Yehowa Tapesa Ndola na Bantu ya Mbi
Yehowa Tapesa Ndola na Bantu ya Mbi
“Yilama sambu na kukutana ti Nzambi na nge.”—AMOSI 4:12, NW.
1, 2. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde Nzambi tasukisa mambi?
KETI kele ti kilumbu Yehowa tasukisa mambi ti mpasi na ntoto yai? Na luyantiku ya mvu-nkama yai ya 21, bantu mingi keyula ngyufula yai. Yo kemonana bonso nde na konso kisika ya beto kekwenda, beto kemona mambu ya nku ya bantu kesala bampangi na bo. Beto kele mpenza na mfunu ya inza mosi ya kukonda nku, ya kukonda terorizme, mpi ya kukonda kikalulu ya kufuta avoka!
2 Nsangu ya mbote kele nde beto lenda tula mpenza ntima nde Yehowa takatula mambi yonso. Bikalulu ya Nzambi kemonisaka pwelele nde yandi tasala kima mosi sambu na kufwa bantu ya mbi. Yehowa kele Nzambi ya lunungu. Na Nkunga 33:5, Ndinga na yandi kesonga beto nde: “Mfumu Nzambi ke zolaka mambu ya kieleka ti ya mbote.” Nkunga yankaka ketuba nde: “[Yehowa] ke zolaka ve ata fioti bantu yina ke zolaka kusala nku.” (Nkunga 11:5) Ntembe kele ve nde Yehowa, Nzambi nkwa-ngolo yonso, yina kezolaka mambu ya kyeleka ti ya mbote, tabika ve nde mambu ya yandi kezolaka ve kulanda na kusalama.
3 Kutadila mbikudulu ya Amosi tamonisa pwelele nki mambu?
3 Beto tadila kikuma yankaka ya kendimisa beto nde Yehowa takatula mambi. Masolo ya mambu yina yandi salaka na ntangu ya ntama kendimisa beto dyambu yai. Bambandu ya kuyituka ya kemonisa mambu yina Yehowa kusalaka bantu ya mbi kele na Biblia, na mukanda ya Amosi. Kutadila mbikudulu ya Amosi na mudindu tamonisa pwelele mambu tatu ya kemonisa mutindu Nzambi kepesaka bantu ndola. Ntetentete, yandi kepesaka ndola na bantu yina mefwana na kubaka yo. Ya zole, ata muntu mosi ve lenda tina yo. Mpi ya tatu, yo keponaka, sambu Yehowa kepesaka ndola kaka na bantu ya mbi kansi yandi kemonisaka mawa na bantu yina kebalulaka ntima mpi yina kele ya kuyilama.—Roma 9:17-26.
Nzambi Kepesaka Ntangu Yonso Ndola na Bantu Yina Mefwana na Kubaka Yo
4. Yehowa kutindaka Amosi na wapi, mpi sambu na inki?
4 Na bilumbu ya Amosi, bantu ya Izraele vandaka ya kukabwana dezia na bimfumu zole. Ya ntete vandaka kimfumu ya sudi ya Yuda yina vandaka ti bikanda zole. Ya zole vandaka kimfumu ya nordi ya Izraele yina vandaka ti bikanda kumi. Yehowa kupesaka Amosi kisalu ya kiprofete, yandi lombaka yandi na kukatuka na bwala na yandi Yuda mpi na kukwenda na Izraele. Kuna Nzambi zolaka kusadila yandi sambu na kuzabisa nsangu ya ndola yina Yandi kanaka na kupesa bo.
5. Amosi yantikaka kulonga ntete kontre nki makanda, mpi sambu na nki bo fwanaka na kubaka ndola ya Nzambi?
5 Amosi kuyantikaka ve kisalu na yandi na kutubila ndola yina Yehowa kukanaka na kupesa na kimfumu ya nordi ya Izraele yina kukumaka ntu-ngolo. Kansi, yandi yantikaka na kuzabisa ndola yango na makanda sambanu yina kuvandaka penepene ya Izraele. Makanda yango kuvandaka Siria, Filistia, Tire, Edomi, Amoni, mpi Moabi. Kansi, keti makanda yai fwanaka mpenza nde Nzambi kupesa bo ndola? Ee, bo fwanaka mpenza! Sambu bo vandaka bambeni ya ngolo ya bantu ya Yehowa.
