Bibuti, Beno Tanina Kimvwama na Beno ya Kitoko

“Mayele ketaninaka . . . [Yo] ketaninaka bankwa na yo na luzingu.”​—LONGI 7:12, NW.

1. Sambu na nki bibuti fwete tadilaka bana na bo bonso makabu?

 BIBUTI kebutaka muntu mosi ya mpa yina kefwanaka bo na nitu ti na bikalulu. Biblia kebingaka bana yango nde “makabu [“kimvwama,” NW] ya Mfumu Nzambi.” (Nkunga 127:3) Sambu yandi kele Muntu ya kyeleka yina kepesaka luzingu, Yehowa kepesaka mpenza bibuti kima yina yandi mosi mpamba kele ti nswa ya kupesa. (Nkunga 36:10) Bibuti, inki mutindu beno ketadilaka dikabu yai ya kitoko ya Nzambi kepesaka beno?

2. Inki Manoa kusalaka na ntangu yandi waka nde yandi takuma tata ya mwana?

² Ya kyeleka, bibuti fwete monisaka kudikulumusa ti ntonda na ntangu bo kebaka dikabu yango. Bamvula kuluta 3000 meluta, muntu mosi ya Izraele na zina ya Manoa kumonisaka bikalulu yai na ntangu wanzyo mosi kusongaka nkento na yandi nde yandi tabuta mwana. Na ntangu Manoa kuwaka nsangu yai ya mbote, yandi sambaka nde: “Pardo Mfumu, tindila beto diaka muntu ya Nzambi ya nge tindaka. Yandi fweti longa beto mambu ya beto fweti landa ntangu mwana me butuka.” (Bazuzi 13:8) Bibuti, inki dilongi beno lenda longuka na mbandu ya Manoa?

Sambu na Nki Lusadisu ya Nzambi Kele Mfunu Ntangu Yai?

3. Sambu na nki lusadisu ya Nzambi kele mingimingi mfunu bubu yai sambu na kusansa bana?

³ Mingimingi na ntangu yai, bibuti kele mpenza ti mfunu ya lusadisu ya Yehowa sambu na kusansa bana na bo. Sambu na inki? Sambu Yezu mekulaka Satana Dyabulu ti bawanzyo na yandi na zulu mpi yandi melosaka bo na ntoto. Biblia kekebisa nde:  “Mawa mingi na ntoto . . . Sambu Satana me kwisa kukulumuka kuna na beno; yandi me dasuka, sambu yandi me zaba nde ntangu mingi ve me bika na yandi.” (Kusonga 12:7-9, 12) Biblia ketendula nde Satana1Piere 5:8) Mbala mingi, bantambu kesosaka bambisi yina kevandaka ngolo ve, mingimingi bana. Yo yina, na mayele yonso, bibuti yina kele Bakristu kesosaka lutwadisu ya Yehowa sambu na kutanina bana na bo. Kikesa ya nki kiteso nge ke na kusala sambu na kutanina bana na nge?

4. (a) Inki bibuti fwete sala kana bo mezaba nde ntambu kedila na nzyunga? (b) Bana kele na mfunu ya nki kima yina ketaninaka?

⁴ Kana nge mezaba nde ntambu ke na kudila na nzyunga, ntembe kele ve nde susi na nge ya ntete tavanda ya kutanina bana na nge. Satana kedyaka bantu. Yandi kesosaka kubebisa bantu ya Nzambi na mpila nde Nzambi kundima bo dyaka ve. (Yobi 2:1-7; 1 Yoane 5:19) Yandi kesosaka kudya ntetentete bana sambu bo kele ngolo ve. Sambu na kutina mitambu ya Dyabulu, bana fwete zaba Yehowa mpi kulemfukila yandi. Nzayilu ya Biblia kele mpenza mfunu. Yezu kutubaka nde “Luzingu ya mvula na mvula ketendula nde: bo longuka na kuzaba nge, Nzambi mosi kaka ya kyeleka, mpi muntu yina ya nge tindaka, Yezu Kristu.” (Yoane 17:3, NW) Dyaka, bana kele na mfunu ya mayele. Mayele kele kubakisa mpi kusadila mambu yina bo kelonguka. Sambu “mayele ketaninaka bankwa na yo na luzingu,” bibuti, beno fwete kotisa mpenza kyeleka na bantima ya bana na beno. (Longi 7:12, NW) Inki mutindu beno lenda sala yo?

