Bibuti, Beno Lungisa Bampusa ya Dibuta na Beno

“Kana muntu kelungisa ve bampusa ya bantu na yandi, . . . yandi mebuya lukwikilu.”​—1 TIMOTEO 5:8, NW.

1, 2. (a) Sambu na nki yo kepesaka kikesa na kumona mabuta kevukana kumosi na balukutakanu ya Bukristu? (b) Inki mwa mambu ya mpasi mabuta kekutanaka na yo ntangu bo keyilamaka sambu na kukwenda na balukutakanu?

 KANA nge tala na nzyunga na nge na ntwala nde lukutakanu mosi ya Bukristu kuyantika, nge tamona bana yina kele bunkete mpi ya melwata mbote, mevanda na lweka ya bibuti na bo. Keti yo kele ve kyese na kumona zola yina kemonanaka pwelele na mabuta ya mutindu yina, disongidila, zola ya Yehowa mpi zola na kati na bo? Kansi, yo kele ve mpasi na kuvilana bikesa yina yo kelombaka sambu dibuta ya mvimba kukuma na balukutakanu na ntangu ya mbote.

² Mbala mingi, bibuti kevandaka ti kisalu mingi kilumbu ya mvimba, mpi dibuta kekumaka dyaka ti kisalu mingi kuluta na nkokila ya bo kevandaka ti lukutakanu. Bo fwete lamba madya, kusala bisalu ya nzo, mpi bana fwete sala badevware na bo ya nzo-nkanda. Bibuti kevandaka na mukumba ya kuluta nene, bo fwete zikisa kana bana yonso kele bunkete, kana bo medya, mpi kana bo kele ya kuyilama. Ya kyeleka, na luzingu ya bana, mambu ya kukonda kukana lenda salama na bantangu yankaka. Nge lenda mona mwana yina kele mbuta mepasula lele na yandi ntangu yandi ke na kusakana. Mwana yina ya leke mepanza madya. Bana meyantika kuswana. (Bingana 22:15) Ebuna nki yo kebutaka? Ata bibuti kuyidikaka mbote mambu yonso na ntwala sambu na nkokila yina, yo lenda monana bonso nde bo yidikaka ve ata kima mosi. Ata mpidina, dibuta yango kekumaka ntangu yonso na Nzo ya Kimfumu na ntwala nde lukutakanu kuyantika. Yo kepesaka mpenza kikesa na kumona bo konso mposo, konso mvula mpi mutindu bana keyela mpi kesadila Yehowa!

3. Inki mutindu beto kezaba nde Yehowa kebakaka mabuta na valere mingi?

³ Ata kisalu na beno ya bibuti kevandaka bantangu yankaka mpasi mpi nkutu kelembisaka, beno lenda tula ntima nde Yehowa kebakaka na valere mingi bikesa ya beno kesalaka. Yehowa kele Nto ya dibuta. Yo yina, Ndinga na yandi ketuba nde konso dibuta “kebakaka zina na yo,” disongidila, luzingu na yo kibeni na Yehowa. (Efezo 3:14, 15) Yo yina, ntangu beno bibuti kesalaka ngolo sambu na kulungisa mikumba na beno ya dibuta na mutindu mosi ya mbote, beno kekumisaka Nkwa Kimfumu ya luyalanganu. (1 Korinto 10:31) Keti yo kele ve dibaku mosi ya nene? Yo yina, yo mefwana nde beto tadila mukumba yina Yehowa mepesaka bibuti. Na disolo yai, beto tatubila mukumba ya kulungisa bampusa ya dibuta. Bika beto tadila mitindu tatu yina Nzambi kevingila nde bibuti kulungisa bampusa ya mabuta na bo.