6. Sambu na nki Nzambi zolaka kupesa ndola na bantu ya Siria, Filistia, mpi Tire?
6 Mu mbandu, Yehowa kuzengilaka bantu ya Siria ndola sambu ‘bo salaka bantu ya ntoto ya Galadi nku mpenza.’ (Amosi 1:3) Bantu ya Siria kubotulaka teritware ya Galadi, yina kele na ntoto ya Izraele na esti ya Nzadi ya Yordani, mpi bo monisaka bantu ya Nzambi yina kuvanda kuna mpasi mingi kibeni. Inki beto lenda tuba sambu na Filistia mpi Tire? Nzambi kuzengilaka bantu ya Filistia ndola sambu bo nataka bantu ya Izraele na bwala na bo, to na kimpika, mpi bo tekaka bo na bantu ya Edomi, mpi bantu ya Izraele yankaka kukumaka bampika ya bakomersa ya Tire. (Amosi 1:6, 9) Yindula ntete, kuteka bantu ya Nzambi na kimpika! Yo yina, mpila ya kuyituka kele ve na kuzaba nde Yehowa zolaka kupesa bantu ya Siria, Filistia, mpi Tire ndola.
7. Inki kima bantu ya Edomi, ya Amoni, ti ya Moabi kuvandaka ti yo na kimvuka ti bantu ya Izraele, kansi nki mutindu bo vandaka kuzinga ti bo?
7 Edomi, Amoni, ti Moabi kuvandaka ti kima mosi na kimvuka ti bantu ya Izraele mpi bo na bo. Bo yonso tatu kuvandaka bampangi ya bantu ya Izraele. Bantu ya Edomi kuvandaka bana ya Abrahami yina kukatukaka na dibuta ya Ezau, dipasa ya Yakobi. Beto lenda tuba nde, bo vandaka bampangi ya bantu ya Izraele. Bantu ya Amoni ti ya Moabi kuvandaka bana ya Loti, mwana-mpangi ya Abrahami. Kansi, keti bantu ya Edomi, ya Amoni, mpi ya Moabi vandaka kuzola bampangi na bo bantu ya Izraele? Ata fyoti ve! Edomi kuwaka ve mawa na kunwanisa “bampangi na bo,” mpi bantu ya Amoni vandaka kunyokula bampika ya Izraele na nku yonso. (Amosi 1:11, 13) Ata Amosi kutubilaka ve mutindu bantu ya Moabi vandaka kunyokula bantu ya Nzambi, beto kezaba nde bantu ya Moabi kuvandaka bambeni ya ngolo ya bantu ya Izraele bamvula mingi. Ndola ya makanda yai tatu ya kuvandaka bampangi zolaka kuvanda ya ngolo mpenza. Yehowa zolaka kufwa bo na tiya.
Ata Muntu Mosi Ve Lenda Tina Ndola ya Nzambi
8. Sambu na nki makanda sambanu yina kuvandaka penepene na Izraele lendaka ve kutina ndola ya Nzambi?
8 Yo ke pwelele nde makanda sambanu yina mbikudulu ya Amosi kutubilaka na luyantiku kufwanaka na kubaka ndola ya Nzambi. Dyaka, mpila ya kutina yo kuvandaka ve. Banda na Amosi kapu ya 1 verse ya 3 tii na kapu ya 2 verse ya 1, Yehowa ketuba mbala sambanu nde: “Mono ta soba ve.” Sambu na kulungisa mambu ya yandi tubaka, yandi kukatulaka ve ndola yina yandi zolaka kupesa bo. Mambu ya mesalamaka ntama kemonisa nde, nsukansuka, dikanda mosi-mosi na kati ya makanda yina kubakaka ndola. Nkutu, kiteso ya makanda iya na kati ya makanda yina, disongidila Filistia, Moabi, Amoni, mpi Edomi kevandaka dyaka ve!
