Minunu Kele Mfunu na Dibuta na Beto ya Bukristu

‘Bantu yina bo mekunaka na nzo ya Mfumu Nzambi tayela. Bo tabutaka kaka bambuma ata bo menuna.’​—NKUNGA 92:14, 15.

1. Inki mutindu bantu mingi ketadilaka minunu?

 YEHOWA kezolaka bansadi na yandi yonso ya kwikama, ti bayina menuna. Kansi, rapore mosi ya États-Unis kemonisa nde konso mvula bo kenyokulaka minunu kiteso ya 550 000 to nkutu bo ketudilaka bo ve dikebi. Barapore ya mutindu mosi ya kekatuka na bansi mingi kemonisa nde dikambu ya kunyokula minunu kesalamaka na inza ya mvimba. Organizasio mosi ketuba nde kima ketindaka bantu na kunyokula minunu kele “ngindu ya bantu mingi mekumaka na yo . . . nde minunu kele dyaka na mfunu ve, bo kesalaka dyaka kima ve mpi bo kezingaka na nima ya bantu yankaka.”

2. (a) Inki mutindu Yehowa ketadilaka bansadi na yandi yina menuna? (b) Inki ngindu ya kekitisa ntima beto kekuta na Nkunga 92:13-16?

² Yehowa Nzambi kepesaka valere mingi na bansadi na yandi ya kwikama yina menuna. Yandi ketulaka dikebi na “mabanza ya ntima na beto,” to kimpeve na beto, kansi yandi ketulaka ve dikebi na kinsuni na beto ya kukonda ngolo. (2 Korinto 4:16) Na kati ya Ndinga na yandi, Biblia, beto kekuta dibanza yai ya kekitisa ntima: “Mono ke mona kubela ya bambeni na mono, mono ke wa mpi kudila ya bantu ya mbi. Bantu ya mbote ta yela bonso maba to bonso banti ya sedre na ngumba ya Libani. Bo kele bonso banti ya bo kunaka na nzo ya Mfumu Nzambi na beto; yo ke yela kuna na Nzo-Nzambi, yo ke buta bambuma ata yo me nuna, yo kele kaka ya mubisu ti ngolo.” (Nkunga 92:13-16) Kana beto tadila baverse yai, yo tasonga beto mambu ya mfunu yina minunu lenda sala na dibuta ya Bukristu.

‘Bo Kebutaka Kaka Bambuma Ata Bo Menuna’

3. (a) Sambu na nki muyimbi-bankunga kefwanisa bantu ya mbote na maba? (b) Na nki mutindu bantu yina menuna ‘kebutaka kaka bambuma ata bo menuna’?

³ Muyimbi-bankunga kefwanisa bantu ya mbote na maba yina ‘bo mekunaka na nzo ya Mfumu Nzambi na beto.’ Bo ‘kebutaka kaka bambuma ata bo menuna.’ Keti nge kendima ve nde dibanza yai kepesa mpenza kikesa? Na ntangu ya ntama, maba ya kitoko mpi ya kusungama vandaka kumonana mingi na balupangu na ndambu ya Esti. Bantu vandaka kubaka maba na valere mingi sambu na kitoko na yo kaka ve kansi mpi sambu yo vandaka kubuta bangasi mingi, nkutu maba yankaka vandaka kulanda na kubuta bangasi na nsungi mosi ya bamvula kuluta nkama mosi. a Kana nge kele kaka ngolo na lusambu ya kyeleka, nge mpi lenda landa na “kubuta mbuma na konso kisalu ya mbote.”​—Kolosai 1:10, NW.

4, 5. (a) Inki mbuma ya mfunu Bakristu fwete buta? (b) Pesa bambandu ya minunu yina Biblia ketubila yina kubutaka “mbuma ya bikobo.”

⁴ Yehowa kezolaka nde Bakristu kubuta “mbuma  ya bikobo,” (NW) disongidila, bo tuba mambu yina kepesaka nkembo na yandi ti na balukanu na yandi. (Baebreo 13:15) Keti dyambu yai ketadila mpi nge muntu ya menuna? Ee, yo ketadila nge mpenza.

