Bana na Beto Kele Makabu ya Kitoko
Bana na Beto Kele Makabu ya Kitoko
“Bana kele makabu [“kimvwama,” NW] ya Mfumu Nzambi, bo kele [lusakumunu, NW] ya yandi ke pesaka bantu.”—NKUNGA 127:3.
1. Inki mutindu bebe ya ntete kubutukaka?
YINDULA mambu ya kuyituka yina Yehowa Nzambi kusalaka ntangu yandi gangaka bakala ti nkento ya ntete. Na nima, tata ti mama, disongidila, Adami ti Eva, kupesaka kima mosi ya kukatukaka na nitu na bo zole. Yo yelaka na kati ya divumu ya Eva tii kuna yo kumaka muntu mosi ya mpa kibeni, yina kuvandaka bebe ya ntete. (Kuyantika 4:1) Tii bubu yai, kusalama ya mwana na kati ya divumu ti kubutuka na yandi keyitukisaka beto mpi bantu mingi ketubaka nde yo kevandaka mpenza kimangu.
2. Sambu na nki nge lenda tuba nde mambu yina kesalamaka na kati ya divumu ya nkento yina kele na divumu kele ya kuyituka?
2 Na nima ya bilumbu kiteso ya 270, selile ya kisina yina kusalamaka na divumu ya mama na ntangu yandi vukanaka ti tata, keyelaka mpi yo kekumaka bebe mosi yina kevandaka ti bamiliare ya baselile. Selile yina ya kisina kevandaka ti bantuma yina kevandaka mfunu sambu na kubuta mitindu ya baselile kuluta 200. Na ntangu yo kelandaka bantuma yina ya kuyituka, ya bantu kekukaka ve kubakisa, baselile yai ya kuyituka mpi ya mutindu na mutindu keyelaka na ndonga ya mbote mpi na mutindu mosi yina kesalaka nde muntu mosi ya mpa kusalama!
3. Sambu na nki bantu mingi ya mayele kendimaka nde yo fwete vanda Nzambi muntu kesalaka nde muntu ya mpa kubutuka?
3 Nge tatuba nde nani kibeni kesalaka bebe? Ntembe kele ve nde Muntu kusalaka bebe kele kaka muntu yina kusalaka yo mosi luzingu. Muyimbi-bankunga ya Biblia kuyimbaka nde: “Beno vila ve nde Mfumu Nzambi kele Nzambi! Yandi muntu salaka beto, [kansi beto mosi ve, NW].” (Nkunga 100:3) Bibuti, beno mezaba mbote nde beno kebutaka ve mwana ya kitoko na mayele na beno mosi. Kaka Nzambi mosi yina kele na mayele ya kuluta mingi mefwana na kusala muntu ya mpa na mutindu mosi ya kuyituka. Banda bamvu-funda mingi, bantu ya mayele ketubaka nde Ngangi ya Nene muntu mefwana na kubaka lukumu sambu na mwana yina kesalamaka na kati ya divumu ya mama na yandi. Keti nge mpi kendimaka dibanza yango?—Nkunga 139:13-16.
4. Inki kifu bantu kevandaka na yo yina Yehowa kele na yo ve ata fyoti?
4 Kansi, keti Yehowa kele Ngangi mosi ya mekondaka mawi ya kubanzila bantu mpi ya mesalaka kaka ngidika mosi buna ya kesalamaka na nitu ya bantu na mpila nde babakala ti bankento kubuta bana? Bantu mingi kevandaka ve ti mawi ya kubanzila bankaka, kansi Yehowa kele mutindu yina ve ata fyoti. (Nkunga 78:38-40) Biblia ketuba mutindu yai na Nkunga 127:3: “Bana kele makabu [“kimvwama,” NW] ya Mfumu Nzambi, bo kele [lusakumunu, NW] ya yandi ke pesaka bantu.” Bika beto tadila ntangu yai kana kimvwama kele nki mpi nki yo kemonisaka sambu na beto.