9. Bantu ya Yuda kufwanaka na kubaka inki, mpi sambu na inki?
9 Na nima, Amosi kutulaka dikebi na dikanda ya nsambwadi, ntoto na yandi ya Yuda. Mbala yankaka bawi ya Amosi yina kuvandaka na kimfumu ya nordi ya Izraele kuyitukaka na kuwa yandi ketubila ndola yina Nzambi kuzengilaka kimfumu ya Yuda. Sambu na nki yo fwanaka nde bantu ya Yuda kubaka ndola? Amosi 2:4 ketuba nde: “Bo me buya malongi na mono Mfumu Nzambi.” Yehowa vandaka kumona mutindu bo vandaka kufwa Nsiku na yandi na luzolo yonso. Na Amosi 2:5, yandi tubaka nde: “Ntoto ya Yuda mono ta tula yo tiya; tiya yango ta yoka-yoka banzo ya ngolo ya bwala Yeruzalemi.”
10. Sambu na nki bantu ya Yuda lendaka ve kutina ndola?
10 Bantu ya Yuda ya kukonda kwikama lendaka ve kutina ndola yina vandaka kukwisila bo. Sambu na mbala ya nsambwadi Yehowa kutubaka nde: “Mono ta soba ve.” (Amosi 2:4) Yuda kubakaka ndola yina Yehowa kutubilaka ntangu bantu ya Babilone kubebisaka yo na mvu 607 ya N.T.B. Na mbala yai dyaka, beto kemona nde bantu ya mbi kukukaka ve kutina ndola ya Nzambi.
11-13. Amosi kuzabisaka ntetentete ndola kontre nki dikanda, mpi minyokudi ya nki mutindu vandaka kusalama?
11 Profete Amosi katukaka kutubila ndola yina Yehowa tapesa na makanda nsambwadi. Kansi, konso muntu yina kuyindulaka nde Amosi kumanisaka kisalu na yandi ya kiprofete, yandi kudikusaka. Amosi vandaka dyaka ti kisalu mingi ya kusala! Kisalu ya Nzambi pesaka Amosi vandaka ntetentete ya kuzabisa nsangu ya ndola ya ngolo na kimfumu ya nordi ya Izraele. Mpi Izraele kufwanaka na kubaka ndola ya Nzambi sambu bikalulu ti kimpeve ya dikanda yai kubebaka ngolo kibeni.
12 Mbikudulu ya Amosi kumonisaka munyokudi yina bantu yonso vandaka kumona na kimfumu ya Izraele. Sambu na dyambu yai, Amosi 2:6, 7 ketuba nde: “Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Bantu ya Israele me sala mbi mingi, yo me lutana. Mono ta pesa bo ndola mutindu mono me zenga, mono ta soba ve. Bantu ya mbote, bazuzi ya Israele ke [teka bo na arza, NW]; bansukami bo ke teka bo na ntalu ya dikulu mosi ya sandale. [Bo kesosa kaka kumona putulu ya ntoto yina kele na zulu ya ntu ya bantu ya mawa, NW]; bo ke buya na kusambisa makambu ya [bantu ya mpamba] na nzila ya mbote.’”
13 Bo vandaka kuteka bantu ya lunungu na “arza,” ziku yo kezola kutuba nde bazuzi vandaka kundima avoka ya arza ebuna bo vandaka kubedisa bantu ya kukonda dikambu. Bamvwama vandaka kuteka bansukami na kimpika na ntalu ya “dikulu mosi ya sandale,” ziku sambu na mfuka ya fyoti. Bantu ya nku vandaka ‘kusosa kaka,’ to vandaka kusala yonso sambu na kukitisa kibeni “bantu ya mawa” na mpila nde bansukami yango vandaka kudilosila putulu na zulu ya ba-ntu na bo sambu na kusonga nde bo kemona mpasi, bo kedila, to bo kebaka bo ve na valere. Kufuta avoka vandaka ngolo na mpila nde “bantu ya mpamba” lendaka kutula ve ata kivuvu fyoti nde bo tazenga makambu na bo na nzila ya mbote.
