanaka, Bakristu ya kyeleka kuyilamaka sambu na kusala mingi.

10. Inki mutindu kikesa ya bansadi ya Yehowa kumonanaka na mvu 2003?

¹⁰ Bo mesalaka kisalu mosi ya kuyituka mpenza! Sambu bo melongukaka na Nzo-nkanda ya Kisalu ya Teokrasi, bo yonso, baleke ti bambuta, bibuti ti bana, ata bantu yina kele ti kifu na nitu, kusalaka mpi kelanda na kusala kisalu ya nene yina Yezu kupesaka. (Nkunga 148:12, 13; Yoele 3:1, 2) Na mvu 2003, kiteso ya bansamuni 825 185 vandaka kumonisa nde bo kebakisa nde kisalu yai fwete salama kukonda kusukinina na mpila bo salaka kisalu ya kimupasudi-nzila sambu na ntangu fyoti to kukonda kuzenga. Kaka na mvula yina, Bambangi ya Yehowa kulutisaka bangunga 1 234 796 477 na kuzabisa bantu yankaka nsangu ya mbote ya Kimfumu. Ntembe kele ve nde Yehowa kele mpenza na kyese na kikesa ya bansadi na yandi!

Na Bansi ya Nzenza

11, 12. Inki bambandu kemonisa kisalu ya mbote ya bamisionere kesalaka?

¹¹ Na nima ya bamvula mingi, bantu yina kulongukaka  na Gileadi, mpi na bamvula yai bayina kelonguka na Nzo-nkanda Yina Kelongaka Beto Kisalu, mesala kisalu ya nene. Mu mbandu, na Brésil, ntangu bamisionere ya ntete kukumaka na mvu 1945, ntalu ya bansamuni kulutaka ve 400. Bamisionere ya ntete mpi bayina kulandaka bo na nima kusalaka ngolo kumosi ti bampangi na bo ya kikesa ya Brésil, mpi Yehowa kusakumunaka mingi bikesa na bo. Yo ke kyese mingi mpenza na konso muntu yina keyibuka bamvula yina na kumona nde ntalu ya nene ya mpa ya bansamuni ya Brésil kukumaka 607 362 na mvu 2003!

¹² Beto baka mbandu ya Japon. Na ntwala ya mvita ya zole ya inza ya mvimba, bansamuni ya Kimfumu kuvandaka kiteso ya nkama mosi na insi yina. Ntangu mvita vandaka kusalama, mbangika ya ngolo kukulumusaka ntalu ya bansamuni, mpi na nsuka ya mvita, Bambangi fyoti mpamba kuvandaka dyaka ngolo na kimpeve mpi na luzingu. (Bingana 14:32) Ntembe kele ve nde bantu ndambu yina ya kwikama kuvandaka na kyese na mvu 1949 na kuyamba bamisionere 13 ya ntete yina kulongukaka na Gileadi. Bamisionere yango kusukininaka ve na kuzola bampangi na bo ya Japon yina kuyambaka bo mbote mpi ti kyese. Bamvula kuluta 50 na nima, na mvu 2003, ntalu ya bansamuni na Japon kukumaka 217 508! Ya kyeleka, Yehowa mesakumunaka bansadi na yandi na insi yina. Barapore ya mutindu yai kele mingi na bansi yankaka. Bantu yina kele na mpila ya kusala na bateritware ya nzenza mesadisaka mingi na kumwanga nsangu ya mbote, na mpila nde na mvu 2003 nsangu yango kuwakanaka na bansi, bisanga, mpi bateritware 235 na ntoto ya mvimba. Ya kyeleka, kibuka ya nene ke na kukatuka na “makanda yonso.”

‘Bantu . . . ya Bansi Yonso ti Bikanda mpi Bandinga Yonso’

13, 14. Na nki mutindu Yehowa kumonisaka mfunu ya kusamuna nsangu ya mbote na ‘bandinga yonso’?

¹³ Dyambu ya kuyituka ya ntete ya bo ketubila yina balongoki kusalaka na nima ya kubaka mpeve santu na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B. kuvandaka kutuba na bandinga yankaka na ntwala ya bantu yina kuvukanaka. Ziku bantu yonso yina kuwaka bo vandaka kutuba ndinga mosi ya bantu ketubaka na bansi mingi, mbala yankaka Kigreki. Sambu bo vandaka “bantu ya vandaka kutita Nzambi,” (NW) yo fwete vanda nde bo zabaka bisalu yina Bayuda vandaka kusala na tempelo. Kansi, bo tulaka mpenza dikebi ntangu bo waka nsangu ya mbote na ndinga yina bo longukaka na kileki na bo.​—Bisalu 2:5, 7-12.