Kimvwama mpi Lusakumunu
5. Sambu na nki bana kele kimvwama?
5 Kimvwama kele bonso dikabu. Sambu na kubikila bana na bo kimvwama mosi buna, bibuti kesalaka mbala mingi kisalu ya ngolo yina kebakaka bantangu mingi. Yo lenda vanda mbongo, bima, to mbala yankaka bima ya kuluta mfunu. Ata yo vanda ya konso nki kima yina, yo kemonisaka zola ya bibuti. Biblia ketuba nde bana kele bonso kimvwama yina Nzambi mepesaka na bibuti. Bo kele dikabu mosi ya zola yina mekatuka na yandi. Kana nge kele kibuti, keti nge lenda tuba nde mambu ya nge kesalaka kemonisaka mpenza nde nge kebakaka bana na nge bonso dikabu yina Ngangi ya luyalanganu mepesaka nge?
6. Inki lukanu Nzambi kuvandaka na yo na ntangu yandi pesaka bantu ngolo ya kubuta bana?
6 Ntangu Yehowa kupesaka dikabu yai, lukanu na yandi kuvandaka nde ntoto kufuluka ti bana ya Adami ti Eva. (Kuyantika 1:27, 28; Yezaya 45:18) Yehowa kusalaka ve yandi mosi konso muntu, mutindu yandi gangaka bamilio ya bawanzyo. (Nkunga 104:4, NW; Kusonga 4:11) Kansi, ntangu Nzambi kugangaka bantu, yandi bakaka lukanu ya kupesa bo ngolo ya kubuta bana yina tafwananaka ti bibuti na bo na mambu mingi. Mama ti tata kevandaka ti dibaku mosi ya mbote kibeni ya kubuta mpi ya kusansa muntu ya mpa ya mutindu yina! Beno bibuti, keti beno kepesaka Yehowa matondo na mpila yandi mepesaka beno dibaku ya kuzwa kimvwama yai ya kitoko?
Longuka na Mbandu ya Yezu
7. Inki mambu bibuti mingi kesalaka yina keswaswana ti mambu yina Yezu kusalaka sambu na kumonisila “bantu” dikebi ti mawa?
7 Yo kele mawa mingi na kumona nde bibuti yonso ve kemonaka nde bana na bo kele lusakumunu. Bamingi kewilaka ve bana na bo mawa. Bibuti ya mutindu yina kelandaka ve mbandu ya dibanza yina Yehowa to Mwana na yandi kevandaka na yo. (Nkunga 27:10; Yezaya 49:15) Kansi, beto tadila dikebi yina Yezu vandaka kutudila bana. Ata na ntwala nde Yezu kukwisa na ntoto bonso muntu, ntangu yandi vandaka mpeve ya ngolo na zulu, Biblia ketuba nde yandi vandaka na “kiese sambu na . . . bantu.” (Bingana 8:31) Zola na yandi sambu na bantu kuvandaka mingi kibeni yo yina yandi ndimaka na kupesa luzingu na yandi bonso nkudulu na mpila nde beto baka luzingu ya mvula na mvula.—Matayo 20:28; Yoane 10:18.
8. Inki mutindu Yezu kubikilaka bibuti mbandu mosi ya mbote?
8 Ntangu yandi vandaka na ntoto, Yezu kubikilaka bibuti mbandu mosi ya mbote mpenza. Beto tadila mambu yina yandi salaka. Yandi bakaka ntangu ya kuvanda ti bana, ata na ntangu yandi vandaka ti mambu mingi ya kusala mpi ya kulemba. Yandi vandaka kutala bo mutindu bo vandaka kusakana na zandu mpi yandi sadilaka mambu yina yandi vandaka kumona na bikalulu na bo na malongi na yandi. (Matayo 11:16, 17) Na nzyetolo na yandi ya nsuka na Yeruzalemi, Yezu kuzabaka nde yandi tamona mpasi mpi bo tafwa yandi. Yo yina, ntangu bantu kunataka bana ya fyoti sambu bo mona yandi, balongoki ya Yezu kumekaka na kukula bana yango, mbala yankaka sambu na kutanina Yezu na mpila nde bantu kuyangisa yandi dyaka ve. Kansi Yezu kunganinaka balongoki na yandi. Yandi tubaka mutindu yai sambu na kumonisa zola na yandi sambu na bana: “Beno bikisa bana bo kwisa awa na mono. Beno kanga bo nzila ve.”—Marko 10:13, 14.