Beno Lungisa Bampusa ya Kinsuni

4. Inki bangidika Yehowa mesalaka na kati dibuta sambu na kulungisa bampusa ya bana?

⁴ Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Ya kyeleka, kana muntu kelungisa ve bampusa ya bantu na yandi, mpi mingimingi bantu ya dibuta na yandi, yandi mebuya lukwikilu mpi yandi kele mbi kuluta muntu ya kukonda lukwikilu.” (1 Timoteo 5:8, NW) Ntangu Polo kusadilaka ngogo “muntu,” nani yandi vandaka kutubila? Yandi vandaka kutubila  mfumu ya dibuta, mingimingi tata. Nzambi mepesaka mpi nkento mukumba ya lukumu ya kuvanda nsadisi ya bakala na yandi. (Kuyantika 2:18) Na ntangu ya ntama, mbala mingi bankento vandaka kusadisa babakala na bo na kulungisa bampusa ya dibuta. (Bingana 31:13, 14, 16) Bubu yai, mabuta mingi ke na kibuti mosi mpamba. a Bakristu mingi yina kele bibuti ya kesansaka bana bo mosi ke na kusala kisalu mosi ya mbote na mutindu bo kelungisaka bampusa ya mabuta na bo. Ya kyeleka, yo kevandaka mbote kuluta nde dibuta kuvanda ti bibuti yonso zole, mpi nde tata kutwadisa mambu.

5, 6. (a) Tanga mwa mambu ya mpasi yina bantu ya kesosaka kulungisa bampusa ya mabuta na bo kekutanaka na yo. (b) Inki mutindu ya kutadila kisalu ya kinsuni tasadisa Bakristu na kukwamina na kulungisa bampusa ya mabuta na bo?

⁵ Inki bampusa Polo vandaka kutubila na 1 Timoteo 5:8? Mambu yonso kemonisa nde yandi vandaka kutubila ntetentete bampusa ya kinsuni ya dibuta. Na inza ya bubu yai, bamfumu ya mabuta kekutanaka ti mambu mingi ya mpasi sambu na kulungisa bampusa ya mabuta na bo. Mpasi ya mbongo, kuvidisa kisalu, kukonda kisalu, mpi kumata ntalu ya bima kemonana bisika yonso. Inki lenda sadisa bibuti ya kelungisaka bampusa ya mabuta na bo na kukwamina na ntwala ya mambu ya mpasi ya mutindu yai?

⁶ Bibuti fwete vila ve nde bo ke na kulungisa mukumba yina Yehowa mepesaka bo. Bangogo ya kupemama ya Polo kemonisa nde kana muntu kele na ngolo ya kulemfuka na nsiku yai, kansi kebuya na kusala yo, yandi mefwanana ti ‘muntu yina mevidisa lukwikilu na yandi.’ Mukristu fwete sala yonso sambu na kuvanda ve na nkadilu ya mutindu yai na meso ya Nzambi. Kansi, yo kele mawa na kumona nde bantu mingi na inza ya bubu yai kele “ve na zola ya dibuta.” (2 Timoteo 3:1, 3, NW) Ya kyeleka, batata mingi ketinaka mikumba na bo mpi keyambulaka mabuta na bo kukonda lusadisu. Babakala yina kele Bakristu kevandaka ve ti kikalulu yai ya nku, ya kubuya kusadisa bantu ya mabuta na bo. Bakristu kelandaka ve mbandu ya banduku na bo ya kisalu. Bo kendimaka ata bisalu yina bantu mingi kemonaka mpamba. Bo kemonaka yo nde yo kele bisalu ya lukumu mpi ya mfunu sambu yo kesadisaka bo na kusepedisa Yehowa Nzambi mpi na kulungisa bampusa ya mabuta na bo.

7. Sambu na nki yo kele mbote nde bibuti kutadila mbandu ya Yezu?

⁷ Yo lenda vanda mpi mbote nde bamfumu ya mabuta kutadila mbandu ya kukuka ya Yezu. Beno vila ve nde mbikudulu ya Biblia kebinga Yezu nde ‘Tata na beto ya Mvula na Mvula.’ (Yezaya 9:5, 6) Mutindu yandi kele “Adami ya nsuka,” Yezu keyinga mpenza “muntu ya ntete ya Nzambi salaka, Adami” na kuvanda tata ya bantu yina kekwikilaka. (1 Korinto 15:45) Kansi, Yezu kele tata ya kuluta mbote, yandi kele ve bonso Adami yina kumaka bwimi mpi kusosaka kaka mambote na yandi mosi. Biblia ketuba sambu na Yezu nde: “Mambu yai ke songaka beto kana kuzola mpangi kele nki: Kristo pesaka moyo na yandi sambu na beto.” (1 Yoane 3:16) Ya kyeleka, Yezu pesaka luzingu na yandi na luzolo yonso sambu na bantu yankaka. Dyaka, na luzingu na yandi ya konso kilumbu, yandi vandaka kutula bampusa ya bantu yankaka na ntwala ya bampusa na yandi mosi ata na mambu ya fyoti. Bibuti, yo tavanda mbote nde beno landa mpeve yina ya kuditambika.

