‘Kukwisa ti Nsangu ya Mbote ya Kima Mosi ya Kuluta Mbote’

“Makulu ya kitoko mingi na zulu ya bangumba kele ya muntu yina kekwisa . . . ti nsangu ya mbote ya kima mosi ya kuluta mbote.”​—YEZAYA 52:7, NW.

1, 2. (a) Inki mambu ya kepesa boma ke na kusalama konso kilumbu? (b) Inki mawi bantu mingi kevandaka na yo na ntangu bo kewaka bansangu ya mbi mbala na mbala?

 BUBU yai na inza ya mvimba, bansangu mingi ya kuluta mbi kekumina bantu. Kana bo mekangula baradio, bo kewaka bansangu ya boma ya bamaladi ya kefwaka bantu yina ketula ntoto na kigonsa. Kana bo kelanda bansangu na televizio, bo kemonaka bana ya kefwa na nzala yina kelomba lusadisu. Kana bo baka zulunalu sambu na kutanga, bo kemonaka bansangu ya babombi yina kebwisa banzo ya etaze mpi kefwa bantu mingi yina mesala ve ata kima mosi ya mbi.

² Ya kyeleka, mambu ya kepesa boma ke na kusalama konso kilumbu. Nsonga ya inza yai ke na kubaluka mpenza mpi yo kekuma mbi kuluta. (1 Korinto 7:31) Zulunalu mosi ya Eropa ya Westi kutubaka nde bantangu yankaka yo kemonanaka bonso nde inza ya mvimba “kezola kuzika na tiya.” Yo yina, mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde bantu mingi ke na basusi! Mpila ya kuyituka kele ve  na kumona nde muntu mosi yina kupesaka mabanza na yandi na televizio na États-Unis kumonisaka mpenza mawi ya bantu mingi kevandaka na yo ntangu yandi tubaka nde: ‘Na nima ya kulanda bansangu, mu kenyokwamaka mingi na mabanza. Bo ketubilaka kaka bansangu ya mbi. Yo kelembisaka mpenza nitu.’

Nsangu Yina Bantu Yonso Fwete Wa

3. (a) Inki nsangu ya mbote Biblia kezabisa? (b) Sambu na nki nge kebakaka nsangu ya mbote ya Kimfumu na valere?

³ Keti beto lenda zwa nsangu ya kuluta mbote na inza mosi ya mpasi ya mutindu yai? Ee! Yo kepesa mpenza kikesa na kuzaba nde Biblia kezabisa nsangu mosi ya mbote. Nsangu yango kele nde Kimfumu ya Nzambi takatula maladi, nzala, mubulu, bitumba, mpi mambu ya mpasi ya mitindu yonso. (Nkunga 46:10; 72:12) Keti yai kele ve nsangu ya konso muntu fwete wa? Bambangi ya Yehowa keyindulaka mpenza mpidina. Yo yina, kikesa ya bo kelandaka na kusala sambu na kuzabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na bantu ya makanda yonso mezabanaka na bisika yonso.​—Matayo 24:14.

4. Inki mambu ya ketadila kisalu na beto ya kusamuna beto tatadila na disolo yai ti yina kelanda?

⁴ Kansi, inki beto lenda sala sambu na kulanda kuvanda na kyese mpi kusamuna nsangu yai ya mbote na kikesa yonso, ata na bateritware yina bantu kesepelaka ve mingi na kyeleka? (Luka 8:15) Ntembe kele ve nde kuvutukila na bunkufi mambu tatu ya mfunu ya ketadila kisalu na beto ya kusamuna tasadisa beto. Beto tadila (1) bikuma yina kepusaka beto, to sambu na nki beto kesamunaka; (2) nsangu na beto, to mambu ya beto kesamunaka; mpi (3) bametode na beto, to mutindu beto kesamunaka. Kana bikuma yina kepusaka beto na kusamuna kele kaka ya mbote, kana nsangu na beto kele ya pwelele, mpi kana bametode na beto kele ya mbote, beto tapesa bantu mingi ya inza dibaku ya kuwa nsangu ya kuluta mbote, disongidila nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. a

Sambu na Nki Beto Kesamunaka Nsangu ya Mbote

5. (a) Inki kikuma ya kuluta nene kepusaka beto na kusala kisalu ya kusamuna? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde kulemfuka na nsiku ya Biblia yina kelomba beto na kusamuna kemonisaka zola na beto na Nzambi?