9. Sambu na nki mambu yina beto kesala lenda vanda na mfunu mingi kuluta yina ya beto ketuba?
9 Mbandu ya Yezu lenda longa beto mambu mingi. Inki beto kesalaka na ntangu bana kesosaka kusolula ti beto ata na lere ya beto kele ti kisalu? Keti beto kesalaka bonso Yezu? Kima ya bana kevandaka na yo mfunu, mingimingi na bibuti na bo, kevandaka kima yina Yezu kundimaka na kupesa bo: ntangu mpi dikebi. Yo ke ya kyeleka nde bangogo bonso “mu kezolaka nge” kevandaka mfunu. Kansi, mambu ya muntu kesalaka kevandaka ti mfunu mingi kuluta kutuba ya mpamba. Zola na nge kemonanaka kaka ve na mambu ya nge ketubaka, kansi mingi kuluta na mambu ya nge kesalaka. Yo kemonanaka na ntangu, dikebi, ti lusungiminu yina nge kepesaka bana na nge. Kansi, ata nge mesala mambu yai yonso, yo lenda salama nde mbuma ya mbote kumonana ve, to nkutu yo monana ve nswalu mutindu nge vandaka kutula kivuvu. Pana yo talomba nde nge kanga ntima. Beto lenda longuka kikalulu ya kukanga ntima kana beto kelanda mbandu ya Yezu na yina metala mutindu yandi vandaka kuzinga ti balongoki na yandi.
Kukanga Ntima ya Yezu ti Zola na Yandi
10. Inki mutindu Yezu kulongaka balongoki na yandi dilongi ya kudikulumusa, mpi keti yo butaka mbuma ya mbote na mbala ya ntete?
10 Yezu vandaka kuzaba mutindu balongoki na yandi vandaka kunwanina lukumu. Kilumbu mosi, na nima ya kukuma na Kapernaumi ti balongoki na yandi, yandi yulaka bo nde: “‘Sambu na nki beno vandaka kwenda kutula ntembe na nzila?’ Kansi bo vandaka kaka pima, sambu na nzila bo vandaka kwenda kutula ntembe na kati na bo kana nani me luta nene.” Yezu kunganinaka bo ve na makasi yonso. Kansi, na kukanga ntima yonso, yandi salaka dyambu mosi sambu na kulonga bo kudikulumusa. (Marko 9:33-37) Keti yo butaka mbuma yina yandi zolaka? Na mbala mosi ve. Kiteso ya bangonda sambanu na nima, Yakobi ti Yoane kutindaka mama na bo na kwenda kulomba Yezu nde yandi bumbila bo bisika ya lukumu na Kimfumu. Na mbala yai dyaka, Yezu kusungikaka mabanza na bo na kukanga ntima yonso.—Matayo 20:20-28.
11. (a) Inki kikalulu ya bantu ya ntangu ya ntama bantumwa ya Yezu kulungisaka ve na ntangu bo kumaka na suku ya zulu ti Yezu? (b) Inki Yezu kusalaka, mpi keti kikesa yina yandi salaka kubutaka mbuma na ntangu yina?
11 Ntama mingi ve, Pake ya mvu 33 ya T.B. kulungaka, mpi Yezu kukutanaka ti bantumwa na yandi na kingenga sambu na kuta nkinsi yango. Ntangu bo kumaka na suku yina ya zulu, ata ntumwa mosi ve na kati ya bantumwa yina 12 kubakaka dibanza ya kuyobisa bankaka makulu mutindu bantu ya ntangu ya ntama vandaka kusala. Kisalu yina ya kudikulumusa kuvandaka mukumba ya muntu ya kisalu to yina ya nkento vandaka kusala na kati ya nzo. (1 Samuele 25:41; 1 Timoteo 5:10) Yo fwete vanda nde Yezu kuwaka susi mingi na kumona nde balongoki na yandi kulandaka na kumonisa kidimbu yina kesonga nde bo vandaka na mpusa ya kuvanda na bisika ya nene! Yo yina Yezu kuyobisaka makulu ya konso ntumwa ebuna na nima yandi lombaka bo na masonga yonso nde bo landa mbandu na yandi ya kusadila bantu yankaka. (Yoane 13:4-17) Keti bo landaka yo? Biblia ketuba nde na nima, na nkokila yina “balonguki yantikaka kutula ntembe na kuzaba nani muntu na kati na bo ya bo fweti baka bonso muntu ya kuluta nene.”—Luka 22:24.
12. Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yezu na bikesa ya bo kesala sambu na kulonga bana na bo?
12 Bibuti, kana bana na beno kewa ve bandongisila na beno, keti beno kesosaka kuzaba dyambu yina Yezu zolaka kusala kana yandi vandaka na kisika na beno? Beno vila ve nde Yezu kulembaka ve na kusadisa balongoki na yandi, ata bo yambulaka ve nswalu bikalulu na bo ya mbi. Nsukansuka, kukanga ntima na yandi kubutaka mbuma. (1 Yoane 3:14, 18) Bibuti, yo kele mbote nde beno landa mbandu ya zola mpi ya kukanga ntima ya Yezu, beno lemba ve ata fyoti na kusala bikesa sambu na kulonga bana na beno.
13. Sambu na nki kibuti fwete kula ve na makasi mwana yina keyula yandi bangyufula?
13 Baleke kele na mfunu ya kubakisa nde bibuti na bo kezolaka bo mpi ketudilaka bo dikebi. Yezu zolaka kuzaba mambu yina balongoki na yandi vandaka kuyindula, yo yina yandi vandaka kuwidikila bo na ntangu bo vandaka ti bangyufula ya kuyula yandi. Yandi vandaka kuyula bo bangyufula sambu na kusosa kuzaba mabanza na bo na mambu yankaka. (Matayo 17:25-27) Ee, sambu na kulonga mbote, yo kelombaka kuzaba kuwidikila mpi kutula dikebi ya kyeleka. Kana mwana keyula yandi kima, kibuti fwete buya konso kikalulu yina ya kukula mwana na makasi nde, “Katuka awa! Nge kemona ve nde mu ke ti kisalu?” Kana ya kyeleka kibuti kele mpenza ti kisalu, yandi fwete songa mwana nde beto tatubila dyambu yango na nima. Na nima, yo talomba nde kibuti kusala yonso sambu na kusolula dyambu yango ti mwana. Kana kibuti kesala mutindu yina, mwana takudiwa kibeni nde kibuti ketudila yandi mpenza dikebi, mpi yandi tatudilaka kibuti ntima kukonda mpasi.
14. Inki dilongi bibuti lenda longuka na mbandu ya Yezu sambu na yina metala kumonisa zola na bana na bo?
14 Keti yo kele mbote nde bibuti kubaka bana na bo na maboko mpi kuyamba bo sambu na kumonisa zola na bo? Na dyambu yai mpi, bibuti lenda longuka dilongi na mbandu ya Yezu. Biblia ketuba nde ‘ntangu yandi bakaka bana na maboko na yandi imene, yandi tulaka bo maboko, ebuna yandi sakumunaka bo mosi-mosi.’ (Marko 10:16) Nge keyindula nde bana kudiwaka nki mutindu? Ntembe kele ve nde, bantima na bo kuvandaka na kyese, mpi bo waka mpenza mpusa ya kuvanda penepene ti Yezu! Kana zola ya kyeleka kele na kati na beno bibuti ti bana na beno, bo tandimaka kukonda mpasi bikesa yina beno kesala sambu na kupesa bo disipline ti kulonga bo.
Ngyufula ya Metala Kiteso ya Ntangu
15, 16. Inki ngindu mepanzanaka sambu na yina metala kusansa bana mpi ngindu yango kemonana nde yo katukaka na wapi?
