‘Kumona Diyaka Mosi ya Kuluta Ntalu Mingi’

“Kimfumu ya zulu kele lukanu ya bantu kenwanina na kukwenda, ebuna bayina kenwana na kukwenda na ntwala kebaka yo.”​—MATAYO 11:12, NW.

1, 2. (a) Inki kikalulu ya kemonanaka ve na bantu mingi Yezu kutubilaka na kingana na yandi mosi ya metala Kimfumu? (b) Inki Yezu kutubaka na kingana ya metala diyaka ya ntalu mingi?

 KETI ke ti kima mosi ya nge kepesaka valere mingi kibeni mpi yina nge lenda pesila to kutambikila bima na nge yonso sambu na kubaka yo? Ata bantu ketubilaka kudipesa ya bo kekudipesaka na kulungisa balukanu na bo, mu mbandu mbongo, lukumu, kiyeka, to kisika ya nene, yo kesalamaka mingi ve nde muntu kukutana ti kima mosi ya mfunu mingi mpi yandi ndima na kuyambula bima na yandi yonso sambu na kubaka kima yango. Na kati ya bingana mingi ya kepusa na kuyindula yina Yezu Kristu kutaka na yina metala Kimfumu ya Nzambi, yandi taka kingana mosi ya ketubila kikalulu yai ya mbote ya kemonanaka ve na bantu mingi.

² Yo kele mbandu, to kingana ya diyaka mosi ya ntalu mingi yina Yezu kutelaka balongoki na yandi na kingenga. Yezu kutubaka nde: “Kimfumu ya Nzambi me fwanana na [komersa-ntambudi, NW] ke sosa mayaka ya [kitoko, NW]. Kana yandi me mona diyaka mosi ya kuluta ntalu mingi, [mbala mosi, NW] yandi ta kwenda kuteka bima na yandi yonso, ebuna yandi ta kwisa kusumba diyaka yina.” (Matayo 13:36, 45, 46) Inki dilongi Yezu kuzolaka nde bawi na yandi kubaka na kingana yai? Mpi nki mutindu beto lenda bakila bangogo yai ya Yezu mambote?

Ntalu ya Kuluta Mingi ya Mayaka

3. Sambu na nki mayaka ya kitoko kuvandaka ntalu mingi na ntangu ya ntama?

³ Banda na ntangu ya ntama, mayaka kevandaka bima ya ntalu mingi ya kutomisila nitu to bisika. Mukanda mosi kemonisa nde nsoniki mosi ya Roma na zina ya Pline l’Ancien kutubaka nde mayaka vandaka kubaka “kisika ya ntete na kati ya bima yonso ya ntalu.” Mayaka meswaswana ti wolo, arza, to matadi yankaka ya ntalu sambu yo kesalamaka na bima yina kezingaka. Yo mezabanaka mbote nde mitindu yankaka ya bankodya (huîtres) ya nzadi-mungwa to ya osea, lenda sala nde bima ya ngolo, mu mbandu tubitini ya matadi ya fyoti, kukituka mayaka ya ntalu mingi. Mate yina bankodya yango kelosilaka tumatadi yina kekotaka na banzo na yo kesalaka nde nsukansuka, tumatadi yango kukituka mayaka ya nene. Na ntangu ya ntama, mayaka ya kuluta kitoko vandaka kukatuka mingimingi na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, na Golfe Persique, ti na Osea ya Inde. Bisika yai kuvandaka ntama kibeni ti ntoto ya Izraele. Ntembe kele ve nde yai kele kikuma ya kupusaka Yezu na kutubila ‘komersa-ntambudi mosi yina kwendaka kusosa mayaka ya kitoko.’ Yo kelombaka kusala mpenza kikesa sambu na kuzwa mayaka ya kyeleka ya ntalu mingi.

