Bo Kemonisa Bo Mpasi Kansi Bo Ke na Kyese
Bo Kemonisa Bo Mpasi Kansi Bo Ke na Kyese
“Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi, kana bo ke kusilaka beno mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu sambu beno kele balonguki na mono.”—MATAYO 5:11.
1. Inki dyambu Yezu kundimisaka balongoki na yandi na yina metala kyese ti mpasi yina bantu fwete monisa bo?
NTANGU Yezu kutindaka bantumwa na yandi na mbala ya ntete na kwenda kusamuna Kimfumu, yandi kebisaka bo nde bantu tamenga bo. Yandi tubilaka bo nde: “Bantu yonso ta menga beno sambu na mono.” (Matayo 10:5-18, 22) Kansi, na ntwala ya kutuba mambu yai, ntangu yandi salaka Disolo na yandi na zulu ya Ngumba, yandi ndimisaka bantumwa na yandi ti bantu yankaka nde ata bantu kumenga bo mutindu yina, kimbeni yango takatula bo ve kyese ya kuluta ngolo yina bo vandaka na yo. Nkutu, Yezu kumonisaka kuwakana yina kele na kati ya kyese ti mpasi yina bantu kemonisaka Bakristu! Inki mutindu mpasi ya bo kemonisa muntu lenda natila yandi kyese?
Kumona Mpasi Sambu na Lunungu
2. Bangogo ya Yezu ti ya ntumwa Piere kemonisa nde bampasi ya nki mutindu kenataka kyese?
2 Dyambu ya nana ya kepesaka kyese yina Yezu kutubilaka kele yai: “Kiese na bantu yina ya bantu ya nkaka ke monisaka mpasi sambu bo ke salaka mambu yina ya Nzambi ke zolaka [“ya lunungu,” NW], sambu Kimfumu ya Nzambi kele ya bo!” (Matayo 5:10) Bampasi yo mosi mpamba ya muntu kemona fwete pusa beto ve na kusikisa yandi. Ntumwa Piere kusonikaka nde: “Kana beno ke kanga ntima na fimbu yina ya bo ke bula beno sambu na mbi ya beno me sala, nki lukumu beno ta baka? Kansi, kana bantu ya nkaka kupesa beno mpasi na mambu ya mbote ya beno me sala, ebuna beno ke kanga ntima na mpasi yina, yina kele mambu ya Nzambi ke zolaka.” Yandi tubaka dyaka nde: “Ata muntu mosi ve na kati na beno lenda kufwa muntu ya nkaka, to kuyiba, to kusala mambu ya mbi, to kukota na mambu yina me tadila yandi ve; sambu kana yandi me sala mambu yina ve, yandi ta baka mpi ndola ve. Kansi kana muntu ke mona mpasi sambu yandi kele mukristo, yandi lenda mona nsoni ve sambu na mpasi yina. Mbote yandi pesa mersi na Nzambi sambu yandi me baka zina ya mukristo.” (1 Piere 2:20; 4:15, 16) Bangogo ya Yezu kemonisa nde bampasi kenataka kyese kana beto kekangila yo ntima sambu na lunungu.
3. (a) Kumona mpasi sambu na lunungu ketendula inki? (b) Bampasi yina Bakristu ya ntete kumonaka kubutaka nki mbuma?
3 Lunungu ya kyeleka kemonanaka kana yo kewakana ti luzolo ya Nzambi mpi ti bansiku na yandi. Yo yina, kumona mpasi sambu na lunungu ketendula kumona mpasi sambu beto kebuya kulemfuka na bupusi yina kenata beto na kukulula minsiku ya Nzambi ti mambu yina yandi kelombaka beto na kusala. Bamfumu ya Bayuda kumonisaka bantumwa mpasi sambu bo buyaka na kuyambula kusamuna na zina ya Yezu. (Bisalu 4:18-20; 5:27-29, 40) Keti dyambu yai kukatulaka bo kyese to yo nataka bo na kuyambula kusala kisalu ya kusamuna? Ata fyoti ve! “Bantumwa katukaka na Kimvuka ya Bayuda na kiese yonso, sambu Nzambi monaka nde bo me fwana na kumona nsoni sambu na zina ya Yesu. Konso kilumbu, na Nzo-Nzambi ti na banzo ya bantu, bo vandaka kulonga kaka ti kuzabisa Nsangu ya Mbote ya Yesu Mesia.” (Bisalu 5:41, 42) Mpasi yai ya Bayuda kumonisaka bo kunatilaka bo kyese mpi yo yikaka bo kikesa na kisalu ya kusamuna. Na nima, bantu ya Roma kumonisaka Bakristu mpasi sambu bo buyaka lusambu ya ntinu na bo.
