Keba na Kuyedisa Ntima ya Lulendo

“Nzambi kele mbeni ya bantu ya lulendo.”​—YAKOBO 4:6.

1. Pesa mbandu ya mawi ya lulendo ya mbote.

 KETI kele ti dyambu mosi ya mesalaka nde nge kudiwa lulendo? Bantu mingi na kati na beto mewaka dezia mawi yina ya kyese. Yo kele mbi ve nde bantangu yankaka beto kekudiwaka mutindu yina. Mu mbandu, kana bibuti yina kele Bakristu ketala bulletin ya matonsi mpi ya kesonga bikalulu ya mbote ya mwana na bo ya nkento, ntembe kele ve nde bo kesepelaka mingi na kisalu ya mbote ya mwana na bo. Ntumwa Polo ti banduku na yandi ya kisalu kuwaka lulendo sambu na dibundu ya mpa ya bo kangulaka mpi mutindu bampangi yina kukangaka ntima na kwikama yonso na ntwala ya mimekamu.​—1 Tesalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Tesalonika 1:1, 4.

2. Sambu na nki mbala mingi lulendo kevandaka mbi?

² Na nsadisa ya bambandu ya beto metubila awa na zulu, beto mebakisa nde lulendo lenda vanda mawi ya kyese ya muntu kewaka sambu na dyambu mosi ya yandi kesala to na kima mosi ya yandi mezwa. Kansi, mbala mingi lulendo kemonisaka kikalulu ya mbi ya kuditudila ntima, dibanza ya kudimona nde nge meluta bantu yankaka sambu na mayele, kitoko, kimvwama, to kisalu na nge. Kikalulu yai kemonanaka mbala mingi na nkadilu ya kudisonga. Lulendo ya mutindu yai kele kima ya mbi mpenza yina beto Bakristu fwete buya. Sambu na inki? Sambu beto mebutukaka ti kikalulu ya bwimi yina beto mebakaka na tata na beto ya ntete Adami. (Kuyantika 8:21) Yo yina, ntima na beto lenda kusa beto kukonda mpasi na kukuma lulendo sambu na bikuma ya mbi. Mu mbandu, Bakristu fwete buya kukuma lulendo sambu na mpusu ya nitu na bo, kimvwama na bo, banzo-nkanda ya bo mesalaka, ngangu na bo ya kubutukila, to sambu bo mezaba kisalu mosi kuluta bankaka. Lulendo ya kekatukaka na bima ya mutindu yai kele ya mbi mpi yo kesepedisaka ve Yehowa.​—Yeremia 9:23; Bisalu 10:34, 35; 1 Korinto 4:7; Galatia 5:26; 6:3, 4.

3. Kudisonga kele inki, mpi Yezu kutubaka nki sambu na yo?

³ Beto ke na kikuma yankaka ya kubuya lulendo ya mbi. Kana beto bika nde lulendo ya mutindu yai kuyela na ntima na beto, yo lenda nata beto na kuyedisa kikalulu ya mbi kibeni ya kudisonga. Kudisonga ketendula inki? Katula kumona nde yandi meluta bankaka, muntu yina kekudisongaka kemonaka bankaka mpamba, mingimingi bayina ya yandi keyindulaka nde bo ke na nsi na yandi. (Luka 18:9; Yoane 7:47-49) Yezu kutangaka “kudisonga” (NW) kumosi ti bikalulu yankaka ya mbi yina “ke basikaka na ntima” mpi “ke kumisaka muntu mbi.” (Marko 7:20-23) Bakristu kebakisa mpenza nde yo kele mfunu na kubuya kuyedisa ntima ya kudisonga.