4. Inki dilongi ya mfunu kebasika na kingana ya Yezu ya komersa-ntambudi?

⁴ Ata mayaka ya kitoko kevandaka ntalu mingi banda na ntangu ya ntama, yo kemonana nde dilongi ya mfunu yina Yezu zolaka kubasisa na kingana na yandi vandaka kutadila ve ntalu ya mbongo. Na kingana yai, Yezu kusukaka kaka ve na kufwanisa  Kimfumu ya Nzambi na diyaka ya kuluta ntalu mingi, kansi yandi bendaka mpi dikebi na ‘komersa-ntambudi mosi yina kesosa mayaka ya kitoko’ mpi na dyambu yina yandi salaka na ntangu yandi monaka yo. Komersa ya ketambulaka sambu na kusosa mayaka, to ya mekudipesaka na kisalu yina, meswaswana mpenza ti muntu yina ketekaka na magazini. Komersa ya mutindu yina kezabaka mayaka ya ntalu mbotembote. Yandi kevandaka mpenza ti disu to mayele ya kuswasukisa diyaka ya kitoko mingi ti tubima yankaka ya kubumbana yina kesalaka nde diyaka kuvanda kitoko mingi kuluta. Yandi kezabaka diyaka ya kyeleka kana yandi memona yo mpi muntu lenda kusa yandi ve na kutekila yandi diyaka ya kitoko mingi ve to ya mbi.

5, 6. (a) Inki kima ya metala komersa ya kingana ya Yezu kebenda mpenza dikebi? (b) Kingana ya bima ya ntalu yina bo mebumbaka kemonisa nki sambu na yina metala komersa-ntambudi?

⁵ Kele ti kima yankaka ya metala komersa yai ya kuswaswana ya kebenda mpenza dikebi. Kana yo vandaka komersa yankaka, yandi zolaka kusosa kuzaba ntete ntalu ya yandi lenda tekila diyaka yango sambu na kuzaba mbongo ya yandi tasumbila yo ti nluta ya yandi tabaka ntangu yandi tateka yo. Yandi zolaka mpi kusosa kuzaba kana bantu ya kusumba diyaka ya mutindu yina tamonana na mpila nde yandi teka yo nswalu. Na bangogo yankaka, mpusa na yandi zolaka kuvanda ve ya kubikala ti diyaka yango na maboko, kansi yo zolaka kuvanda kaka ya kubaka nswalu nluta na zulu ya mbongo yina yandi sumbilaka yo. Kansi, mpusa ya komersa ya kingana ya Yezu kuvandaka ve ya kubaka nluta nswalu. Mpusa na yandi kuvandaka ve ya kuzwa mbongo to bima ya kinsuni. Nkutu, yandi ndimaka na kutambika “bima na yandi yonso,” mbala yankaka bima ti banzo yonso ya yandi vandaka ti yo, sambu na kusumba kima yina yandi vandaka kusosa.

⁶ Bakomersa mingi lendaka kumona nde ziku kima yina muntu ya kingana ya Yezu kusalaka kuvandaka ya kukonda mayele. Komersa ya mayele lendaka kuyindula ve na kusala mumbongo ya kigonsa ya mutindu yina. Kansi komersa ya kingana ya Yezu kuvandaka na mutindu yankaka ya kutadila valere ya bima. Lufutu na yandi kuvandaka ve ya kusosa kuzwa mbongo, kansi yo vandaka na kyese yina yandi waka na kuzwa kima mosi ya valere mingi kibeni. Ngindu yai kemonana pwelele na kingana yankaka ya Yezu kutaka ya kewakana ti yina ya ntete. Yandi tubaka nde: “Kimfumu ya Nzambi me fwanana na bima yina ya ntalu ya bo me bumbaka na kilanga. Kana muntu mosi kumona yo, yandi ta bika kubumba yo diaka. Ebuna sambu na kiese na yandi, yandi ta kwenda kuteka bima na yandi yonso; ntangu yai, yandi ta kwisa kusumba kilanga yina.” (Matayo 13:44) Ee, kyese yina muntu yai kuwaka na ntangu yandi sengumunaka mpi yandi zwaka kima na yandi ya ntalu kufwanaka na kupusa yandi na kuyambula bima yonso ya yandi vandaka na yo. Keti bantu ya mutindu yai kele bubu yai? Keti kele ti kima mosi ya ntalu yina mefwana nde bantu kutambikila yo bima mutindu yina?