5. (a) Inki mutindu bo kepesaka muntu mayele? (b) Inki mutindu Bingana ketendula mfunu ya mayele?

⁵ Beno lenda tangilaka bana na beno Ndinga ya Nzambi mpi beno fwete salaka yo. Kansi kusadisa bo na kuzola Yehowa mpi na kulemfukila yandi kelombaka ve kusuka kaka na kutangila bo yo. Yo kelombaka nde bo bakisa yo. Beto baka mbandu mosi: Bibuti lenda songa mwana nde yandi fwete talaka na bandambu yonso zole na ntwala ya kusabuka mukidi. Kansi, bana yankaka kelemfukaka ve. Sambu na inki? Mbala yankaka sambu bo metendudilaka yandi ve mbala mingi bampasi yina lenda kumina yandi kana kamio menyata yandi to bo mesongaka yandi yo ve na mutindu yina lenda sala nde yandi bakisa mbotembote dilongi ya kigonsa yango na mpila nde yandi katula “buzoba” yina lenda natila yandi kisumbula. Sambu na kupesa muntu mayele, yo kebakaka ntangu mpi yo kelombaka kukanga ntima. Kansi mayele kele mfunu mingi mpenza! Biblia ketuba nde banzila na yo ‘ke kumisaka luzingu . . . mbote, yo ke nataka nge mpi na nzila ya ngemba. Mayele kele bonso nti ya moyo na bantu yina ke bakaka yo; bantu yina ke na mayele, bo ke na kiese.’​—Bingana 3:13-18; 22:15.

Malongi Yina Kepesaka Mayele

6. (a) Sambu na nki bana kesalaka mbala mingi mambu ya kukonda mayele? (b) Inki bitumba ke na kusalama?

⁶ Mbala mingi, kima ya kesalaka nde bana kusala mambu ya mbi kevandaka ve sambu bo melongaka bo ve mambu ya mbote, kansi sambu malongi mesimbaka ve ntima na bo, to kimuntu na bo ya kati. Dyabulu ke na kunwanisa bana sambu na kubebisa ntima na bo. Yandi kesalaka yonso sambu bo kutana ti bupusi ya mbi ya inza na yandi. Yandi kesosaka mpi kusadila mpusa na bo ya kimuntu ya masumu sambu na kupusa bo na kusala mambu ya mbi. (Kuyantika 8:21; Nkunga 51:5) Bibuti fwete zaba nde Satana ke na kunwanisa mpenza bantima ya bana na bo.

7. Sambu na nki kusonga mwana mambu yina kele ya mbote to yina kele ya mbi mefwana ve?

⁷ Mbala mingi, Bibuti kesongaka mwana mambu yina kele ya mbote to ya mbi, mpi bo keyindulaka nde bo melonga yandi mwa minsiku ya bikalulu ya mbote. Bo lenda songa mwana nde kukusa, kuyiba, to kuvukisa nitu ti muntu yina kele nkwelani na yandi ve kele mbi. Kansi, mwana kele na mfunu ya kuvanda ti kikuma ya ngolo yina fwete pusa yandi na kulemfuka na kisika ya kulemfuka kaka sambu  bibuti na yandi kelomba yandi na kusala yo. Mwana fwete zaba nde yina kele bansiku ya Yehowa mpi nde kulemfukila bantuma ya Nzambi kele nzila ya mayele.​—Bingana 6:16; Baebreo 13:4.