⁵ Biblia kele ti bambandu ya minunu mingi yina kuwaka ve boma na kuta kimbangi na zina ya Yehowa ti ya balukanu na yandi. Moize kulutisaka dezia “bamvula makumi nsambwadi” ntangu Yehowa kupesaka yandi kisalu ya kiprofete mpi ya kuvanda mumonisi na yandi. (Nkunga 90:10; Kubasika 4:10-17) Kimununu kukangisaka ve profete Daniele nzila ya kuta kimbangi sambu na yina metala kimfumu ya Yehowa na mutindu mosi ya kukonda boma. Yo fwete vanda nde Daniele kuvandaka ti bamvula kuluta 90 ntangu Baltazare kulombaka yandi na kutendula bisono ya kuyituka yina kubasikaka na kibaka. (Daniele, kapu 5) Ebuna nki beto lenda tuba sambu na ntumwa Yoane yina kukumaka dezia mununu? Penepene na nsuka ya kisalu na yandi, bo tulaka yandi na boloko na kisanga ya Patmosi sambu yandi “vandaka kulonga mambu yina katukaka na Nzambi ti mambu yina ya kieleka ya Yesu zabisaka” yandi. (Kusonga 1:9) Ntembe kele ve nde nge keyibuka bantu mingi ya Biblia ketubila yina kubutaka “mbuma ya bikobo” na kimununu na bo.​—1 Samuele 8:1, 10; 12:2; 1 Bantotila 14:4, 5; Luka 1:7, 67-79; 2:22-32.

6. Inki mutindu Yehowa kesadilaka “minunu” sambu na kutendula na ntwala mambu yankaka na bilumbu yai ya nsuka?

⁶ Ntumwa Piere kutubaka mutindu yai ntangu yandi vutukilaka mambu yina Yoele, profete ya Ebreo, kutubaka: ‘Mfumu Nzambi ketuba nde: Na bilumbu ya nsuka mono tapanza Mpeve na mono na zulu ya bantu yonso [“minunu” mpi kele na kati], . . . mpi bo tatendulaka mambu yankaka na ntwala.’ (Bisalu 2:17, 18; Yoele 3:1) Yo yina, na bilumbu yai ya nsuka, Yehowa kesadilaka kimvuka ya bapakulami yina menuna ti bayina kele na kati ya “mameme ya nkaka” na mpila nde bo zabisa balukanu na yandi. (Yoane 10:16) Bamingi na kati ya minunu yai meyantikaka kubuta bambuma na kwikama yonso tuka bamvula mingi.

7. Pesa mbandu yina kemonisa mutindu minunu kelanda na kubuta mbuma ya Kimfumu ata bo kele dyaka ve ngolo na nitu.

⁷ Beto baka mbandu ya Sonia, yina kukumaka nsamuni ya Kimfumu ya ntangu yonso na mvu 1941. Ata yandi vandaka kunwana tuka bamvula mingi ti maladi mosi ya kebelukaka ve, yandi vandaka kulonguka mbala na mbala Biblia ti bantu na nzo na yandi. Sonia kutendulaka nde: “Kusamuna nsangu ya mbote kele dyambu mosi ya mekotaka na luzingu na mono. Na kutuba ya mbote, yo mekumaka mpenza luzingu na mono. Mu kebuyaka kubakila yo pansio.” Ntama mingi ve, Sonia ti mpangi na yandi ya nkento, Olive, kuzabisaka nsangu ya kivuvu ya Biblia na Janet yina bo kutanaka ti yandi na lupitalu, na kisika yina bambefo kevingilaka minganga. Jeannette vandaka kubela maladi mosi ya kunataka yandi na lufwa. Mama ya Jeannette, Mukristu mosi ya ngolo ya Katolika, kuyitukaka mingi na kumona dikebi ya zola yina bampangi kumonisaka na mwana na yandi ya nkento, mpi yo pusaka yandi na kundima kulonguka Biblia na nzo mpi ntangu yai nkento yango keyela mbote. Keti nge lenda sadila mabaku ya mutindu mosi sambu na kubuta mbuma ya Kimfumu?