4. Tanga mwa bikuma yina bantu kemonisilaka Bakristu mpasi.
4 Na ntangu na beto, bantu kemonisaka Bambangi ya Yehowa mpasi sambu bo kebuyaka na kuyambula kusala kisalu ya kusamuna “Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu.” (Matayo 24:14) Na ntangu leta kebuyisaka bo na kusala balukutakanu na bo ya Bukristu, bo kendimaka kumona mpasi na kisika ya kuyambula kuvukana mutindu Biblia kelomba bo na kusala yo. (Baebreo 10:24, 25) Bantu kemonisaka Bakristu mpasi sambu bo kekotaka ve na mambu ya politiki mpi bo kebuyaka kusadila menga na mutindu mosi ya mbi. (Yoane 17:14; Bisalu 15:28, 29) Ata mpidina, lukanu yai ya bantu ya Nzambi mebakaka sambu na lunungu kenatilaka bo ngemba ti kyese mingi na kati ya ntima bubu yai.—1 Piere 3:14.
Bo Kefingaka Bo Sambu na Kristu
5. Inki kikuma ya ntetentete kesalaka nde bantu kumonisa bansadi ya Yehowa mpasi bubu yai?
5 Dyambu ya uvwa ya Yezu kutubilaka na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba ketadila mpi bampasi. Yandi tubaka nde: “Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi, kana bo ke kusilaka beno mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu sambu beno kele balonguki na mono.” (Matayo 5:11) Kikuma ya ntetentete ya bantu kemonisilaka bansadi ya Yehowa mpasi kele nde bo kekotaka ve na ngidika ya bima ya mbi ya ntangu yai. Yezu kutubilaka balongoki na yandi nde: “Kana beno vandaka bantu ya nsi-ntoto, bantu zolaka kuzola beno, sambu beno zolaka kuvanda bantu na bo. Kansi mono me solaka beno, mono me katulaka beno na nsi-ntoto, beno mpi kele bantu ya nsi-ntoto ve; yo yina bantu ke mengaka beno.” (Yoane 15:19) Mutindu mosi, ntumwa Piere kutubaka nde: “Bamimpani ke yituka, sambu beno ke kwendaka kusala mambu ya kisakasaka diaka ve ti bo; yo yina bo ke vwenzaka beno.”—1 Piere 4:4.
6. (a) Sambu na nki bantu kefingaka mpi kemonisaka bapakulami yina mebikalaka ti banduku na bo mpasi? (b) Keti mafingu ya mutindu yina kekitisaka kyese na beto?
6 Beto memona dezia nde Bayuda kumonisaka Bakristu ya ntete mpasi sambu bo buyaka kuyambula kusamuna na zina ya Yezu. Kristu kupesaka balongoki na yandi kisalu nde: “Beno ta zabisa nsangu na mono . . . tii na nsuka ya ntoto.” (Bisalu 1:8) Bampangi ya Kristu ya kupakulama mpi ya kwikama yina mebikalaka na ntoto, ti banduku na bo ya kwikama ya “kibuka ya nene” (NW) yina kepesaka bo maboko, kelungisaka kisalu na bo na kikesa yonso. (Kusonga 7:9) Yo yina Satana kenwanaka bitumba “ti bantu ya nkuna na yandi [nkuna ya “nkento” yina kele kitini ya organizasio ya zulu ya Nzambi] yina kubikalaka, bayina kezitisaka bansiku ya Nzambi mpi kele ti kisalu ya kuta kimbangi ya Yezu.” (Kusonga 12:9, 17, NW) Beto Bambangi ya Yehowa, beto ketaka kimbangi ya Yezu, Ntotila yina ke na kuyala ntangu yai na luyalu ya Kimfumu, yina tafwa baluyalu ya bantu mpi tayingisa yo na inza ya mpa ya lunungu ya Nzambi. (Daniele 2:44; 2 Piere 3:13) Bantu kefingaka beto mpi kemonisaka beto mpasi sambu na mambu yai, kansi beto kevandaka na kyese na kumona mpasi sambu na zina ya Kristu.—1 Piere 4:14.