8. Malongi ya nki mutindu lenda sadisa bana na kusala mambu yina kele ya mayele?

⁸ Mambu mingi lenda sadisa mwana na kubakisa nde Ngangi mosi ya mayele yonso kele. Mu mbandu, bima ya mutindu na mutindu yina kele na luyalanganu, bima ya mitindu mingi yina kevandaka ti luzingu, mpi kusoba ya bansungi. (Roma 1:20; Baebreo 3:4) Bibuti fwete longa dyaka mwana nde Nzambi kezolaka yandi mpi Yandi mebakaka ngidika na nzila ya kimenga ya Mwana na Yandi sambu na kupesa yandi luzingu ya mvula na mvula. Bo fwete longa yandi mpi nde yandi lenda pesa Nzambi kyese kana yandi kelemfuka na mambu yina Nzambi ketuba. Mpidina, mwana lenda baka lukanu ya kusadila Yehowa, ata Dyabulu kesosa kupukumuna yandi.​—Bingana 22:6; 27:11; Yoane 3:16.

9. (a) Inki yo kelombaka sambu na kulonga malongi yina ketaninaka luzingu? (b) Biblia kelongisila batata na kusala inki, mpi yo kelombaka inki?

⁹ Mutindu ya malongi yina ketaninaka mwana mpi kepusaka yandi na kusala mambu ya mbote kebakaka ntangu, yo kelombaka dikebi mpi kusala programe. Yo kelombaka nde bibuti kundima lutwadisu ya Nzambi. Biblia ketuba nde: “Beno batata . . . beno landa na kusansa [bana na beno] na malongi mpi balukebisu ya Yehowa.” (Efezo 6:4, NW) Ngogo “balukebisu” ketendula inki? Na Kigreki ya kisina, ngogo yai kepesa ngindu ya “kukotisa mabanza na.” Yo yina, Biblia kelongisila batata na kukotisa mabanza ya Yehowa na ntima ya bana na bo. Yo tavanda mpenza lutaninu ya ngolo sambu na bana! Kana bibuti kekotisa mabanza ya Nzambi ti mutindu na yandi ya kuyindula na mabanza ya bana na bo, yo tatanina bo na kukonda kusala mambi.

Zola Kepusaka Bo na Kulungisa Mpusa na Bo

10. Sambu na kulonga mwana na nge mbote, inki kima ya mfunu nge fwete zaba?

¹⁰ Kansi, zola fwete pusa nge na kusala bikesa yina tasala nde nge lungisa mpusa na nge ya kusansa mwana na nge mbote. Kima ya mfunu yina tasadisa nge kele kusolula mbote. Sosa kubakisa mambu yina mwana na nge kekutanaka na yo na luzingu na yandi mpi mambu yina ya yandi keyindulaka. Kana beno kele na kisika yina beno lenda solula mbote, sadila mayele sambu na kupesa mwana na nge kikesa ya kutuba. Bantangu yankaka, nge lenda yituka na kuwa mambu ya yandi ketuba. Sala yonso sambu na kukonda kumonisa nde nge meyituka. Kansi, widikila yandi na dikebi yonso.

11. Inki mutindu kibuti lenda kotisa mabanza ya Nzambi na ntima ya mwana?

¹¹ Yo lenda vanda nde nge metangilaka mwana na nge mbala mingi na kati ya Biblia mambu yina metala bansiku ya Nzambi yina kebuyisaka pite. (1 Korinto 6:18; Efezo 5:5) Metode yai lenda vanda nde yo mesadisaka bana na nge na kuzaba mambu yina kesepedisaka Yehowa ti yina kesepedisaka yandi ve. Kansi, yo kelombaka kusala mambu mingi sambu na kukotisa mabanza ya Yehowa na ntima ya mwana. Bana kele na mfunu ya lusadisu sambu na kuyindula mfunu ya bansiku ya Yehowa. Yo kelombaka bo ndima mpenza nde bansiku na yandi kele ya mbote mpi yo kenataka mambote mpi nde kulemfukila yo kele kima mosi ya mbote mpi ya  kyese yina bo fwete sala. Beto tatuba nde bibuti ‘mekotisa mabanza ya Nzambi’ na kati ya bana na bo kaka kana bo keyindula ti bana na bo na nsadisa ya Masonuku sambu na kusadisa bo na kundima mabanza na Yandi.