8. Inki mutindu Kalebi yina kukumaka mununu kumonisaka nde yandi tulaka ntima na Yehowa, mpi nki mutindu minunu yina kele Bakristu lenda landa mbandu na yandi?

⁸ Na ntangu bo kelandaka na kusala kisalu ya kusamuna Kimfumu ata ngolo na bo memana sambu na kimununu, Bakristu yina menuna kelandaka mbandu ya Kalebi, muntu ya kwikama ya Izraele, yina kutambulaka bamvula makumi iya ti Moize na ntoto ya zelo na zelo. Kalebi kuvandaka ti bamvula 79 ntangu yandi sabukaka Nzadi ya Yordani sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu. Na nima ya kunwana bamvula sambanu kumosi ti basoda ya Izraele yina vandaka kununga bitumba, yandi lendaka kutuba nde imene, mu tasala dyaka ve ata  kisalu mosi. Kansi yandi salaka ve mpidina, yandi lombaka na kikesa yonso kisalu mosi ya mpasi ya kwenda kubotula ‘babwala ya nene ya kuvandaka ti balupangu ya ngolo’ yina kuvandaka na ntoto ya bangumba ya Yuda, kisika bantu ya nene-nene ya Anaki vandaka kuzinga. Na lusadisu ya Yehowa, Kalebi ‘kukulaka bo mpenza mutindu Yehowa kutubaka.’ (Yozue 14:9-14; 15:13, 14) Zaba nde mutindu nge kelanda na kubuta mbuma ya Kimfumu na kimununu, Yehowa kele ti nge mutindu yandi vandaka ti Kalebi. Mpi kana nge vanda kaka ya kwikama, yandi tapesa nge kisika na ntoto na yandi ya mpa yina yandi mesilaka.​—Yezaya 40:29-31; 2 Piere 3:13.

‘Bo Kele Kaka ya Mubisu mpi Ngolo’

9, 10. Inki kesalaka nde Bakristu yina mekumaka minunu kuvanda kaka na lukwikilu mpi na kimpeve ya ngolo? (Tala lupangu yina kele na lutiti 11.)

⁹ Ntangu yandi tulaka dikebi na bansadi ya Yehowa ya menunaka yina kebutaka bambuma, muyimbi-bankunga kuyimbaka nde: ‘Bantu yina bo mekunaka na nzo ya Mfumu Nzambi tayela bonso maba to bonso banti ya sedre na ngumba ya Libani. Bo ke buta bambuma ata bo me nuna, bo kele kaka ya mubisu ti ngolo.’​—Nkunga 92:13, 15.

¹⁰ Inki mutindu nge lenda vanda kaka ngolo na kimpeve ata nge menuna? Kima ya ntetentete ya kesalaka nde diba kuvanda kaka kitoko kele masa yina kevandaka na kati na yo. Mutindu mosi mpi, nge lenda baka kikesa na masa ya kyeleka ya kekatukaka na Biblia na kulongukaka Ndinga ya Nzambi mpi na kuvukanaka ti organizasio na yandi. (Nkunga 1:1-3; Yeremia 17:7, 8) Ngolo na nge ya kimpeve tasala nde nge vanda lusakumunu sambu na bampangi na nge Bakristu. Beto tadila nki mutindu mbandu ya Nganga-Nzambi ya Nene Yoyada yina vandaka mekuma mununu kendimisa dyambu yai.

11, 12. (a) Inki dyambu ya nene Yoyada kusalaka na disolo ya kimfumu ya Yuda? (b) Inki mutindu Yoyada kusadilaka kiyeka na yandi sambu na kunata lusambu ya kyeleka na ntwala?