15 Bantu yankaka kekudiyulaka kana yo kevandaka mpenza mfunu nde bibuti kulutisa ntangu mingi ti bana na bo mpi kutudila bo dikebi ya zola. Ngindu mosi ya kusansila bana yina bantu mekumaka kusikisa nde ya mbote kele yina ya bo kebingaka nde ntangu ya mfunu. Bantu yina kesyamisaka ngindu yango ketubaka nde, bana kevandaka ve ti mfunu nde bibuti kulutisa ntangu mingi ti bo, kansi kima ya mfunu kele nde, ata ntangu yango kele fyoti, yo fwete vanda ya mfunu mingi, ya kupona mbote, mpi yina bo mebongisaka na ntwala. Keti ngindu yina ya ntangu ya mfunu kele ya mbote? Keti bo tadilaka mambote ya bana na ntangu bo bakaka ngindu yina?
16 Nsoniki mosi yina kusolulaka ti bana mingi kutubaka nde kima ya bo “vandaka na yo mfunu nde bibuti kupesa bo kuvandaka ntangu mingi,” ti “dikebi ya kufwana.” Yo kele mfunu mingi na kuzaba dyambu yai ya profesere mosi kutubaka: “Ngindu ya [ntangu ya mfunu] kubasikaka sambu bibuti vandaka kudimona nde bo kekuka ve na kusansa bana. Bantu vandaka kudipesa bo mosi nswa ya kukonda kulutisa ntangu mingi ti bana na bo.” Bibuti fwete lutisa bantangu ikwa ti bana na bo?
17. Bana kele na mfunu nde bibuti kupesa bo inki?
17 Biblia ketubila ve dyambu yango. Kansi, Nzambi kulongisilaka bibuti ya Izraele na kusolula ti bana na bo na ntangu bo vandaka kuvanda na nzo na bo, na ntangu bo vandaka kutambula na nzila, na ntangu bo vandaka kulala, mpi na ntangu bo vandaka kutelama. (Kulonga 6:7) Yo ketendula pwelele nde bibuti fwete solulaka ti bana na bo mpi bo fwete longaka bo konso kilumbu mpi ntangu yonso.
18. Inki mutindu Yezu vandaka kusadila mabaku sambu na kulonga balongoki na yandi, mpi nki dilongi bibuti lenda longuka na dyambu yai?
18 Yezu kunungaka na kulonga balongoki na yandi na ntangu yandi vandaka kudya ti bo, kusala nzyetolo ti bo, to nkutu na ntangu yandi vandaka kulutisa mwa ntangu ya mbote ti bo. Yandi vandaka kusadila konso dibaku sambu na kulonga bo. (Marko 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Mutindu mosi, bibuti yina kele Bakristu fwete tulaka dikebi na kusadila konso dibaku sambu na kusolula mbote ti bana na bo mpi sambu na kulonga bo banzila ya Yehowa.
Mambu ya Beno Fwete Longa mpi Mutindu ya Kulonga Yo
19. (a) Katula kulutisa ntangu ti bana, inki dyaka kele mfunu? (b) Inki mambu ya ntetentete bibuti fwete longa bana na bo?
19 Sambu na kusansa bana mbote, yo kelombaka kaka ve kulutisa ntangu ti bo to nkutu kulonga bo. Kuzaba mambu ya nge kelonga kele mpi mfunu. Tala mutindu Biblia kenyata mambu yina bibuti fwete longa. Yo ketuba nde: “Bansiku ya mono ke pesa beno bubu, . . . beno fweti longa yo . . . na bana na beno.” Inki “bansiku” bibuti fwete longa bana? Yo kele pwelele nde bansiku yango kele yina ya beto ketanga na verse yina kele na ntwala, nde: “Beno zola Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, konso muntu na ntima na yandi yonso ti na ngolo na yandi yonso.” (Kulonga 6:5-7) Yezu kutubaka nde nsiku yina kele mfunu kibeni kuluta bansiku yonso ya Nzambi. (Marko 12:28-30) Ntetentete, bibuti fwete longa bana mambu ya metala Yehowa, mpi kutendudila bo sambu na nki yandi mosi kaka mefwana nde beto zola yandi na ntima na beto yonso mpi beto sambila yandi.
