Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Levi
Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Levi
MVULA mosi vandaka melunga ntete ve banda bantu ya Izraele kukatukaka na kimpika na Ezipte. Na ntangu yina, bo kumaka dibuta mosi ya mpa ya kubongisa mbote, mpi bo simbaka nzila sambu na kukwenda na ntoto ya Kanana. Lukanu ya Yehowa kuvandaka nde dikanda mosi ya santu kuzinga na ntoto yina. Kansi, luzingu ya bantu ya Kanana ti lusambu na bo kuvandaka mpenza ya mbi. Yo yina, Nzambi ya kyeleka kupesaka dibundu ya Izraele bansiku yina kusalaka nde bo kuma bantu ya yandi tulaka na kingenga sambu na kisalu na yandi. Bansiku yango kele na Biblia, na mukanda ya Levi. Profete Moize muntu kusonikaka mukanda yai na ntoto ya zelo na zelo ya Sinai. Yo fwete vanda nde yandi sonikaka yo na mvu 1512 ya N.T.B. Mukanda yango keta disolo ya bantu ya Izraele na nsungi ya ngonda mosi mpamba ya kelandaka mutindu ngonda vandaka kubasika. (Kubasika 40:17; Kutanga 1:1-3) Yehowa vandaka kulomba mbala na mbala bansambidi na yandi na kuvanda bantu ya santu.—Levi 11:44; 19:2; 20:7, 26.
Bubu yai, Bambangi ya Yehowa kelandaka ve Nsiku yina Nzambi kupesaka na nzila ya Moize. Nsiku yango kufwaka na lufwa ya Yezu Kristu. (Roma 6:14; Efezo 2:11-16) Kansi, bansiku yina kele na mukanda ya Levi lenda natila beto mambote, yo lenda longa beto mambu mingi yina metala lusambu ya Nzambi na beto, Yehowa.
MAKABU YA SANTU: YA LUZOLO YA MBOTE MPI YA MUNTU YONSO FWETE PESA
Makabu ti bimenga mingi yina Nsiku vandaka kulomba kuvandaka ya luzolo ya mbote, kansi yankaka kuvandaka yina ya muntu yonso fwete pesa. Mu mbandu, makabu ya kuyoka vandaka ya luzolo ya mbote. Bo vandaka kupesa yo ya mvimba na Nzambi, kaka mutindu Yezu Kristu kupesaka na luzolo yonso luzingu na yandi ya mvimba bonso nkudulu ya kimenga. Bo vandaka kukabisa kimenga ya kinduku mpi ya luzolo ya mbote na bitini mingi. Bo vandaka kutambika kitini mosi na Nzambi na mesa-kimenga, ebuna banganga-Nzambi vandaka kudya kitini yankaka, mpi bo vandaka kupesa kitini yankaka na munkwa kimenga yango. Mutindu mosi, Lusungiminu ya Lufwa ya Kristu kevandaka madya ya kinduku sambu na Bakristu ya kupakulama.—1 Korinto 10:16-22.
Yo vandaka kulomba nde konso muntu kupesa makabu sambu na masumu mpi sambu na masumu ya bo mesala na kidiba. Kitini ya ntete vandaka kulolula masumu yina bantu mesala na kidiba to na mutindu mosi ya kukonda kukana. Kitini ya zole bo vandaka kupesa yo na Nzambi kana nsumuki kubebisaka nswa ya mpangi na yandi, to sambu na kuvutula banswa ya nsumuki yina mebalula ntima. To mpi sambu na kulungisa balukanu yai yonso zole. Bo vandaka kupesa mpi makabu ya bima ya bilanga sambu na kumonisa ntonda na bo na bima ya kitoko ya Yehowa vandaka kupesa bo. Mambu yai yonso kele mfunu mingi sambu na beto sambu bimenga yina Nsiku vandaka kulomba vandaka kifwani ya Yezu Kristu ti kimenga na yandi to mambote yina kimenga yango kunataka.—Baebreo 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
2:11, 12—Sambu na nki Yehowa vandaka kundima ve nde bwiki kukota “na konso makabu” yina bo vandaka kuyokila Yandi? Bwiki ya bo ketubila awa kele ya banuki ve. Ata Nzambi kupesaka ve bantu ya Izraele nswa ya kupesa yo bonso ‘makabu ya kuyoka,’ bwiki ya bo ketubila awa kuvandaka na kati ya “bima ya ntete ya . . . bilanga.” (2 Bansangu 31:5) Ntembe kele ve nde bwiki ya bo ketubila awa kuvandaka masa ya bambuma. Sambu yo kekumaka makasi bonso vinu na nima ya bilumbu mingi, Nzambi vandaka kundima ve nde bo tula yo na mesa-kimenga sambu na kuyokila yandi yo bonso makabu.
