Inza Kekwenda na Wapi?

BUMOSI YA INZA. Bangogo yai kele kitoko mpenza na kuwa. Ntembe kele ve nde bantu yonso kezolaka yo. Ya kyeleka, bantu mesalaka badiskure mingi sambu na bumosi. Mbala mingi, bamfumu ya inza mesalaka balukutakanu mingi sambu na kutubila dyambu yai. Na Augusti 2000, bamfumu ya mabundu kuluta 1 000 kukutanaka na biro ya ONU na New York sambu na kusala lukutakanu mosi ya bo bingaka nde sommet du millénaire pour la paix dans le monde. Bo tubilaka mitindu ya kumanisa bamvita yina kesalama na inza. Kansi, lukutakanu yango yo mosi kumonisaka nde kimbeni ya inza meyantikaka ntama. Muntu mosi ya ketendulaka bansiku ya Bamizulma ya Yeruzalemi kubuyaka na kukwisa na lukutakanu yango sambu longi mosi ya nsiku ya Bayuda kuvandaka kuna. Bantu yankaka yina vandaka na lukutakanu yango kuwaka makasi sambu bantwadisi ya lukutakanu yina kubingisaka ve Dalai Lama (mfumu ya dibundu ya Buda) na bilumbu zole ya ntete ya lukutakanu yango sambu bo waka boma nde mfumu ya Chine tawa makasi.

Na Oktobri 2003, na lukutakanu mosi yina kimvuka ya Coopération économique Asie-Pacifique (APEC) kusalaka na Thaïlande, bansi yina kele na Nzyunga ya Océan pacifique kuvukanaka mpi bo tubilaka mambu ya metala ngemba na inza. Bansi 21 yina kuvandaka na lukutakanu yango kupesaka lusilu nde bo tamanisa bimvuka ya kiterorizme mpi bo wakanaka mambu yina bo fwete sala na mpila nde ngemba kukuma mingi na  inza. Kansi, na ntangu bo vandaka kusala lukutakanu yango, badelege ya bansi mingi kusepelaka ve na mambu yina mfumu mosi ya ba ministre kutubaka sambu badelege yango kumonaka nde kimpala kupusaka yandi na kutuba mambu yina yandi tubaka sambu na kufunda Bayuda.

Sambu na Nki Bumosi Kele ve?

Ata bantu ketubila mingi mpenza mambu ya metala kukotisa bumosi na inza, beto kemona mpenza nde mambu yango kelungana ve. Ata bantu mingi kesala kikesa ya masonga, sambu na nki bantu kekuka kaka ve kuzinga na bumosi na inza na mvu-nkama ya 21?

Beto lenda baka kitini ya mvutu ya ngyufula yina na mambu yai ya mosi na kati ya bamfumu ya baministre yina kuvandaka na lukutakanu ya APEC kutubaka: “Kele ti kima yai ya bo kebingaka nde zola ya insi.” Ya kyeleka, bantu mekumaka ti zola ya ngolo mpenza sambu na bansi na bo. Konso insi mpi kimvuka ya bikanda kevandaka ti mpusa ya ngolo mpenza ya kuzitisa nswa na bo ya kupona baluyalu na bo mosi. Luyalu ya insi, kumosi ti mpeve ya kutesana mpi ya bwimi menataka mavwanga mingi kibeni. Mbala mingi, na ntangu yo kelombaka kutadila mambote ya insi na bo mosi ti mambote ya bantu ya inza ya mvimba, bamfumu ketadilaka ntetentete mambote ya insi na bo.

Muyimbi-bankunga kutendulaka mbote nde zola ya insi kele “maladi ya lufwa.” (Nkunga 91:3) Zola ya insi kele bonso maladi mosi yina kesimbaka bantu mingi na mbala mosi, mpi ya kenataka bampasi ya ngolo kibeni. Zola ya insi yina mepusaka bantu mingi na kumenga bantu yankaka meyantikaka tuka bamvu-nkama mingi. Bubu yai, zola ya insi kelanda na kukabula bantu, mpi bamfumu kekuka ve kuvukisa bantu yango.