20. Nzambi kupesaka bibuti ya ntangu ya ntama nsiku ya kulonga nki mambu na bana na bo?
20 Kansi, “bansiku” yina Biblia kelongisila bibuti na kulonga bana na bo kesuka kaka ve na nsiku yai ya kelomba bantu na kuzola Nzambi na ntima na bo yonso. Nge tamona nde na kapu ya tanu ya mukanda ya Kulonga, Moize kuvutukilaka Bansiku Kumi yina Nzambi kusonikaka na zulu ya matadi. Kukonda kukusa, kukonda kuyiba, kukonda kufwa bantu, mpi kukonda kusala bizumba kele na kati ya bansiku yango. (Kulonga 5:11-22) Nsiku vandaka kumonisa bibuti ya Izraele ya ntama mfunu ya kulonga bana na bo bansiku ya bikalulu ya mbote. Bubu yai, bibuti yina kele Bakristu fwete pesaka bana na bo malongi ya mutindu mosi kana bo kezola kusadisa bo na kuvanda ti luzingu mosi ya mbote mpi ya kyese na bilumbu kekwisa.
21. Inki Nzambi zolaka kutuba na ntangu yandi pesaka ntuma nde bibuti “kulonga” ndinga na yandi na bana?
21 Simba nde Biblia kesonga bibuti mutindu bo fwete longa “bansiku” yango na bana na bo. Yo ketuba nde: “Beno fweti longa yo na bana na beno.” Ngogo ya Kiebreo yina bo mebalula awa nde “kulonga” ketendula “kuvutukila, mpi kukotisa na kutubaka mbala na mbala to kubondila: kupesa kikesa to kukotisa ngolo na mabanza.” Na kutuba ya mbote, yo kele bonso nde Nzambi kelomba bibuti na kuyidika na ntwala manaka ya malongi ya Biblia yina kele na lukanu ya sikisiki ya kukotisa mambu ya kimpeve na mabanza ya bana na bo.
22. Nzambi kusongaka bibuti ya Izraele nde bo fwete sala nki sambu na kulonga bana na bo, mpi yo vandaka kutendula inki?
22 Yo kelombaka nde bibuti kusala kikesa sambu na kuyidika manaka ya mutindu yina. Biblia ketuba nde: “Beno fweti kangisa yo [“bansiku”] bonso kidimbu na maboko na beno ti na ilungi na beno, beno lenda vilaka yo ve. Beno fweti sonika yo na bakielo ya banzo na beno ti na minoko ya balupangu ya babwala na beno.” (Kulonga 6:8, 9) Yo kezola kutuba ve nde bibuti fwete sonika kimuntukimuntu bansiku ya Nzambi na bakyelo ya banzo na bo ti na minoko ya balupangu ya babwala na bo, kukangisa kopi mosi ya bansiku yango na maboko ya bana na bo, mpi kutula yo na ilungi na bo. Kansi, ngindu ya mfunu kele nde, bibuti fwete landa na kuyibusa bana na bo malongi ya Nzambi mbala na mbala. Bibuti fwete longaka bana na bo konso ntangu mpi mbala na mbala na mutindu yina tasalaka nde bana kuyibuka malongi ya Nzambi ntangu yonso.
23. Inki beto tatadila na dilongi ya mposo yina kekwisa?
23 Inki mwa mambu ya mfunu mpenza bibuti fwete longa bana na bo? Sambu na nki yo kele mfunu bubu yai nde bibuti kulonga bana na bo mpi kupesa bo formasio yina tasadisa bo na kuditanina? Inki lusadisu bibuti kele na yo ntangu yai yina tasadisa bo na kulonga bana na bo mbotembote? Beto tabaka bamvutu ya bangyufula yai mpi ya bangyufula yankaka yina keyangisaka bibuti mingi na disolo yina kelanda.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Sambu na nki bibuti fwete monaka bana na bo nde bo kele mfunu?
• Inki malongi bibuti ti bantu yankaka lenda longuka na mbandu ya Yezu?
• Bantangu ikwa bibuti fwete pesaka bana na bo?
• Inki mambu bibuti fwete longa bana, mpi nki mutindu bo fwete longa bo yo?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Inki dilongi bibuti lenda longuka na mutindu ya kulonga ya Yezu?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 21]
Yo lombaka nde bibuti ya Izraele kulonga bana na bo nki ntangu mpi nki mutindu?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 22]
Bibuti fwete landaka na kuyibusa bana na bo malongi ya Nzambi