Bantu Yina Kubakisaka Ntalu ya Kuluta Mingi ya Kimfumu

7. Inki mutindu Yezu kumonisaka nde yandi bakisaka mpenza ntalu ya kuluta mingi ya Kimfumu?

⁷ Na ntangu yandi taka kingana na yandi, Yezu vandaka kutubila “Kimfumu ya Nzambi.” Ya kyeleka, Yezu yandi mosi kubakisaka ntalu ya kuluta mingi ya Kimfumu. Masolo ya Baevanzile kemonisaka dyambu yai pwelele. Na nima ya mbotika na yandi na mvu 29 ya T.B., Yezu “yantikaka kulonga nde: ‘Beno balula ntima sambu Kimfumu ya Nzambi me kuma penepene!’” Yandi lutisaka bamvula tatu ti ndambu na kulonga bantu mingi mambu ya metala Kimfumu. Yandi tambulaka na ntoto ya Izraele ya mvimba, “na babwala ya nene ti na babwala ya fioti. Yandi vandaka kulonga Nsangu ya Mbote ya Kimfumu ya Nzambi.”​—Matayo 4:17; Luka 8:1.

8. Inki mambu Yezu kusalaka sambu na kumonisa mambu yina Kimfumu talungisa?

⁸ Yezu kumonisaka mpi mambu yina Kimfumu ya Nzambi talungisa na ntangu yandi salaka mambu mingi ya kuyituka na ntoto yonso yina yandi tambulaka. Mu mbandu, yandi belulaka bambefo, yandi disaka bantu, yandi lembikaka mipepe, mpi yandi tedimisaka nkutu bafwa. (Matayo 14:14-21; Marko 4:37-39; Luka 7:11-17) Nsukansuka, yandi monisaka kwikama na yandi na Nzambi ti na Kimfumu na ntangu yandi pesaka luzingu na yandi sambu na kufwa bonso mbangi-menga na nti ya mpasi. Kaka mutindu komersa-ntambudi kundimaka na kupesa bima yonso ya yandi vandaka na yo sambu na ‘diyaka ya kuluta ntalu mingi,’ Yezu kuzingaka mpi kufwaka sambu na Kimfumu.​—Yoane 18:37.

9. Inki kikalulu ya kemonanaka ve na bantu mingi kumonanaka na balongoki ya ntete ya Yezu?

⁹ Yezu kusukaka kaka ve na kupesa luzingu na yandi mosi sambu na Kimfumu, kansi yandi  vukisaka mpi kibuka mosi ya fyoti ya balongoki. Bantu yai mpi kubakisaka mpenza ntalu ya kuluta mingi ya Kimfumu. Andre, yina kuvandaka ntete longoki ya Yoane Mbotiki, kuvandaka na kati na bo. Na ntangu bo waka Yoane keta kimbangi nde Yezu kele “Mwana-dimeme ya Nzambi,” Andre ti longoki yankaka ya Yoane, yo fwete vanda mosi na kati ya bana ya Zebedeo yina bo vandaka kubinga mpi nde Yoane, kuwaka mpusa ya kukwenda nswalu na Yezu mpi bo kumaka Bakristu. Kansi mambu kusukaka pana ve. Kukonda kusukinina, Andre kukwendaka na mpangi na yandi Simoni mpi kusongaka yandi nde: “Beto me mona Mesia.” Na nima, Simoni (yina bo kumaka kubinga Sefasi, to Piere) mpi Filipo ti nduku na yandi Natanaele kubakisaka mpi nde Yezu kele Mesia. Nkutu, yo pusaka Natanaele na kutubila Yezu nde: “Nge kele Mwana-Nzambi! Nge kele ntotila ya Israele!”​—Yoane 1:35-49.