Bamfumu mingi kendimaka nde kima kebasisaka mavwanga na inza kele zola yina bantu kevandaka na yo sambu na insi na bo ti kikalulu na bo ya kutadila kaka mambote na bo mosi. Mu mbandu, U Thant, yina kuvandaka ntete Sekretere zenerale ya ONU kutubaka nde: “Makambu mingi ya beto kekutanaka na yo bubu yai kekatukaka na mabanza ya mbi yina bantu kele na yo . . . Mosi na kati ya mabanza yango kele ngindu ya kukonda kutadila mambu ntama yina kepusaka bantu ya keyedisaka zola ya insi na bo na kutuba nde: ‘mu takotila insi na mono, ata yo vanda ya mbote to ya mbi.’” Nkutu, bansi ya bubu yai ya ketadilaka kaka mambote na bo mosi kelanda na kulomba kimpwanza ya bimfumu ya bansi na bo. Bantu yina kele na biyeka na baluyalu kezolaka ve kubika yo ata fyoti. Mu mbandu, zulunalu mosi (International Herald Tribune) kutubaka mutindu yai sambu na yina metala Union européenne: “Kuswana mpi kukonda  kutudila bankaka ntima kelanda kaka na kutwadisa bamfumu ya politiki ya Eropa. Bamfumu ya bansi mingi yina kele na kimvuka ya Union européenne kendimaka kaka ve nde mosi na kati ya bansi yankaka yina kele na kimvuka yai kubaka lukumu mingi kuluta mpi kukuma kutwadisa bo.”

Biblia, Ndinga ya Nzambi, ketendula mbotembote mambu yina kemonanaka na baluyalu yonso ya bantu. Yo ketuba nde: “Kisika bantu ya nkaka kele bamfumu ebuna bankaka ke mona mpasi na maboko na bo.” (Longi 8:9) Kukabula inza na bansi yina keyalaka na mutindu na yo mosi mesalaka nde bimvuka ya bantu mpi muntu mosi mosi kumona kulungana ya munsiku yai ya Biblia: “Muntu yina ke zabaka ve kuvanda kisika mosi na bantu ya nkaka, yandi ke monaka mfunu ya bantu ya nkaka ve; yandi ke zolaka ve mambu ya bantu ya nkaka ke mona nde yo kele mbote.”​—Bingana 18:1.

Lukanu ya Ngangi na beto, yina kezabaka mambu yina kele mbote mingi sambu na beto, kuvandaka ve ata fyoti nde bantu kutula baguvernema na bo mosi mpi bo kudiyala bo mosi. Sambu bo salaka mutindu yina, bantu mevilaka lukanu ya Nzambi mpi bo mevilaka nde bima yonso kele ya yandi. Nkunga 95:3-5 ketuba nde: “Mfumu Nzambi kele Nzambi ya nene, yandi me luta banzambi yonso na ngolo. Yandi muntu ke yalaka ntoto ya mvimba katuka kuna na nsi ya ntoto tii na zulu ya bangumba; yandi ke yalaka nzadi ti ntoto ya yandi salaka yandi mosi.” Nzambi kele Mfumu ya mefwana yina bantu yonso fwete baka nde yandi kele mfumu na bo. Na ntangu makanda kesosaka kuvanda na bimfumu na bo mosi, yo ketendula nde bo kesalaka mambu yina kewakana ve ti luzolo ya Nzambi.​—Nkunga 2:2.

Bantu Kele ti Mfunu ya Inki?

Mutindu mosi kaka yina tasala nde bumosi kukota na inza tavanda na ntangu inza ya mvimba takuma ti mfumu mosi yina tasala mambu sambu na mambote ya bantu yonso. Bantu mingi ya ketadilaka dyambu yai mbotembote kendimaka dibanza yai. Kansi, mbala mingi bantu yango ketulaka kivuvu na kisika ya mbote ve. Mu mbandu, bantu mingi, nkutu ti bamfumu ya mabundu, mesyamisaka bantu na kutula kivuvu nde ONU tatula bumosi na inza. Kansi, baorganizasio ya bantu menungaka ve ata fyoti na kumanisa bampasi ya bantu ya inza ya mvimba ata bo kele ti bangindu ya mbote ya nki mutindu. Nkutu mingi na kati ya baorganizasio yango kemonisaka mpenza kukonda bumosi yina kele na kati ya bansi mingi.

Biblia kekebisa beto na kukonda kutula kivuvu nde baorganizasio ya bantu tamanisa bampasi, na ntangu yo ketuba nde: “Beno tula ntima ve na bantu ya nene to na bantu ya nkaka lenda gulusa beno ve.” (Nkunga 146:3) Keti dyambu yai kemonisa nde beto lenda tula ve kivuvu nde bumosi takota na inza? Ve, beto lenda tula kivuvu. Bumosi ya inza takwisa na mutindu yankaka.