⁵ Bika beto tadila dyambu ya ntete, disongidila bikuma yina kepusaka beto na kusala kisalu ya kusamuna. Sambu na nki beto kesamunaka nsangu ya mbote? Kikuma ya kepusaka beto kele yo yina mpi kupusaka Yezu na kusamuna. Yandi tubaka nde: “Mono ke zolaka Tata.” (Yoane 14:31; Nkunga 40:9) Kikuma ya kuluta nene ya kepusaka beto na kusamuna kele zola ya beto kele na yo na Nzambi na beto. (Matayo 22:37, 38) Biblia kemonisa nde zola ya beto kele na yo na Nzambi kekwendaka nzila mosi ti kisalu na beto, sambu yo ketuba nde: “Kana beto ke zolaka Nzambi, yo ke songa nde beto ke landaka bansiku na yandi.” (1 Yoane 5:3; Yoane 14:21) Keti ‘kukwenda kukumisa bantu balonguki’ kele mosi na kati ya bansiku ya Nzambi? (Matayo 28:19) Ee. Yo kele ya kyeleka nde Yezu muntu kutubaka bangogo yai, kansi na kutuba ya mbote, yo katukaka na Yehowa. Inki mutindu? Yezu kutendulaka nde: “Mono ke salaka kima ve na ngolo na mono mosi, kansi mono ke tubaka kaka mambu yina ya Tata longaka mono.” (Yoane 8:28; Matayo 17:5) Yo yina, na ntangu beto kelemfukaka na nsiku ya kusamuna, beto kemonisaka Yehowa nde beto kezolaka yandi.

6. Na nki mitindu zola ya Nzambi kepusaka beto na kulonga nsangu?

⁶ Dyaka, zola na beto na Yehowa kepusaka beto na kusamuna sambu beto kezola kutungulula luvunu yina Satana kekusilaka Nzambi. (2 Korinto 4:4) Satana metulaka ntembe nde Nzambi keyalaka ve na lunungu. (Kuyantika 3:1-5) Beto Bambangi ya Yehowa, beto kevandaka na mpusa ya ngolo ya kusala kisalu ya kutungulula luvunu ya Satana mpi ya kusantisa zina ya Nzambi na meso ya bantu yonso. (Yezaya 43:10-12) Dyaka, beto kesalaka kisalu ya kusamuna sambu beto mebakisaka bikalulu ya Yehowa ti banzila na yandi. Beto kekudiwaka mpenza penepene ti yandi mpi beto kewaka mpusa ya ngolo ya kuzabisa bantu yankaka mambu ya metala Nzambi na beto. Ya kyeleka, mambote ya Yehowa mpi banzila na yandi ya lunungu menatilaka beto kyese ya mingi yina kesalaka nde beto kuka ve kukanga munoko na kutubila mambu na yandi. (Nkunga 145:7-12) Beto kewaka mpusa ya ngolo kibeni ya kulonga nkembo na yandi mpi ya kuzabisa nsangu ya metala “mambu ya nene” na bantu yina tazola kuwa yo.​—1 Piere 2:9; Yezaya 43:21.

7. Katula kuzola Nzambi, inki kikuma yankaka ya mfunu kepusaka beto na kusala kisalu ya kusamuna?

⁷ Kele ti kikuma yankaka ya mfunu kepusaka beto na kulanda kusala kisalu ya kusamuna: Beto kezolaka na masonga yonso kupesa lusadisu na  bantu yina kenyokwamaka na kuwa bansangu mingi ya mbi ti bayina kemonaka mpasi sambu na bikuma mingi. Na kisalu yai, beto kesalaka ngolo sambu na kulanda mbandu ya Yezu. Mu mbandu, beto tadila mambu yina kele na Marko kapu ya 6.