12. Inki mutindu kibuti lenda sadisa mwana na yandi na kukuma ti dibanza ya mbote na dyambu ya metala kuvukisa nitu?

¹² Na ntangu ya beno ketubila mambu yina metala kuvukisa nitu, nge lenda yula nde, “Keti nge keyindula nde kulemfukila nsiku ya Yehowa yina kebuyisaka kuvukisa nitu na ntwala ya makwela kekatulaka muntu kyese?” Syamisa mwana na nge na kutendula mvutu na yandi. Na nima ya kutalulula ngidika ya kitoko ya Nzambi yina kesalaka nde mwana kubutuka, nge lenda yula nde, “Keti nge keyindula nde Nzambi na beto ya zola lendaka kutula bansiku sambu na kukatula beto kyese ya luzingu? To keti nge keyindula nde yandi metulaka bansiku sambu na kupesa beto kyese mpi kutanina beto?” (Nkunga 119:1, 2; Yezaya 48:17) Sosa kuzaba dibanza ya mwana na nge na dyambu yai. Na nima nge lenda benda dikebi na bambandu yina kemonisa mutindu pite menatilaka bantu yankaka mawa ti mpasi. (2 Samuele 13:1-33) Na ntangu nge keyindula ti mwana na nge sambu na kusadisa yandi na kubakisa mpi na kundima dibanza ya Nzambi, nge tavanda nge mesala dezia mambu mingi sambu na kukotisa mabanza ya Nzambi na kati ya ntima na yandi. Kansi, kele ti kima yankaka nge lenda sala.

13. Kubakisa nki dyambu na yina metala Yehowa lenda pusa mpenza mwana na kulemfukila Yandi?

¹³ Na mayele yonso, nge tasuka kaka ve na kulonga mwana na nge malanda ya mbi yina kekatukaka na kukonda kulemfukila Yehowa kansi nge tatendudila yandi mutindu Yehowa kekudiwaka na ntangu yandi ketalaka bikalulu na beto. Sadila Biblia sambu na kumonisa mwana na nge nde beto lenda pesa Yehowa mpasi kana beto kesala ve luzolo na yandi. (Nkunga 78:41) Nge lenda yula nde, “Sambu na nki nge kezola ve kupesa Yehowa mpasi?” mpi tendula nde: “Satana, mbeni ya Nzambi, ketubaka nde kima kepusaka beto na kusadila Yehowa kele bikuma ya bwimi kansi zola ve.” Na nima, tendula nde Yobi kupesaka ntima ya Nzambi kyese na mpila yandi bikalaka ya kwikama sambu na kupesa Nzambi okazio ya kumonisa Satana nde yandi kusaka. (Yobi 1:9-11; 27:5) Mwana na nge fwete bakisa nde, bikalulu na yandi lenda pesa Yehowa mawa to kyese. (Bingana 27:11) Bibuti lenda sadila mukanda Longuka na Longi ya Nene a sambu na kulonga bana na bo dilongi yai ti malongi yankaka mingi ya mfunu.

Bambuma ya Mbote

14, 15. (a) Inki malongi ya mukanda Longi mesimbaka ntima ya bana? (b) Inki bambuma ya mbote nge mebakaka na kusadila mukanda yai?

¹⁴ Na Croatie, nkaka mosi ya bakala yina ketangilaka mutekulu na yandi ya bakala (ya bamvula nsambwadi) mukanda Longi kesonika nde mwana-bakala yango kusongaka yandi nde: “Mama kulombaka munu na kusala kima mosi, kansi mu buyaka. Na nima, ntangu mu yibukaka kapu yina ketuba nde: ‘Bulembu Tataninaka Nge,’ mu vutukaka  sambu na kusonga mama nde mu kezola kulemfukila yandi.” Sambu na kapu yina ya ketuba nde “Sambu na Nki Beto Fwete Kusaka Ve,” bakala mosi ti nkento na yandi, yina kezingaka na Floride na États-Unis, kutubaka mutindu yai: “Yo kele ti bangyufula yina kepesaka bana kikesa ya kukangula bantima na bo mpi ya kundima bifu yina bo lendaka kubuya na kundima.”