7, 8. Inki mambu bambeni vandaka kukusila Bakristu ya ntete?
7 Yezu kutubaka nde balongoki na yandi fwete vandaka na kyese ata na ntangu bantu ‘ke kusilaka bo mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu’ sambu na yandi. (Matayo 5:11) Bakristu ya ntete kukutanaka mpenza ti mambu yai. Ntangu ntumwa Polo kuvandaka na boloko na Roma, na bamvu penepene na 59-61 ya T.B., bamfumu ya Bayuda yina kuvandaka kuna kutubaka mutindu yai sambu na Bakristu: “Beto zaba nde na ndambu yonso bo ke zolaka ve [kadibundu yai, NW].” (Bisalu 28:22) Bantu kufundaka Polo ti Silasi nde bo vandaka kutula “bansi yonso kisakasaka,” nde bo vandaka ‘kufwa bansiku ya ntotila ya nene ya Roma.’—Bisalu 17:6, 7.
8 K. S. Latourette, yina kelongukaka luzingu ya bantu ya ntama, kutubaka mutindu yai sambu na yina metala Bakristu yina kuzingaka na ntangu ya luyalu ya Kintinu ya Roma: “Bantu vandaka kufunda bo sambu na mambu ya luvunu ya mutindu na mutindu. Sambu Bakristu vandaka kubuya na kusala bafeti ya mimpani, bantu kumaka kukusila bo nde bo kendimaka ve nde Nzambi kele. Sambu bo vandaka kubuya mambu mingi ya bantu ya ntangu na bo vandaka kusala—bafeti ya bampani, bansaka ya bo vandaka kusala na meso ya bantu yonso . . .—bantu vandaka kuvwenza bo nde bo kemengaka bantu. . . . Bo vandaka kukusila bo nde Bakristu ya bankento ti ya babakala vandaka kuvukana kumosi na mpimpa . . . mpi nde bo vandaka kusala mansoni na ntangu yina. . . . Sambu [Nkinsi ya Lusungiminu ya lufwa ya Kristu] vandaka kusalama kaka na kimvuka ya Bakristu, bantu yantikaka kupanza bo nsangu nde Bakristu vandaka kutambika mbala na mbala bimenga ya bana na bo ya fyoti mpi kudya menga ti misuni na bo.” Dyaka, sambu Bakristu ya ntete vandaka kubuya na kusambila Ntinu ya Roma, bantu vandaka kufunda bo nde bo vandaka bambeni ya Leta.
9. Inki Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusalaka ntangu bo kusilaka bo mambu ya luvunu mpi nki mutindu mambu kesalama bubu yai?
9 Mambu ya luvunu yina bantu vandaka kukusila Bakristu ya ntete kukangisaka bo ve nzila na kulungisa kisalu na bo ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Banda na bamvu 60-61 ya T.B., Polo kukaka kulonga ‘nsangu ya mbote’ yina vandaka “kubuta mbuma mpi kuyela na ntoto ya mvimba,” (NW) mpi yina kulongamaka “na bantu yonso.” (Kolosai 1:5, 6, 23) Yo kesalama mutindu mosi bubu yai. Bantu kekusilaka Bambangi ya Yehowa kaka mutindu bo vandaka kukusila Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Kansi, bubu yai, kisalu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu keyela mpi kepesa mpenza kyese na bantu yina kesala yo.
Bo Kele na Kyese na Kumona Mpasi Bonso Baprofete
10, 11. (a) Inki Yezu kutubaka na ntangu yandi manisaka na kutubila kikuma ya uvwa ya kenataka kyese? (b) Sambu na nki bantu kumonisaka baprofete mpasi? Pesa bambandu.