8. Inki mutindu disolo yina kele na Marko kapu ya 6 kemonisa mawi yina Yezu kuvandaka na yo sambu na bantu?

⁸ Na nima ya kusamuna, bantumwa kuvutukaka mpi bo zabisaka Yezu mambu yonso ya bo salaka ti ya bo longaka. Ntangu Yezu kumonaka nde bantumwa kulembaka, yandi zabisaka bo nde bo kwenda ti yandi sambu na “kupema fioti.” Yo yina, bo kotaka na bwatu sambu na kukwenda na kisika mosi ya pima. Kansi, bantu kulandaka bo na lweka ya masa, mpi ntama mingi ve, bo kutaka bo. Inki Yezu kusalaka? Disolo yango ketuba nde: “Yandi monaka bantu mingi. . . . Yandi wilaka bo mawa, sambu bo vandaka bonso mameme yina me konda ngungudi ya kutala bo. Ebuna yandi yantikaka kulonga bo mambu mingi.” (Marko 6:31-34) Mawa kupusaka Yezu na kulanda kulonga nsangu ya mbote ata yandi vandaka ya kulemba. Yo kele pwelele nde Yezu vandaka kudibanza mpenza sambu na bantu yina. Yandi wilaka bo mawa.

9. Inki dilongi beto kebaka na disolo yina kele na Marko kapu ya 6 sambu na yina metala bikuma ya mbote ya kepusaka beto na kusamuna?

⁹ Inki beto kelonguka na disolo yai? Beto kelonguka nde beto Bakristu, beto kekudiwaka nde beto kele ti mukumba ya kusamuna nsangu ya mbote mpi ya kukumisa bantu balongoki. Beto kebakisaka nde beto kele ti mukumba ya kuzabisa bantu nsangu ya mbote, sambu luzolo ya Nzambi kele nde “bantu ya mitindu yonso kuguluka.” (1 Timoteo 2:4, NW) Ata mpidina, beto kesalaka ve kisalu ya kusamuna kaka sambu na kulungisa mukumba na beto, kansi mpi sambu beto kewilaka bantu mawa. Kana beto kewila mpenza bantu mawa bonso Yezu, ntima na beto tapusa beto na kusala yonso sambu na kulanda kuzabisa bo nsangu ya mbote. (Matayo 22:39) Kana bikuma ya mbote ya mutindu yai kepusa beto na kusala kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote, beto tasala yo kukonda kulemba.

Nsangu na Beto Kele Nsangu ya Mbote ya Kimfumu

10, 11. (a) Inki mutindu Yezaya ketendula nsangu yina beto kesamunaka? (b) Inki mutindu Yezu kukwisaka ti nsangu ya mbote ya kima mosi ya kuluta mbote, mpi nki mutindu bansadi ya Nzambi ya ntangu na beto kelandaka mbandu ya Yezu?

¹⁰ Inki beto ketuba sambu na dyambu ya zole ya metala kisalu na beto ya kusamuna, disongidila, nsangu na beto? Inki mambu beto kelongaka? Profete Yezaya kupesaka ntendula yai ya kitoko ya nsangu yina beto kezabisaka: “Makulu ya kitoko mingi na zulu ya bangumba kele ya muntu yina kekwisa ti nsangu ya mbote, muntu ya kesamuna ngemba, muntu ya kekwisa ti nsangu ya mbote ya kima mosi ya kuluta mbote, muntu ya kesamuna luguluku, muntu ya ketubila Sioni nde: ‘Nzambi na nge mekuma ntotila!’”​—Yezaya 52:7, NW.

¹¹ Bangogo ya kuluta mfunu ya verse yai yina ketuba nde “Nzambi na nge mekuma ntotila,” keyibusa beto nsangu yina beto fwete samuna, disongidila nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. (Marko 13:10) Simba dyaka nde verse yai kemonisa ntu-dyambu ya kyese ya nsangu na beto. Yezaya kesadila bangogo bonso “luguluku,” “nsangu ya mbote,” “ngemba,” mpi “kima mosi ya kuluta mbote.” Bamvu-nkama mingi na nima ya Yezaya, na mvu-nkama ya ntete ya T.B., Yezu Kristu kulungisaka mbikudulu yai na mutindu mosi ya kuyituka na mpila yandi pesaka mbandu ya mbote na kuzabisa na kikesa yonso nsangu ya kima mosi ya kuluta mbote, disongidila, kukwisa ya Kimfumu ya Nzambi. (Luka 4:43) Na bilumbu na beto, mingimingi banda na mvu 1919, Bambangi ya Yehowa kelandaka mbandu ya Yezu na mpila bo kesamunaka na kikesa yonso nsangu ya mbote ya Kimfumu yina Nzambi metulaka mpi balusakumunu yina yo tanata.