¹⁵ Mukanda Longi kele ti bifwanisu kuluta 230, mpi na lweka ya konso kifwanisu to kimvuka ya bifwanisu kele ti bangogo yina ketendula yo. Mama mosi ya kemonisa ntonda na yandi kutubaka nde: “Mbala mingi, mwana na munu ya bakala kekangamaka na kutala kifwanisu mosi mpi yandi kezolaka ve kuluta na lutiti yankaka. Bifwanisu yango kele kaka kitoko ve kansi yo mosi kelongaka malongi mingi, to nkutu yo kepusaka bana na kuyula bangyufula. Sambu na yina metala kifwanisu ya mwana mosi yina ke na kutala televizio na suku mosi ya mudidi, mwana na mono ya bakala kuyulaka nde, ‘Mama, inki mwana yai ke na kusala?’ Mwana na munu kuyulaka ngyufula yai ti ndinga mosi yina kumonisaka nde yandi zabaka nde mwana yango vandaka kusala dyambu mosi ya mbi.” Bangogo yina kele na lweka ya kifwanisu yango ketuba nde: “Nani le mona mambu yonso ya beto kesalaka?”

Malongi ya Mfunu Sambu na Bilumbu na Beto

16. Inki kima ya mfumu bibuti fwete longa bana na bo na bilumbu na beto, mpi sambu na nki?

¹⁶ Bana fwete zaba mutindu ya mbote ti ya mbi ya kusadila binama ya nitu yina bo mosi mpamba fwete tanina. Kansi, yo kevandaka ve pete na kutubila yo ntangu yonso. Nsoniki ya zulunalu mosi kutubaka nde yandi yelaka na kisika yina kusadila bangogo ya binama ya kubutila kevandaka dyambu mosi ya nsoni. Yandi ketuba mutindu yai sambu na yina metala kulonga bana na yandi: “Mu fwe katula nsoni na munu.” Ya kyeleka, bibuti ketaninaka ve mwana kana bo kewa nsoni na kutubila yandi mambu yina metala binama na yandi ya kubutila. Bantu yina kevukisaka nitu ti bana na kingolongolo kebebisaka mingimingi bana yina kezabaka ve mambu yango. Mukanda Longuka na Longi ya Nene ketubila mambu yango na mutindu mosi ya mbote mpi ya luzitu. Kutubila bana mambu yina metala binama ya kubutila kele ve kusonga bo mambu ya buzoba kansi yo kele mutindu mosi ya kutanina bo na kukonda kuvukisa nitu.

17. Inki mutindu mukanda Longi kesadisa bibuti na kulonga bana na bo mambu yina metala binama na bo ya kubutila?

 ¹⁷ Na kapu ya 10 ya ketubila bawanzyo ya mbi yina kukwisaka na ntoto mpi kubutaka bana, bo keyula mwana nde: “Inki mutindu nge le tendula kuvukisa nitu?” Mukanda yango kepesa mvutu ya pwelele mpi ya luzitu na ngyufula yai. Kana nge pusana mwa ntama, kapu ya 32 ketendula mutindu bibuti fwete sala sambu na kutanina bana na bo na bantu yina kevukisaka nitu ti bana na kingolongolo. Barapore yina mekumina beto na mikanda mingi kemonisa nde malongi ya mutindu yina kele mfunu. Mama mosi kusonikaka nde: “Na mposo meluta, ntangu mwana na munu ya bakala, Javan, kwendaka kukutana ti doktere na yandi yina kesansaka bana ya fyoti, doktere yango kuyulaka kana beto metubilaka dezia mwana na beto mambu yina metala binama yina yandi fwete taninaka sambu na yandi mosi. Doktere yango kuyitukaka na kyese mpenza na kuzaba nde beto metubilaka mambu yango na nsadisa ya mukanda na beto ya mpa.”