2:13—Sambu na nki yo vandaka kulomba kutula mungwa na ‘makabu yonso’? Bo vandaka kutula yo ve sambu na kukumisa bimenga yango ntomo mingi. Na ntoto ya mvimba, bantu kesadilaka mungwa sambu na kutanina bima na mpila nde yo pola ve. Yo fwete vanda nde bo vandaka kutula yo na bimenga sambu yo vandaka kifwani ya kukonda kupola to kubeba.
Malongi Sambu na Beto:
3:17. Sambu bo zabaka nde mafuta kuvandaka kitini mosi ya kuluta mbote to ya kuluta kitoko, ntembe kele ve nde nsiku yina vandaka kubuyisa bana ya Izraele na kudya yo kusadisaka bo na kubakisa nde kitini ya kuluta mbote kuvandaka ya Yehowa. (Kuyantika 45:18) Dyambu yai keyibusa beto nde beto fwete pesa Yehowa bima na beto ya kuluta mbote.—Bingana 3:9, 10; Kolosai 3:23, 24.
7:26, 27. Nsiku kubuyisaka bana ya Izraele na kudya menga. Na meso ya Yehowa, menga kuvandaka kifwani ya luzingu. Levi 17:11 ketuba nde: “Moyo [luzingu] ya konso kima ke vandaka na menga.” Nsiku ya kukonda kudya menga ketadila mpi bansambidi ya kyeleka ya bubu yai.—Bisalu 15:28, 29.
NZAMBI METULA KINGANGA-NZAMBI YA SANTU
Nzambi pesaka banani mukumba ya kutala bisalu ya kutambika bimenga ti makabu? Yandi pesaka mukumba yango na banganga-Nzambi. Nzambi kutwadisaka Moize na kusadisa feti sambu na kumonisa na meso ya bantu yonso nde Aaroni mekuma nganga-Nzambi ya nene, ebuna bana na yandi iya ya babakala mekuma bilandi ya nganga-Nzambi. Yo fwete vanda nde feti yango kusalaka bilumbu nsambwadi, ebuna kisalu ya kinganga-Nzambi kuyantikaka na kilumbu yina kulandaka.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
9:9—Kutyamuna ndambu ya menga na nsi ya mesa-kimenga mpi kutula yo na bima mingi ketendula inki? Yo vandaka kusonga nde Yehowa kundimaka menga sambu na kulolula masumu. Ngidika yonso ya kulolula masumu kusimbamaka na menga. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Bansiku ke songa nde mambu yonso ya nsiku me simba, menga ke katulaka nsiku yina. . . . Nzambi ke lolulaka bantu kaka kana bo me pesa makabu ya menga.”—Baebreo 9:22.
10:1, 2—Yo fwete vanda nde bana ya Aaroni, Nadabi ti Abihu, kusalaka nki disumu? Ntama mingi ve na nima ya nsungi yina Nadabi ti Abihu vandaka kulungisa dyaka ve mikumba na bo ya kinganga-Nzambi mbote, Yehowa kubuyisaka banganga-Nzambi na kunwa malafu to vinu ya kelausaka na ntangu bo kesala na nzo-tenta. (Levi 10:9) Nsiku yai kemonisa nde yo fwete vanda nde bana ya Aaroni vandaka kulungisa mikumba na bo ya kinganga-Nzambi na nsi ya kwiti. Kansi, kima mpenza ya bo fwilaka kuvandaka nde bo pesaka ve kimenga na “mutindu yandi [Yehowa] songaka bo.”
Malongi Sambu na Beto:
10:1, 2. Bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto yina kele ti mikumba fwete zitisaka bansiku na yandi. Dyaka, bo fwete vandaka ve lulendo na ntangu bo kelungisa mikumba na bo.
10:9. Beto fwete sala ve bisalu ya Nzambi mepesaka beto na ntangu beto menwa malafu.