10 Yezu kutubaka mutindu yai na ntangu yandi manisaka na kutubila kikuma ya uvwa ya kenataka kyese: “Beno sepela . . . sambu . . . baprofete yina vandaka na ntwala na beno, bo vandaka kumonisa bo mpi mpasi mutindu mosi.” (Matayo 5:12) Izraele ya kukonda kwikama vandaka kuyamba ve baprofete yina Yehowa vandaka kutinda na kwenda kukebisa bo. Mbala mingi bo vandaka kumonisa bo mpasi. (Yeremia 7:25, 26) Ntumwa Polo kumonisaka dyambu yai ntangu yandi sonikaka nde: “Nki mono lenda tuba diaka? Mono ta vanda na ntangu ve na kutuba sambu na . . . baprofete. Sambu na lukwikilu na bo, . . . bo vandaka kuseka bo, bo vandaka kubula bo fimbu; bankaka, bo kangaka bo na miniololo, ebuna bo tulaka bo na boloko.”—Baebreo 11:32-38.
11 Na ntangu ya luyalu ya Ntotila ya mbi Akabi ti nkento na yandi, Yezabele, bo fwaka baprofete ya Yehowa mingi na mbele. (1 Bantotila 18:4, 13; 19:10) Profete Yeremia bo tulaka yandi na dibaya ya mabulu yina kekangaka makulu ti maboko ebuna na nima bo losaka yandi na kati ya dibulu ya potopoto. (Yeremia 20:1, 2; 38:6) Profete Daniele bo losaka yandi na dibulu ya bantambu. (Daniele 6:16, 17) Baprofete yai yonso ya kuzingaka na ntwala ya Kristu bo monisaka bo mpasi sambu bo vandaka kunwanina lusambu ya bunkete ya Yehowa. Bamfumu ya dibundu ya Bayuda kumonisaka baprofete mingi mpasi. Yezu kubingaka balongi ya bansiku ti Bafarize nde “bana ya bantu yina fwaka baprofete.”—Matayo 23:31.
12. Sambu na nki beto, Bambangi ya Yehowa, kemonaka nde kunyokwama bonso baprofete ya ntangu ya ntama kele dyambu mosi ya lukumu?
12 Bubu yai, bantu kemonisaka beto, Bambangi ya Yehowa, mpasi mbala mingi sambu beto kesamunaka nsangu ya mbote ya Kimfumu na kikesa yonso. Bambeni na beto kefundaka beto nde ‘beto kekumisaka bantu Bakristu na kingolongolo,’ kansi beto mezaba nde bansambidi ya kwikama ya Yehowa yina kuzingaka na ntwala na beto bo kusilaka bo mpi mambu ya luvunu ya mutindu mosi. (Yeremia 11:21; 20:8, 11) Beto kemonaka nde kunyokwama sambu na kikuma yina baprofete ya kwikama ya ntangu ya ntama kunyokwamaka kele dyambu mosi ya lukumu. Longoki Yakobi kusonikaka nde: “Bampangi, beno yindula baprofete yina vandaka kutuba na zina ya Mfumu Nzambi; beno baka mbandu na bo, sambu bo kangaka ntima na bampasi na bo. Beto ke bingaka bo ‘bantu ya kiese,’ sambu bo kangaka ntima.”—Yakobo 5:10, 11.
Bikuma ya Nene ya Kuvandila na Kyese
13. (a) Sambu na nki mpasi ya bantu kemonisaka beto kelembisaka beto ve? (b) Inki kesadisaka beto na kubikala ngolo, mpi yo kemonisaka inki?
13 Na kisika ya kulemba sambu na mpasi yina bo kemonisa beto, beto kebakaka kikesa na kuzaba nde beto kelandaka bitambi ya baprofete, ya Bakristu ya ntete, ti ya yandi mosi Yezu Kristu. (1 Piere 2:21) Beto kevandaka na kyese mingi kibeni na kutanga baverse ya Masonuku, bonso yai ya ntumwa Piere kusonikaka: “Bampangi na mono ya mono ke zolaka, beno yituka ve kana beno ke mona mpasi mingi, bonso nde kima mosi ya nene me kwisila beno. Beno ke na kiese kana bo ke finga beno sambu beno kele bakristo, sambu Mpeve ya lukumu ya Nzambi ke zingaka na beno.” (1 Piere 4:12, 14) Mambu ya beto kekutanaka na yo kemonisaka beto nde kima ya kesadisaka beto na kubikala ngolo na ntangu bo kemonisaka beto mpasi kele kaka sambu mpeve ya Yehowa kevandaka ti beto mpi kepesaka beto ngolo. Lusadisu ya mpeve santu kele kidimbu ya kemonisa nde Yehowa kesakumunaka beto, mpi dyambu yai kepesaka beto kyese mingi.—Nkunga 5:13; Filipi 1:27-29.
