Inza ya Kukonda Lunungu

KETI nge kendima nde beto kezinga na inza mosi ya kukonda lunungu? Ntembe kele ve nde nge kendima. Nkutu, yo vanda beto kele mayele nki kiteso mpi beto kesala bapula ya mayele mpenza na luzingu na beto, yo ketendula mpenza ve nde beto tazwa kimvwama to lukumu to nkutu madya. Mbala mingi yo kesukaka mutindu Ntotila ya mayele Salomo kutubaka: “Bantu ya mayele ke zingaka luzingu ya mbote ve konso ntangu, bo ke kumaka ve konso ntangu bamvwama; bantu yina kuzaba kisalu mbote bo mpi ke bakaka kisalu ya nene ve konso ntangu.” Sambu na inki? Sambu, Salomo keyika nde, ‘ntangu ti mambu ya kukonda kukana kebwilaka bantu yonso.’​—Longi 9:11.

‘Ntangu Mpasi Kebwaka na Kintulumukina’

Ya kyeleka, ‘ntangu ti mambu ya kukonda kukana,’ yina ketendulaka mbala mingi kuvanda na kisika ya mbi na ntangu ya mbi, kefwaka mbala mingi bapula ya beto salaka na mayele yonso mpi bivuvu na beto ya beto kezolaka mingi. Salomo ketuba nde, beto ‘kebwaka na mpasi na kintulumukina kaka mutindu ndeke kekangamaka na mutambu to mbisi ya masa kekangamaka na bukondi.’ (Longi 9:12) Mu mbandu, bamilio ya bantu kesalaka ngolo kibeni na kubundula ntoto sambu na kuzwa madya sambu na mabuta na bo, kansi na nima bo kebwaka na “mpasi” na kintulumukina ntangu mvula kenokaka ve mpi kisiwu kefwaka bimeninu na bo.

Bankaka kesosaka kusadisa, kansi mbala mingi ata lusadisu yina bantu yankaka ya inza kepesaka bantu yina “mpasi” mebwila kevandaka ya kukonda lunungu. Mu mbandu, na kutadila rapore ya muntu mosi ya ketwadisaka kimvuka mosi ya kesadisaka bantu, sambu na kumanisa nzala na mvula mekatuka kuluta, “mbongo yina bo pesaka sambu na kusadisa kontina [ya Afrika] ya mvimba kuvandaka kaka 20 na kati ya nkama ya mbongo yina bo sadilaka na bitumba ya Golfe.” Keti yo vandaka lunungu na mutindu bantu ya bansi ya kimvwama kupesaka mbongo mbala tanu kuluta sambu na kunwana bitumba na insi mosi kansi ndambu kibeni sambu na kufyotuna bampasi yina nzala kukotisaka na kontina mosi ya mvimba? Mpi keti yo kele lunungu na ntangu yai ya bantu mingi ke ti bima mingi ya kinsuni, nde bantu 25 na kati ya nkama ya kele na ntoto kelanda na kuzinga na kinsukami ya ngolo to nde bamilio ya bana kufwa konso mvula sambu na maladi yina bo lendaka kubelula? Ata fyoti ve!

Ya kyeleka, ‘mpasi kebwaka na kintulumukina’ kaka sambu na ‘ntangu ti mambu ya kukonda kukana’ kaka ve. Bangolo yina beto lenda yala ve  kevandaka mpi na bupusi na luzingu na beto mpi yo kevandaka na kisina ya mambu yina kebwilaka beto. Dyambu ya mutindu yai kusalamaka mpenza na Beslan, na Alania, na automne ya 2004, ntangu bankama ya bantu, mingimingi bana yina kukwendaka na nzo-nkanda na mbala ya ntete, kufwaka sambu na kukonda kuwakana yina kuvandaka na kati ya bateroriste ti bapolisi. Ya kyeleka, bantu yina kufwaka ti bayina kugulukaka na dyambu yina ya mpasi kutadilaka mingimingi shanse​—kansi kikuma ya ntetentete ya “mpasi” yina kuvandaka kukonda kuwakana ya bantu.

Keti Inza Tavandaka Kaka Kukonda Lunungu?

Ntangu bo ketubilaka kukonda lunungu, bantu yankaka ketubaka nde: “Kansi luzingu kele kaka mutindu yina. Yo kevandaka kaka mutindu yina, mpi yo tavandaka kaka mutindu yina.” Na mabanza na bo, bantu ya ngolo tanyokulaka kaka bantu ya kukonda ngolo, mpi bamvwama tayibaka kaka bansukami. Bo ketubaka nde, dyambu yai ti ‘ntangu mpi mambu ya kukonda kukana’ talanda na kunyokula beto ntangu yonso ya bantu tazingaka.

Keti yo tavanda mpenza mutindu yina? Keti mpila tavanda sambu bantu yina kesadila mayele na bo na mayele yonso kuzwa matabisi ya lunungu sambu na bisalu na bo yonso ya ngolo? Keti ke ti muntu mosi yina lenda sala dyambu mosi sambu na kukotisa nsoba ya kimakulu na inza mosi ya kukonda lunungu? Tadila mambu yina disolo ya kelanda ketuba sambu na dyambu yai.

 [Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 2]

COVER: Man with a child: UN PHOTO 148426/McCurry/Stockbower

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 3]

MAXIM MARMUR/AFP/Getty Images