¹¹ Yo fwete vanda nde Yoyada kuvandaka ti bamvula kuluta nkama mosi ntangu Ntinu-Nkento Atalia, yina kuvandaka ti nzala ya kimfumu, kumaka kuyala Yuda na nima ya kufwa batekolo na yandi yonso. Inki Yoyada yina kukumaka dezia mununu kusalaka? Yandi ti nkento na yandi, bo bumbaka Yoashi na kati ya tempelo sambu yandi vandaka mwana mosi kaka ya kubikalaka na divumu ya bamfumu. Na nima, na mutindu mosi ya kuyituka, Yoyada kubasisaka Yoashi (yina kuvandaka na bamvula nsambwadi) na meso ya bantu yonso nde yandi mekuma ntotila ebuna Yoyada lombaka bantu na kufwa Atalia.​—2 Bansangu 22:10-12; 23:1-3, 15, 21.

¹² Sambu yandi vandaka kutanina ntotila yango, Yoyada kusadilaka kiyeka na yandi sambu na kukumisa lusambu ya kyeleka ngolo. Yandi “songaka ntotila Yoashi ti bantu bo wakana ti yandi Yoyada nde bo yonso bo ta vandaka kaka bantu ya Mfumu Nzambi.” Yoyada kusongaka bantu na kubwisa nzo ya lusambu ya nzambi ya luvunu Baale mpi na kukatula mesa-kimenga na yo, biteki na yo, ti nganga-nzambi na yo. Yoyada mpi muntu kusadisaka Yoashi na kuvutukila bisalu ya tempelo mpi na kumanisa bisalu yankaka ya kubongisa tempelo. “Yoashi na luzingu na yandi yonso yandi pesaka Mfumu Nzambi kiese na mambu ya yandi vandaka kusala, sambu nganga-Nzambi Yoyada muntu vandaka kusonga yandi.” (2 Bansangu 23:11, 16-19; 24:11-14; 2 Bantotila 12:3) Ntangu yandi fwaka ti bamvula 130, bo zikaka Yoyada na lukumu yonso mutindu bo vandaka kuzika bantotila sambu “yandi vandaka kusala ntangu yonso mambu ya mbote sambu na bantu ya Israele, sambu na Nzambi ti sambu na Nzo-Nzambi.”​—2 Bansangu 24:15, 16.

13. Inki mutindu Bakristu yina menuna lenda ‘sala mambu ya mbote sambu na Nzambi ti nzo na yandi’?

¹³ Ziku maladi to bampasi yankaka kesala nde nge kuka ve kusala mingi na mpila nde lusambu ya kyeleka kukwenda na ntwala. Ata yo kele mutindu yina, nge lenda kuka kusala ‘mambu ya mbote sambu na Nzambi ti nzo na yandi.’ Nge lenda monisa kikesa sambu na nzo ya kimpeve ya Yehowa na kuvandaka  na balukutakanu mpi na kusalaka badevware to kupesa bamvutu mpi kubasika na kisalu ya bilanga na kiteso ya ngolo na nge. Nge talanda na kupesa dibuta ya Bukristu kikesa mingi kana nge kendima ndongisila ya Biblia nswalu mpi nge kepesa maboko na kwikama yonso na “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (NW) (Matayo 24:45-47) Nge lenda pusa mpi bampangi Bakristu yankaka na ‘kuzola bampangi yankaka ti kusadila bo mambu ya mbote.’ (Baebreo 10:24, 25; Filemoni 8, 9) Nge tavanda mpi lusakumunu sambu na bankaka kana nge kesala mambu yina kewakana ti ndongisila yai ya ntumwa Polo: “Longa babakala yina me nunaka nde bo lutisa kiteso ve na konso mambu yina, bo fweti vanda bantu ya luzitu, bo fweti kudiyala; bo fweti vanda na lukwikilu ya ngolo; bo fweti zolana ngolo, bo fweti kanga ntima mpenza. Longa mpi bankento yina me nunaka nde bo fweti zinga na luzingu ya kinzambi. Bo lenda vanda songi-songi ve to bampika ya malafu. Bo fweti longa mambu ya mbote.”​—Tito 2:2-4.