18. Inki mutindu mukanda Longi ketendula kupesa lukumu na bidimbu ya bansi?

¹⁸ Kapu yankaka ketubila disolo ya Biblia yina metala baleke tatu ya Baebreo, Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego, yina kubuyaka na kufukimina kifwanisu yina Kimfumu ya Babilone kutedimisaka. (Daniele 3:1-30) Bantu mingi lenda buya na kundima dibanza ya mukanda Longi yina ketendula nde kupesa lukumu na kifwanisu kele mutindu mosi ti kupesa lusaku na dibendelo. Kansi, tala mambu yina nsoniki mosi na zina ya Edward Gaffney kutubaka na interview mosi ya zulunalu U.S. Catholic. Yandi tubaka nde ntangu mwana na yandi ya nkento kuvutukaka na nzo kilumbu ya ntete ya yandi yantikaka kukota na nzo-nkanda, yandi tubilaka tata na yandi nde yandi melonguka “kisambu ya mpa na nzo-nkanda.” Yandi lombaka mwana na yandi na kuvutukila kisambu yango. Gaffney ketuba nde, “Yandi tulaka diboko na yandi na ntima, mpi yandi yantikaka kutuba na kyese yonso nde, ‘Mu kedya ndefi nde mu tabikala ya kwikama na dibendelo . . . ’” Gaffney kelanda na kutuba nde: “Na mbala mosi, mu bakisaka kima mosi. Mambu ya Bambangi ya Yehowa ketubaka kele ya masonga. Na mayele yonso, balongi kelongaka bana lusambu ya insi na banzo-nkanda ya luyantiku. Bo kelongaka bo na kuvanda mpenza ya kwikama na insi na bo.”

Bikesa Kekwendaka Mpamba Ve

19. Inki balusakumunu bibuti kebakaka kana bo kelonga bana na bo?

¹⁹ Ya kyeleka, bikesa ya beno kesalaka sambu na kulonga bana na beno takwenda mpamba ve. Mama mosi na Kansas, na États-Unis, kudilaka mpenza sambu na kyese ntangu yandi zwaka mukanda ya mwana na yandi ya bakala. Mwana yango kusonikaka nde: “Mu kele ti dibaku mosi ya mbote kibeni ya kuvanda ti bibuti yina kusansaka munu na mutindu yina mesadisaka munu na kukuma bakala ya kuyela mpenza yina kele ti luzingu ya kukonda mindondo. Ya kyeleka, nge ti papa, beno mefwana nde mu sikisa beno.” (Bingana 31:28) Mukanda Longuka na Longi ya Nene lenda sadisa bibuti mingi na kulonga bana na bo na mpila nde bo tanina kimvwama yai ya kitoko.

20. Inki dyambu bibuti fwete yibukaka ntangu yonso, mpi yo fwete pusa bo na kusala inki?

²⁰ Bana na beto mefwana mpenza nde beto pesa bo ntangu ti dikebi mpi beto sadila bo bikesa yina mefwana sambu na bo. Bo kele bana kaka sambu na mwa ntangu fyoti. Sadilaka mbote mabaku yonso yina kemonana na mpila nde nge vanda ti bo mpi nge sadisa bo. Nge tabi kuvanda ve na mawa sambu na kisalu ya nge mesala. Bo takuma kuzola nge. Yibukaka ntangu yonso nde, bana na nge kele dikabu ya Nzambi mepesaka nge. Bo kele kimvwama mosi ya kitoko kibeni! (Nkunga 127:3-5) Yo yina nge fwete baka bo bonso dikabu yina mekatuka na Nzambi, bonso nde nge tasamba na meso ya Nzambi na mutindu nge kesansa bo, sambu yo kele mpenza ya masonga nde nge tasamba na meso ya Nzambi.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Sambu na nki yo kele mfunu nde bibuti kutanina bana na bo mingimingi na ntangu yai?

• Malongi ya nki mutindu kepesaka mayele?

• Tanga mambu ya mfunu yina bibuti fwete solulaka ti bana na bo na bilumbu na beto.

• Inki mutindu mukanda Longi kusadisaka bibuti na kulonga bana na bo?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Bibuti, inki dilongi beno lenda longuka na mbandu ya Manoa?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Bana, inki dilongi beno lenda longuka na mbandu ya Baebreo yina tatu?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 27]

Bifwanisu ya mukanda “Longi” ti bangogo yina kele na lweka na yo kele mpenza bisadilu ya mbote ya kulongila

Inki luvunu Ananiasi ke na kutuba na Piere?

Nani le mona mambu yonso ya beto kesalaka?