14. Inki bikuma beto kele na yo ya kuvandila na kyese na ntangu bo kemonisa beto mpasi sambu na lunungu?
14 Kikuma yankaka ya beto kevandilaka na kyese na ntangu bo kemengaka beto mpi bo kemonisaka beto mpasi sambu na lunungu kele nde bampasi yango kemonisaka nde beto kele mpenza Bakristu ya kyeleka yina kekangamaka na Nzambi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Nge fweti zaba nde bantu yonso yina ke zolaka kulemfuka [“kukangama,” NW] na Nzambi na kimvuka ti Yesu Kristo, bo ta monisaka bo mpasi.” (2 Timoteo 3:12) Beto kevandaka na kyese ya kuluta mingi na kuzaba nde kwikama na beto na ntangu ya mpasi kepesaka Nzambi okazio yankaka ya kuvutudila Satana mvutu na ntembe yina yandi tulaka nde bigangwa ya Yehowa yonso kesadilaka Yandi kaka sambu na bima ya yandi kepesaka bo. (Yobi 1:9-11; 2:3, 4) Beto kele na kyese sambu beto kepesaka maboko na beto, ata ya fyoti, sambu na kunungisa kimfumu ya lunungu ya Yehowa.—Bingana 27:11.
Pumbuka na Kyese Sambu na Matabisi
15, 16. (a) Inki kikuma Yezu kupesaka yina fwete pusa beto na ‘kusepela mpi na kupumbuka na kyese’? (b) Inki matabisi Nzambi mebumbilaka Bakristu ya kupakulama na zulu mpi nki mutindu yandi tapesa mpi matabisi na banduku na bo “mameme ya nkaka”?
15 Yezu kupesaka kikuma yankaka ya fwete pusa beto na kuvanda na kyese na ntangu bantu kefinga beto mpi kemonisa beto mpasi bonso baprofete ya ntama. Na nsuka ya kikuma ya uvwa ya kyese, yandi tubaka nde: “Beno sepela, beno [pumbuka na, NW] kiese, sambu beno ta baka matabisi ya nene na zulu.” (Matayo 5:12) Ntumwa Polo kusonikaka nde: “[Salere, NW] ya masumu kele lufwa; kansi makabu yina ya Nzambi ke pesaka beto na luzolo na yandi, yo kele moyo ya mvula na mvula ya beto ke na yo na kimvuka ti Mfumu na beto Yesu Kristo.” (Roma 6:23) Ee, ‘matabisi ya nene’ kele luzingu, yo kele ve salere ya beto lenda baka. Yo kele dikabu ya luzolo ya mbote. Yezu kutubaka nde matabisi kele “na zulu” sambu yo kekatukaka na Yehowa.
16 Bapakulami kebakaka “mpu ya luzingu,” (NW) disongidila, luzingu ya kukonda lufwa yina bo tabaka ti Kristu na zulu. (Yakobo 1:12, 17) “Mameme ya nkaka,” yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto, kevingila ntangu yina bo tazinga mvula na mvula na ntoto yina takituka paladisu. (Yoane 10:16; Kusonga 21:3-5) Sambu na bimvuka yai yonso zole, “matabisi” kele salere ve. Yo vanda bapakulami to “mameme ya nkaka,” Yehowa kepesa bo matabisi sambu na ‘mambote [na yandi] ya kuluta nene yina bo mefwana ve na kubaka,’ (NW) yina kupusaka ntumwa Polo na kutuba nde: “Beto pesa mersi na Nzambi sambu yandi me pesaka beto makabu mosi ya nene, mpila ya kutuba kele ve!”—2 Korinto 9:14, 15.