14. Inki kima bankengi yina mesala bamvula mingi na kisalu na bo lenda sala sambu lusambu ya kyeleka kukwenda na ntwala?

¹⁴ Keti nge melungisa bamvula mingi banda nge kesalaka kisalu ya kinkuluntu? Nkuluntu mosi ya mesalaka bamvula mingi kepesa ndongisila yai: “Sadila mayele ya nge mebaka na nima ya bamvula mingi na mutindu mosi ya kukonda bwimi. Pesaka bankaka mikumba, mpi sadilaka mayele na nge sambu na kusadisa bantu yankaka yina kele na nzala ya kulonguka . . . Salaka yonso sambu na kusengumuna bantu yina kele na mayele ya kusala mingi. Sadisa bo na kukumisa mayele yango mingi mpi na kuyedisa yo. Yindula bilumbu yina kekwisa.” (Kulonga 3:27, 28) Mpusa ya masonga ya nge kemonisa na kisalu ya kusamuna Kimfumu yina kelanda na kusalama tasadisa nge na kusadisa bantu yankaka yina ke na kati ya dibuta na beto ya Bukristu.

“Songa nde Mfumu Nzambi Kele Mbote”

15. Inki mutindu Bakristu yina menuna ‘kesongaka nde Mfumu Nzambi kele mbote’?

¹⁵ Bansadi ya Nzambi yina menuna kepesaka bankaka mikumba sambu na ‘kusonga nde Mfumu Nzambi kele mbote.’ Kana nge kele Mukristu yina menuna, kutuba na nge ti mambu ya nge kesala lenda monisa bantu yankaka nde Yehowa ‘kele Dikunzi na nge mpi nde na yandi mbi kele ve.’ (Nkunga 92:16) Diba ketaka kimbangi ya bikalulu ya kuluta nene ya Ngangi na mpima yonso. Kansi Yehowa mepesaka nge dibaku ya nene ya kuta kimbangi na yandi na bantu yina kekota ntangu yai na lusambu ya kyeleka. (Kulonga 32:7; Nkunga 71:17, 18; Yoele 1:2, 3) Sambu na nki kuta kimbangi ya Yehowa kele mfunu?

16. Pesa bambandu ya kele na Biblia yina kemonisa mfunu ya ‘kusonga nde Mfumu Nzambi kele mbote.’

 ¹⁶ Ntangu Yozue, ntwadisi ya Izraele, “vandaka me nuna mpenza,” yandi “bingaka bantu yonso ya Israele, bambuta, bamfumu yonso ti bazuzi,” ebuna yandi yibusaka bo mambu ya mbote ya Nzambi mesalaka. Yandi tubaka nde: “Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, me sala mambu yonso ya yandi tubaka; ata kima mosi bikalaka ve.” (Yozue 23:1, 2, 14) Bangogo yai kupesaka bantu kikesa ya kuzitisa lukanu na bo ya kuvanda kaka ya kwikama sambu na mwa ntangu mosi buna. Kansi, na nima ya lufwa ya Yozue, “bantu yina kubikalaka, bo vilaka Mfumu Nzambi, bo zabaka diaka ve mambu ya mbote ya yandi sadilaka bantu ya Israele. Bantu ya Israele salaka masumu na meso ya Mfumu Nzambi, bo yantikaka kusambila biteki ya nzambi Baale.”​—Bazuzi 2:8-11.