14. Banani vandaka kumona mpasi na kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele?
14 Tala bantu yina vandaka kumona mpasi. Bantu yango kuvandaka bantu ya lunungu, bansukami, bantu ya mawa, mpi bantu ya mpamba ya insi yina. Nsiku ya kuwakana yina Yehowa kusalaka ti bantu ya Izraele vandaka kulomba bo na kumonisa mawa na bantu ya kukonda ngolo mpi na bansukami. Kansi, luzingu ya bantu ya mutindu yina zolaka kuvanda ve ya mpasi mutindu yina na kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele.
“Yilama Sambu na Kukutana ti Nzambi na Nge”
15, 16. (a) Sambu na nki Amosi kukebisaka bantu ya Izraele nde: “Yilama sambu na kukutana ti Nzambi na nge”? (b) Inki mutindu Amosi 9:1, 2 kemonisa nde bantu ya mbi lendaka kutina ve kulungana ya ndola ya Nzambi? (c) Inki kukuminaka kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele na mvu 740 ya N.T.B.?
15 Sambu mansoni mpi masumu yankaka kukumaka mingi na Izraele, profete Amosi vandaka ti kikuma ya mbote ya kukebisa dikanda yina ya ntu-ngolo nde: “Yilama sambu na kukutana ti Nzambi na nge.” (Amosi 4:12, NW) Bantu ya Izraele ya kukonda kwikama lendaka kutina ve ndola ya Nzambi yina kumaka penepene sambu Yehowa kutubaka na mbala ya nana nde: “Mono ta soba ve.” (Amosi 2:6) Nzambi ketuba mutindu yai sambu na bantu ya mbi yina kesosaka kubumbana na meso na yandi: “Ata muntu mosi ve na bo ta kuka kubasika ti kutina. Ata bo kulumuka tii na nsi ya bafwa, mono ta kanga bo. Ata bo tombuka tii na zulu, mono ta kulumusa bo kaka.”—Amosi 9:1, 2.
16 Bantu ya mbi kukukaka ve kutina ndola ya Yehowa ata bo mekaka na kukulumuka “tii na nsi ya bafwa,” disongidila ata bo mekaka na kubumbana na nsi ya ntoto. Bo kukaka mpi ve ‘kutombuka tii na zulu’ sambu na kutina ndola ya Nzambi, yo kezola kutuba, kumeka na kubumbana na bangumba ya nda. Lukebisu ya Yehowa kuvandaka pwelele: Bo vandaka ve na kisika ata mosi ya bo lendaka kubumbana yina Yehowa lendaka kumona bo ve. Lunungu ya Nzambi kulombaka nde yandi kupesa kimfumu ya Izraele ndola sambu na bisalu na yo ya mbi. Mpi ntangu yango kulungaka. Na mvu 740 ya N.T.B., kiteso ya bamvula 60 na nima ya mbikudulu ya Amosi, kimfumu ya Izraele kubwaka na maboko ya bantu ya Asiria.
Ndola ya Nzambi Keponaka
17, 18. Inki mambu Amosi kapu ya 9 kemonisa sambu na yina metala mawa ya Nzambi?
17 Mbikudulu ya Amosi mesadisa beto na kubakisa nde Nzambi kepesaka ndola ti kikuma mpi ata muntu mosi ve lenda tina yo. Kansi mukanda ya Amosi kemonisa mpi nde ndola ya Yehowa keponaka. Nzambi lenda mona konso kisika yina bantu ya mbi mebumbana, mpi kupesa bo ndola. Yandi lenda mona mpi bantu yina kebalula ntima mpi bantu ya mbote, bantu ya yandi tawila mawa. Kapu ya nsuka ya mukanda ya Amosi ketendula na mutindu mosi ya mbote dilongi yai.
18 Na kutadila Amosi kapu ya 9, verse ya 8, Yehowa kutubaka nde: “Mono ta fwa ve kimakulu bana yonso ya Yakobi.” Mutindu beto kemona yo na verse ya 13 tii ya 15, Yehowa kusilaka nde yandi zolaka ‘kukatula bantu na yandi na kimpika, yandi zolaka kuvutula bo na ntoto na bo.’ Yandi zolaka kuwila bo mawa mpi bo zolaka kuzinga na lutaninu mpi kukuma na bima mingi. Yehowa kusilaka nde “muntu yina ke bundulaka bilanga ta landa nswalu muntu yina ke katulaka bima na bilanga.” Yindula fyoti! Bo tavanda bo memanisa ntete ve na kukatula bima na bilanga sambu yo melutana mingi, ntangu nsungi ya kubundula dyaka ntoto mpi kukuna bankeni tavanda melunga dezia!