LUSAMBU YA SANTU KELOMBA BETO NA KUVANDA BUNKETE
Bansiku ya madya yina vandaka kutadila bambisi ya bunkete ti ya mvindu vandaka kunatila bana ya Izraele mambote na mitindu zole. Bansiku yango vandaka kutanina bo na bamaladi ya mbi mpi yo vandaka kumonisa dyaka pwelele kukabwana yina kuvandaka na kati na bo ti makanda ya nzyunga. Bansiku yankaka vandaka kutadila mvindu yina vandaka kukatuka na mbisi to muntu ya kufwa, mutindu bankento vandaka kusala sambu na kukuma dyaka bunkete na nima ya kubuta, mambu yina bo vandaka kusala na bantu yina vandaka kubela lepre, mpi mutindu bakala vandaka kukuma mvindu kana yandi mebasisa masa ya kibakala to mutindu nkento vandaka kukuma mvindu kana yandi memona menga. Banganga-Nzambi vandaka ti mukumba ya kutadila mambu yina metala kukatula mvindu ya bantu vandaka kukuma na yo.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
12:2, 5—Sambu na nki kubutuka ya mwana vandaka kukumisa nkento “mvindu”? (NW) Nzambi kusalaka binama ya kubutila sambu yo pesa bana luzingu ya kukuka. Kansi, sambu na disumu ya bankaka na beto, bana kumaka kubaka kukonda kukuka ti luzingu ya masumu. Bansungi ya nkufi ya “mvindu” kuvandaka bansungi yina nkento vandaka kubuta, mpi yina mambu yankaka bonso kumona menga mpi kubasisa masa ya kibakala vandaka kusalama. Yo vandaka kuyibusa bo disumu yina beto bakaka na bibuti na beto ya ntete. (Levi 15:16-24; Nkunga 51:7; Roma 5:12) Bansiku yina vandaka kumonisa mutindu ya kukatula mvindu vandaka kusadisa bantu ya Izraele na kubakisa mfunu ya nkudulu ya kimenga yina takatula disumu ya bantu mpi tasala nde bantu kukuma dyaka ya kukuka. Mpidina, Nsiku kukumaka ‘ndesi sambu na kukeba bo tii kuna ya Kristo kumaka.’—Galatia 3:24.
15:16-18—Inki ‘kubasika ya masa ya kibakala’ bo ketubila na baverse yai? Yo fwete vanda masa yina kebasikaka babakala na mpimpa na mpongi mpi na ntangu bo kevukisaka nitu ti bankento na bo ya makwela.
Malongi Sambu na Beto:
11:45. Yehowa Nzambi kele santu mpi yandi kelomba nde bayina kesadila yandi kisalu ya santu kuvanda santu. Bo fwete salaka mambu ya busantu mpi kuvanda ntangu yonso bunkete na kinsuni ti na kimpeve.—2 Korinto 7:1; 1 Piere 1:15, 16.
12:8. Sambu na yina metala kupesa bimenga sambu na masumu, Yehowa kupesaka bansukami nswa ya kupesa yandi makabu ya kimenga ya bandeke na kisika ya kupesa yandi mameme yina kuvandaka ntalu mingi. Yandi kebakisaka bansukami.
BETO FWETE VANDA NTANGU YONSO BANTU YA SANTU
Bimenga ya kuluta mfunu sambu na masumu vandaka kupesama konso mvula na Kilumbu ya Ndolula. Bo vandaka kutambika ngombe mosi sambu na banganga-Nzambi ti dikanda ya Levi. Bo vandaka kutambika nkombo mosi sambu na bikanda ya bantu yina kuvandaka ve banganga-Nzambi. Ebuna nkombo yankaka bo vandaka kuyambula yo ya moyo na mpila nde yo kwenda na ntoto ya zelo na zelo kana bantu memanisa na kufunguna masumu na bo na zulu na yo. Bo vandaka kutadila bankombo yina yonso zole bonso dikabu mosi sambu na masumu. Mambu yai yonso vandaka kumonisa nde Yezu Kristu takudipesa bonso kimenga mpi yandi takatula masumu kimakulu.
Bansiku yina metala kudya mbisi ti kusala mambu yankaka kemonisa beto mfunu ya kuvanda bantu ya santu na ntangu beto kesambila Yehowa. Yo vandaka kulomba mpenza nde banganga-Nzambi kuvanda ntangu yonso bantu ya santu. Bafeti tatu yina bo vandaka kusala konso mvula kuvandaka bantangu ya kyese mingi mpi ya kupesa Ngangi matondo. Yehowa kupesaka mpi bantu na yandi bansiku yina metala kufingisa zina na yandi ya santu, kuzitisa feti ya Kisabatu ti ya Kyese, mutindu ya kuzinga ti bansukami, mpi mutindu ya kutadila bampika. Balusakumunu yina bo zolaka kubaka na kulemfukila Nzambi keswaswana ti bampasi yina bo zolaka kumona sambu na kukonda bulemfu. Bansiku yankaka vandaka kutadila makabu yina metadila mfuka ya muntu mebaka mpi ntalu ya yandi fwete futa, bana ya ntete ya bambisi, mpi kupesa kitini ya kumi ya konso kima na mpila nde yo vanda “kima mosi ya santu sambu na Yehowa.” (NW)
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
16:29—Na nki mutindu yo lombaka nde bantu ya Izraele ‘kunyokula myoyo na bo’? (NW) Bo vandaka kusala yo na nima ya Kilumbu ya Ndolula, yo vandaka kumonisa nde bo kesosa ndolula ya masumu na bo. Yo fwete vanda nde kubuya madya na ntangu yina vandaka kidimbu ya kemonisa nde bo kendima nde bo kele bantu ya masumu. Yo fwete vanda nde ‘kunyokula moyo’ vandaka kutendula kubuya madya.