Bo Bakaka Lukanu ya Kusala Kisalu

10. Inki balongoki kusalaka ntangu Yezu kwisaka kubinga bo ntangu fyoti na nima ya kukutana ti bo na mbala ya ntete?

¹⁰ Beto lenda fwanisa kyese yina Andre, Piere, Yoane, ti balongoki yankaka kuwaka ntangu bo sengumunaka Mesia na kyese yina komersa-ntambudi kuwaka ntangu yandi monaka diyaka ya kuluta ntalu mingi. Inki bo salaka na ntangu yina? Baevanzile ketubila beto ve mambu mingi yina bo salaka mbala mosi na nima ya kukutana ti Yezu na mbala ya ntete. Yo kemonana nde, bamingi na kati na bo kuvutukilaka bisalu na bo. Kansi, na nima ya bangonda sambanu to penepene na mvula mosi, Yezu kukutanaka dyaka ti Andre, Piere, Yoane, mpi Yakobo mpangi ya Yoane na kisalu na bo ya kuloba bambisi na Nzadi-Mungwa ya Galilea. a Ntangu Yezu kumonaka bo, yandi tubilaka bo nde: “Beno kwisa landa mono. Mono ta longa beno na kuloba bantu.” Bo salaka inki? Disolo ya Matayo ketuba mutindu yai sambu na Piere ti Andre: “Bo bikisaka babukondi na bo nswalu, ebuna bo landaka yandi.” Sambu na Yakobo ti Yoane, beto ketanga nde: “Bo bikisaka bwatu ti tata na bo nswalu, ebuna bo landaka Yesu.” Disolo ya Luka keyika nde bo “bikisaka bima yonso, ebuna bo yantikaka kulanda Yesu.”​—Matayo 4:18-22; Luka 5:1-11.

11. Yo fwete vanda nde nki kupusaka balongoki na kundima kulanda Yezu na mbala mosi?

¹¹ Keti lukanu ya balongoki kubakaka na mbala mosi kesonga nde bo yindulaka ve? Ve! Ata bo vutukilaka  kisalu ya dibuta na bo ya kuloba bambisi na nima ya kukutana ti Yezu na mbala ya ntete, ntembe kele ve nde mambu yina bo monaka mpi bo waka na ntangu yina kusimbaka mpenza ntima ti mabanza na bo. Yo fwete vanda nde kiteso ya mvula mosi yina kulutaka kupesaka bo ntangu mingi ya kuyindulula mambu yina. Lere yai ntangu ya kubaka lukanu kulungaka. Keti bo zolaka kusala bonso komersa-ntambudi yina kusepelaka mingi na diyaka ya ntalu mingi ya yandi sengumunaka mpi, mutindu Yezu kutubaka yo, yandi ‘kwendaka mbala mosi’ kusala yonso sambu na kusumba diyaka yango? Ee. Mambu yina bo monaka mpi bo waka kusimbaka ntima na bo. Bo bakisaka nde ntangu ya kubaka lukanu kulungaka. Yo yina, mutindu masolo ketubila beto, bo monisaka ve dute na kuyambula bima yonso mpi na kukuma balongoki ya Yezu.

12, 13. (a) Inki mambu bantu mingi yina kuwaka Yezu kusalaka? (b) Inki Yezu kutubaka sambu na balongoki na yandi ya kwikama, mpi bangogo na yandi ketendula inki?

¹² Bantu yai ya kwikama kuswaswanaka mpenza ti bantu yina yankaka ya masolo ya Baevanzile ketubila na nima! Yezu kubelulaka mpi kudisaka bantu mingi, kansi bantu yango kukwendaka kwa bo mpi bo landaka na kusala bisalu na bo. (Luka 17:17, 18; Yoane 6:26) Nkutu bankaka kulombaka nde Yezu kupesa bo nswa ya kukonda kulanda yandi na ntangu yandi lombaka bo na kukuma balongoki na yandi. (Luka 9:59-62) Kansi, sambu na balongoki ya kwikama, Yezu kutubaka na nima nde: “Kansi banda na bilumbu ya Yoane Mbotiki tii bubu yai, kimfumu ya zulu kele lukanu ya bantu kenwanina na kukwenda, ebuna bayina kenwana na kukwenda na ntwala kebaka yo.”​—Matayo 11:12, NW.

¹³ Bangogo ‘kunwanina’ mpi ‘kunwana na kukwenda na ntwala’ ketendula inki? Sambu na yina metala kisongi-dyambu ya Kigreki ya mebasisaka bangogo yina, diksionere mosi (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) ketuba nde: “Kisongi-dyambu yango kepesa ngindu ya kusala kikesa mingi.” Mpi sambu na yina metala verse yai, Heinrich Meyer, muntu mosi ya mayele ya ketendulaka Biblia, ketuba nde: “Yai kele mutindu ya bo ketendulaka mpusa yina ya ngolo, kunwana na ngolo yonso mpi kunwana sambu na kukwenda na kimfumu ya Mesia yina kukumaka penepene . . . Mpusa ya bantu kumonisaka sambu na kimfumu kuvandaka ya ngolo mpenza mpi yo lombaka kusala kikesa mingi (yo vandaka dyaka ve dyambu ya kukanga maboko mpi ya kuvingila).” Bonso komersa-ntambudi yina, ndambu ya bantu yai kubakisaka nswalu kima yina kuvandaka mpenza ya ntalu, mpi bo ndimaka na kuyambula bima yonso yina bo vandaka na yo sambu na Kimfumu.​—Matayo 19:27, 28; Filipi 3:8.