12. Inki mambote nsangu ya mbote ya Kimfumu menatilaka bantu yina kendimaka yo?

¹² Inki mambote nsangu ya mbote ya Kimfumu menatilaka bantu yina kendimaka yo? Bubu yai, kaka bonso na bilumbu ya Yezu, nsangu ya mbote kepesaka kivuvu ti kikesa. (Roma 12:12; 15:4) Yo kepesaka kivuvu na bantu ya ntima masonga, sambu bantu yango kelongukaka nde kele ti bikuma ya  ngolo ya fwete pusa bo na kukwikila nde ntangu ya mbote mpenza kevingila bo na ntwala. (Matayo 6:9, 10; 2 Piere 3:13) Kivuvu ya mutindu yai kesadisaka mpenza bantu yina kewaka Nzambi boma na kuvanda na mabanza ya mbote. Muyimbi-bankunga ketuba nde bo ‘tawaka boma ve ata bo baka nsangu ya mbi.’​—Nkunga 112:1, 7.

Nsangu Yina ‘Takangisa Bamputa ya Bantu Yina Melwalaka na Ntima’

13. Inki mutindu profete Yezaya ketubila balusakumunu yina bantu ya kendima nsangu ya mbote kebaka sesepi yai?

¹³ Dyaka, bantu yina kendima nsangu ya mbote ya beto kelongaka kebaka dezia lusadisu ti balusakumunu sesepi yai. Inki mutindu? Profete Yezaya kutubilaka mwa ndambu ya balusakumunu yango na ntangu yandi tubaka nde: “Mpeve ya Nzambi kele na mono sambu Mfumu Nzambi me sola mono na kuvanda muntu na yandi. Yandi me tinda mono na kunata nsangu ya mbote na bansukami, na [kukangisa bamputa ya bantu yina melwala na ntima, NW], na kuzabisa bantu ya bo nataka na kimpika nde bo ta katuka na kimpika, na kutuba na bantu ya boloko nde bo ta basika na boloko, na kusonga bantu nde yai kele ntangu ya Nzambi ta kwisa kugulusa bantu na yandi ti kuvutula mbi na bambeni na yandi. Mfumu Nzambi me tinda mono mpi na kukatula mawa ya bantu yina ke na mafwa.”​—Yezaya 61:1, 2; Luka 4:16-21.

14. (a) Bangogo yai “kukangisa bamputa ya bantu yina melwala na ntima” ketendula inki sambu na yina metala nsangu ya Kimfumu? (b) Inki mutindu beto kemonisaka mawa yina Yehowa kevandaka na yo sambu na bantu yina melwalaka na ntima?

¹⁴ Na kutadila mbikudulu yina, Yezu zolaka “kukangisa bamputa ya bantu yina melwala na ntima” na kusamunaka nsangu ya mbote. Yezaya kusadilaka bangogo ya kifwani ya mfunu kibeni! Diksionere mosi ya ketendulaka bangogo ya Biblia ketuba nde, ngogo ya Kiebreo ya bo ketendula nde ‘kukangisa,’ “bo kesadilaka yo mbala mingi sambu na ‘kukangisa’ mputa ti bande na nima ya kutula nkisi sambu na kubelula mputa ya muntu yina melwala.” Munganga ya zola lenda kangisa bande to kutula kitini ya bande na zulu ya mputa sambu kinama ya nitu yina melwala kubaka ngolo. Mutindu mosi mpi, na ntangu bo kelongaka nsangu ya Kimfumu, bansamuni ya zola kepesaka ngolo na bantu yonso yina kendimaka nsangu yango mpi kemonaka mpasi ya mutindu mosi. (Ezekiele 34:15, 16) Muyimbi-bankunga kutubaka sambu na Nzambi nde: “Bantu yina ke na mawa na ntima, yandi ke katulaka bo mawa, yandi ke sansaka bamputa na bo.”​—Nkunga 147:3.

Mutindu Nsangu ya Kimfumu Kesimbaka Luzingu ya Bantu

15, 16. Ta masolo ya kyeleka ya luzingu ya bantu yina kemonisa mutindu nsangu ya Kimfumu kesadisaka mpi kepesaka kikesa na bantu yina kele na mfunu na yo.