4. Inki mutindu kutadila bambandu ya Biblia yina ketubila kudisonga lenda sadisa beto?

⁴ Kana nge tadila mwa masolo ya bantu yina kudisongaka yina ke na Biblia, yo lenda sadisa nge na kubuya kikalulu ya kudisonga. Yo tasadisa nge na kuzaba mawi ya mbi ya lulendo yina lenda vanda na ntima na nge to yina lenda yela na bilumbu kekwisa. Yo tasadisa nge mpi na kubuya mabanza to mawi yina lenda nata ntima  na nge na kukuma lulendo. Mpidina, nge tamona ve mpasi na ntima ntangu Nzambi talungisa mambu ya yandi tubaka na lukebisu na yandi: “Mono ta katula na kati na beno konso muntu yina kele lulendo mingi, ebuna beno ta kuditombula diaka ve na meso na mono awa na ngumba na mono yai.”​—Sofonia 3:11.

Mambu Yina Nzambi Kesalaka na Bantu ya Lulendo

5, 6. Inki mutindu Farao kumonisaka lulendo, mpi yo butaka nki mbuma?

⁵ Nge lenda bakisa mpi mutindu Yehowa ketadilaka lulendo na mambu yina yandi salaka na bamfumu ya nene bonso Farao. Ntembe kele ve nde Farao kuvandaka na ntima ya lulendo. Sambu yandi vandaka kudimona bonso nzambi yina bantu fwete sambila, Farao kumonaka mpamba bantu ya Izraele yina kuvandaka bampika na yandi. Tala mutindu yandi vutulaka ntangu bantu ya Izraele kulombaka yandi nswa ya kukwenda na ntoto ya zelo na zelo sambu na “kusala fete” sambu na Yehowa. Farao kuvutulaka ti lulendo yonso nde, “[Yehowa] yango nani? Sambu na nki mono fweti wila yandi na kubika bantu ya Israele bo kwenda?”​—Kubasika 5:1, 2.

⁶ Ntangu Farao kubakaka bandola sambanu imene, Yehowa kusongaka Moize na kuyula mfumu ya Ezipte nde: “Keti nge kelanda kaka na lulendo yonso na kumonisa bantu na mono mpasi mpi kebuya na kubika bo bo kwenda?” (Kubasika 9:17, NW) Na nima, Moize kuzabisaka yandi ndola ya nsambwadi, disongidila mvula ya matadi yina kubebisaka insi. Kaka na ntangu yandi pesaka bantu ya Izraele nswa ya kukwenda na nima ya ndola ya kumi, Farao kubalulaka mabanza na yandi mpi yandi landaka bo. Nsuka-nsuka, Farao ti basoda na yandi kukangamaka na mutambu na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. Yindula bangindu ya bo vandaka na yo ntangu masa kufikaka bo! Lulendo ya Farao kubutaka nki mbuma? Basoda na yandi ya kuluta ngolo kutubaka nde: “Beto tina bantu ya Israele sambu [Yehowa] ke nwanina bo.”​—Kubasika 14:25.

7. Inki mutindu bamfumu ya Babilone kumonisaka lulendo?

⁷ Yehowa kupesaka mpi bamfumu yankaka ya lulendo nsoni. Mosi na kati ya bamfumu yango kuvandaka Senakeribi, ntotila ya Asiria. (Yezaya 36:1-4, 20; 37:36-38) Nsuka-nsuka, bantu ya Babilone kunungaka bantu ya Asiria, kansi Nzambi kupesaka mpi bantotila zole ya lulendo ya Babilone nsoni. Yibuka dyaka fete yina Ntotila Baltazare kusadisaka ntangu yandi ti banzenza na yandi kunwaka malafu na makopa yina bo bakaka na tempelo ya Yehowa, mpi bo kumisaka banzambi ya Babilone. Na mbala mosi, diboko ya muntu kumonanaka mpi kusonikaka nsangu mosi na kibaka. Ntangu bo lombaka profete Daniele na kutendula bisono yina ya kuyituka, yandi yibusaka Baltazare nde: “[Nzambi ya Kuluta Kuzanguka] tulaka nkaka na nge Nabukodonozore ntotila . . . Kansi sambu yandi kumaka lulendo . . . , yo yina Nzambi katulaka yandi na kiti ya kimfumu, yandi sukisaka lukumu na yandi. Ebuna nge mwana na yandi, nge me kudikulumusa ve nge mosi, ata nge zabaka mambu yai yonso.” (Daniele 5:3, 18, 20, 22) Kaka na mpimpa yango yina, basoda ya Media ti ya Persia kunungaka bantu ya Babilone, mpi bo fwaka Baltazare.​—Daniele 5:30, 31.