Bankaka Kuvukanaka na Kisalu ya Kusosa

14. Inki mutindu Yezu kupesaka bantumwa na yandi formasio sambu na kisalu ya kusamuna Kimfumu, mpi nki bambuma yo butaka?

¹⁴ Ntangu Yezu kulandaka na kusala kisalu na yandi ya kusamuna, yandi pesaka formasio mpi yandi sadisaka bantu yankaka na kulungisa malombu sambu na kukota na Kimfumu. Ntete, yandi ponaka bantu 12 na kati ya balongoki na yandi mpi yandi bingaka bo nde bantumwa, to bantu yina yandi tindaka na ntwala na yandi. Yezu kupesaka bo bantuma ya pwelele yina kumonisaka mutindu bo fwete sala kisalu na bo ya kusamuna. Yandi pesaka bo mpi balukebisu na yina metala bampasi yina vandaka kukinga bo. (Matayo 10:1-42; Luka 6:12-16) Na bamvula zole yina kulandaka to penepene na bamvula zole, bo vandaka kufidisa Yezu na banzyetolo na yandi ya kusamuna na ntoto yina yandi vandaka kutambula. Na nsungi yango, bo salaka bangwisana ya ngolo ti yandi. Bo waka mambu yina yandi vandaka kutuba, bo monaka bisalu na yandi ya ngolo, mpi bo monaka mbandu ya yandi mosi kusongaka. (Matayo 13:16, 17) Ntembe kele ve nde mambu yai yonso kusimbaka mpenza ntima na bo, na mpila nde, bonso komersa-ntambudi, bo landaka na kusosa Kimfumu na kikesa mpi na ntima ya mvimba.

15. Yezu kutubaka nde nki kikuma ya nene tapusa balongoki na yandi na kusepela?

¹⁵ Katula bantumwa yina 12, Yezu ‘kusolaka balongoki yankaka makumi nsambwadi, yandi tindaka bo nde: “Beno kwenda zole-zole na ntwala na babwala yonso ti na bisika yonso yina ya mono mosi ke zola kwenda.”’ Yandi telaka bo dyaka bampasi yina vandaka kukinga bo mpi yandi lombaka bo na kutubila bantu nde “Kimfumu ya Nzambi me kuma penepene na beno.” (Luka 10:1-12) Ntangu balongoki yina 70 kuvutukaka, bo vandaka na kyese mingi mpi bo pesaka Yezu rapore yai: “Mfumu, ata bampeve ya mbi mpi vandaka kulemfukila beto ntangu beto vandaka kutubila yo na zina na nge.” Kansi, ziku bo yitukaka na ntangu Yezu  kusongaka bo nde kikesa yina bo vandaka kumonisa sambu na Kimfumu tanatila bo kyese ya kuluta mingi na bilumbu kekwisa. Yandi tubilaka bo nde: “Beno sepela ve sambu bampeve ya mbi vandaka kulemfukila beno, kansi beno sepela sambu Nzambi me sonikaka bazina na beno na zulu.”​—Luka 10:17, 20.

16, 17. (a) Inki Yezu kusongaka bantumwa na yandi ya kwikama na nkokila ya nsuka yina yandi vandaka ti bo? (b) Bangogo ya Yezu kupesaka bantumwa nki kyese mpi yo ndimisaka bo nki dyambu?