¹⁵ Masolo ya kyeleka mingi ya luzingu ya bantu kemonisaka mutindu nsangu ya Kimfumu kesadisaka mpi kepesaka mpenza kikesa na bantu yina melwalaka na ntima. Beto tadila mbandu ya Oreanna, nkento mosi ya mununu na Afrika ya Sudi, yina kuvandaka dyaka ve ti mpusa ya kuzinga. Mbangi mosi ya Yehowa yantikaka kukwenda kutala yandi mpi kutangila yandi Biblia ti Mukanda ya Bankenda ya Bible. b Na luyantiku, nkento yai ya vandaka kunyokwama na mabanza vandaka ya kulala na mbeto mpi meso ya kukanga na ntangu yandi vandaka kulanda lutangu yango. Bantangu yankaka, yandi vandaka kukangula meso. Kansi, ntama ve, yandi yantikaka kusala kikesa sambu na  kuvanda na mbeto na ntangu bo vandaka kutangila yandi. Ntangu fyoti na nima, yandi kumaka kuvanda na kiti na salon, kisika yandi vandaka kukinga nde longi na yandi ya Biblia kukwisa. Na nima, nkento yango yantikaka kukwenda na balukutakanu ya Bukristu na Nzo ya Kimfumu. Mambu ya yandi longukaka na balukutakanu yango kusyamisaka yandi mpi yandi yantikaka kukabula mikanda ya ketendulaka Biblia na bantu yonso yina vandaka kulutila na nzo na yandi. Ebuna, Oreanna kubakaka mbotika ntangu yandi vandaka ti bamvula 93, mpi yandi kumaka Mbangi ya Yehowa. Nsangu ya Kimfumu kupesaka yandi dyaka mpusa ya kuzinga.​—Bingana 15:30; 16:24.

¹⁶ Nsangu ya Kimfumu kepesaka mpenza lusadisu ya mfunu, ata na bantu yina mezaba nde kubika fyoti bo fwa na maladi mosi yina bo kebela. Beto baka mbandu ya Maria yina kezingaka na Eropa ya Westi. Yandi vandaka kubela maladi mosi ya kemanaka ve mpi ya kenataka na lufwa. Yandi vidisaka kivuvu yonso. Ntangu yandi kutanaka ti Bambangi ya Yehowa, yandi vandaka kenyokwama mpenza na mabanza. Kansi, ntangu yandi longukaka mambu ya metala balukanu ya Nzambi, yandi monaka dyaka mfunu ya luzingu. Yandi bakaka mbotika mpi yandi kumaka kusamuna na kikesa yonso mpenza. Na bamvula zole ya nsuka ya luzingu na yandi, kivuvu ti kyese vandaka kumonana na luse na yandi. Maria kufwaka ti kivuvu ya ngolo ya lufutumuku.​—Roma 8:38, 39.

17. (a) Inki mutindu nsangu ya Kimfumu kevandaka na bupusi na luzingu ya bantu yina kendimaka yo? (b) Na nki mitindu nge memonaka na luzingu na nge nde Yehowa “ke sadisaka bantu yonso yina ke zola kubwa”?

¹⁷ Masolo ya mutindu yai kemonisaka bupusi yina nsangu ya Kimfumu lenda vanda na yo na luzingu ya bantu yina kezolaka mpenza bakyeleka ya Biblia. Bantu yina ke na mawa sambu na lufwa ya muntu mosi ya bo vandaka kuzola mingi kebakaka dyaka kikesa ntangu bo kelongukaka mambu ya metala kivuvu ya lufutumuku. (1 Tesalonika 4:13) Bantu yina kezingaka na bunsukami mpi kenwanaka sambu na kudisa mabuta na bo kekumaka ntima madidi mpi kebakaka kikesa ya mpa ntangu bo kelongukaka nde kana bo kele kaka ya kwikama na Yehowa, yandi tavila bo ve ata fyoti. (Nkunga 37:28) Na lusadisu ya Yehowa, bantu mingi yina kenyokwamaka ngolo na mabanza kebakaka dyaka malembemalembe ngolo yina bo kevandaka na yo mfunu sambu na kunwana ti mabanza yango. Nkutu, bantangu yankaka bo kebakaka lusadisu yina kebelulaka bo maladi yango. (Nkunga 40:2, 3) Ya kyeleka, na nsadisa ya ngolo ya Ndinga na yandi, Yehowa ke na kupesa sesepi yai ‘ngolo na bantu yina melemba.’ (Nkunga 145:14) Na ntangu beto kemonaka mutindu nsangu ya mbote ya Kimfumu kepesaka kikesa na bantu ya melwalaka na ntima yina kele na teritware na beto mpi na dibundu ya Bukristu, yo keyibusaka beto konso ntangu nde beto kele na nsangu ya kuluta mbote yina beto fwete zabisa bubu yai!​—Nkunga 51:17.