19. Inki kukuminaka ndambu ya bantu ya Izraele mpi ya Yuda yina kubikalaka?
19 Beto lenda tuba nde ndola yina Yehowa kupesaka bantu ya mbi ya Yuda ti ya Izraele kuponaka sambu yandi monisaka mawa na bantu yina kubalulaka ntima mpi bayina kuvandaka na ntima ya mbote. Sambu na kulungisa lusilu ya mbikudulu ya kuvutula bantu na yandi yina kele na Amosi kapu ya 9, ndambu ya bantu ya Izraele ti ya Yuda yina kubikalaka kukatukaka na kimpika na Babilone sambu na kuvutuka na ntoto na bo na mvu 537 ya N.T.B. Ntangu bo vutukaka na ntoto na bo yina bo vandaka kuzola mingi, bo vutulaka lusambu ya bunkete. Sambu na kuzinga na lutaninu, bo tungaka dyaka banzo na bo mpi bo kunaka vinu na bilanga mpi bo salaka bamasamba.
Ndola ya Yehowa Takwisa!
20. Bansangu ya ndola ya Nzambi ya beto metadila yina Amosi kuzabisaka fwete ndimisa beto inki?
20 Bansangu ya ndola ya Nzambi yina Amosi kuzabisaka ya beto metadila fwete ndimisa beto nde Yehowa tasukisa mambi na ntangu na beto. Sambu na nki beto lenda ndima yo? Ntetentete, bambandu yai ya ntama ya kesonga mambu yina Nzambi kusalaka na bantu ya mbi kemonisa mutindu yandi tasala na ntangu na beto. Ya zole, kulungana ya ndola ya Nzambi na kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele yina kukumaka aposta kemonisa nde Nzambi tafwa Kikristu, kitini ya kuluta mbi ya ‘Babilone ya Nene,’ yina kele kintinu ya inza ya mvimba ya mabundu ya luvunu.—Kusonga 18:2.
21. Sambu na nki Kikristu mefwana na kubaka ndola ya Nzambi?
21 Ntembe kele ve nde Kikristu mefwana mpenza na kubaka ndola ya Nzambi. Mambu ya mbi ya metala lusambu mpi bikalulu ya mbi ya kesalama na kati ya Kikristu kemonana pwelele. Ndola yina Yehowa mezengila Kikristu, ti inza ya Satana yina mebikala, mefwana na yo. Bo lenda tina yo mpi ve sambu kana ntangu ya kupesa ndola yango melunga, mambu yai ya Amosi kutubaka na kapu ya 9, verse ya 1, talungana: “Ata muntu mosi ve na bo ta kuka kubasika ti kutina.” Ya kyeleka, na konso kisika yina bantu ya mbi lenda bumbana, Yehowa tamona bo kaka.