17. Inki mambu Yehowa mesadilaka bantu na yandi na ntangu na beto?

¹⁷ Kima kesimba kwikama ya dibundu ya Bukristu ya ntangu na beto kele ve kimbangi yina bansadi ya Nzambi yina menuna ketaka. Kansi, lukwikilu na beto na Yehowa ti na balusilu na yandi kekumaka dyaka ngolo ntangu beto kewaka masolo ya “mambu yonso ya nene” yina yandi mesadilaka bantu na yandi na bilumbu yai ya nsuka. (Bazuzi 2:7; 2 Piere 1:16-19) Kana nge mesala bamvula mingi na organizasio ya Yehowa, yibuka fyoti ntangu yina bansamuni ya Kimfumu kuvandaka fyoti na teritware to na insi na beno to ntangu bamfumu ya luyalu kubuyisaka ngolo kibeni kisalu ya kusamuna. Na nima ya bamvula, nge memona mutindu Yehowa mekatula mambu yankaka yina vandaka kukangisa beno nzila mpi mesala na mpila nde ntalu ya bansamuni ya Kimfumu kukuma mingi “nswalu.” (Yezaya 54:17; 60:22) Nge memona mutindu bantendula ya bakyeleka ya Biblia mekuma dyaka pwelele mpi nge memona bansoba yina mesalama na kitini yina kemonana ya organizasio ya Nzambi. (Bingana 4:18; Yezaya 60:17) Keti nge kesosaka kupesa bankaka kikesa na kuzabisaka bo mambu ya nge mezaba na yina metala mambu ya mbote ya Yehowa mesalaka? Ya kyeleka, kutubila mambu yai lenda vanda mpenza na bupusi ya mbote mpi kupesa kikesa na dibuta ya Bukristu!

18. (a) Pesa mbandu yina kemonisa nde ‘kusonga bankaka nde Mfumu Nzambi kele mbote’ lenda vanda na bupusi ya mbote ata na nima ya bamvula mingi. (b) Inki mutindu nge mosi memonaka mpenza bumbote ya Yehowa?

¹⁸ Inki beto lenda tuba sambu na mabaku yina Yehowa memonisaka nge dikebi ti lutwadisu na yandi ya zola na luzingu na nge? (Nkunga 37:25; Matayo 6:33; 1 Piere 5:7) Mpangi-nkento mosi ya mununu na zina ya Martha kuvandaka ti kikalulu ya kupesa bankaka kikesa nde: “Ata makambu mekwisa nki mutindu, kumeka ve kuyambula Yehowa. Yandi tasadisa nge.” Ndongisila yai kusimbaka mpenza ntima ya Tolmina, nkento mosi yina vandaka kulonguka Biblia ti Martha mpi yina kubakaka mbotika na luyantiku ya bamvu 1960. Tolmina keyibuka nde: “Ntangu bakala na munu kufwaka, mu lembaka mpenza nitu, kansi bangogo yina kupusaka munu na kubaka lukanu ya kukonda kuzanga ata lukutakanu mosi. Mpi Yehowa kupesaka munu mpenza kikesa ya kukonda kuvutuka nima.” Tolmina mepesaka ndongisila yai mosi na bantu mingi yina yandi melongukaka na bo Biblia  na nima ya bamvula mingi. Ya kyeleka, nge lenda sadisa mpenza bampangi Bakristu na kukuma na lukwikilu ya ngolo kana nge kepesa bo kikesa mpi ketubila mambu ya mbote yina Yehowa mesalaka.

Yehowa Kebakaka Minunu ya Kwikama na Valere Mingi

19, 20. (a) Inki mutindu Yehowa ketadilaka bisalu ya bansadi na yandi yina menuna? (b) Inki beto tatadila na disolo yina melanda?