8. Inki Yehowa kusalaka bantu ya lulendo?

⁸ Yindula mpi bantu yankaka ya lulendo yina kumonaka bantu ya Yehowa mpamba: Goliati, muntu ya nene mpi ya nda ya Filistia, Amani, Ministre ya Ntete ya Persia, mpi Ntotila Erode Agripa, yina kuyalaka provense ya Yudea. Sambu na lulendo na bo, bantu yina tatu kufwaka lufwa mosi ya nsoni yina Nzambi kupesaka bo. (1 Samuele 17:42-51; Estere 3:5, 6; 7:10; Bisalu 12:1-3, 21-23) Mutindu Yehowa kusalaka bantu yina ya lulendo kemonisa pwelele  kyeleka yai: “Lulendo ke bwisaka muntu, yo ke fwaka muntu.” (Bingana 16:18) Ya kyeleka, ntembe kele ve nde “Nzambi kele mbeni ya bantu ya lulendo.”​—Yakobo 4:6.

9. Inki mutindu bantotila ya Tire kumonisaka nde bo vandaka bantu ya mayele ya mbi?

⁹ Na kuswaswana ti bamfumu ya lulendo ya Ezipte, Asiria, mpi Babilone, ntotila ya Tire kusadisaka bantu ya Nzambi na nsungi mosi buna. Na luyalu ya Ntotila Davidi ti Salomo, yandi pesaka bo bantu ya mayele ya bisalu ya maboko mpi bima sambu na kutungila nzo ya ntotila mpi tempelo ya Nzambi. (2 Samuele 5:11; 2 Bansangu 2:10-15) Yo ke mawa na kumona nde na nima, bantu ya Tire kubalukilaka bantu ya Yehowa. Sambu na nki bo salaka mpidina?​—Nkunga 83:3-7; Yoele 4:4-6; Amosi 1:9, 10.

‘Ntima na Nge Kumaka Lulendo’

10, 11. (a) Nani beto lenda fwanisa ti bantotila ya Tire? (b) Inki kupusaka bantu ya Tire na kusoba nkadilu na bo na ntwala ya bantu ya Izraele?

¹⁰ Yehowa kupesaka profete Ezekiele mpeve na yandi sambu yandi monisa pwelele mambu ya mbi mpi ndola ya bantotila ya Tire. Nsangu yina Ezekiele kuzabisaka “ntotila ya bwala Tire” ke na bangogo ya mefwana mpenza sambu na kimfumu ya Tire mpi muntu ya kele na kisina ya mayele ya mbi, Satana, yina ‘kuzingaka ve na kyeleka.’ (Ezekiele 28:12; Yoane 8:44) Satana kuvandaka ntete kigangwa ya kimpeve ya kwikama na kati ya organizasio ya Yehowa ya bana na yandi ya zulu. Na nzila ya Ezekiele, Yehowa Nzambi kumonisaka kikuma ya ntetentete yina kunataka kimfumu ya Tire mpi Satana na kubwa:

¹¹ ‘Nge vandaka kuzinga na Edeni, kilanga ya Nzambi. Nge vandaka kulwata matadi ya ntalu ya mutindu na mutindu. Nge kele sherube ya kupakulama ya kefikaka. Bifu na nge vandaka ya mbote katuka kilumbu ya bo salaka nge tii na kilumbu ya nge yantikaka kusala mbi. Sambu nge vandaka ti bima mingi ya kuteka, bo [bantu na nge] fulusaka nge ti mambu ya nku, mpi nge yantikaka kusala masumu. Ebuna mono tafwa nge, nge sherube yina kefikaka. Ntima na nge kumaka lulendo mingi sambu na kitoko ti lukumu na nge. Nge bebisaka mayele na nge sambu na kungenga na nge.’ (Ezekiele 28:13-17) Ya kyeleka, lulendo kupusaka bantotila ya Tire na kumonisa bantu ya Yehowa mpasi. Mbanza ya Tire kuvandaka kisika mosi ya nene ya mumbongo mpi ya kuzabanaka mingi sambu na bima na yo ya kitoko. (Yezaya 23:8, 9) Bantotila ya Tire kumaka lulendo mingi kibeni mpi bo yantikaka kumonisa bantu ya Nzambi mpasi.

12. Inki kunataka Satana na kukusa, mpi nki yandi kelanda na kusala?

¹² Kiteso mosi, kigangwa ya kimpeve yina kukumaka Satana kuvandaka ntete ti mayele ya kufwana sambu na kulungisa bisalu yina Nzambi vandaka kupesa yandi. Na kisika ya kumonisa ntonda, yandi ‘kumaka lulendo’ mpi yandi yantikaka kumona mpamba mutindu ya Nzambi keyalaka. (1 Timoteo 3:6) Yandi monaka nde yandi kele mayele mingi, yo yina yandi yantikaka kukuna mpusa ya ngolo nde Adami ti Eva kusambila yandi. Mpusa yai ya mbi kukumaka ngolo mpi yo butaka disumu. (Yakobo 1:14, 15) Satana kukusaka Eva na kudya mbuma ya nti mosi kaka yina Nzambi kubuyisaka bo na kudya. Na nima, Satana kusadilaka Eva sambu na kupusa Adami na kudya mbuma yina Nzambi kubuyisaka. (Kuyantika 3:1-6) Yo yina, bankwelani ya ntete kubuyaka nswa ya Nzambi ya kuyala bo, ebuna bo kumaka mpenza bansambidi ya Satana. Lulendo ya Satana kevandaka ve na ndilu. Yandi kemekaka na kukusa bigangwa yonso ya mayele na zulu mpi na ntoto, yika mpi Yezu Kristu, na kusambila yandi mpi na kubuya kimfumu ya Yehowa.​—Matayo 4:8-10; Kusonga 12:3, 4, 9.

13. Lulendo mebutaka nki mbuma?

¹³ Nge mebakisa ntangu yai nde Satana muntu kuyantikaka lulendo, yo kele kisina ya ntete ya masumu, ya mpasi, mpi ya kubeba na inza bubu yai. Sambu Satana kele “nzambi ya ntangu yai,” yandi kelanda na kusyamisa bantu na kuyedisa mawi ya mbi ya lulendo mpi ya kudisonga. (2 Korinto 4:4) Yandi kezaba nde ntangu na yandi kele nkufi, yo yina yandi kenwanisaka Bakristu ya kyeleka. Lukanu na yandi kele ya kukatula bo na nzila ya Nzambi, kunata bo na kudizola bo mosi, kuditula, mpi kukuma lulendo. Biblia kutubaka dezia nde bikalulu ya bwimi ya mutindu yai zolaka kumonana mingi na ‘bilumbu yai ya nsuka.’​—2 Timoteo 3:1, 2; Kusonga 12:12, 17.

14. Inki munsiku Yehowa kesadilaka ntangu yandi ketadilaka bigangwa na yandi ya mayele?

 ¹⁴ Yezu Kristu kumonisaka na kikesa yonso mbuma ya mbi yina lulendo ya Satana mebutaka. Mbala tatu mpi na meso ya bambeni yina vandaka kudimona bonso bantu ya mbote, Yezu kupesaka munsiku yina Yehowa kesadilaka ntangu yandi ketadilaka bantu: “Nzambi ta kulumusa bantu yina yonso ke kudinangulaka, ebuna yandi ta nangula bayina yonso ke kudikulumusaka.”​—Luka 14:11; 18:14; Matayo 23:12.