22. Inki mambu ya metala ndola ya Nzambi 2 Tesalonika 1:6-8 kemonisa pwelele?
22 Ndola ya Nzambi kekuminaka bantu yina mefwana na kubaka yo, muntu lenda tina yo ve, mpi yo keponaka. Dyambu yai kemonana pwelele na mambu yai ya ntumwa Polo kutubaka: “Nzambi ta sala kaka mambu yina kele ya kieleka: Yandi ta monisa mpasi na bantu yina ke monisaka beno mpasi, ebuna yandi ta katula mpasi na beto ti mpasi na beno bantu yina ke monaka mpasi. Yandi ta sala yo ntangu Mfumu Yesu ta katuka na zulu sambu na kwisa kumonika ti bawanzio na yandi ya ngolo, na kati ya tiya yina ke pela ngolo, sambu na kupesa ndola na bantu yina ke kuzaba Nzambi ve, bayina ke zola kulanda ve Nsangu ya Mbote ya Mfumu na beto Yesu.” (2 Tesalonika 1:6-8) “Nzambi ta sala kaka mambu yina kele ya kieleka” na kumonisa bantu yina mefwana na kubaka ndola mpasi sambu bo monisaka bapakulami na yandi mpasi. Ata muntu mosi tatina ve ndola yango sambu bantu ya mbi taguluka ve na ‘kumonika ya Yezu ti bawanzyo na yandi ya ngolo na kati ya tiya yina kepela ngolo.’ Dyaka, ndola ya Nzambi tapona sambu Yezu tapesa ndola na “bantu yina ke kuzaba Nzambi ve, bayina ke zola kulanda ve Nsangu ya Mbote.” Mpi kulungana ya ndola ya Nzambi tapesa kikesa na bantu yina kewaka Nzambi boma mpi ya kemona mpasi.
Kivuvu Sambu na Bantu ya Mbote
23. Inki kivuvu mpi kikesa beto lenda baka na mukanda ya Amosi?
23 Mbikudulu ya Amosi kele mpi ti nsangu mosi ya kitoko ya kepesa kikesa mpi kivuvu na bantu ya ntima ya mbote. Mutindu mukanda ya Amosi kutubaka yo, na ntangu ya ntama Yehowa kufwaka ve bantu na yandi yonso. Nsukansuka, yandi vukisaka dyaka bantu ya Izraele ti ya Yuda yina kuvandaka na kimpika, yandi vutulaka bo na ntoto na bo mpi yandi sakumunaka bo na mpila yandi vandaka kutanina bo mpi kupesa bo kimvwama. Inki yo ketendula sambu na bilumbu na beto? Dyambu yai kendimisa beto nde ntangu Yehowa tapesa ndola, yandi tamona bantu ya mbi na bisika yonso ya bo tabumbana, yandi tamona mpi bantu yina mefwana na kuwila mawa ata bo kezinga na konso kisika yina na ntoto yai.
24. Na nki mitindu bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto mebakaka balusakumunu?
24 Ntangu beto kekinga nde Yehowa kupesa bantu ya mbi ndola, inki mambu beto bansadi na yandi ya kwikama ke na kumona? Yehowa ke na kusakumuna beto na mutindu yandi kepesa beto kimvwama mingi ya kimpeve! Beto kele na kati ya lusambu mosi yina kele ve ti malongi ya luvunu mpi ya kubalula-balula ya mekatukaka na malongi ya luvunu ya Kikristu. Yehowa mepesaka beto mpi madya mingi ya kimpeve. Kansi, beto vila ve nde mambote yai yonso ya mekatukaka na Yehowa kepesa beto mukumba mosi ya nene. Nzambi kevingila nde beto kebisa bantu yankaka sambu kilumbu na yandi ya kusambisa mekuma penepene. Beto kezola kusala ngolo sambu na kusosa ‘bantu yonso yina kele ya kuyilama sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula.’ (Bisalu 13:48) Ya kyeleka, beto kezola kusadisa bantu mingi na kubaka mambote ya kimvwama ya kimpeve ya beto kele na yo ntangu yai. Mpi beto kezola nde bo guluka ntangu Nzambi tapesa bantu ya mbi ndola. Ya kyeleka, sambu na kubaka mambote yai beto fwete vanda na ntima ya mbote. Mutindu beto tamona yo na disolo ya kelanda, mbikudulu ya Amosi ketubila mpi dyambu yai.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Inki mutindu mbikudulu ya Amosi kemonisa nde ndola ya Yehowa kekuminaka kaka bantu yina mefwana na kubaka yo?
• Inki nzikisa Amosi kepesa sambu na kumonisa nde ata muntu mosi ve lenda tina ndola ya Nzambi?
• Inki mutindu mukanda ya Amosi kemonisa nde ndola ya Nzambi keponaka?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]
Kimfumu ya Izraele kutinaka ve ndola ya Nzambi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Na mvu 537 N.T.B., ndambu ya bantu ya Izraele mpi ya Yuda yina kubikalaka kukatukaka na kimpika na Babilone