¹⁹ Na inza ya bubu ya bantu kemonisaka ve ntonda, bo ketudilaka ve minunu dikebi mingi. (2 Timoteo 3:1, 2) Ntangu bo keyibukaka bo, yo kevandaka mbala mingi kaka sambu na kutubila mambu yina ya bo salaka na ntangu ya ntama, mutindu bo vandaka, kansi mutindu bo kele ve. Kansi, Biblia ketuba nde: “Nzambi ke salaka bantu mbi ve, . . . yandi ke salaka bo mbote. Yandi ta vila ve kuzola ya ntima yina ya beno ke songaka yandi na bisalu ya beno salaka ti ya beno ke sala diaka na bampangi na beno bakristo.” (Baebreo 6:10) Ya kyeleka, Yehowa Nzambi keyibukaka bisalu na nge ya kwikama yina nge salaka na ntangu ya ntama. Yandi kebakaka mpi na valere mambu yina ya nge kelanda na kusala na kisalu na yandi. Ya kyeleka, yandi kemonaka minunu ya kwikama nde bo kelanda na kubuta mbuma, bo kele na kimpeve ya mbote, mpi bo kele Bakristu ya ngolo, yina luzingu na bo ketaka kimbangi ya ngolo na yandi.​—Filipi 4:13.

²⁰ Keti nge ketadilaka minunu yina kele na dibuta na beto ya Bukristu mutindu Yehowa ketadilaka bo? Kana nge kesala mpidina, nge tawaka mpusa ya kuzola bo. (1 Yoane 3:18) Disolo yina kelanda tatubila mambu yina beto lenda sala sambu na kumonisa zola ya mutindu yina sambu na kulungisa bampusa na bo.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Bamvutu Nge Tapesa?

• Inki mutindu minunu ‘kebutaka bambuma’?

• Sambu na nki kimpeve ya ngolo ya Bakristu yina menuna kele lusakumunu mosi ya nene?

• Inki mutindu minunu lenda “songa nde Mfumu Nzambi kele mbote”?

• Sambu na nki Yehowa kebakaka na valere bansadi yina kesadilaka yandi banda ntama?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu ya kele na lutiti 11]

Mambu Yina Kusadisaka Bo na Kuvanda Kaka na Lukwikilu ya Ngolo

Inki mesadisaka Bakristu yina mesala bamvula mingi na kuvanda kaka na lukwikilu mpi na kimpeve ya ngolo? Tala mwa mambu yina bamingi na kati na bo metuba:

“Kutanga baverse yina ketubilaka bangwisana na beto ti Yehowa kele mfunu mingi. Na bampimpa mingi, mu kevutukilaka na ntu mambu yina kele na baverse ya Nkunga 23 ti 91.”​—Olive, yandi bakaka mbotika na mvu 1930.

“Mu mebakaka lukanu ya kuvanda na konso diskure ya mbotika mpi kulanda yo na dikebi yonso, bonso nde bo kesala yo sambu na mbotika na munu. Kuyibuka ntangu yonso kudipesa na munu kele dyambu mosi ya mfunu yina mesadisaka mono na kuvanda kaka ya kwikama.”​—Harry, yandi bakaka mbotika na mvu 1946.

“Kusamba konso kilumbu kele mfunu mingi, disongidila kulomba ntangu yonso lusadisu, lutaninu, mpi lusakumunu ya Yehowa, ‘kuyindula yandi na mambu yonso ya beto kesala.’” (Bingana 3:5, 6)—Antônio, yandi bakaka mbotika na mvu 1951.

“Kuwa baeksperiansi ya bayina kelanda na kusadila Yehowa na kwikama yonso na nima ya bamvula mingi kekumisaka dyaka ngolo lukanu na munu ya kuvanda kaka ya kwikama na yandi.”​—Joan, yandi bakaka mbotika na mvu 1954.

“Kukonda kudibanzila na kiteso mosi ya kuluta ndilu kele mfunu. Yonso ya beto kele na yo mekatukaka na mambote ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka. Kutadila mambu na mutindu yai kesadisaka beto na kulanda kutadila mambu na mutindu mosi ya mbote mpi na kudya madya ya kimpeve yina beto kele na yo mfunu sambu na kukanga ntima tii na nsuka.”​—Arlene, yandi bakaka mbotika na mvu 1954.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 9]

Bampangi yina menuna kebutaka bambuma ya mfunu ya Kimfumu

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Kimpeve ya ngolo ya bampangi yina menuna kele lusakumunu mosi ya nene