8, 9. (a) Inki dilongi bibuti lenda baka na mutindu bandeke kekuditambikaka sambu na kudisa bana na bo? (b) Inki mutindu bibuti mingi yina kele Bakristu kemonisaka mpeve ya kuditambika?

⁸ Bibuti lenda longuka mambu mingi ya metala zola ya kukonda bwimi na bangogo yina Yezu kutubilaka bantu ya Nzambi yina vandaka ntu-ngolo nde: “Mbala mingi mono zolaka kutula bantu na nge kisika mosi mutindu nsusu ke kutikisaka bana na yandi na nsi ya mapapu na yandi!” (Matayo 23:37) Awa Yezu kutubilaka kifwani mosi ya ngolo ya nsusu yina ketaninaka bana na yandi na nsi ya mapapu na yandi. Ya kyeleka, bibuti lenda longuka mambu mingi na mutindu mama ya ndeke ketaninaka bana na yandi. Yandi kekuditulaka mpenza na kigonsa sambu na kutanina bo na ntwala ya bambeni. Kansi, mambu yina bibuti ya bandeke kesalaka konso kilumbu keyitukisaka mingi dyaka. Bo kebasikaka mbala na mbala sambu na kusosa madya. Ata bo melemba, bo ketulaka madya na munoko ya bana na bo ya ndendi yina keminaka yo mpi kekangulaka minoko sambu na kulomba yankaka. Bigangwa mingi ya Yehowa kevandaka “mayele mingi” na mutindu bo kelungisaka bampusa ya bana na bo ya fyoti.​—Bingana 30:24.

 ⁹ Kiteso mosi, na inza ya mvimba Bakristu yina kele bibuti kemonisaka mpi mpeve ya kuditambika ya mutindu mosi. Na kisika ya kundima nde bana na beno kumona mpasi, beno kendimaka nde beno mosi kumona mpasi. Dyaka, konso kilumbu beno kesalaka bibansa na luzolo yonso sambu na kulungisa bampusa ya mabuta na beno. Mingi na kati na beno ketelamaka na suka-suka yonso sambu na kusala bisalu ya kelembisaka to ya kepesaka kiseku. Beno kesalaka ngolo na kupesa mabuta na beno madya ya mbote. Beno kesalaka ngolo nde bana na beno kuvanda ti bilele ya bunkete, kisika ya mbote ya kuvanda, mpi bo longuka mbote. Mpi beno kesalaka yo bilumbu yonso mpi bamvula yonso. Ntembe kele ve nde kuditambika mpi kukanga ntima ya mutindu yai kesepedisaka Yehowa! (Baebreo 13:16) Ata mpidina, beno kezaba nde kele dyaka ti bampusa yankaka ya kuluta mfunu ya beno fwete lungisa sambu na mabuta na beno.

Beno Lungisa Bampusa ya Kimpeve

10, 11. Inki kele mpusa ya kuluta mfunu ya bantu, mpi nki mambu Bakristu yina kele bibuti fwete sala ntete sambu na kulungisa mpusa yai ya bana na bo?

¹⁰ Kulungisa bampusa ya kimpeve meluta nkutu kulungisa bampusa ya kinsuni. Yezu kutubaka nde: “Muntu ke zingaka kaka ve sambu na mampa ya yandi ke diaka, kansi yandi ke zingaka mpi sambu na mambu yina yonso ya Nzambi ke tubaka.” (Matayo 4:4; 5:3) Bibuti, inki beno lenda sala sambu na kulungisa bampusa ya kimpeve ya mabuta na beno?