¹⁴ Bubu yai mpi, beto kesadilaka bandinga mingi na kisalu ya kusamuna. Mbikudulu kutubaka nde kibuka ya nene takatuka ve kaka na makanda yonso kansi mpi na ‘bansi yonso ti bikanda mpi bandinga yonso.’ Na kuwakana ti mambu yai, Yehowa kutubaka na nzila ya Zakaria nde: “Banzenza kumi ya bandinga yonso ya nsi-ntoto ta kwisa kusimba nsongi ya kazaka ya Muyuda mosi ti kutuba nde: ‘Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.’” (Zakaria 8:23) Ata Bambangi ya Yehowa kevandaka dyaka ve na dikabu ya kutuba na bandinga, bo mezaba mfunu ya kulonga na bandinga yina bantu ketubaka.

15, 16. Inki mutindu bamisionere ti bantu yankaka kunungaka bampasi ya kusamuna na bandinga ya babwala yina ya bo vandaka longa?

¹⁵ Ya kyeleka, bubu yai bandinga fyoti mpamba mezabanaka na bisika mingi, mu mbandu Kingelesi, Kifalansa, mpi Kiespaniole. Ata mpidina, bantu yina kebikisaka bansi na bo sambu na kwenda kusala na bansi yankaka kelongukaka bandinga ya bo ketubaka na bansi yina sambu bantu ‘yina meyilamaka sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula’ kuwa nsangu ya mbote. (Bisalu 13:48, NW) Yo lenda vanda mpasi. Ntangu bampangi yina kezingaka na kisanga ya Tuvalu yina kele na Sudi ya Pacifique kuvandaka na mfunu ya mikanda na ndinga na bo, misionere mosi kundimaka na kusala yo. Sambu ata diksionere mosi kuvandaka ve, yandi yantikaka na kusala lisiti ya bangogo ya Tuvalu. Na nima, mukanda Nge lenda zinga mvula na mvula na ntoto yina takituka paladisu b kubasikaka na Tuvalu. Ntangu bamisionere kukumaka na Curaçao, mikanda ya ketendulaka Biblia mpi diksionere ya Kipapiamento, ndinga ya bo ketubaka na bwala yina, kuvandaka ve. Bantu vandaka kuwakana mpi ve na mutindu bo fwete sonika ndinga yango. Ata mpidina, bamvula zole na nima ya kukuma ya bamisionere ya ntete, trakiti ya ntete yina ketendula Biblia kubasikaka na ndinga yina. Bubu yai, Kipapiamento kele na kati ya bandinga 133 yina kebasisaka Nzozulu ya Nkengi nzila mosi ti Kingelesi.

 ¹⁶ Na Namibie, bamisionere ya ntete kukutanaka ve ata ti Mbangi mosi yina lendaka kusadisa bo na kubalula mikanda. Kuluta dyaka, ndinga mosi ya bo ketubaka na insi yina, Nama, kuvandaka ve ti bangogo ya ketendulaka bangindu ya beto kesadilaka mingi, mu mbandu “kukuka.” Misionere mosi ketuba nde: “Sambu na kubalula mikanda mu vandaka kusadila balongi yina vandaka kulonguka Biblia. Sambu bo vandaka ti nzayilu fyoti ya kyeleka, mu vandaka kufonga kisika mosi ti bo sambu na kuzikisa kana konso nsa vandaka sikisiki.” Ata mpidina, trakiti La vie dans un monde nouveau kubasikaka na bandinga iya ya Namibie. Bubu yai, Nzozulu ya Nkengi kebasikaka mbala na mbala na ndinga ya Kwanyama mpi ya Ndonga.

17, 18. Inki mambu ya mpasi bampangi ke na kununga na Mexique mpi na bansi yankaka?