Bantu mingi kezabaka ve nde Nzambi metulaka dezia guvernema mosi yina takuka kutula bumosi na inza. Biblia ketuba mutindu yai sambu na Yehowa Nzambi: “Na zulu ya ngumba na mono Sioni mono me tula ntotila ya mono me sola. Lomba mono, mono ta pesa nge bantu yonso, nsi-ntoto ya mvimba mpi ta vanda ya nge.” (Nkunga 2:6, 8) Simba nde verse yai ketubila Yehowa Nzambi nde yandi ‘metula ntotila na yandi,’ yina yandi kebinga nde “mwana na mono” na verse ya 7. Mwana yango kele Yezu Kristu, Mwana ya Nzambi ya meluta bana ya kimpeve yonso ya Nzambi, yina Nzambi mepesaka kiyeka ya kuyala makanda yonso.

Mutindu Bumosi ya Inza Tasalama

Bantu mingi kendimaka ve luyalu yai ya zulu ya Nzambi metulaka. Makanda kekangama kaka na mabanza ya bo mosi kele na yo nde bo kele ti nswa ya kuyala. Kansi, Nzambi tandima ve bantu yina kebuya kundima kimfumu na yandi ti guvernema ya yandi metulaka. Nkunga 2:9 ketuba mutindu yai sambu na bantu yina kebuyaka kundima ngidika yai: “Nge [Mwana, Yezu Kristu] ta yalaka bantu na kiyeka yonso, nge ta yalaka bo ti fimbu ya kibende na maboko, nge ta fwaka bo mutindu bo ke pasulaka nzungu ya ntoto bipesi-bipesi.” Ata bo ndima yo to ve, makanda ke na kutambula na nzila yina tanata bo na kusala bitumba ti Nzambi. Mukanda ya nsuka ya Biblia ketubila “bamfumu ya nene ya ntoto ya mvimba” yina ke na kuvukana sambu na “bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi [Nkwa Ngolo Yonso, NW].” (Kusonga 16:14) Nzambi tafwa makanda ti mambu yina yo kesalaka sambu na kukabula bantu. Dyambu yai ya Nzambi tasala tapesa guvernema ya Nzambi nzila ya kulungisa kisalu na yo na kimpwanza yonso.

Sambu Yehowa Nzambi kele Mfumu ya Bima Yonso, na nzila ya Mwana na yandi, Yandi tasadila ngolo na yandi na mayele yonso sambu na kusala bansoba yina tavanda mfunu sambu na kutula bumosi na inza ya mvimba. Guvernema ya Nzambi  tatula bumosi ya kyeleka mpi yo tasakumuna bantu yonso yina kezolaka lunungu. Sambu na nki ve nge baka mwa ntangu fyoti sambu na kutanga Nkunga 72 na kati ya Biblia na nge? Nkunga yai kemonisa na mutindu mosi ya mbikudulu mambu yina Mwana ya Nzambi tasadila bantu na luyalu na yandi. Bantu tazinga na bumosi ya kyeleka, mpi bampasi na bo yonso, kunyokwama, nku, kinsukami, ti bampasi yankaka tamana.

Na inza ya bubu yai ya kukabwana, bantu mingi keyindulaka nde kivuvu ya mutindu yai talungana ve ata fyoti. Kansi, kuyindula mutindu yina tavanda kifu. Balusilu ya Nzambi ya ntangu ya ntama kulunganaka kaka, yo talungana mpi na bilumbu kekwisa. (Yezaya 55:10, 11) Keti nge tazola kumona mutindu mambu tasoba? Ee, nge lenda vanda na dibaku ya kumona yo. Nkutu, kele dezia ti bantu yina ke na kudibongisa sambu na kuzinga luzingu ya bumosi ya mutindu yina. Bantu yango mekatukaka na makanda yonso, kansi na kisika ya kunwana, bo ke na kulemfukila kimfumu ya Nzambi na bumosi. (Yezaya 2:2-4) Bantu yango ke banani? Bantu mezabaka bo na zina ya Bambangi ya Yehowa. Sambu na nki nge ndima ve emvitasio ya bo kepesa nge nde nge kwenda kutala bisika na bo ya lukutakanu? Ntembe kele ve nde nge tabaka kikesa na kusala kinduku ti bantu yina lenda sadisa nge na kulemfukila kimfumu ya Nzambi mpi na kumona kyese ya kuzinga na bumosi yina tamana ve ata fyoti.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 7]

Bantu ya kekatuka na makanda yonso ke na kudibongisa sambu na kuzinga na bumosi na inza

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[Bangogo ya kemonisa kisina ya bafoto ya kele na lutiti 5]

Nkento ya kedila: Igor Dutina/AFP/Getty Images; bantu ya ketula ntembe: Said Khatib/AFP/Getty Images; bakamio ya minduki: Joseph Barrak/AFP/Getty Images