¹¹ Na disolo yai, beto tatubila verse ya Kulonga 6:5-7 kuluta baverse yankaka ya Biblia. Kana nge mezola, kangula Biblia na nge mpi tanga baverse yango. Simba ntete nde bo kelomba bibuti na kuyedisa ntete kimpeve na bo mosi, na kuzola Yehowa, mpi na kukanga bansiku na yandi na ntima. Ya kyeleka, beno fwete vanda balongoki ya mbote ya Ndinga ya Nzambi, kutanga Biblia mbala na mbala mpi kuyindulula yo na mpila nde beno bakisa yo mbote mpi beno zola banzila, minsiku, mpi bansiku ya Yehowa. Yo tasala nde ntima na beno kufuluka na bakyeleka ya kitoko ya Biblia yina tapusa beno na kuvanda na kyese, luzitu, mpi zola sambu na Yehowa. Beno tavanda na mambu mingi ya mbote ya kulonga bana na beno.​—Luka 6:45.

12. Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yezu na ntangu bo kelonga bana na bo bakyeleka ya Biblia?

¹² Bibuti yina kevandaka ngolo na kimpeve kevandaka ya kuyilama sambu na kusadila ndongisila yina kele Kulonga 6:7, na ‘kulonga’ bana na bo na baokazio yonso. ‘Kulonga’ ketendula kukotisa malongi na mabanza ya muntu na kuvutukilaka yo mbala na mbala. Yehowa mezaba mbote nde beto yonso, mingimingi bana, kevandaka na mfunu nde bo vutukila mambu sambu beto simba yo mbote. Yo yina, Yezu mpi vandaka kuvutukila mambu na kisalu na yandi. Mu mbandu, ntangu yandi longaka balongoki na yandi na kudikulumusa na kisika ya kuvanda lulendo mpi kutulana bantembe, yandi sadilaka mitindu mingi ya kuswaswana sambu na kuvutukila munsiku yina mosi. Yandi longaka na kuyindulaka ti bo, na bingana, mpi na bansonga. (Matayo 18:1-4; 20:25-27; Yoane 13: 12-15) Kansi, kima ya kuyituka kele nde, Yezu kuvandaka ve ntima zulu-zulu. Mutindu mosi, bibuti fwete sosa mitindu ya kulonga bana na bo bakyeleka ya mfunu, bo fwete vutukilaka na kukanga ntima yonso minsiku ya Yehowa tii kuna bana kubakisa yo mpi kusadila yo.

13, 14. Inki mwa baokazio bibuti lenda sadila sambu na kulonga bana na bo bakyeleka ya Biblia, inki mikanda bo lenda sadila?

¹³ Kulonguka ya dibuta kele okazio ya kuluta mbote sambu na malongi ya mutindu yina. Ya kyeleka, kulonguka ya Biblia mbala na mbala, ya kyese, ya ketunga lukwikilu kele kima ya kuluta mfunu sambu na kuvanda na kimpeve ya ngolo na dibuta. Mabuta ya Bukristu ya ntoto ya mvimba kesepelaka na kulonguka ya mutindu yina, bo kesadilaka mikanda yina organizasio ya Yehowa kepesaka mpi kelongukaka yo na kutadilaka bampusa ya bana na bo. Mikanda Longuka na Longi ya Nene mpi Les jeunes s’interrogent ​— Réponses pratiques b kele bisadilu ya mbote ya kulonguka ti bo. Kansi, ntangu ya kulonga bana kevandaka ve kaka na kulonguka ya dibuta.

¹⁴ Mutindu Kulonga 6:7 kemonisa yo, bibuti, beno kele na baokazio mingi ya beno lenda tubila mambu ya kimpeve ti bana na beno. Yo vanda na ntangu beno kesala nzyetelo kumosi, kesala kisalu kumosi, to kebaka mupepe kumosi, beno lenda zwa mabaku ya kulungisa bampusa ya kimpeve ya bana na beno. Yo kelomba ve kusadila bana “badiskure” ya bakyeleka ya Biblia kukonda kulemba. Kansi, beno meka na kusala na mpila nde masolo ya dibuta na beno kuvanda ya kimpeve mpi yina ketunga. Mu mbandu, Réveillez-vous ! kevandaka na masolo mingi yina ketubilaka mambu mingi ya kuswaswana. Masolo ya mutindu yina ya ketubilaka bambisi ya Yehowa mesalaka, bisika ya kitoko ya inza, mpi mitindu ya kuswaswana ya bantu kezingaka lenda sadisa beno na kuzwa mambu ya kutubila. Masolo ya mutindu yina lenda pesa mwana mpusa ya kutanga mikanda yina mpika ya kwikama mpi ya mayele kebasisaka.​—Matayo 24:45-47.

15. Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na bo na kutadila kisalu ya Bukristu bonso kisalu mosi ya kyese mpi ya kebutaka bambuma mingi?

¹⁵ Kusala masolo ya kimpeve ya ketungaka ti bana na beno tasadisa beno na kulungisa mpusa yankaka ya kimpeve. Bana yina kele Bakristu fwete longuka na kuzabisa mambu yina bo kelonguka na bantu yankaka. Na ntangu beno ketubila mwa mambu ya kitoko ya kele na Nzozulu ya Nkengi to na Réveillez-vous !, beno sosa baokazio ya kutubila mambu yango na kisalu ya kusamuna. Mu mbandu, nge lenda yula nde: “Inki beno keyindula kana bantu yonso kuzabaka dyambu yai ya metadila Yehowa? Inki mutindu beto lenda benda dikebi ya muntu na dyambu yai?” Masolo ya mutindu yai lenda sadisa baleke na kuyedisa mpusa ya ngolo ya kuzabisa bantu yankaka mambu yina bo kelonguka. Yo yina, ntangu bana na beno kefidisaka beno na kisalu ya kusamuna, bo kemonaka mbandu ya kyeleka ya beno kepesaka bo ya kusadila masolo ya mutindu yina. Bo lenda longuka mpi nde kisalu ya kusamuna kele kisalu mosi ya kitoko mpi ya kyese, yina kebutaka bambuma  mingi mpi kepesaka kyese.​—Bisalu 20:35.

16. Inki bana lenda longuka na ntangu bo kewa bisambu ya bibuti na bo?

¹⁶ Bibuti kelungisaka mpi bampusa ya kimpeve ya bana na bo ntangu bo kesambaka kumosi ti bo. Yezu kulongaka balongoki na yandi mutindu ya kusamba, mpi yandi vandaka kusamba kumosi ti bo mbala mingi. (Luka 11:1-13) Bo longukaka mambu mingi mpenza na kusamba kumosi ti Mwana ya Yehowa yandi mosi! Mutindu mosi, bana na beno lenda longuka mambu mingi na bisambu na beno. Mu mbandu, bo lenda longuka nde Yehowa kezolaka nde beto solula ti yandi na ntima na beto ya mvimba, mpi beto songa yandi konso dyambu yina keyangisa beto. Ya kyeleka, bisambu na beno lenda sadisa bana na beno na kulonguka kyeleka mosi ya mfunu: Bo lenda sala kinduku ti Tata na bo yina kele na zulu.​—1 Piere 5:7.

Beno Lungisa Bampusa ya Mawi ya Dibuta

17, 18. (a) Inki mutindu Biblia kemonisa mfunu ya kumonisa zola na bana? (b) Inki mutindu batata fwete landa mbandu ya Yehowa na kumonisa zola na bana na bo?

¹⁷ Ya kyeleka, bana mpi kevandaka ti bampusa ya ngolo ya mawi. Ndinga ya Nzambi kesonga bibuti nde yo kele mfunu mingi na kulungisa bampusa yai. Mu mbandu, bo kelongisila bankento yina kele ntete baleke na “kuzola bana na bo.” (Tito 2:4) Bo kesalaka mutindu yina sambu na kuyibusa bamama yina kele ntete baleke na kuvanda na bangindu ya mbote. Ya kyeleka, yo kele mfunu na kumonisa zola na mwana. Yo kelongaka mwana na kuzola mpi yo kenataka mambote ya ntangu ya nda. Kansi, kukonda kumonisa zola na mwana kele buzoba. Yo kenataka mpasi mingi mpi yo kemonisaka nde beto kelanda ve mbandu ya Yehowa yina kezolaka beto mingi ata beto kele bantu ya kukonda kukuka.​—Nkunga 103:8-14.