¹⁷ Na Mexique, ndinga ya ntete kele Kiespaniole. Kansi, na ntwala nde bantu yina vandaka kutuba Kiespaniole kukuma na insi yai, bantu vandaka kutuba bandinga mingi, mpi tii bubu yai bo ketubaka mwa bandinga yankaka. Yo yina, mikanda ya Bambangi ya Yehowa kebasikaka ntangu yai na bandinga nsambwadi ya Mexique yika mpi na Ndinga ya Bidimbu ya Mexique. Kisalu na Beto ya Kimfumu na ndinga ya Maya kuvandaka mukanda ya ntete ya kebasikaka na badati ya mezabanaka na ntwala yina kubasikaka na ndinga ya bantu ya India yina kezingaka na Amerika. Ya kyeleka, na kati ya bansamuni ya Kimfumu 572 530 yina kele na Mexique, ba Maya, ba Azteki, ti bantu yankaka kele mingi.

¹⁸ Na bamvula yai meluta, bantu mingi metinaka na bansi ya nzenza mpi mekumaka barefizie, to bo mekwendaka na bansi yina sambu na mpasi ya mbongo. Yo yina, bansi mingi mekumaka na mbala ya ntete ti bateritware ya bo ketubaka bandinga ya banzenza. Bambangi ya Yehowa ketulaka dikebi na bantu yina yonso. Mu mbandu, na Italie, mabundu mpi bimvuka kesadilaka bandinga 22, katula ndinga ya Italie. Sambu na kusadisa bampangi na kusamuna na bantu yina ketubaka bandinga yankaka, ntama mingi ve la Société kuyidikaka banzo-nkanda sambu na kulonga bandinga 146, yika mpi Ndinga ya Bidimbu ya Italie. Na bansi mingi yankaka, Bambangi ya Yehowa kesalaka bikesa ya mutindu mosi sambu na kulonga bantu mingi yina metinaka bansi na bo. Ya kyeleka, na lusadisu ya Yehowa, kibuka ya nene ke na kukatuka na bandinga mingi mpenza.

“Na Nsi-Ntoto ya Mvimba”

19, 20. Inki bangogo ya Polo kelungana na mutindu mosi ya kuyituka bubu yai? Tendula.

¹⁹ Na mvu-nkama ya ntete, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Keti bo waka nsangu yina ve? Bo waka yo si! Mutindu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi nde: ‘Ndinga na bo wakanaka na nsi-ntoto ya mvimba. Malongi na bo kumaka tii na nsuka ya ntoto.’” (Roma 10:18) Kana yo salamaka mutindu yai na mvu-nkama ya ntete, yo ke na kusalama mingi mpenza na bilumbu na beto! Bantu mingi kibeni, ziku kuluta bamvula yonso, ke na kutuba nde: “Mono fweti [sakumuna Yehowa, NW] ntangu yonso, mono fweti kumisaka yandi konso ntangu.”​—Nkunga 34:2.

²⁰ Kuluta dyaka, kisalu yai kekwenda kaka na ntwala. Ntalu ya bansamuni ya Kimfumu ke na kukuma kaka mingi. Bo kelutisa ntangu mingi kibeni na kisalu ya kusamuna. Bo kevutukilaka bantu mingi mpi bo kelonguka Biblia ti bantu mingi yankaka. Bantu kelanda na kusepela na kyeleka. Na mvula meluta, ntalu ya nene ya mpa ya bantu 16 097 622 kuvukanaka na Lusungiminu ya lufwa ya Yezu. Yo ke pwelele nde beto kele dyaka na kisalu mingi ya kusala. Bika beto landa kaka mbandu ya kwikama ya bampangi na beto yina kukangaka ntima na ntwala ya mbangika ya ngolo. Dyaka, bika beto monisa kikesa yina bampangi na beto yonso yina mekudipesaka na kisalu ya Yehowa banda na mvum 1919 kemonisaka. Bika beto yonso kulanda na kutuba kumosi bangogo yai ya muyimbi-bankunga: “Yonso yina ke na moyo kupesa lukumu na [Yah]! Aleluya! Lukumu na [Yah]!”​—Nkunga 150:6.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki kisalu bampangi yantikaka kusala na mvu 1919, mpi sambu na nki yo vandaka mpasi?

• Banani kuvukanaka sambu na kupesa maboko na kisalu ya kusamuna?

• Inki kisalu bamisionere mpi bansadi yina kesalaka na bansi ya nzenza mesalaka?

• Inki dyambu nge lenda tubila sambu na kumonisa nde Yehowa ke na kusakumuna kisalu yina bansadi na yandi kesala bubu yai?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

 [Tablo ya kele na lutiti 18-21]

LAPOLO YA BAMBANGI YA YEHOWA YA INZA YA MVIMBA YA MVULA YA KISALU 2003

 (Tala Nzozulu ya Nkengi ya papie)