¹⁶ Nsukansuka, na mpimpa ya nsuka yina Yezu kulutisaka ti bantumwa na yandi, na Nisani 14, ya mvu 33 ya T.B., yandi yantikisaka nkinsi yina mezabanaka na zina ya Madya ya Nkokila ya Mfumu mpi yandi pesaka bo ntuma ya kusungiminaka yo. Kaka na nkokila yina, Yezu kusongaka bantumwa 11 yina kubikalaka nde: “Na bampasi yonso ya mono vandaka kumona, beno vandaka kutina mono ve. Mono ke pesa beno kiyeka ya kuyala na Kimfumu ya Tata na mono mutindu yandi pesaka mono mpi yo; mpidina beno ta dia, beno ta nwa na mesa na mono na Kimfumu na mono, beno ta vanda na bakiti ya kimfumu sambu na [kusambisa, NW] makanda kumi na zole ya bantu ya Israele.”​—Luka 22:19, 20, 28-30.

¹⁷ Ya kyeleka, yo fwete vanda nde bantumwa kuvandaka mpenza na kyese na ntangu bo waka mambu yina Yezu kutubilaka bo! Yezu kupesaka bo lukumu mpi mukumba yina meluta konso lukumu to mukumba yina muntu lenda baka. (Matayo 7:13, 14; 1 Piere 2:9, NW) Bonso komersa-ntambudi yina, bo yambulaka bima mingi na mpila nde bo landa Yezu sambu na kulanda kusosa Kimfumu. Ntangu yai bo ndimaka mpenza nde bima yina bo tambikaka tii na ntangu yina kukwendaka ve mpamba.

18. Nsukansuka, katula bantumwa 11, banani dyaka tabaka mambote ya Kimfumu?

¹⁸ Mambote ya Kimfumu kusukaka kaka ve na bantumwa yina kuvandaka ti Yezu na mpimpa yina. Luzolo ya Yehowa kuvandaka nde kimvuka mosi ya bantu 144 000 kukota na kuwakana ya Kimfumu sambu na kuyala kumosi ti Yezu Kristu na nkembo ya Kimfumu ya zulu. Dyaka, na kati ya mbona-meso, ntumwa Yoane kumonaka “[kibuka mosi ya nene, NW]; ata muntu mosi ve lungaka kutanga bantu yina yonso. . . . Bo me telama na ntwala ya kiti ya kimfumu ti na ntwala ya Mwana-dimeme. . . . Bo vandaka kutuba . . . nde: ‘Nzambi na beto yina me vanda na kiti ya kimfumu, ti Mwana-dimeme, bo bantu ke gulusaka beto.’” Bantu yai kele bayina tazinga na ntoto na nsi ya luyalu ya Kimfumu. b​—Kusonga 7:9, 10; 14:1, 4.

19, 20. (a) Inki dibaku mepesama na bantu ya makanda yonso? (b) Inki ngyufula beto tatadila na disolo yina kelanda?

¹⁹ Ntangu fyoti na ntwala nde Yezu kumata na zulu, yandi pesaka balongoki na yandi ya kwikama ntuma yai: “Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu [ya makanda, NW] yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala. Beno fweti zaba mbote nde mono ta vandaka ti beno bilumbu yonso tii na nsuka ya ntoto.” (Matayo 28:19, 20) Mpidina, bantu yina mekatukaka na makanda yonso zolaka kukuma balongoki ya Yezu Kristu. Bantu yai mpi zolaka kutula ntima na bo na Kimfumu, sambu na kubaka lusakumunu na zulu to na ntoto, mutindu komersa-ntambudi kusalaka na ntangu yandi monaka diyaka ya kitoko.

²⁰ Bangogo ya Yezu kemonisa nde kisalu ya kukumisa bantu balongoki zolaka kusalama tii na “nsuka ya ntoto.” Ebuna na bilumbu na beto, keti beto kele kaka ti bantu yina mefwanana na komersa-ntambudi, bayina kendima na kupesa bima na bo yonso sambu na kulanda kusosa Kimfumu ya Nzambi? Disolo yina kelanda tapesa mvutu na ngyufula yai.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki dilongi ya mfunu kebasika na kingana ya Yezu ya komersa-ntambudi?

• Inki mutindu Yezu kumonisaka nde yandi bakisaka mpenza ntalu ya kuluta mingi ya Kimfumu?

• Inki kupusaka Andre, Piere, Yoane, ti balongoki yankaka na kundima kulanda Yezu mbala mosi ntangu yandi bingaka bo?

• Inki dibaku ya kitoko bantu ya makanda yonso kele na yo?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

“Bo bikisaka bima yonso, ebuna bo yantikaka kulanda Yesu”