¹⁸ Nkutu, Yehowa muntu kuzolaka ntete bana na yandi yina kezingaka na ntoto. Mutindu 1 Yoane 4:19 ketuba yo, “Nzambi muntu zolaka beto ntete.” Bibuti, beno fwete landa mbandu ya Yehowa na kusala kitambi ya ntete na kuzola bana na beno. Biblia kelongisila batata na kupesa ve bana na bo makasi, “mbaimbai bo ta vanda na kikesa diaka ve.” (Kolosai 3:21) Bana kewaka makasi mingi kuluta kana bo kemona nde bibuti kezolaka bo ve to kemonaka bo mpamba. Batata yina kezolaka ve kumonisa mawi na bo fwete yibuka mbandu ya Yehowa. Nkutu, Yehowa kumonisaka tuka zulu nde yandi ndimaka mpi zolaka Mwana ya yandi. (Matayo 3:17; 17:5) Yo fwete vanda nde dyambu yina kupesaka Yezu kikesa mingi mpenza! Kiteso mosi, bana kebakaka ngolo mpi kikesa mingi ntangu bibuti na bo kemonisaka bo na masonga yonso nde bo kendimaka mpi kezolaka bana na bo.

19. Sambu na nki disipline kele mfunu, mpi disipline ya nki mutindu bibuti yina kele Bakristu fwete pesa bana na bo?

¹⁹ Ya kyeleka, zola ya bibuti sambu na bana na bo fwete vanda ve ya munoko mpamba. Zola kemonanaka ntetentete na bisalu. Kulungisa bampusa ya mabuta na bo na kinsuni mpi na kimpeve lenda vanda mutindu mosi ya kumonisa zola ya bibuti, mingimingi kana bo kesala yo ntetentete na zola. Dyaka, disipline kele mutindu mosi ya mbote yina bibuti kemonisaka zola na bo. Ya kyeleka, ‘[Yehowa] kepesaka ndola na muntu yina yandi kezolaka.’ (Baebreo 12:6) Kansi, kukonda kupesa disipline ketendula nde bibuti keyina bana na bo! (Bingana 13:24) Yehowa kevandaka ntangu yonso na bukatikati na ntangu yandi kepesaka disipline, mpi yandi kepesaka yo “na kiteso ya kufwana.” (Yeremia 46:28, NW) Yo kevandaka ve ntangu yonso pete na bibuti ya kukonda kukuka na kuvanda na bukatikati ya mutindu yina. Ata mpidina, bikesa ya beno kesalaka sambu na kuvanda na bukatikati kele mfunu. Disipline ya ngolo mpi ya zola kesadisaka mwana na kuvanda na luzingu mosi ya kyese mpi ya mbote ntangu yandi tayela.  (Bingana 22:6) Keti kele ve mambu ya mutindu yai ya konso kibuti yina kele Mukristu kesosaka sambu na mwana na yandi?

20. Inki mutindu bibuti lenda pesa bana na bo dibaku ya kuluta mbote ya ‘kusola luzingu’?

²⁰ Ntangu beno bibuti kesala kisalu ya mfunu yina Yehowa mepesaka beno, disongidila, kisalu ya kulungisa bampusa ya kinsuni, ya kimpeve, mpi ya mawi ya bana na beno, Yehowa kesakumunaka beno mingi. Kana beno kesala mpidina, beno kepesa bana na beno okazio ya kuluta mbote ya ‘kusola luzingu’ sambu bo “landa na kuzinga.” (Kulonga 30:19, NW) Bana yina kesolaka na kusadila Yehowa mpi ya kebikalaka na nzila ya luzingu tii na kimbuta kepesaka bibuti na bo kyese mingi kibeni. (Nkunga 127:3-5) Kyese ya mutindu yina tavanda ya kimakulu. Kansi, inki mutindu baleke lenda kukumisa Yehowa bubu yai? Disolo yina kelanda tatubila dyambu yina.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

Inki bibuti lenda sala sambu na kulungisa bampusa ya bana na bo

• ya kinsuni?

• ya kimpeve?

• ya mawi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Bandeke mingi kesalaka ngolo sambu na kudisa bana na bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

Bibuti fwete yedisa ntete kimpeve na bo mosi

[Bifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bibuti lenda zwa baokazio mingi ya kulonga bana na bo mambu ya metala Ngangi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Bana kebakaka ngolo mpi kikesa ntangu bibuti kemonisaka nde bo kendimaka bo