Tanina Ntima na Nge na Lulendo

15, 16. Inki kupusaka Agare na kukuma lulendo?

¹⁵ Mbala yankaka nge lenda mona nde bambandu ya lulendo ya beto metubila awa na zulu ketadila kaka bantu ya lukumu. Keti yo ketendula nde bantu ya mpamba lenda kuma ve lulendo? Ata fyoti ve. Beto tadila dyambu mosi yina kusalamaka na dibuta ya Abrahami. Tata yai ya dibuta kuvandaka ve ti mwana yina zolaka kuyinga yandi, mpi Sara, nkento na yandi vandaka melutisa bamvula ya kubuta. Na ntangu ya Abrahami, kana bakala mosi kele ve ti mwana, yandi fwete baka nkento yankaka sambu yandi butila yandi bana. Nzambi kupesaka nswa na makwela ya mutindu yina sambu ntangu na yandi ya kuvutula nsiku ya kisina ya metala makwela na kati ya bansambidi ya kyeleka kuvandaka melunga ntete ve.​—Matayo 19:3-9.

¹⁶ Sambu nkento na yandi kulongisilaka yandi, Abrahami kundimaka na kubuta mwana yina zolaka kuyinga yandi ti Agare, nsadi ya Sara yina vandaka muntu ya Ezipte. Sambu yandi kumaka nkento ya zole ya Abrahami, Agare kubakaka divumu. Yo lombaka nde yandi vutula ntonda mingi sambu na kisika ya lukumu ya yandi kumaka na yo. Kansi, yandi bikaka nde ntima na yandi kukuma lulendo. Biblia ketuba nde: “Ntangu yandi monaka nde yandi ke na divumu, yandi kumaka lulendo, yandi yantikaka kusaula Sarai.” Nkadilu yina kunataka mavwanga mingi na dibuta ya Abrahami na mpila nde Sara kukulaka Agare. Kansi, mpila ya kumanisa dikambu yina kuvandaka. Wanzyo ya Nzambi kulongisilaka Agare nde: “Vutuka na maboko ya Sarai, lemfukila yandi.” (Kuyantika 16:4, 9) Yo kemonana nde Agare kulandaka ndongisila yai, mpi yandi sobaka nkadilu na yandi na ntwala ya Sara, mpi yandi kumaka nkaka ya bantu mingi.

17, 18. Sambu na nki beto yonso fwete keba na lulendo?

¹⁷ Mbandu ya Agare kemonisa nde kana luzingu ya muntu mebonga, yandi lenda kuma lulendo. Dilongi kele nde ata Mukristu yina kuvandaka na ntima mosi ya mbote na kusadila Nzambi lenda kuma lulendo kana yandi mekuma na kimvwama to kiyeka. Nkadilu yina lenda yela mpi kana bantu yankaka kesikisa yandi sambu yandi menunga na luzingu, sambu na mayele, to ngolo na yandi. Ya kyeleka, Mukristu fwete keba na kukonda kuyedisa ntima ya lulendo, mingimingi kana yandi menunga na luzingu to mebaka mikumba yankaka.

¹⁸ Kikuma ya kuluta nene ya kubuyila lulendo kele mutindu Nzambi ketadilaka kikalulu yai. Ndinga na yandi ketuba nde: “Bantu ya mbi, lulendo na bo ke yalaka bo; yo kele masumu.” (Bingana 21:4) Yo ke kyese na kumona nde, Biblia kekebisa ntetentete Bakristu “yina ke na kimvwama ya nsi-ntoto yai,” na kuvanda ve  “lulendo.” (1 Timoteo 6:17; Kulonga 8:11-17) Bakristu yina kele ve bamvwama fwete buya na kuvanda ti “disu ya kulula bima,” mpi bo fwete vila ve nde lulendo lenda yela na ntima ya konso muntu, ata yandi kele mvwama to nsukami.​—Marko 7:21-23; Yakobo 4:5.