“Mambu Yina ya Mono Ke Lombaka na Nzambi Sambu na” Bo

18. Inki mutindu Polo kudiwaka na ntangu Bayuda kubuyaka nsangu ya mbote, mpi sambu na nki?

¹⁸ Ata nsangu na beto kele nsangu ya kuluta mbote, bantu mingi kebuyaka yo. Inki mutindu beto lenda kudiwa? Beto lenda kudiwa mutindu ntumwa Polo kudiwaka. Yandi vandaka kulonga Bayuda mbala na mbala, kansi bamingi na kati na bo kubuyaka nsangu ya luguluku. Kubuya na bo kupesaka mpenza Polo mpasi na ntima. Yandi ndimaka nde: ‘Ntima na mono me fuluka na mawa mpenza, yo me fuluka na mpasi ya kukonda nsuka.’ (Roma 9:2) Polo kuwilaka Bayuda yina yandi vandaka kulonga mawa. Yo salaka yandi mpasi na mpila bo buyaka nsangu ya mbote.

19. (a) Sambu na nki yo kele mbi ve nde beto kudiwa ya kulemba bantangu yankaka? (b) Inki kusadisaka Polo na kulanda kusala kisalu na yandi ya kusamuna?

 ¹⁹ Beto mpi, beto kesamunaka nsangu ya mbote sambu na mawa ya beto kevandaka na yo na bantu. Yo yina, yo kele mbi ve nde beto kudiwa mbala yankaka ya kulemba sambu bantu mingi kebuya nsangu ya Kimfumu. Kudiwa mutindu yina kemonisaka nde beto kele na susi ya kyeleka ya kimpeve ya bantu yina beto kelongaka nsangu. Kansi, beto fwete vila ve mbandu ya ntumwa Polo. Inki kusadisaka yandi na kulanda kusala kisalu na yandi ya kusamuna? Ata yandi waka mawa mpi mpasi na ntangu Bayuda kubuyaka nsangu ya mbote, Polo kuyambulaka ve Bayuda yonso. Yandi yindulaka ve nde mpila ya kusadisa bo kuvandaka ve. Yandi vandaka kutula kivuvu nde Bayuda yankaka tandima Kristu. Yo yina, yandi sonikaka mutindu yai na kumonisa mambu ya yandi vandaka kuyindula sambu na Bayuda: “Mambu yina ya mono ke zolaka na ntima na mono yonso, mambu yina ya mono ke lombaka na Nzambi sambu na bantu ya Israele, yo yai: mono zola nde bo guluka.”​—Roma 10:1.

20, 21. (a) Sambu na yina metala kisalu na beto ya kusamuna, inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo? (b) Inki dyambu ya metala kisalu na beto ya kusamuna beto tatadila na disolo ya kelanda?

²⁰ Tala mambu zole yina Polo kutubilaka. Mpusa ya ntima na yandi kuvandaka nde bantu kuguluka, mpi yandi lombaka yo na Nzambi. Bubu yai, beto kelandaka mbandu ya Polo. Mpusa na beto ya masonga kele ya kusosa konso muntu yina lenda vanda ya kuyilama na kuwa nsangu ya mbote. Beto kelanda na kusamba Yehowa sambu yandi sadisa beto na kuzwa bantu ya mutindu yina na mpila nde beto sadisa bo na kulanda nzila yina tanata bo na luguluku.​—Bingana 11:30; Ezekiele 33:11; Yoane 6:44.

²¹ Kansi, sambu nsangu ya Kimfumu kukumina bantu mingi mpenza, beto fwete tula kaka ve dikebi na kuzaba sambu na nki mpi nki mambu beto kesamunaka, kansi mpi kuzaba mutindu ya beto kesamunaka. Beto tatadila dyambu yai na disolo ya kelanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Inki Mambu Nge Melonguka?

• Inki bikuma kepusaka beto na kusala kisalu ya kusamuna?

• Inki kele ntu-dyambu ya nsangu ya beto kesamunaka?

• Bantu yina kendima nsangu ya Kimfumu kebaka inki balusakumunu?

• Inki tasadisa beto na kulanda kusala kisalu na beto ya kusamuna?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 26]

Kisambu kesadisaka beto na kukanga ntima na kisalu na beto ya kusamuna