17. Sambu na nki beto fwete sepela na ntangu bo kemonisa beto mpasi mpi ‘kupumbuka na kyese’ na mutindu mosi ya kifwani?
17 Yo bikaka fyoti nde Ntinu Nero kumonisa Bakristu yankaka mpasi na nku kibeni, yo yina ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu nde: “Beto ke mona kiese ata beto ke mona mpasi, sambu beto zaba nde, kana muntu kumona mpasi yandi ta longuka na kukanga ntima. Kana muntu kukanga ntima, yandi ta longuka mpi na kuvanda na kikesa ata yandi ke mona mpasi. Ebuna, kana muntu kuvanda na kikesa ata yandi ke mona mpasi, yandi ta longuka mpi na kutula ntima. Kana beto tula ntima, beto ke kudikusa ve.” Yandi tubaka dyaka nde: “Beno vanda na kiese sambu na mambu yina ya beno ke tulaka ntima, beno kanga ntima sambu na mpasi na beno, beno samba Nzambi konso ntangu.” (Roma 5:3-5; 12:12) Ata kivuvu na beto kuvanda ya kuzinga na zulu to na ntoto, matabisi ya beto kebaka sambu na ntima yina beto kekangaka na ntangu ya mpasi kele ya nene kibeni, yo meluta konso kima yina ya beto lenda baka. Beto kele na kyese mingi kibeni sambu na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula sambu na kusadila mpi kukembila Tata na beto ya zola, Yehowa, na ntangu Ntotila na beto Yezu Kristu tayala. Na mutindu mosi ya kifwani, yo kele bonso beto ‘kepumbuka na kyese.’
18. Sambu nsuka mekuma penepene, beto fwete zaba nde bantu ya bansi tasala inki, mpi nki Yehowa tasala?
18 Na bansi mingi, bantu memonisaka Bambangi ya Yehowa mpasi mpi bo kelanda kaka na kumonisa bo mpasi. Na mbikudulu na yandi yina yandi tubilaka nsuka ya ngidika ya bima, Yezu kukebisaka Bakristu ya kyeleka nde: “Bantu ya bansi yonso ta menga beno sambu na mono.” (Matayo 24:9) Sambu nsuka mekuma penepene, Satana tapusa bantu ya bansi na kumenga bansadi ya Yehowa. (Ezekiele 38:10-12, 14-16) Dyambu yai tasonga nde ntangu ya Yehowa takotila bo melunga. “Mono ta songa bantu yonso ya nsi-ntoto nde mono kele muntu ya nene, mono kele mpi Nzambi. Ebuna bo ta zaba nde mono kele [Yehowa, NW].” (Ezekiele 38:23) Mpidina, Yehowa tasantisa zina na yandi ya nene mpi yandi tagulusa bantu na yandi na mpasi. Yo yina, “kiese na muntu yina [kelandaka na kukanga ntima, NW].”—Yakobo 1:12.
19. Na ntangu beto kevingila ‘kilumbu ya Yehowa,’ inki beto fwete sala?
19 Na ntangu yai ya ‘kilumbu ya nene ya Yehowa’ (NW) ke na kufinama mpenza, bika beto vanda na kyese sambu beto “me fwana na kumona nsoni” sambu na zina ya Yezu. (2 Piere 3:10-13; Bisalu 5:41) Bonso Bakristu ya ntete, bika beto landa na “kulonga kaka ti kuzabisa Nsangu ya Mbote ya Yesu” ti ya luyalu ya Kimfumu na yandi na ntangu ya beto kevingila matabisi na beto yina beto tabaka na inza ya Yehowa ya mpa mpi ya lunungu.—Bisalu 5:42; Yakobo 5:11.
Mvutukila
• Kumona mpasi sambu na lunungu ketendula inki?
• Inki bambuma mpasi yina bantu kumonisaka Bakristu ya ntete kubutaka?
• Sambu na nki beto lenda tuba nde Bambangi ya Yehowa kemonaka mpasi bonso baprofete ya ntangu ya ntama?
• Sambu na nki beto fwete ‘sepela mpi kupumbuka na kyese’ na ntangu bo kemonisa beto mpasi?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Bifwanisu ya kele na lutiti 28, 29]
“Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi”
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]
Kimvuka ya bantu na boloko: Chicago Herald-American