19. Inki mutindu Oziasi kubebisaka lukumu na yandi?

¹⁹ Lulendo kumosi ti bikalulu yankaka ya mbi lenda bebisa bangwisana ya mbote yina muntu kele na yo na Yehowa. Mu mbandu, beto tadila kitini ya ntete ya luyalu ya Ntotila Oziasi: “[Yandi] salaka mambu yina ke pesaka Mfumu Nzambi kiese . . . Oziasi vandaka kudipesa kaka na kuzaba luzolo ya Mfumu Nzambi; mambu na yandi yonso mpi bongaka.” (2 Bansangu 26:4, 5) Kansi, yo ke mawa na kumona nde Ntotila Oziasi kubebisaka kikalulu na yandi ya mbote sambu “[ntima na yandi] kumaka lulendo sambu na ngolo na yandi, yo yina yandi kubwaka.” Yandi kumaka lulendo mingi yo yina yandi kotaka na tempelo sambu na kuyoka ndumbu. Ntangu banganga-Nzambi kukebisaka yandi na kukonda kusala dyambu yai ya lulendo, ‘Oziasi kuwilaka bo makasi.’ Yo yina, Yehowa kulosilaka yandi maladi ya lepre, mpi yandi fwaka na nsungi yina Nzambi kubuyaka yandi.​—2 Bansangu 26:16-21.

20. (a) Inki mutindu lukumu ya Ntotila Ezekiasi kukumaka na kigonsa? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

²⁰ Nge lenda fwanisa mbandu yina ti mbandu ya Ntotila Ezekiasi. Kilumbu mosi, lukumu ya ntotila yina kuvandaka na kigonsa, yo zolaka kubeba sambu ‘ntima na yandi kumaka lulendo.’ Yo ke kyese na kuzaba nde ‘Ezekiasi kundimaka mbi na yandi’ mpi Nzambi kundimaka yandi dyaka. (2 Bansangu 32:25, 26) Simba nde kima kusadisaka Ezekiasi na kukatula lulendo kuvandaka kikalulu ya kudikulumusa. Ya kyeleka, kudikulumusa kewakanaka ve ti lulendo. Yo yina, na disolo ya kelanda, beto tatadila mutindu beto lenda yedisa mpi kutanina kikalulu ya kudikulumusa ya Bukristu.

21. Inki Bakristu ya kudikulumusa lenda vingila ti kivuvu yonso?

²¹ Kansi, beto lenda vila ve bambuma yonso ya mbi yina lulendo mebutaka. Sambu “Nzambi kele mbeni ya bantu ya lulendo,” bika beto baka lukanu ya ngolo ya kubuya mawi ya lulendo ya mbi. Kana beto kesala ngolo na kuvanda Bakristu ya kudikulumusa, beto lenda vingila ti kivuvu ya kuguluka na kilumbu ya nene ya Nzambi, ntangu yandi takatula bantu ya lulendo mpi bambuma yina bisalu na bo kebutaka na ntoto. Na ntangu yina, “bantu yina ke kuditombulaka, Nzambi ta kulumusa bo; bantu ya lulendo, yandi ta sukisa bo. . . . [Yehowa] mpamba muntu ya bo ta kumisa na kilumbu yina.”​—Yezaya 2:17.

Mambu ya Kuyindulula

• Inki mutindu nge lenda tendula muntu ya lulendo?

• Inki kele kisina ya lulendo?

• Inki mambu lenda pusa muntu na kukuma lulendo?

• Sambu na nki beto fwete keba na lulendo?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Lulendo ya Farao kunatilaka yandi nsoni

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Ezekiasi kudikulumusaka mpi Nzambi kundimaka yandi dyaka