19:27—Nsiku yina ketuba nde beno “zenga nsuki na beno na lweka ve” to “beno zenga mpi mandefo na beno na nsongi ve” ketendula inki? Yo fwete vanda nde Nzambi kupesaka Bayuda nsiku yai sambu na kubuyisa bo na kuzenga mandefu to nsuki na bo na mutindu mosi yina lendaka kufwanana ti ya bampani. (Yeremia 9:25, 26; 25:23; 49:32) Kansi, nsiku ya Nzambi vandaka kutendula ve nde Bayuda lendaka ve kuzenga mandefu na bo to nsuki ya mbunzu.—2 Samuele 19:24.
25:35-37—Keti yo vandaka ntangu yonso mbi nde bantu ya Izraele kulomba luta na muntu yina medefa mbongo? Kana bo medefisa muntu mbongo sambu na mumbongo, muntu yina kudefisaka mbongo lendaka kulomba luta. Kansi, Nsiku vandaka kubuyisa bo na kulomba luta ya mbongo yina bo vandaka kudefisa na bansukami sambu na kusadisa bo. Kusosa kusala luta na mpangi na bo ya nsukami kuvandaka dyambu mosi ya mbi.—Kubasika 22:25.
26:19—Na nki mutindu ‘zulu lenda kuma ngolo bonso bibende ebuna ntoto ngolo bonso kwivre’? Kukonda kunoka ya mvula zolaka kusala nde zulu yina kuvandaka na zulu ya insi ya Kanana kumonana ngolo bonso kibende mpi ata kima mosi ve lendaka kumona mpila ya kuluta na kati na yo. Kukonda kunoka ya mvula zolaka kusala nde ntoto kungenga bonso kwivre.
26:26—Kutuba yai nde “bankento kumi ta sala mampa na furu mosi” ketendula inki? Na kutuba ya mbote, konso nkento zolaka kuvanda ti furu na yandi mosi ya kusadila mampa yonso ya yandi fwete sala. Kansi, bangogo yai kemonisa nde nzala zolaka kuvanda mingi na mpila nde furu mosi lendaka kufwana sambu na kusala mampa ya bankento yonso kumi. Dyambu yai kuvandaka mosi na kati ya mambu yina zolaka kukumina bo kana bo tanina ve busantu na bo.
Malongi Sambu na Beto:
20:9. Mpeve ya kumenga bankaka mpi ya nku kuvandaka mbi kibeni na meso ya Yehowa; yo vandaka bonso kufwa muntu. Yo yina, yandi pesaka nsiku nde muntu yina kefinga bibuti na yandi bo fwete pesa yandi ndola kiteso mosi ti muntu yina mefwa bo. Keti dyambu yai fwete pusa beto ve na kuzola bampangi na beto Bakristu?—1 Yoane 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. Beto fwete fingisa ve zina ya Yehowa. Kansi, beto fwete kumisa zina na yandi mpi kusamba nde yo santisama.—Nkunga 7:17; Matayo 6:9.
Bupusi Yina Mukanda ya Levi Kele na Yo na Lusambu na Beto
Bubu yai, Nsiku ketwadisaka dyaka ve luzingu ya Bambangi ya Yehowa. (Galatia 3:23-25) Kansi, mukanda ya Levi lenda vanda na bupusi na lusambu na beto sambu yo ketubila mambu mingi yina kesadisa beto na kubakisa mutindu Yehowa ketadilaka mambu yango.
Ntembe kele ve nde, na ntangu nge keyidika bangindu ya mfunu ya lutangu ya Biblia ya mposo na mposo sambu na Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi, nge tayituka na kumona nde Nzambi na beto kelombaka nde bansadi na yandi kuvanda bantu ya santu. Mukanda yai ya Biblia lenda pusa nge mpi na kupesa Nzambi ya Kuluta Kuzanguka bima ya kuluta mfunu yina nge kele na yo, mpi kusala yonso sambu na kuvanda ntangu yonso muntu ya santu yina kepesa yandi nkembo.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]
Bimenga yina bo vandaka kupesa mutindu Nsiku vandaka kulomba vandaka kifwani ya Yezu Kristu ti kimenga na yandi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Feti ya Bagato ya Kukonda Levire kuvandaka ntangu mosi ya kyese mingi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]
Bafeti ya konso mvula, mu mbandu Feti ya Bisasa, kuvandaka bantangu ya kupesa Yehowa matondo